Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

S., dnia 20 czerwca 2017 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, Wydział XI Gospodarczy,

w składzie:

Przewodniczący: SSR Aleksandra Wójcik-Wojnowska

Protokolant: Maciej Żuchowski

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2017 r. w Szczecinie na rozprawie

sprawy z powództwa D. P.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  odstępuje od obciążenia powoda kosztami procesu.

Sygnatura akt XI GC 225/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 19 maja 2016 roku powód D. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. kwoty 3.047,37 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 maja 2016 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że żądana kwota stanowi koszty windykacji, jakie poniósł on tytułem dochodzenia przysługującej mu wierzytelności. Za podstawę prawną roszczenia wskazał art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 8 marca 2010 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Powodowi przysługiwały wobec pozwanej spółki wierzytelności wynikające z wykonania projektów graficznych na łączną kwotę 9.630,95 złotych. Powód zlecił windykację osobie trzeciej, spółce (...), która dokonała windykacji wierzytelności w całości, a następnie wystawiła fakturę tytułem wynagrodzenia na kwotę 3.047,37 złotych.

Nakazem zapłaty wydanym w dniu 4 lipca 2016 roku przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu uwzględniono żądanie pozwu w całości.

Pozwana spółka wniosła w ustawowym terminie sprzeciw od nakazu zapłaty. Przyznała, że zleciła powodowi wykonanie projektów graficznych za wynagrodzeniem. Wskazała jednak, że wierzytelności z tego tytułu zostały objęte bezwarunkową cesją na rzecz spółki (...), a powód otrzymał wynagrodzenie za zbycie wierzytelności. Podniosła, że z chwilą zawarcia umowy przelewu powód utracił status wierzyciela wobec pozwanej, wobec czego brak jest podstaw do uznania kosztów odzyskiwania należności. Ponadto wskazała, że ustalona stawka opłat z tytułu windykacji jest rażąco wygórowana, zaś powód nie wykazał kosztów czynności windykacyjnych. Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 23 listopada 2016 roku Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu, uwzględnił zarzut niewłaściwości miejscowej pozwanej spółki, stwierdził swoją niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie.

W odpowiedzi na sprzeciw od nakazu zapłaty powód wskazał, że przelew wierzytelności nie dotyczył należności z tytułu kosztów windykacji, które są objęte postępowaniem, a jedynie tych wynikających z faktur VAT za świadczone usługi graficzne. Roszczenie o zwrot kosztów windykacji powstało po realizacji wierzytelności przez cesjonariusza, zaś w treści umowy przelewu brak jakiegokolwiek wskazania, że dotyczy ona należności przyszłych. Powód pokrył wynagrodzenie spółki (...) tytułem prowizji za windykacje, proporcjonalnie od każdej zrealizowanej wierzytelności. Wskazał, że cesja miała charakter powierniczy, polegała na czasowym przejęciu przez cesjonariusza wierzytelności cedenta w celu odzyskania określonych tam należności. Nie dotyczyła jednak roszczenia o zwrot kosztów windykacji, gdyż w chwili zawierania umowy cesji takie koszty nie powstały. Odnosząc się do zarzutu o nieproporcjonalność żądanej kwoty, powód wskazał, że prowizja w wysokości 25-40% netto od kwoty zobowiązania mieści się w stawkach rynkowych i jest zasadna z uwagi na szereg czynności, jakie musiała podjąć firma windykacyjna.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. P. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie reklamy pod firmą (...). