Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Elżbieta Zarzecka (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SO del. Teresa Suchcicka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 maja 2017 r. w B.

sprawy z odwołania E. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o przywrócenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 lutego 2017 r. sygn. akt V U 825/16

oddala apelację.

SSO del. Teresa Suchcicka SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Sygn. akt III AUa 216/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z 25 lipca 2016 r., wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.) odmówił E. P. przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy po 31 maja 2016 r. Podstawą tego rozstrzygnięcia były ustalenia Komisji Lekarskiej ZUS, która nie stwierdziła u niej niezdolności do pracy.

W odwołaniu od tej decyzji E. P. zakwestionowała ustalenia organu rentowego w przedmiocie oceny stanu jej zdrowia i wniosła o wznowienie wypłaty świadczenia rentowego.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z 22 lutego 2017 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał E. P. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na dalszy okres, tj. od 1 czerwca 2016 r. do 31 maja 2018 r. (punkt I) nie stwierdzając jednocześnie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (punkt II).

Sąd pierwszej instancji odwołał się do przepisów art. 57, art. 134 ust. 1 i art. 61 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wskazał, że kwestią sporną w sprawie była ocena stanu zdrowia E. P., warunkująca możliwość przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W celu wyjaśnienia tej kwestii Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych specjalistów w zakresie schorzeń posiadanych przez odwołującą. Biegły ortopeda po zapoznaniu się z dokumentacją lekarską i zbadaniu wnioskodawczyni rozpoznał u niej: stan po endoprotezoplastyce stawu biodrowego lewego w 2010 r. z powodu artrozy pourazyjnej, stan po realloplastyce stawu biodrowego lewego z wymianą obluzowanej panewki w 2012 r. i 2013 r. z powodu septycznego obluzowania, wydłużenie lewej kończyny dolnej i niedoczynność tarczycy. W konkluzji biegły uznał, że wnioskodawczyni jest osobą nadal częściowo niezdolną do pracy na okres dwóch lat - do 31 maja 2018 r. Sąd kierując się sugestią biegłego dopuścił także dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy. Biegła, po zapoznaniu się z dokumentacją lekarską i zbadaniu wnioskodawczyni rozpoznała u niej identyczne schorzenia jak biegły z zakresu ortopedii i również uznała, iż badana jest osobą częściowo niezdolną do pracy nadal, do 31 maja 2018 r. Sąd Okręgowy uznał opinie biegłych za spójne, logiczne, nie zawierające wewnętrznych sprzeczności i oparł na nich swoje rozstrzygnięcie. Z opiniami nie zgodził się natomiast pełnomocnik ZUS i wniósł do nich zastrzeżenia oraz zażądał dopuszczenia dowodu z uzupełniających opinii biegłych. Sąd Okręgowy oddalił ten wniosek uznając, że zmierza on jedynie do przewlekłości postępowania.

Wobec powyższego Sąd pierwszej instancji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję ZUS i przywrócił wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres wskazany przez biegłych.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

- naruszenie art. 61 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS poprzez przywrócenie prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, w sytuacji gdy treść znajdującej się w aktach sprawy dokumentacji medycznej nie potwierdza aby wnioskodawczyni była nadal niezdolna do pracy,

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polegające na niewyjaśnieniu wszystkich okoliczności sprawy i oddalenie wniosku dowodowego w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego sądowego z zakresu ortopedii.

