Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2017 roku

Sąd Rejonowy w Suchej Beskidzkiej I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2017 roku w Suchej Beskidzkiej na rozprawie

sprawy z powództwa B. M. (1)

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki B. M. (1) kwotę 40.000 zł (czterdzieści tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 7 listopada 2014 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.000 zł (dwa tysiące złotych) z tytułu opłaty od pozwu i kwotę 4.817 zł (cztery tysiące osiemset siedemnaście złotych)
z tytułu kosztów zastępstwa prawnego.

Sygn. akt I C 202/16

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Rejonowego w Suchej Beskidzkiej

z dnia 10 lutego 2017 r., sygn. akt I C 202/16

Pozwem z dnia 8 stycznia 2016 r. (k. 2) powódka B. M. (1), reprezentowana przez pełnomocnika (pełnomocnictwo k. 15), wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) z siedzibą w W. kwoty 40 000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 7 listopada 2014 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu (k. 4-14) powódka podała, że jest zatrudniona na stanowisku Technika Farmaceuty w Zespole (...) w S.. Powódka korzystała z grupowego ubezpieczenia pracowniczego Typ P. (...) w ramach ubezpieczenia (...) Od lutego 2013 r. do grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) przystąpił również małżonek powódki - Z. M., na podstawie Umowy nr (...). Ponadto na mocy przedłużonej umowy z dnia 29 stycznia 2014 r., zawartej pomiędzy (...) w S., a pozwanym, Z. M. został objęty grupowym ubezpieczeniem pracowniczym typ P (...) na podstawie polisy nr (...) oraz polisy nr (...). W dniu 28 września 2014 r. z przyczyn naturalnych nastąpił zgon Z. M., wobec czego B. M. (1) w dniu 7 października 2014 r. zgłosiła do pozwanego zdarzenie śmieci męża, w celu ustalenia zasadności roszczenia z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia. Zgodnie z warunkami ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) powódce należy się świadczenie w kwocie 40 000,00 zł. Powódka jako małżonka zmarłego i jako płatnik składek uiszczała na ubezpieczenie składkę w wysokości 100,00 zł, tj. za siebie i za małżonka Z. M.. W odpowiedzi na zgłoszenie pozwany stwierdził, że ubezpieczony Z. M. nie podpisał deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia, w związku z czym nie złożył oświadczenia woli o zastrzeżeniu na jego rzecz ochrony ubezpieczenia, a odpowiedzialność P. (...) S.A. w ogóle się nie rozpoczęła. Wobec powyższego powódka wezwała pozwanego do dobrowolnej zapłaty, co jednak pozwany pozostawił bez odpowiedzi. Pozwany pismem z dnia 12 maja 2015 r. poinformował, że odmawia wypłaty świadczenia, jednocześnie wskazując na sfałszowanie podpisu Z. M..

W dalszej kolejności powódka podniosła, że Z. M. od kilkunastu lat podlegał ubezpieczeniu oraz opłacał należne składki ubezpieczeniowe. Powołując się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1978 r., sygn. akt III CZP 32/78, wskazała, że brak podpisu ubezpieczonego od następstw nieszczęśliwych wypadków na deklaracji zgody, w sytuacji, gdy ubezpieczony wyrażał wolę przystąpienia do ubezpieczenia i opłacał składkę, nie powoduje nieważności umowy ubezpieczeniowej. Ponadto Kodeks cywilny nie precyzuje formy zgody, trzeba więc uznać, że może być ona dowolna. Wyrazem takiego zamiaru było w szczególności wyrażenie woli przez Z. M., na objęcie go ochroną ubezpieczeniową, a nadto zgoda B. M. (1) na potrącanie składek z przysługującego jej wynagrodzenia za pracę, w ramach ubezpieczenia Z. M., odprowadzanych następnie do pozwanego, zwłaszcza, że taki stan rzecz trwał przez okres dwóch lat. Pozwany przyjął przedmiotowe deklaracje bez zastrzeżeń i przez dwa lata pobierał należne składki. Polisy, czy też deklaracji ubezpieczeniowej nie należy utożsamiać z umową ubezpieczeniową, zatem wystawienie i istnienie polisy lub deklaracji nie stanowi przesłanki ważności umowy. W razie otrzymania zgłoszenia do ubezpieczenia złożonego na niewłaściwym formularzu i w niewłaściwym trybie, z którego jednak wynika niewątpliwy zamiar ubezpieczenia, ubezpieczyciel ma obowiązek niezwłocznego zawiadomienia zainteresowanego, że zgłoszony wniosek nie może odnieść skutku i pouczyć o sposobie zawarcia umowy, a w przypadku zaniechania podjęcia czynności odpowiada na zasadach ogólnych za szkodę polegającą na utracie tego, co ubezpieczający otrzymałby w razie zawarcia umowy ubezpieczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1966 r., sygn. akt I CR 413/65). Zawarcie umowy ubezpieczenia następuje w chwili złożenia przez ubezpieczającego oferty i jej przyjęcia przez zakład ubezpieczeń. Dla skuteczności zawarcia takiej umowy nie jest wymagana żadna forma kwalifikowana (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 marca 1996 r., sygn. akt I ACr 62/96). Oferta zawarcia umowy ubezpieczenia może przybrać także formę ustną, przejawiając się w ustnym oświadczeniu woli zawarcia umowy ubezpieczenia wygłoszonym przed organem lub pełnomocnikiem ubezpieczyciela. Dokument polisy jedynie potwierdza fakt, że ubezpieczyciel założył oświadczenie woli o przyjęciu złożonej mu wcześniej oferty zawarcia umowy ubezpieczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2006 r., sygn. akt II CSK 181/2006).

