Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Paweł Rysiński

Sędziowie:SA – Dorota Tyrała (spr.)

SO (del.) – Ireneusz Szulewicz

Protokolant: sekr. sąd. – Łukasz Jachowicz

przy udziale prokuratora Anny Adamiak

oraz oskarżyciela posiłkowego (...) Bank (...) S.A.

po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2017 roku sprawy:

A. K. (1) z d. S.

urodz. (...) w W.,

córki J. i R. z d. K.,

oskarżonej z art. 286§1 k.k. w zb. z art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. w zw. z art. 65§1 k.k. i art. 91§1 k.k. i inne

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 23 listopada 2016 r., sygn. akt VIII K 96/16

I.  zmienia wyrok w zaskarżonej części w ten sposób, że orzeczoną wobec oskarżonej A. K. (2) w punkcie VII wyroku kwotę wynikającą z nałożonego na podstawie art. 46 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r w zw. z art. 4§1 k.k. obowiązku naprawienia szkody podwyższa do kwoty 351098,06 (trzystu pięćdziesięciu jeden tysięcy dziewięćdziesięciu ośmiu i 6/100) złotych;

II.  zasądza od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa wydatki za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 23 listopada 2016 r. w sprawie sygn. akt VIII K 96/16:

- w ramach czynów zarzuconych A. K. (2) aktu oskarżenia i opisanych w punktach 1, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, i 11 części wstępnej wyroku uznał oskarżoną za winną popełnienia 15 czynów z art. 286§1 k.k. w zb. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. w zw. z art. 65§1 k.k. i za każdy z tych czynów skazał ją, a na podstawie art. 91§1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4§1 k.k. w zw. z art. 11§3 k.k. w zw. z art. 286§1 k.k. wymierzył jaj karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności (punkt I wyroku);

- w ramach pozostałych czynów zarzuconych A. K. (2) w punkcie 1 aktu oskarżenia uznał oskarżoną za winną popełnienia 16 czynów z at. 286§1 k.k. w zw. z art. 65§1 k.k. i za każdy z tych czynów skazał ją, a na podstawie art. 286§1 k.k. w zw. z art. 91§1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4§1 k.k. wymierzył jaj karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności (punkt II wyroku);

- w ramach nie wymienionych w punkcie I wyroku czynów zarzuconych oskarżonej w punkcie 10 aktu oskarżenia uznał A. K. (2) za winną popełnienia 3 czynów z art. 270§1 k.k. za które skazał ją, a na podstawie art. 270§1 k.k. w zw. z art. 91§1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z ary. 4§1 k.k. wymierzył jaj karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności (punkt III wyroku);

- oskarżoną A. K. (2) uznał za winną popełnienia czynów zarzuconych w punktach 2 i 3 aktu oskarżenia z art. 286§1 k.k. w zb. z art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§ 2 k.k. skazał ją i uznając, że czynów tych oskarżona dopuściła się w krótkim odstępie czasu, w podobny sposób za każdy z tych czynów na podstawie art. 91§1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 11§3 k.k. w zw. z art. 286§1 k.k. wymierzył jaj karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności (punkt IV wyroku);

- na podstawie art. 85 k.k. i art. 86§1 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4§1 k.k. wymierzone w punktach I, II, III i IV wyroku kary pozbawienia wolności połączył wymierzając oskarżonej jedną karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności (punkt V wyroku);

- na podstawie art. 69§1 i 3 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4§1 k.k. wykonanie orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 5 (pięciu) lat próby (punkt VI wyroku);

- na podstawie art. 46 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4§1 k.k. orzekł wobec oskarżonej A. K. (2) obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz banku (...) S.A. kwoty 331 598, 06 (trzysta trzydzieści jeden tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt osiem złotych i 6/100) złotych (punkt VII wyroku);

- zasądził od oskarżonej A. K. (2) kwotę 1500 zł tytułem części kosztów procesu w zakresie wydatków Skarbu Państwa, zwalniając ją od kosztów sądowych w pozostałej części.

Apelację od tego wyroku wniósł wyłącznie pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego (...) S.A.

