Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2013 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. R., P. O., S. D., K. K., Z. A., V. W., R. M.

przeciwko (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 5 czerwca 2013 r., sygn. akt IX GC 626/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że:

a/ stwierdza nieważność uchwały nr (...) podjętej w dniu 11 czerwca 2012r. na zwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.;

b/ zasądza od pozwanego na rzecz każdego z powodów po 457 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

II.  zasądza od pozwanego na rzecz każdego z powodów po 401, 43 zł tytułem zwrotu

kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym

M. Gulczyńska A. Daczyński P. Górecki

Sygn. akt I ACa 873/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 11 lipca 2012 r. powodowie: A. R., P. O., S. D., K. K., Z. A., V. W. i R. M. wnieśli pozew przeciwko pozwanej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (...) z siedzibą w P. o stwierdzenie nieważności uchwały nr(...) podjętej w dniu 11 czerwca 2012 r., ewentualnie o jej uchylenie oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej i kosztów opłat skarbowych wniesionych w związku z przedłożonymi w sprawie pełnomocnictwami.

W odpowiedzi na pozew pozwana spółka wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 5 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo i orzekł o kosztach postępowania obciążając nimi powodów i z tego tytułu zasądzając od nich na rzecz pozwanej kwotę 360 zł.

Wydając powyższy wyrok Sąd I instancji ustalił, że wspólnikami pozwanej spółki oprócz powodów są również m.in. (...) sp. z o.o., L. K. i W. U..

Pozwana spółka w 2010 r. poniosła stratę w wysokości 363.272,48 zł, a w 2011 r. - 4.698.578,49 zł. W związku z jej trudną sytuacją finansową, w dniu 28 grudnia 2011 r. odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników, które zobowiązało zarząd do przedstawienia określonych informacji, biznesplanu spółki na lata 2012 – 2014 i pisemnej informacji o programie naprawczym spółki, a także zawiesiło prezesa zarządu powoda P. O. w pełnieniu swej funkcji oraz powołało nowego członka zarządu.

Na kolejnym Nadzwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników pozwanej, które odbyło się w dniu 20 stycznia 2012 r. również zajmowano się działaniami naprawczymi, w tym kwestią dokapitalizowania spółki. Obecni na zgromadzeniu wspólnicy podjęli m.in. uchwałę o uchyleniu uchwały z dnia 12 kwietnia 2011 r. w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego i jednomyślnie uchwałę podwyższającą kapitał zakładowy spółki z 2.100.000 zł do 3.700.000 zł, poprzez utworzenie 3.200 nowych udziałów o wartości nominalnej 500 zł każdy. Miały one zostać objęte przez dotychczasowych wspólników korzystających z przysługującego im prawa pierwszeństwa a w przypadku nieskorzystania przez wszystkich albo niektórych z nich z tego prawa, zarząd spółki miał je zaoferować dowolnie wybranym osobom. Jednocześnie, w związku ze złożeniem rezygnacji przez powoda P. O., powołano nowego prezesa zarządu.

Udziały w podwyższonym kapitale zakładowym objęła L. K.. Udzielała ona również wcześniej pożyczek pozwanej spółce, mających na celu zapewnienie normalnego funkcjonowania spółki i spłaty jej zobowiązań.

Pismem z dnia 23 maja 2012 r. zarząd pozwanej spółki zaprosił wspólników na Zwyczajne Zgromadzenie Wspólników, które wyznaczone zostało na 11 czerwca 2012 r. W proponowanym porządku obrad został wskazany punkt dotyczący podjęcia uchwały w sprawie nałożenia na wspólników obowiązku wniesienia dopłat oraz określenia ich wysokości i terminu ich wniesienia.

Zgromadzenie to odbyło się w planowanym terminie a obecni byli na nim wspólnicy posiadający 7.228 udziałów, co stanowiło 97,68 % wszystkich udziałów. Podjęto na nim m.in. kwestionowaną uchwałę nr (...)zobowiązującą wspólników do wniesienia dopłat w wysokości 500 zł na każdy udział. Dopłaty miały zostać wniesione w dwóch równych częściach po 250 zł za każdy udział, w terminach do dnia 1 lipca 2012 r. i 1 sierpnia 2012 r. i miały zostać przeznaczone na pokrycie straty oraz planowane inwestycje. Za przyjęciem uchwały oddano 5.190 głosów, a przeciwko 2.038 głosów. Po podjęciu uchwały pełnomocnik powodów A. R., K. K., Z. A. oraz R. M. zgłosił w ich imieniu sprzeciw, a pełnomocnik powódki V. W. – w jej imieniu. Sprzeciw zgłosili również obecni na zgromadzeniu powodowie P. (...).

Dopłaty uchwalone na podstawie w/w uchwały zostały wniesione przez L. K., W. U. oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w T..

W świetle tak dokonanych ustaleń Sąd I instancji doszedł do wniosku, że powództwo nie jest uzasadnione.

W ocenie tego Sądu nie ziściła się bowiem w pierwszej kolejności żadna z podnoszonych przez powodów przesłanek dotyczących stwierdzenia nieważności zaskarżonej uchwały. Sąd I instancji zauważył, że przesłanki te powodowie opierali albo na naruszeniu art. 275 k.s.h. w zw. z art. 274 § i k.s.h. i 270 § i pkt 3 k.s.h. oraz art. 21 ust i prawa upadłościowego i naprawczego w związku z art. 10 i 11 w/w ustawy albo na naruszeniu art. 177 § 1 k.s.h. Tymczasem, choć słusznie wskazywali, iż w okresie likwidacji uchwalenie dopłat wymaga zgody wszystkich wspólników, to w niniejszej sprawie pozwana spółka nie znajdowała się jednak w stanie likwidacji, powodowie nie wykazali też, aby ogłoszono jej upadłość. Przepis art. 275 k.s.h. nie znajdował zatem w niniejszej sprawie zastosowania. W kontekście natomiast podnoszonych przez stronę powodową twierdzeń o tym, że zapis § 8 umowy spółki jest niezgodny z przepisem art. 177 § 1 k.s.h., co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że nie istniała podstawa umowna dla powzięcia uchwały o dopłatach Sąd I instancji wskazał, że jeżeli w spornym zapisie umownym nie ma określenia, iż wskazana kwota dotyczy jednorazowej dopłaty, to uznać należy, że określenie to odnosi się do górnej granicy sumy wszystkich dopłat, bez względu na ich ilość. Powyższe uregulowanie umowne nie narusza zatem minimalnych wymagań określonych przepisami kodeksu spółek handlowych, a podjęta na jego podstawie uchwała jest ważna.

Powodowie nie wykazali również żadną miarą, aby zaskarżona uchwała miała ma celu pokrzywdzenie wspólników i naruszała dobre obyczaje. Nie różnicowała ona bowiem pozycji wspólników, ani tym bardziej nie nakładała na powodów innych, większych obowiązków, niż na pozostałych wspólników. Obowiązek dopłat został nałożony na wszystkich wspólników, a ich wysokość była taka sama. Powodowie nie wykazali także, aby na skutek podjęcia zaskarżonej uchwały zmieniała się ich pozycja w spółce. Nadal bowiem mają taką samą ilość udziałów i głosów na zgromadzeniu wspólników, jak przed podjęciem przedmiotowej uchwały. Powodowie przesłankę pokrzywdzenia odnosili także do rzekomej wiedzy zarządu pozwanego o ich problemach finansowych, w szczególności sytuacji A. R.. Okoliczności o wiedzy zarządu w tej kwestii nie wykazali. Nadto, jak wskazał Sąd Okręgowy, nawet gdyby zarząd taką wiedzę posiadał, to nie on, a zgromadzenie wspólników podejmowało decyzje i ewentualna wiedza i zachowanie zarządu była w tej materii bez znaczenia. Wreszcie podjęcie zaskarżonej uchwały było uzasadnione z przyczyn ekonomicznych. Bez jej podjęcia spółka musiałaby ogłosić upadłość, lub też podwyższyć kapitał zakładowy, co wiązać się mogłoby ze zmniejszeniem roli i siły głosu powodów w spółce. Sąd I instancji analizując treść uchwały i jej skutki nie dopatrzył się naruszenia dobrych obyczajów podkreślając w szczególności, że zła sytuacja spółki była od wielu miesięcy znana wspólnikom, podobnie, jak metody jej uzdrowienia a zaskarżona uchwała podjęta została w celu ochrony spółki, a pośrednio jej wspólników przed koniecznością ogłoszenia przez spółkę upadłości.

W tych okolicznościach, zważywszy na brak podstaw zarówno do stwierdzenia nieważności, jak również uchylenia zaskarżonej uchwały, koniecznym było oddalenie powództwa w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § i § 3 k.p.c. obciążając nimi w całości powodów jako przegrywających proces.

Od powyższego wyroku apelację złożyła strona powodowa zarzucając: naruszenie prawa materialnego poprzez:

-

przyjęcie że zapisy zawarte w § 8 umowy spółki spełniają wskazany w art.177 § 1 k.s.h. wymóg dotyczący liczbowego określenia granicy dopłat do jakich mogą być zobowiązani wspólnicy,

-

uznanie ważności kwestionowanej uchwały pomimo jej niezgodności z zawartą w § 8 umowy spółki regulacją nakazującą określony sposób wnoszenia każdorazowej dopłaty,

-

przyjęcie braku związku pomiędzy podjęciem spornego aktu a określoną w art. 249 § l k.s.h. normą zakazującą podejmowania uchwał sprzecznych z dobrymi obyczajami lub mających na celu pokrzywdzenie wspólnika,

-

przyjęcie braku związku pomiędzy podjęciem uchwały z dnia 11 czerwca 2012 r. a określoną w art. 20 k.s.h. normą nakazującą jednakowe traktowanie wspólników w takich samych okolicznościach.

W konsekwencji powyższych zarzutów skarżący wnieśli o zmianę wyroku poprzez stwierdzenie nieważności kwestionowanej uchwały z powodu podjęcia jej na podstawie postanowienia § 8 umowy spółki niespełniającego określonego w art.177 §1 k.s.h. kryterium liczbowo określonej granicy dopłat do jakich mogą być zobowiązani wspólnicy, ewentualnie w przypadku uznania przez Sąd, że § 8 umowy spółki spełnia kryteria określone w art. 177 § 1 k.s.h., stwierdzenie nieważności w/w uchwały na podstawie jej niezgodności z określonym w § 8 umowy spółki warunkiem dotyczącym sposobu wnoszenia dopłat, ewentualnie w przypadku uznania przez Sąd braku podstaw do stwierdzenia nieważności zaskarżonej uchwały, jej uchylenie jako podjętej: z naruszeniem postanowień umowy spółki (§ 14 ust.5, § 17), w wyniku zaniechań sprzecznych z dobrymi obyczajami (na stosowaniu się przez zarząd spółki do obowiązujących przepisów prawa, w tym w szczególności do art.21 ust. l w związku z art. 10 i 11 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze), sprzecznej z dobrymi obyczajami i zasadami uczciwości kupieckiej w zakresie stosunków wewnętrznych w spółce i w relacjach między wspólnikami (przy wykorzystaniu przez większościowego udziałowca swojej dominującej pozycji w spółce do przeforsowania korzystnego dla siebie sposobu rozwiązania kwestii dofinansowania spółki, ze szkodą dla pozostałych udziałowców), z naruszeniem określonej w art.20 k.s.h. zasady równego traktowania wspólników

Ponadto wnieśli o zasądzenie od pozwanej solidarnie na ich rzecz kosztów postępowania w obu instancjach, w tym także: zwiększonych do trzykrotności stawki minimalnej, z uwagi na konieczny w sprawie nakład pracy pełnomocnika, kosztów zastępstwa procesowego i kosztów opłat skarbowych wniesionych w związku z przedłożonymi w sprawie pełnomocnictwami procesowymi.

Pozwana spółka wniosła odpowiedź na apelację, w której domagała się oddalenia apelacji i zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja powodów zasługiwała na uwzględnienie.

Przede wszystkim trafny okazał się zarzut naruszenia prawa materialnego, w postaci przepisów art. 177 § 1 i 178 k.s.h. Sąd Apelacyjny przeanalizował zapis postanowienia § 8 umowy spółki, który był między stronami bezsporny jeśli chodzi o jego odtworzenie na etapie postępowania apelacyjnego i który stanowi, że: „Wspólnicy zobowiązani są do wniesienia dopłat, jednorazowo, w wysokości nieprzekraczającej stukrotności posiadanych udziałów proporcjonalnie do objętych udziałów w kapitale zakładowym (ust. 1). Wysokość i terminy dopłat oznaczone będą w miarę potrzeb w drodze uchwały Zgromadzenia Wspólników podjętej zwykłą większością. (ust. 2)”. W konsekwencji Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, że przedmiotowy zapis odnosi się wyłącznie do granicy dopłaty jednorazowej a nie do granicy dopłat w ogóle. W świetle literalnej wykładni analizowanego zapisu nie sposób podzielić natomiast stanowiska argumentowanego w odpowiedzi na apelacje, zgodnie z którym umowa spółki określa warunki dopuszczalności zobowiązania wspólników do wniesienia dopłat, w tym w szczególności właściwy, liczbowy ustala ich maksymalną wysokość, granicą jest tu bowiem stukrotność wartości udziału bez względu na fakt, czy dopłaty uchwalone są raz czy też więcej razy. Zauważyć to bowiem należy, że sama pozwana popada w sprzeczność, z jednej strony wyraźnie, odwołując się do leksykalnego brzmienia słowa „jednorazowego”i podkreślając, że oznacza ono coś „jeden raz dany lub uczyniony”, z drugiej zaś wskazując, że dopłaty mogłyby być uchwalone więcej aniżeli jeden raz.

Brak określenia w umowie spółki górnej granicy dopłat pozostaje natomiast w sprzeczności z brzmieniem art. 177 § 1 k.s.h., który stanowi, że umowa spółki może zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału i do którego treści odsyła przepis art. 178 k.s.h. określający, w jaki sposób każdorazowo oznaczane są wysokość i terminy dopłat.

Koresponduje z powyższym przywołane w apelacji stanowisko pozwanej spółki, w którym - odpowiedzi na zadane na Zwyczajnym Zgromadzeniu Wspólników w dniu podjęcia zaskarżonej uchwały pytanie pełnomocnika kilku z powodów J. G. o to czy po jej podjęciu będzie istniała możliwość podjęcia kolejnej takiej uchwały a co za tym idzie dalszego finansowego zaangażowania wspólników w przyszłości – istnienie takiej możliwości stanowczo potwierdzono.

Z tej przyczyny zatem kwestionowana przez stronę powodową uchwała nie może być ważna. Marginalnie można zauważyć, że stanowisko Sadu Apelacyjnego pośrednio potwierdza nawet Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia. Jego lektura, a dokładnie lektura jego fragmentu znajdującego się na str. 10, w którym wskazano: „przyjąć bowiem należy, że jeśli w zapisie umownym nie ma określenia, iż wskazana kwota dotyczy jednorazowej dopłaty, to uznać należy, że określenie to odnosi się do górnej granicy sumy wszystkich dopłat, bez względu na ich ilość”, prowadzi do konkluzji, że Sąd Okręgowy nie znał treści umowy, a dokładniej zapisu jej § 8. W analizowanym stanie faktycznym jest bowiem dokładnie odwrotnie, wyraźnie z tego zapisu umownego wynika, że wskazana kwota dotyczy jednorazowej dopłaty. W tych natomiast okolicznościach stanowisko Sądu I instancji uznać należało za całkowicie nietrafne. Z tej zatem przyczyny, skoro strona powodowa wniosła przede wszystkim o stwierdzenie nieważności kwestionowanej uchwały a pozostałe żądania miały charakter ewentualnych, wobec uwzględnienia powództwa w tym zakresie analiza kwestii czy zachodzi podstawa do uchylenia tej uchwały okazała się zbędna.

W świetle zatem powyższych okoliczności apelacja strony powodowej okazała się uzasadniona, a Sąd Apelacyjny przyjmując za własną ocenę zebranego w sprawie materiału i ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i stwierdził nieważność spornej uchwały.

O kosztach procesu za pierwszą instancję Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art.98 § l i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz w zw. z § 10 pkt 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U.2013.490), przyjmując trzykrotną stawkę minimalną tytułem wynagrodzenia za zastępstwo procesowe. W związku z powyższym każdemu z powodów należał się zwrot kosztów w wysokości 457 zł (1/7 sumy, na którą złożyły się: opłata od pozwu: 2.000 zł + opłaty od wniesionych pełnomocnictw: 119 zł + koszty zastępstwa procesowego: 3 x 360 zł). Z kolei o kosztach procesu za drugą instancję Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie powołanych przepisów oraz na podstawie § 12 ust 1 pkt 2 powołanego rozporządzenia uznając, że pozwana jako strona przegrywająca powinna zwrócić każdemu ze skarżących po 401,43 zł (1/7 sumy, na którą złożyły się: opłata od apelacji: 2.000 zł+ koszty zastępstwa procesowego: 3 x 270 zł).

/-/M. Gulczyńska /-/A. Daczyński /-/P. Górecki