W odpowiedzi na pozew z dnia 24 maja 2016 r. (k. 140) pozwany P. (...) S.A. z siedzibą w W., działając przez pełnomocnika (pełnomocnictwo k. 143), wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany w uzasadnieniu (k. 140/2-142) podtrzymał swoje stanowisko zawarte w korespondencji kierowanej do powódki na etapie postępowania przedsądowego. Wskazał, że w przedmiotowej sprawie znajdują zastosowanie ogólne warunki grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...), zgodnie z którymi osoba przystępująca do ubezpieczenia składa ubezpieczającemu deklarację, w której oświadcza, że spełnia kryteria przystąpienia oraz, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jej rzecz ochrony ubezpieczeniowej na warunkach określonych w umowie, w tym na wysokość ubezpieczenia. W toku postępowania przeprowadzonego przez pozwanego, po zgłoszeniu śmierci ubezpieczonego Z. M., ustalono, że złożony na deklaracji przystąpienia podpis ręczny (...) w pozycji „podpis ubezpieczonego” sporządziła powódka. Zgodnie z OWU odpowiedzialność pozwanego w stosunku do ubezpieczonego rozpoczyna się pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, jeżeli spełnione zostały łącznie wymogi dotyczące przekazania składki i podpisania deklaracji. W przedmiotowej sprawie brak jest oświadczenia woli ubezpieczonego i nie można mówić o konkludentnym wyrażeniu woli – złożenie podpisu dokonane zostało przez inna osobę. Ubezpieczony nie przystąpił do ubezpieczenia pracowniczego typu P (...), bowiem nie złożył oświadczenia woli, tym samym umowa nie została zawarta.

W piśmie przygotowawczym z dnia 9 czerwca 2016 r. (k. 164-166/2) powódka podniosła, że pozwany dopiero po zajściu zdarzenia skutkującego wypłatą należnego świadczenia kwestionuje jego zasadność, podczas gdy nie kwestionował w żaden sposób przez tak długi okres umów, polis, opłacania składek przez powódkę na rzecz jej zmarłego męża i cały czas składki te pobierał, nie widząc ku temu żadnych przeszkód. Po raz kolejny powódka zaznaczyła, że podpis nie jest przesądzającym elementem ważności umowy. Z. M. pismem z dnia 30 lutego 2013 r. sam wystąpił do ówczesnego pracodawcy z prośbą o zwrot składki w celu kontynuowania swojego ubezpieczenia właśnie w zakładzie pracy powódki.

Pozwany w piśmie z dnia 20 lipca 2016 r. (k. 173-176) ponad podniesione wcześniej okoliczności, wskazał, że deklaracja przystąpienia do umowy ubezpieczenia zobowiązuje osobę wyrażającą wolę zawarcia umowy ubezpieczenia do złożenia oświadczenia woli w formie pisemnej. Z. M. takie podpisu nie złożył i nie jest możliwe uznanie, że oświadczył, że chce korzystać z ochrony ubezpieczeniowej. Wymaganie podpisania tzw. deklaracji zgody przez osobę przystępującą do grupowego ubezpieczenia pracowników oznacza, wobec braku zastrzeżenia, że brak podpisu powoduje nieważność umowy ubezpieczeniowej - wprowadzenie dla tego oświadczenia woli formy pisemnej dla celów dowodowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1979 r., sygn. akt III CRN 287/78). Ochrona ubezpieczeniowa rozpoczyna się kiedy spełnione są łącznie dwa wymogi, tj. przekazanie składki i podpisanie deklaracji. Samo wpłacanie składek nie jest zatem jak twierdzi powódka warunkiem wystarczającym do przesądzenia istnienia umowy ubezpieczenia.

W odpowiedzi na powyższe, w piśmie z dnia 10 sierpnia 2016 r. (k. 178-179/2) powódka dodatkowo podniosła, że OWU, które dla wspomnianej deklaracji zgody przewidują jej podpisanie, nie zastrzegają, że niezachowanie tej formy powoduje nieważność przystąpienia do grupowego ubezpieczenia. Wymaganie, aby pismo uprawdopodobniające złożenie oświadczenia woli, dla którego ustawa wymaga formy pisemnej dla celów dowodowych było zaopatrzone w podpisy, nie jest uznawane za konieczne. Pozwany przyjął ją i pobierał składki. O wyrażeniu zgody na przystąpienie do ubezpieczenia przez zmarłego może już wg powódki świadczyć potrącanie przez pracodawcę składek.

W piśmie z dnia 29 września 2016 r. (k. 186-189) pozwany po raz kolejny podniósł, że elementem koniecznym zawarcia umowy ubezpieczenia jest podpisanie deklaracji. Jeśli przepis prawa nie narzuca odpowiedniej formy, wówczas strony mogą dobrać formę danej czynności w sposób dowolny, tak właśnie jest w przypadku umów ubezpieczenia zawieranych z pozwanym, który wymaga, aby oświadczenie zostało złożone w formie pisemnej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 10 stycznia 2013 r. pomiędzy Zespołem (...) w S. z siedzibą w S., a P. (...) S.A. z siedzibą w W., została zawarta umowa grupowego ubezpieczenia na życie zgodnie z załączoną ofertą z dnia 21 grudnia 2012 r. (§ 1 pkt 1 Umowy) i Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia, potwierdzona polisą nr (...).

Dowód: umowa nr (...) z dnia 10 stycznia 2013 r. (k. 17-20), załącznik nr 1 do umowy (k. 21-23), polisa nr (...) (k. 24-25)

W dniu 29 stycznia 2014 r. pomiędzy Zespołem (...) w S. z siedzibą w S., a P. (...) S.A. z siedzibą w W., ponownie została zawarta umowa grupowego ubezpieczenia na życie zgodnie z załączoną ofertą z dnia 15 stycznia 2014 r. (§ 1 pkt 1 Umowy) i Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia, potwierdzona polisą nr (...).

Zgodnie z § 4 pkt 1 Umowy miesięczna składka ubezpieczeniowa za udzieloną ochronę wynosiła 50,00 zł.

W sprawach nieuregulowanych w Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia zastosowanie miały odpowiednie postanowienia m. in. Ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) (§ 8 pkt 1 Umowy).

Zgodnie z Załącznikiem nr 1 do umowy świadczenie za wystąpienie zdarzenia w postaci śmierci ubezpieczonego wynosiło 40 000,00 zł.

Dowód: umowa nr (...) z dnia 29 stycznia 2014 r. (k. 26-28), załącznik nr 1 do umowy (k. 29-31), propozycja grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) (k. 40), polisa nr (...) (k. 42-43)

Powódka B. M. (1) pracuje w Zespole (...) w S. na stanowisku technika farmaceuty.

Powódka złożyła deklarację o przystąpieniu do grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) (polisa nr (...)) w dniu 19 stycznia 2013 r., a następnie kolejną w dniu 21 stycznia 2014 r. (polisa nr (...)).

Dowód: deklaracja nr 150 (k. 36-37), deklaracja nr 350 (k. 38-39)

Przystąpienie do grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) było dobrowolne. Mógł do niego przystąpić również członek rodziny pracownika.