Mając na uwadze powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego ortopedy w celu rzetelnej oceny stanu zdrowia wnioskodawczyni, a w konsekwencji o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W odpowiedzi na apelację E. P. wniosła o jej oddalenie, oddalenie wniosku dowodowego organu rentowego oraz o zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Wbrew zawartym w niej zarzutom Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wywiódł na ich podstawie trafne wnioski, znajdujące należyte oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym w postaci opinii biegłych lekarzy sądowych z zakresu ortopedii i medycyny pracy. Sąd ten przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z art. 233 § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie można zgodzić się z zarzutem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polegającym na niewyjaśnieniu wszystkich okoliczności sprawy i oddaleniu wniosku dowodowego w przedmiocie dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego sądowego z zakresu ortopedii. Na podzielenie zasługuje w tym zakresie stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażone w wyroku z 23 września 2010 r. w sprawie sygn. akt VI ACa 36/10 (lex numer 785497), iż sam fakt niezadowolenia jednej ze stron z treści sporządzonej w toku sprawy opinii biegłego, tudzież podtrzymywania zarzutów pod adresem tej opinii, nie obliguje sądu do dopuszczenia dowodu z kolejnej opinii biegłego. W sprawie niniejszej wydane zostały opinie biegłych lekarzy sądowych, które dostarczyły Sądowi niezbędnych wiadomości specjalnych z gałęzi medycyny odpowiadających schorzeniom, na które cierpi wnioskodawczyni, w szczególności w zakresie ortopedii. W świetle art. 286 k.p.c. sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych opinii biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi taka potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, względnie też nie wyjaśnia istotnych okoliczności. Sąd Okręgowy nie miał obowiązku prowadzenia dalszego postępowania dowodowego skoro uznał, iż zarzuty organu rentowego do opinii biegłego ortopedy nie podważają jej poprawności i przydatności do rozstrzygnięcia sprawy. Zarzuty ZUS do tej opinii sprowadzały się jedynie do stwierdzenia, że wnioski z niej wynikające były odmienne od opinii biegłego lekarza konsultanta ZUS, nie zawierały natomiast żadnych merytorycznych zarzutów, który mogłyby podważyć prawidłowość opinii biegłego lekarza sądowego.

W myśl art. 102 ust. 1, prawo do świadczenia uzależnione od okresowej niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki to świadczenie przyznano. Jak stanowi natomiast art. 61 ustawy prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

Jak stanowi art. 12 ust. 1 ww. ustawy, niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (art. 12 ust. 2 ww. ustawy), zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3 ww. ustawy). Stosownie zaś do art. 13 ust. 1 ww. ustawy przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: 1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji; 2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

E. P. była uprawniona do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od 1 listopada 2012 r. do 31 maja 2016 r. w związku z przebytymi zabiegami operacyjnymi lewego stawu biodrowego. Kwestia sporna w niniejszej sprawie dotyczyła natomiast ustalenia, czy wnioskodawczyni po 31 maja 2016 r. nadal jest osobą niezdolną do pracy, a w konsekwencji, czy prawo do renty z tego tytułu podlega przywróceniu na dalszy okres, czy też nastąpiła poprawa stanu jej zdrowia uzasadniająca odmowę przywrócenia prawa do renty.

Ocena niezdolności do pracy z medycznego punktu widzenia wymaga wiadomości specjalnych i Sąd nie może opierać ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2010 r. w sprawie sygn. akt II UK 191/09, lex numer 590238). Mając to na uwadze, Sąd pierwszej instancji właściwie ocenę stanu zdrowia wnioskodawczyni oparł na opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu ortopedii – traumatologii i medycyny pracy. Biegli jednomyślnie uznali wnioskodawczynię za nadal częściowo niezdolną do pracy ze względu na stopień zaawansowania schorzeń narządu ruchu. Wynik przeprowadzonego przed sądem postępowania dowodowego świadczył więc o tym, że po 31 maja 2016 r. nie nastąpiła poprawa stanu zdrowia E. P. w stosunku do okresu, w którym miała ona przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, bowiem nie odzyskała ona w pełni zdolności do wykonywania pracy zarobkowej, a wręcz dysfunkcja ruchowa stawu biodrowego lewego pogłębiła się. Biegły ortopeda wskazał, że utrzymują się u niej dolegliwości bólowe stawu biodrowego lewego i znaczne ograniczenie jego ruchomości, wpływające na ograniczenie wydolności chodu. Nadto biegły podkreślił, że skarżąca wymaga oszczędzającego trybu życia i musi unikać pracy fizycznej wymagającej dłuższego stania, chodzenia, podnoszenia cięższych przedmiotów, w związku z czym niemożliwe jest wykonywanie przez nią pracy fryzjera, czyli pracy zgodnej z jej kwalifikacjami (k. 13-16). Biegła z zakresu medycyny pracy podzieliła stanowisko biegłego ortopedy i wyjaśniła, że pomimo zastosowania leczenia operacyjnego u skarżącej utrzymują się nadal dolegliwości bólowe stawu biodrowego i bóle kręgosłupa, które występują podczas dłuższego stania, chodzenia, pracy fizycznej. Ze względu na obecny stan zdrowia wskazany jest oszczędzający tryb życia, bez dźwigania ciężkich przedmiotów, bez długotrwałego stania, chodzenia, siedzenia (k. 41-43). Biegli byli zgodni co do tego, że skarżąca nadal nie może wykonywać pracy w charakterze fryzjera.