Zaskarżając na podstawie art. 425§1, 2 i 3 k.p.k. w zw. z art. 444 k.p.k. wyrok na niekorzyść oskarżonej w odniesieniu do rozstrzygnięcia o środku kompensacyjnym, tj. obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, tj. błędne zliczenie kwot przywłaszczonych przez oskarżoną z rachunków bankowych skutkiem czego Sąd orzekł niewłaściwą kwotę tytułem obowiązku naprawienia szkody.

W konkluzji pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku we wskazanej części, tj. w zakresie orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody poprzez orzeczenie wobec oskarżonej w/w obowiązku w kwocie odpowiadającej kwocie wskazanej we wniosku oskarżyciela posiłkowego o naprawienie szkody, tj. 363108,14 zł.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego jest częściowo zasadna.

Niemniej przed przystąpieniem do bezpośredniego odniesienia się do jej treści niezbędnym jest poczynienie uwag natury ogólnej.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że wielokrotnie orzecznictwo sądowe podkreślało i podkreśla, iż apelacja sporządzona przez podmioty profesjonalne wymienione w art. 427 § 2 k.p.k. winna być skonstruowana w sposób przejrzysty, w szczególności aby jasno i precyzyjnie wskazywała oznaczenie granic skargi apelacyjnej oraz podobnie – zawierała czytelnie i przejrzyście sformułowane zarzuty odwoławcze. Jest to potrzebne, by Sąd Odwoławczy mógł rozpoznać skargę bez dociekania, jaka była rzeczywista wola skarżącego. Skarga apelacyjna poprzez oznaczenie granic wyznacza przecież zasadniczy zakres rozpoznania w postępowaniu odwoławczym (art. 433 § 1 k.p.k.). Granice środka odwoławczego określane są bowiem przez następujące elementy, tj.: kierunek środka odwoławczego – przez co rozumie się konieczność wskazania w skardze odwoławczej czy wniesiona ona jest na korzyść czy niekorzyść, zakres zaskarżenia –tj. wskazanie czy środek odwoławczy obejmuje całość czy część orzeczenia, nadto zarzuty odwoławcze – przez co z kolei rozumie się twierdzenia wskazujące na określone uchybienia prawne, którymi w ocenie skarżącego dotknięte jest rozstrzygnięcie.

Koniecznym jest przy tym wskazanie, że art. 434 § 1 zd. 2 k.p.k. zakreśla granicę orzekania na niekorzyść oskarżonego w postępowaniu odwoławczym. Zawarty w tym przepisie kategoryczny zakaz reformationis in peius stanowi jedną z podstawowych gwarancji procesowych oskarżonego w postępowaniu odwoławczym i jako taki nie podlega interpretacji rozszerzającej. Nakłada on na Sąd odwoławczy obowiązek powstrzymywania się od dokonywania posunięć – w tym również w sferze ustaleń faktycznych – powodujących, a nawet mogących powodować negatywne skutki w sytuacji prawnej oskarżonego (tak przykładowo: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2017 r., sygn. akt II KK 10/17). Przy formułowaniu środka odwoławczego decydujące zatem znaczenie ma wskazanie na konkretne uchybienie, a zarzut stanowi jego słowne nazwanie. Podniesionym uchybieniem jest to, na co wskazuje słowne ujęcie zarzutu. Nie w uzasadnieniu lecz w werbalizacji zarzutu apelacji należy poszukiwać granic zaskarżenia na niekorzyść, których nie wolno przekroczyć. Odmienne podejście do tego zagadnienia, relatywizowałoby zakaz procesowy, wręcz zaprzeczałoby jego istocie (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12.08.2009 r. w sprawie sygn. akt V KK 91/09, LEX nr 519623).

Tak patrząc na wniesioną w sprawie skargę odwoławczą Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności zauważa, że wywiedziona apelacja przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego wskazuje zarówno kierunek apelacji, a także określa w sposób precyzyjny granice zaskarżenia – to jest, że skarży jedynie wyrok w odniesieniu do rozstrzygnięcia z punktu VII tego wyroku, tj. w odniesieniu do orzeczenia wydanego w oparciu o art. 46 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r.

Odnośnie tego zarzutu skarżący pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wskazał natomiast jedynie, iż doszło do obrazy art. 438 pkt 4 k.p.k. poprzez błędne zliczenie kwot przywłaszczonych przez oskarżoną z rachunków bankowych, przez co Sąd orzekł niewłaściwą kwotę tytułem obowiązku naprawienia szkody.