Dowód: zeznania świadka: H. P. (k. 199, czas nagrania: 01:08:15)

Mąż powódki - Z. M. w okresie kiedy był pracownikiem K. (...) pozostawał ubezpieczony w P. (...) S.A.

W okresie od lipca 2009 r. do października 2011 r. opłacał składkę na grupowe ubezpieczenie na życie w wysokości 64,04 zł, a od listopada 2011 r. do stycznia 2013 r. w wysokości 70,47 zł.

W 2012 r. Z. M. przeszedł zawał. W związku z tym zdarzeniem pozwany wypłacił mu stosowne świadczenie.

Po przejściu na emeryturę Z. M. postanowił ubezpieczyć się w zakładzie pracy żony, z uwagi na korzystniejsze warunki ubezpieczenia.

Dowód: informacja dla ubezpieczonego (k. 62-63), potwierdzenie przystąpienia do umowy grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) (k. 66-67), potwierdzenia wykonania operacji (k. 71-93)odpis skrócony aktu małżeństwa (k. 97), zeznania świadków: E. T. (k. 197-197/2, czas nagrania: 00:22:27), P. T. (k. 197/2, czas nagrania: 00:37:46), G. T. (k. 197/2-198, czas nagrania: 00:43:27), B. M. (2) (k. 198), G. K. (k. 198/2, czas nagrania: 01:03:35), H. P. (k. 199, czas nagrania: 01:08:15)

Pismem z dnia 30 lutego 2013 r. Z. M., z uwagi na rezygnację z dniem 1 lutego 2013 r. z ubezpieczenia potwierdzonego polisą nr (...), zwrócił się o zwrot składki za miesiąc luty 2013 r. w wysokości 70,47 zł

Dowód: pismo z dnia 30 lutego 2013 r. (k. 68), potwierdzenie wykonania operacji (k. 69)

W dniu 19 stycznia 2013 r. wypełniona została deklaracja przystąpienia do grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) Z. M. do polisy nr (...), a w dniu 27 stycznia 2014 r. deklaracja do polisy nr (...). Jako uposażona do odbioru świadczenia w obu deklaracjach wskazana została - powódka B. M. (1).

Dowód: deklaracja nr (...) (k. 32-33), deklaracja nr (...) (k. 34-35)

Z wynagrodzenia powódki w okresie objętym umową ubezpieczenia, tj. od 10 lutego 2013 r. do 10 września 2014 r. potrącana była składka ubezpieczeniowa w kwocie łącznie 100,00 zł.

Dowód: lista płac z dnia 28 września 2015 r. (k. 44), zeznania świadków: E. T. (k. 197-197/2, czas nagrania: 00:22:27), G. T. (k. 197/2-198, czas nagrania: 00:43:27), B. M. (2) (k. 198), G. K. (k. 198/2, czas nagrania: 01:03:35), H. P. (k. 199, czas nagrania: 01:08:15)

Z. M. zmarł w dniu 28 września 2014 r.

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu (k. 98), karta statystyczna do aktu zgonu (k. 50)

W dniu 7 października 2014 r. powódka zgłosiła pozwanemu zgon Z. M..

Pismem z dnia 13 października 2014 r. pozwany poinformował powódkę, że załączona do zgłoszenia dokumentacja jest niewystarczająca, zwracając się o przesłanie m.in. oryginału deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia zmarłego Z. M. z polisy nr (...) deklaracja nr (...) i z polisy nr (...) deklaracja (...).

Następnie pozwany pismem z dnia 26 listopada 2014 r. poinformował powódkę, że świadczenie nie może zostać przyznane. Z zebranej w sprawie dokumentacji wynika, że podpis na deklaracji złożony jako podpis Z. M. nie pochodzi od niego, co zostało ustalone w oparciu o podpis na deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia grupowego Z. M. oraz podpis na deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia grupowego powódki B. M. (1) oraz jej oświadczenia z dnia 21 października 2014 r. Oznacza to, że Z. M. nie wyraził woli skorzystania z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej. Tym samym nie został spełniony wymóg przewidziany w § 8 ust. 3 i § 24 ust. 1 Ogólnych warunków ubezpieczenia (...), a odpowiedzialność (...) S.A. w ogóle się nie rozpoczęła.