W ocenie Sądu Apelacyjnego obie opinie biegłych zasługiwały na podzielenie. Opinie te w sposób fachowy i spójny opisują schorzenia ortopedyczne występujące u wnioskodawczyni oraz wyczerpująco wyjaśniają, z jakich względów uznają oni, że schorzenia te powodują u E. P. częściową niezdolność do pracy nadal po 31 maja 2016 r. Podstawą wydania opinii były dowody obiektywne, dokumentacja lekarska zgromadzona w sprawie oraz badanie wnioskodawczyni. Istotne jest również to, że biegli przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy mieli na uwadze kryteria określone w art. 13 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia, jak też możliwość wykonywania pracy jako fryzjer, podjęcia innej pracy, celowość przekwalifikowania zawodowego. Biegli wzięli też pod uwagę wiek (35 lat w czasie badań) i predyspozycje psychofizyczne wnioskodawczyni. Z opinii tych jednoznacznie wynika, że stan zdrowia E. P. ogranicza jej zdolność do pracy zarobkowej zgodnej z posiadanym wykształceniem zawodowym.

Podkreślenia wymaga, iż wprawdzie Sąd nie jest związany opiniami biegłych i ocenia je na podstawie art. 233 § 1 k.p.c., jednak ocena ta polega na tym, że nie chodzi tu o kwestię wiarygodności, jak przy dowodzie z zeznań świadków i stron, lecz o pozytywne lub negatywne uznanie wartości rozumowania zawartego w opinii i uzasadnienie, dlaczego pogląd biegłego trafił lub nie do przekonania sądu. Sąd może zatem ocenić opinię biegłego pod względem fachowości, rzetelności czy logiczności. Nie może jednak nie podzielać merytorycznych poglądów biegłego, czy zamiast nich wprowadzać własne stwierdzenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 12 maja 2009 r., sygn. III AUa 270/09). Oceniając opinie biegłych według powyższych kryteriów, nie sposób odmówić im fachowości i rzetelności, ponadto organ rentowy nie zgłosił zarzutów mogących podważyć ich zasadność.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z 25 stycznia 2010 r. w sprawie sygn. akt I UK 215/09 (lex numer 577815), iż uznaje się za częściowo niezdolną do pracy osobę, która wobec naruszenia sprawności organizmu nie jest w stanie wykonywać prawidłowo czynności związanych z zawodem, gdy zachowała zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (np. wymagającej niższych albo niewymagającej żadnych kwalifikacji), lecz jednocześnie utraciła w znacznym stopniu zdolność do wykonywania pracy, do której posiada kwalifikacje. Kwalifikacje zawodowe skarżącej należy oceniać zarówno przez pryzmat jej wykształcenia w zawodzie fryzjerki (nawet jeżeli w tym zawodzie pracowała jedynie przez rok), jak i w związku z doświadczeniem w pracy jako kasjerka. W ocenie biegłych skarżąca nie jest w stanie wykonywać pracy fizycznej, jaką jest praca fryzjerki. Nie może ona także pracować na stanowiskach wymagających długiego stania, chodzenia, siedzenia, podnoszenia ciężarów. Wskazania wymaga, iż stan zdrowia wnioskodawczyni oceniła specjalistka z zakresu medycyny pracy, której wiedza i doświadczenie są szczególnie cenne dla oceny zdolności do wykonywania pracy na konkretnych stanowiskach. Skarżąca przyznała na rozprawie apelacyjnej, że pracowała i nadal pracuje w zakładzie pracy chronionej na stanowisku kasjera, co jednak nie wyklucza uznania, że jest ona częściowo niezdolna do pracy. Zachowanie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zwłaszcza jeśli jest to praca w zakładzie pracy chronionej, zatem wykonywana w warunkach dostosowanych do dysfunkcji danej osoby, nie oznacza automatycznie, że osoba ta jest w pełni zdolna do pracy. Mając na uwadze wnioski wynikające z opinii biegłych należy uznać, że ze względu na występujące schorzenia ortopedyczne skarżąca nadal po 31 maja 2016 r. nie jest zdolna do wykonywania pracy, do której posiada kwalifikacje zawodowe, a ponadto do prac wymagających długiego stania, chodzenia, podnoszenia ciężarów. Tym samym, zasadne jest uznanie jej za częściowo niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak było podstaw do uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego przed Sądem pierwszej instancji poprzez dopuszczenie dowodu z kolejnej opinii biegłego z zakresu ortopedii, gdyż stan zdrowia wnioskodawczyni został już w dostatecznym stopniu wyjaśniony. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, Sąd drugiej instancji może poprzestać na dowodzie z opinii biegłych lekarzy sądowych, przeprowadzonym w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, gdy uzna ją za wystarczającą. Z powyżej wskazanych powodów brak było podstaw do uwzględnienia zgłoszonego przez organ rentowy w apelacji wniosku dowodowego o dopuszczenie kolejnego dowodu z opinii biegłego i wniosek ten podlegał oddaleniu na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

Sąd miał również na uwadze wydane wobec wnioskodawczyni orzeczenie Miejskiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w B. z 28 września 2016 r., mocą którego została ona uznana za osobę niepełnoprawną w stopniu umiarkowanym ze względu na upośledzenie narządu ruchu (symbol 05-R) od 2 lipca 2010 r. do 30 września 2018 r. (k. 12). Należy podkreślić, iż samo stwierdzenie stopnia niepełnosprawności nie jest równoznaczne z występowaniem niezdolności do pracy. Zdaniem Sądu nie można jednak pomijać stopnia niepełnosprawności przy ocenie stanu zdrowia w kontekście zdolności do wykonywania pracy zarobkowej. Okoliczność ustalenia stopnia niepełnosprawności u skarżącej niewątpliwie świadczy o tym, iż występujące u niej schorzenia ortopedyczne są zaawansowane i mają istotny wpływ na jej codzienne funkcjonowanie. Mimo iż orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności samo w sobie nie wpływa w sposób decydujący na kwestię ustalenia niezdolności do pracy w kontekście przesłanki przyznania uprawnienia rentowego, bowiem decydujące znaczenie ma opinia biegłych lekarzy specjalistów orzekających zgodnie z wymogami zawartymi w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to jednak utwierdza ono w przekonaniu, że wyrok Sądu pierwszej instancji jest prawidłowy.

W konsekwencji dokonania powyższych ustaleń należy uznać, że w sprawie nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego, w tym art. 61 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ E. P. spełnia przesłanki określone w art. 61 i art. 12 ust. 3 ww. ustawy, do przyznania prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na dalszy okres wskazany przez biegłych, tj. od 1 czerwca 2016 r. do 31 maja 2018 r.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

SSO del. Teresa Suchcicka SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka