Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2017 roku

Sąd Rejonowy w Bartoszycach, I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: SSR Ewa Kurasz

Protokolant: prac. sąd. Justyna Dudko

po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2017 roku w Bartoszycach

sprawy z powództwa (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W.

przeciwko S. K.

o zapłatę

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 512/17

UZASADNIENIE

Powód (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego S. K. kwoty 1.107,35 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że w dniu 03 czerwca 2015 roku pozwany zawarł z (...) Spółką z ograniczona odpowiedzialnością Spółką Jawną z siedzibą we W. umowę pożyczki, którą miał spłacić w dwunastu miesięcznych równych ratach.

W dniu 11 września 2015 roku powód zwarł z pożyczkodawcą umowę przelewu wierzytelności przysługującej mu od pozwanego, a w dniu 20 kwietnia 2016 roku umowa została wypowiedziana przez nowego wierzyciela i cała należność z niej wynikająca stała się wymagalna.

Na dzień wniesienia pozwu na dochodzoną należność składały się: kapitał 517,85 złotych, 24,98 złotych opłaty przygotowawczej, 380,02 złote prowizji, 21,57 złotych odsetek umownych, 17,17 złotych odsetek umownych karnych, 67,50 złotych kosztów windykacyjnych oraz 78,26 złotych odsetek naliczonych po wypowiedzeniu (pozew k. 2-4).

Pozwany S. K. nie złożył odpowiedzi na pozew i prawidłowo zawiadomiony nie stawił się na termin rozprawy, nie żądał przeprowadzenia rozprawy w swojej nieobecności ani nie składał wyjaśnień ustnie lub na piśmie w toku sprawy.

Sąd ustalił, co następuje:

Pozwany S. K. zawarł z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością Spółką jawną z siedzibą we W. w dniu 02 czerwca 2015 roku umowę pożyczki numer (...) w formie pisemnej.

Zgodnie z umową pożyczkodawca pożyczył pozwanemu kwotę 1.000 złotych, przy czym umowa pożyczki została sformułowana w ten sposób, że jako kwotę pożyczki wskazano 1.810 złotych, z czego pozwany faktycznie otrzymał 1.000 złotych, a powód kwotę 810 złotych tytułem opłaty przygotowawczej (50 złotych) i prowizji (760 złotych). Ponadto pozwanemu naliczono odsetki za cały okres trwania umowy w łącznej kwocie 85,12 złotych. Całe zobowiązanie pozwanego z tytułu zawartej umowy pożyczki wyniosło 1.895,69 złotych. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wyniosła 233,69 %.

Pożyczka została udzielona na okres 12 miesięcy. Pozwany był zobowiązany zwrócić kwotę pożyczki poprzez spłatę dwunastu miesięcznych rat w wysokości 157,93 złote każda, począwszy od dnia 15 lipca 2015 roku.

W § 6 pkt 2 umowy zastrzeżono na rzecz pożyczkodawcy możliwości pobierania od pozwanego umownych odsetek karnych za opóźnienie w spłacie należności wynikających z umowy, w wysokości czterokrotności aktualnej stopy procentowej kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Z kolei w § 6 pkt 6 i 7 zastrzeżono możliwość pobierania przez pożyczkodawcę opłat za czynności windykacyjne.

W momencie zawierania umowy pozwany poinformował powoda, że jego dochód netto miesięcznie wynosi 520 złotych i posiada on zobowiązania z innych umów kredytu i pożyczek w łącznej kwocie 98 złotych miesięcznie.

(dowód: umowa z załącznikami k. 5-10)

W dniu 11 września 2015 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka jawna z siedzibą we W. zawarła z powodem (...) Niestandaryzowanym Sekurytyzacyjnym Funduszem Inwestycyjnym Zamkniętym z siedzibą w W. umowę przelewu wierzytelności, według listy wierzytelności sporządzonych na dzień zawarcia umowy. Ostateczny wykaz wierzytelności został załączony do załącznika numer (...) do Aneksu numer (...) do umowy przelewu wierzytelności, sporządzonego dnia 18 września 2015 roku i zawierał wykaz wierzytelności według stanu na ten dzień.

(dowód: umowa z załącznikami k. 13-20)

Do dnia 14 grudnia 2015 roku pozwany uiścił z tytułu zawartej umowy na rzecz pożyczkodawcy i następnie powoda łącznie kwotę 947,40 złotych. Następnie zaprzestał spłaty zobowiązania.

(twierdzenia powoda przyjęte za prawdziwe 339 § 2 k.p.c. k. 12 )

Pismem z dnia 20 kwietnia 2016 roku powód wypowiedział umowę pożyczki.

(twierdzenia powoda przyjęte za prawdziwe 339 § 2 k.p.c. k. 11 )

Sąd zważył, co następuje:

Pozwany nie zajął w niniejszej sprawie żadnego stanowiska i nie stawił się na rozprawie. W związku z tym, w myśl art. 339 § 1 k.p.c., Sąd wydał wyrok zaoczny. Zgodnie z art. 339 § 2 k.p.c. w tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Stan faktyczny w sprawie ustalono więc w oparciu o przedłożone przez powoda dokumenty w postaci: umowy pożyczki z załącznikami (k. 5-10) i umowy przelewu z załącznikami (k. 13-20).

Na podstawie art. 339 § 2 k.p.c. za podstawę ustalonego stanu faktycznego przyjęto również przedłożone przez powoda wydruk zawiadomienia o wypowiedzeniu (k. 11) i wydruk z historii spłaty pożyczki (k. 12).

Powództwo wniesione w sprawie nie było zasadne.

Zgodnie z art. 720 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

Z kolei w myśl art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 1528) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, przy czym za umowę o kredyt konsumencki uważa się między innymi umowę pożyczki.

Przy umowie pożyczki, głównymi świadczeniami stron są: po stronie pożyczkodawcy udostępnienie określonych środków finansowych do korzystania na określony okres czasu, a ze strony pożyczkobiorcy, zwrot tych środków (tak zwany depozyt nieprawidłowy). Umowa pożyczki została przy tym ukształtowania w kodeksie cywilnym w taki sposób, że co do zasady może być zarówno umową odpłatną, jak i nieodpłatną. W przypadku zawarcia przez strony odpłatnej umowy pożyczki, wynagrodzenie pożyczkodawcy winno być wyraźnie określone w umowie. Zwyczajowo formę wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału stanowią odsetki, ewentualnie zapłata prowizji. Ustawodawca, aby przeciwdziałać ocenianemu negatywnie w świetle zasad współżycia społecznego zjawisku lichwy oraz aby chronić interesy słabszych uczestników obrotu gospodarczego, jakimi zazwyczaj są konsumenci, wprowadził przy tym do kodeksu cywilnego instytucję odsetek maksymalnych (art. 359 § 2 ¹ k.c.), których wysokość winna stanowić podstawowe odniesienie do oceny ekwiwalentności wysokości wynagrodzenia pożyczkodawcy ustalonego w umowie. Stopa tych odsetek ustalana była w chwili zawarcia umowy przez strony w odniesieniu do aktualnej stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego i odzwierciedlała bieżący układ stosunków gospodarczych, „cenę” pieniądza w obrocie międzybankowym i poziom inflacji, zapewniając pożyczkodawcom godziwy zysk. Z drugiej strony jej wprowadzenie nie pozwalało podmiotom uprzywilejowanym, jakim zwykle w obrocie z konsumentami znajdującymi się w trudnej sytuacji materialnej, niewykształconymi lub mającymi trudności intelektualne z rozeznaniem konsekwencji swojego działania, są pożyczkodawcy, na wykorzystywanie przymusowego położenia słabszej strony umowy. Odsetki, obok prowizji za udzielenie pożyczki, stanowią wynagrodzenie pożyczkodawcy za korzystanie przez kredytobiorcę z jego środków finansowych. Trzeba też podkreślić, że umowa pożyczki, sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku kapitałowym, powinna jasno określać, które opłaty i prowizje stanowią zysk pożyczkodawcy, a które są pobierane na pokrycie konkretnych kosztów ponoszonych przez niego w związku z zawartą umową i jej obsługą. Te ostatnie powinny zostać przy tym określone w wysokości rzeczywiście ponoszonej przez pożyczkodawcę tak aby nie stawić ukrytego źródła zysku.

Z przedłożonych w sprawie dokumentów wynikało, że dnia 02 czerwca 2015 roku pozwany i pożyczkodawca zawarli umowę pożyczki (kredytu konsumenckiego). W ocenie Sądu rzeczywista kwota pożyczki wynosiła przy tym 1.000 złotych, gdyż taką ilość pieniędzy przeniesiono na własność pozwanego. Z istotą pożyczki sprzeczne jest „przeniesienie” na rzecz biorącego pożyczkę sum pieniężnych, których w rzeczywistości nigdy on nie otrzymuje, a które automatycznie zostają zaliczone na poczet związanych z pożyczką kosztów i opłat lub umów dodatkowych. Gdyby przyjąć prawidłowość przyjmowanej przez pozwanego konstrukcji, możliwa byłaby umowa, w której pożyczkodawca pożyczyłby pożyczkobiorcy kwotę 1.000.000 złotych, pobierając jednocześnie opłatę w takiej wysokości, którą wliczyłby w kwotę pożyczki. W wyniku tego pożyczkobiorca byłby zobowiązany do spłaty znacznego zobowiązania, nie otrzymując przy tym na własność żadnych środków pieniężnych. Taką konstrukcję umowy pożyczki należy więc uznać za sprzeczną z zasadą swobody umów wyrażoną w art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którą strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W ocenie Sądu zaliczenie opłaty i dodatkowych kosztów zawarcia umowy pożyczki, do kwoty pożyczki, której to kwoty pożyczkobiorca faktycznie nigdy nie otrzymuje do dyspozycji, jest sprzeczne z istotą (naturą) umowy pożyczki. W okolicznościach niniejszej sprawy, ponieważ kwota ta wynosi ponad 8/10 rzeczywiście pożyczanej sumy, takie postanowienia umowne mogą być też postrzegane jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że konsekwencją tych przepisów jest to, że obok przepisów prawnych, granice swobody umów wyznaczają zasady współżycia społecznego, a więc normy pozaprawne. Za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego uznaje się między innymi umowy, zawierane zwłaszcza w obrocie konsumenckim, które kształtują prawa i obowiązki stron stosunku w sposób nieodpowiadający słuszności kontraktowej. W szczególności będą to umowy sprzeciwiające się regułom uczciwości i rzetelności profesjonalnej oraz kontrakty rażąco nierównoważnie kształtujące wzajemne prawa i obowiązki. Przykładowo można wskazać, iż w wyroku z dnia 8 października 2004 roku (sygn. akt V CK 670/03) Sąd Najwyższy orzekł, że postanowienia umowy wzajemnej nie mogą naruszać ekwiwalentności świadczeń. W wyroku z dnia 23 czerwca 2005 roku (sygn. akt II CK 739/04) Sąd Najwyższy stwierdził, że jeżeli strony nadają zawieranej umowie cechę wzajemności, to mają swobodę w kształtowaniu wynikającego z niej zobowiązania o tyle tylko, o ile ich postanowienia nie podważają zasady ekwiwalentności świadczeń z umowy wzajemnej. W wyroku z dnia 08 stycznia 2003 roku (sygn. akt II CKN 1097/00), jeszcze przed wprowadzeniem do polskiego porządku prawnego instytucji odsetek maksymalnych orzeczono, że postanowienie umowy zastrzegające rażąco wygórowane odsetki jest nieważne w takiej części, w jakiej - w okolicznościach sprawy - zasady współżycia społecznego ograniczają zasadę swobody umów (art. 353 ¹ w związku z art. 58 § 2 i 3 k.c.).

W umowie będącej przedmiotem postępowania pożyczkodawca w zamian za udostępnienie pozwanemu kwoty 1.000 złotych na okres około jednego roku, zastrzegł dla siebie świadczenia w wysokości 895,12 złotych, a rzeczywista roczna stopa oprocentowania pożyczki wyniosła 233,69% w skali roku. W obecnych stosunkach gospodarczych, przy niskiej inflacji nie przekraczającej 3% w skali roku oraz stopie lombardowej Narodowego Banku Polskiego wynoszącej w okresie obowiązywania umowy 2,5 % w skali roku, świadczenie to należy uznać za rażąco wygórowane i naruszające ekwiwalentność świadczeń stron przy umowie wzajemnej odpłatnej, jaką jest pożyczka.

Zawarcie niniejszej umowy należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego również z uwagi na sytuację materialną pozwanego w chwili jej zawarcia. W chwili zawarcia umowy osiągał on dochody w kwocie 520 złotych netto miesięcznie i posiadał on zobowiązania z tytułu innych kredytów i pożyczek w kwocie 98 złotych miesięcznie. Oczywistym było, że nie był on w stanie spłacić zobowiązania z zawartej umowy, a jej zawarcie, biorąc pod uwagę wysokości naliczonych przez pożyczkodawcę opłat i prowizji, nosi znamiona lichwy. Należy uznać, że zawarcie przez firmę udzielającą pożyczek w sposób profesjonalny umowy pożyczki z osoba fizyczną, której sytuacja w sposób jednoznaczny wskazuje na fakt, iż nie jest ona w stanie jej spłacić, przy naliczeniu jednocześnie na swoją rzecz rażąco wysokich opłat i prowizji, jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Ponieważ pozwany, pomimo swojej trudnej sytuacji materialnej, do dnia wypowiedzenia umowy spłacił prawie całą należność, jaką otrzymał od powoda z tytułu należności głównej, roszczenie z umowy pożyczki uległo oddaleniu na podstawie art. 5 k.c.

Powództwo wniesione w sprawie winno ulec oddaleniu również z uwagi na niewykazanie przez powoda swojej legitymacji czynnej w sprawie, przedłożone przez niego dokumenty wywołują bowiem uzasadnioną wątpliwość co do tego, czy umowa zawarta z pozwanym rzeczywiście była przedmiotem umowy cesji z dnia 11 września 2015 roku. Zgodnie z treścią tej umowy jej przedmiotem mogły być wierzytelności będące przedmiotem ratalnej spłaty ze strony dłużników (pkt 1 umowy). Miały one zostać określone w Ostatecznym Wykazie Wierzytelności stanowiącym załącznik do Aneksu numer (...) zawartego dnia 18 września 2015 roku.

Zgodnie z wyciągiem z załącznika do tego aneksu, poświadczonym za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika powoda będącego radcą prawnym, w jego treści wskazano, że na dzień jego sporządzenia wierzytelność wobec pozwanego wynosiła 1.029,09 złotych i składał się na nią kapitał w kwocie 517,85 złotych, prowizja w kwocie 405 złotych, odsetki w kwocie 21,57 złotych, odsetki karne w kwocie 17,17 złotych i koszty w kwocie 67,50 złotych. Natomiast z harmonogramu spłat pożyczki załączonego do pozwu (k. 12) wynika, iż w dniu 18 września 2015 roku należność z umowy pożyczki była niewymagalna gdyż nie została ona wypowiedziana, a pozostały do spłaty kapitał wynosił 683,05 złotych, prowizja 506,68 złotych, opłata przygotowawcza 33,32 złote, a należności z tytułu odsetek karnych, kosztów windykacji i dalszych odsetek nie zostały jeszcze naliczone.

Również z kserokopii zawiadomienia o wypowiedzeniu umowy wynika, że wymagalne zadłużenie powoda na dzień jego sporządzenia (20 kwietnia 2016 roku, a więc ponad pół roku po zawarciu umowy cesji) wynosiło 700,01 złotych. Istnieje więc ewidentna sprzeczność między umową cesji, a zwłaszcza załącznika do niej precyzującego wierzytelności będące jej przedmiotem, a przedstawianymi przez powoda informacjami dotyczącymi dochodzonej od pozwanego należności.

Na podstawie przedłożonego przez powoda materiału dowodowego nie można więc ustalić, czy umowa cesji z dnia 11 września 2015 roku rzeczywiście dotyczyła umowy zawartej z pozwanym, czy też innej umowy, albo czy nie doszło w załączniku do niej do „pomieszania” danych dotyczących różnych umów zawartych przez różnych pożyczkobiorców. Załącznik ten przestawia bowiem kwoty wierzytelności niezgodne z ich faktyczną wysokością na dzień jego sporządzenia i to według twierdzeń strony powodowej. Opcji, że odpis z ostatecznego wykazu wierzytelności, który został poświadczony przez reprezentującego powoda radcę prawnego, które to poświadczenie odbywa się przecież pod rygorem odpowiedzialności karnej i z którym mógłby się wiązać wydalenie poświadczającego nieprawdę pełnomocnika z zawodu, został sfałszowany i „dopasowany” do stanu należności na dzień wniesienia pozwu, Sąd nie brał pod uwagę.

Wobec powyższego, powództwo wniesione w sprawie uległo oddaleniu również w oparciu o art. 6 k.c. w zw. z art. 509 k.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., w myśl zasady odpowiedzialności za jego wynik. Ponieważ pozwany, który sprawę wygrał, nie poniósł żadnych kosztów związanych z niniejszym postępowaniem, brak jest w sentencji wyroku orzeczenia w tym zakresie.