Dowód: pismo pozwanego z dnia 13 października 2014 r. (k. 45), oświadczenie z dnia 21 października 2014 r. (k. 46), oświadczenie ubezpieczonego o nie orzeczonej separacji sądowej (k. 49), pismo z dnia 6 lutego 2015 r. (k. 52), akta szkodowe (...) (k. 192)

Podpis ręczny (...) w pozycji „Podpis ubezpieczonego” na odwrocie deklaracji przystąpienia do grupowego ubezpieczenia P. (...) z datą 27 stycznia 2014 r., nr polisy (...), wystawionej na nazwisko Z. M. sporządziła B. M. (1).

Dowód: opinia nr (...) z dnia 15 listopada 2014 r. (k. 192)

Zgodnie z § 8 ust. 3 Ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) (kod warunków: (...)) osoba przystępująca do ubezpieczenia składa ubezpieczającemu deklarację przystąpienia, w której oświadcza, że spełnia kryteria przystąpienia, o których mowa w ust. 1 oraz, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jej rzecz ochrony ubezpieczeniowej na warunkach określonych w umowie, w tym na wysokość sumy ubezpieczenia.

Z kolei § 24 ust. 1 ww. ogólnych warunków ubezpieczenia stanowi, że odpowiedzialność (...) S.A. w stosunku do ubezpieczonych rozpoczyna się pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, jeżeli spełnione zostały łącznie następujące wymogi: przed rozpoczęciem tego miesiąca kalendarzowego wpłynęły do (...) S.A. podpisane przez ubezpieczonych deklaracje przystąpienia wraz z wykazem tych osób oraz pierwsza składka została przekazana nie później niż w przypadającym w tym miesiącu kalendarzowym terminie przekazania składki, z zastrzeżeniem ust. 2 zgodnie, z którym odpowiedzialność (...) S.A. w stosunku do danego ubezpieczonego rozpoczyna się nie wcześniej niż w dniu zawarcia umowy i nie wcześniej, niż następnego dnia po tym, gdy ubezpieczony ten oświadczył ubezpieczającemu, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej na warunkach określonych w umowie, w tym na wysokość sumy ubezpieczenia.

Dowód: Ogólne warunki grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) (k. 151-152/2)

Pismem z dnia 13 stycznia 2015 r. pozwany zwrócił się do Zespołu (...) w S. informując, że ubezpieczony Z. M. nie podpisał deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia pracowniczego typ P (...), zatem nie złożył oświadczenia woli o zastrzeżeniu na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej. Podpis na deklaracji nie pochodzi od Z. M., w związku z czym deklaracja wprowadzona do systemu w dniu 1 lutego 2014 r. została usunięta. Pozwany zwrócił się o uwzględnienie powstałej nadpłaty w kolejnym przelewie należnych składek lub przesłanie informacji o rachunku bankowym, na który ma nastąpić ich zwrot.

Dowód: pismo z dnia 13 stycznia 2015 r. (k. 51), akta szkodowe (...) (k. 192)

Pismem z dnia 26 marca 2015 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 40 000,00 zł. W odpowiedzi na powyższe pozwany pismem z dnia 12 maja 2015 r. podtrzymał swoje stanowisko.

Dowód: pismo z dnia 12 maja 2015 r. (k. 53), akta szkodowe (...) (k. 192)

Przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie odbyło się w dniu 29 czerwca 2015 r., sygn. akt I Co 2076/15, posiedzenie w sprawie o zawezwanie do próby ugodowej z wniosku B. M. (1) z udziałem P. (...) S.A. Pozwany nie stawił się, ugody nie zawarto.

Dowód: protokół rozprawy z dnia 29 czerwca 2015 r. (k. 54)

Powódka mailem z dnia 2 października 2015 r. zwróciła się do pozwanego o wydanie wszystkich oryginałów dokumentów, które przedłożyła w odpowiedzi na pismo z dnia 13 października 2014 r., m.in. deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia zmarłego Z. M..

W odpowiedzi pozwany poinformował, że nie jest w posiadaniu deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia, która zgodnie z ogólnymi warunkami grupowego ubezpieczenia przechowywana jest u ubezpieczającego, tj. w zakładzie pracy.

Deklaracje przesłane zostały przez pozwanego wraz z pismem z dnia 22 października 2015r., po mailowym upomnieniu go przez powódkę w dniu 12 października 2015 r.