Równocześnie podkreślić należy, że skarżący pełnomocnik nie zaskarżył ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy odnośnie czynów przypisanych oskarżonej A. K. (2) w wyroku – w tym w szczególności w zakresie wysokości ustalonych działaniami oskarżonej przywłaszczonych kwot z rachunków bankowych klientów banku. Biorąc pod uwagę treść sformułowanego w apelacji zarzutu i odnosząc się do argumentacji skarżącego wskazującej na wady sporządzonego w sprawie uzasadnienia wyroku Sądu I instancji dość stwierdzić, że o trafności rozstrzygnięcia nie decyduje uzasadnienie wyroku, lecz materiał dowodowy stanowiący jego podstawę. Uzasadnienie w ramach kontroli odwoławczej stanowi jedynie punkt wyjścia do zbadania zasadności rozstrzygnięcia, a to badane jest przede wszystkim przez pryzmat zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego – i to wyłącznie w zakresie podniesionego zarzutu. W razie sprzeczności między wyrokiem a jego uzasadnieniem decydujące znaczenie ma stanowisko Sądu wyrażone w wyroku.

W realiach niniejszej sprawy uzasadnienie sporządzone przez Sąd I instancji niewątpliwie nie jest perfekcyjne – zwłaszcza w zakresie wskazanych w nim powodów orzeczenia obowiązku naprawienia szkody w związku z wnioskiem złożony w tym zakresie przez pokrzywdzonego bank (...) S.A.

Kontrola odwoławcza dokonana przez Sąd Apelacyjny potwierdziła zarzut skarżącego, że zobowiązanie oskarżonej do naprawienia szkody wyrządzonej w wysokości 331598,06 zł jest nieprawidłowe.

Wskazać w szczególności należy, że orzeczenie o obowiązku kompensacyjnym w ramach art. 46 k.k. uzależnione jest od skazania sprawcy oraz wyrządzenia przez niego szkody. Równocześnie wysokość nałożonego obowiązku nie może przekraczać wysokości szkody wyrządzonej przestępstwem, bowiem aby ją naprawić wpierw trzeba ją spowodować w określonej wysokości.

Wyliczenie dokonane przez Sąd I instancji opiera się co prawda na powyższych zasadach i przyjmuje, że w realiach niniejszej sprawy za szkodę w rozumieniu art. 46 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. można było uznać jedynie kwoty zagarnięte przez oskarżoną, tj. przelane na jej rachunki i na rachunki innych osób, z których to kont ostatecznie trafiły do oskarżonej. Niemniej proste zliczenie matematyczne prowadzi do wniosku, że suma kwot wskazanych przez Sąd orzekający w czynach przypisanych oskarżonej w wyroku jest błędne – bowiem inaczej niż to wyliczył Sąd Okręgowy łącznie daje kwotę 351098,06 (trzysta pięćdziesiąt jeden tysięcy dziewięćdziesiąt i 6/100) złotych.

W efekcie zatem wobec potwierdzenia zarzutu pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego zasadną stała się zmiana zaskarżonego wyroku co do jego punktu VII i orzeczony na podstawie art. 46 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4§1 k.k. wobec oskarżonej A. K. (2) obowiązek wymagał podwyższenia do tej właśnie kwoty.

Zgłoszony natomiast w apelacji wniosek o zasądzenie na rzecz pokrzywdzonego banku kwoty 363108,14 zł nie zasługuje na uwzględnienie. Przekracza on bowiem swą wysokością wartość szkody ustalonej w oparciu o przypisane oskarżonej w skarżonym wyroku czyny. Zasądzenie zgodnie z wnioskiem skarżącego wiązałoby się z czynieniem ustaleń faktycznych na niekorzyść oskarżonej, a to – zgodnie ze stanowiskiem już przedstawionym przez Sąd Apelacyjny – wiązałoby się z koniecznością czynienia ustaleń faktycznych na niekorzyść oskarżonej, co przy redakcji wniesionego środka odwoławczego naruszałoby reguły z art. 434 §1 k.p.k.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny orzekł jak na wstępie, orzekając o kosztach postępowania odwoławczego w oparciu o treść art. 634 k.p.k. i art. 635 k.p.k.