Dowód: pismo z dnia 22 października 2015 r. (k. 55), wydruk maila z dnia 2 października 2015 r. (k. 56-57), wydruk maila z dnia 5 października 2015 r. (k. 58), wydruk maila z dnia 12 października 2015 r. (k. 60-61), akta szkodowe (...) (k. 192)

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd oparł się na powołanych dowodach.

Sąd oddalił wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego grafologa (k. 196/2), przyjmując w tym zakresie za wystarczający dowód z opinii grafologicznej z dnia 15 listopada 2014 r. (k. 192) przedłożonej przez pozwanego, której Sąd dał wiarę.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Zgodnie z treścią art. 805 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Paragraf drugi cytowanego artykułu w pkt 1 stanowi, iż świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie - przy ubezpieczeniu osobowym – umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. Stosownie do art. 829 § 1 pkt. 1 k.c. ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć przy ubezpieczeniu na życie śmierci osoby ubezpieczonej. W ubezpieczeniach na życie zawartych na cudzy rachunek, śmierć ubezpieczonego powoduje powstanie roszczenia uposażonego o zapłatę sumy pieniężnej.

W ramach niniejszego postępowania sporne pomiędzy stronami było czy Z. M. przystąpił do grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...). Zgodnie bowiem z Ogólnymi warunkami grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...), osoba przystępująca do ubezpieczenia składa ubezpieczającemu deklarację, w której oświadcza, że spełnia kryteria przystąpienia oraz, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jej rzecz ochrony ubezpieczeniowej na warunkach określonych w umowie, w tym wysokości ubezpieczenia. Pozwany podnosił, iż Z. M. nie składając własnoręcznego podpisu na deklaracji przystąpienia do ubezpieczenia, nie złożył oświadczenia woli i tym samym umowa nie została zawarta.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, Sąd przyjął, że deklaracja z dnia 27 stycznia 2014 r. istotnie nie została podpisana przez Z. M.. Powódka pomimo ciążącemu na niej ciężarowi dowodowemu nie wykazała, aby było inaczej, sprzeciwiając się jednocześnie wnioskowi pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego grafologa. W ocenie Sądu nie można się jednak było zgodzić ze stanowiskiem pozwanego, że podpis ten był niezbędny do objęcia przez pozwanego ochroną ubezpieczeniową Z. M..

Jak podniósł Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 maja 1978 r., sygn. akt III CZP 32/78, brak podpisu ubezpieczonego od następstw nieszczęśliwych wypadków na deklaracji zgody w sytuacji, gdy ubezpieczony wyrażał wolę przystąpienia do ubezpieczenia i opłacał składkę, nie powoduje nieważności umowy ubezpieczeniowej. Natomiast w wyroku z dnia 18 maja 1979 r., sygn. akt III CRN 287/78, Sąd Najwyższy wskazał, że przewidziane w ogólnych warunkach ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (…) wymaganie podpisania tzw. deklaracji zgody przez osobę przystępującą do grupowego ubezpieczenia pracowników oznacza – wobec braku zastrzeżenia, że brak podpisu powoduje nieważność umowy ubezpieczeniowej – wprowadzenia dla tego oświadczenia woli formy pisemnej dla celów dowodowych (art. 74 § 1 k.c.). Dalej Sąd Najwyższy wskazał, że tzw. deklaracja zgody stanowi oświadczenie woli, mocą którego osoba zainteresowana przystępuje do grupowego ubezpieczenia w zakresie następstw nieszczęśliwych wypadków pracowników. Jest więc częścią składową umowy ubezpieczenia. Dla tego rodzaju oświadczenia kodeks cywilny nie wprowadza żadnej formy (…). Formę dla tego rodzaju czynności przewidują ogólne warunki ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (…), które dla wspomnianej deklaracji zgody przewidują jej „podpisanie”. Sformułowanie to należy rozumieć jako wymaganie formy pisemnej, jednakże bez zastrzeżenia, że niezachowanie tej formy powoduje nieważność przystąpienia do grupowego ubezpieczenia. Wobec tego jest to jedynie forma dla celów dowodowych.

Z powyższego wynika, że ustawa nie przewiduje szczególnej formy oświadczenia o wyrażeniu zgody na objęcie ochroną ubezpieczeniową. Wola osoby ubezpieczonej może być więc wyrażona przez każde jej zachowanie, które ujawnia ją w sposób dostateczny (tak też: Gutowski red. Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz do art. 829 k.c., wyd. 1, 2016). Złożenie deklaracji zgody, wbrew twierdzeniom pozwanego, mogło zatem nastąpić w trybie czynności konkludentnych. Ogólne warunki grupowego ubezpieczenia pracowniczego typ P (...) nie przewidywały rygoru nieważności za niezachowanie formy pisemnej, przyjąć więc należy, że forma ta została zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych.

W myśl przepisu art. 74 § 1 i 2 k.c. zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej (§ 1). Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma (§ 2). W niniejszej sprawie wystąpiły okoliczności uzasadniające dopuszczenie wspominanego dowodu z przesłuchania świadków, mimo niezachowania wymaganej formy pisemnej, z uwagi zarówno na uprawdopodobnienie czynności za pomocą pisma, którym była nie podpisana przez zmarłego deklaracja zgody, jak również z uwagi na wystąpienie sporu powódki jako konsumenta, z pozwanym, który jest przedsiębiorcą.

W ocenie Sądu Z. M. wiedział i chciał być objęty ochroną ubezpieczeniową, na proponowanych przez pozwanego warunkach. Logicznym było, że Z. M. rezygnując z poprzedniego ubezpieczenia i zwracając się o zwrot składki, chciał przystąpić do ubezpieczenia żony. Pozwany korzystał z ochrony ubezpieczeniowej od co najmniej 2009 r. i z pewnością zamierzał ją kontynuować. Wszyscy przesłuchani w sprawie świadkowie zgodnie zeznali, że Z. M. po przejściu na emeryturę postanowił ubezpieczyć się w zakładzie pracy żony, z uwagi na korzystniejsze warunki ubezpieczenia, a ponadto, że w chwili śmierci był w nim ubezpieczony. Biorąc pod uwagę wysokość płaconej przez pozwanego wcześniej składki, w wysokości najpierw ponad 60,00 zł, a następnie ponad 70,00 zł, składka należna za objęcie ochroną ubezpieczeniową w zakładzie pracy powódki w wysokości 50,00 zł była korzystniejsza. Powódka żyła wspólnie z mężem, pozostawała z nim w bliskich relacjach rodzinnych. Trudno byłoby przyjąć, że Z. M. nie wiedział o ubezpieczeniu, czy też że powódka ubezpieczyła męża wbrew jego woli.

Natomiast co do składek, które potrącane były z wynagrodzenia powódki zarówno na jej ubezpieczenie, jak i na ubezpieczenie Z. M., zauważenia wymaga, że wynagrodzenie za pracę stanowi majątek wspólny małżonków i nic nie stało na przeszkodzie, aby składki uiszczane były przez powódkę. Nie bez znaczenia w przedmiotowej sprawie pozostawało również, że pozwany w okresie, w którym powódka płaciła składki za siebie i męża nie kwestionował umowy, a wątpliwości co jego woli objęcia go ochroną ubezpieczeniową powziął dopiero po wystąpieniu zdarzenia skutkującego koniecznością wypłaty odpowiedniego świadczenia.

Reasumując, postanowienia Ogólnych warunków grupowego ubezpieczenia pracowniczego typu P (...) są dla pozwanego wiążące. Z tego względu roszczenie powódki o wypłacenie jej jako uposażonej, na podstawie umowy grupowego ubezpieczenia pracowniczego typu P (...), zawartej pomiędzy Zespołem (...) w S., a pozwanym P. (...) S.A., kwoty 40 000 zł jest uzasadnione.

O odsetkach Sąd orzekł, zgodnie z żądaniem pozwu, od dnia 7 października 2014 r., tj. od dnia zgłoszenia zdarzenia - śmierci Z. M. pozwanemu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie powołanych przepisów, orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach Sąd orzekł, jak w pkt 2 sentencji, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, zawartą w art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2 000,00 zł z tytułu opłaty od pozwu, ustaloną w oparciu o art. 13 ust. 1 u.k.s.c. (Dz. U. z 2016, poz. 623 j. t.; 5 % z 40 000,00 zł) oraz kwotę 4 817,00 zł z tytułu kosztów zastępstwa prawnego, ustaloną na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. z 2015 r., poz. 1800), w tym opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł.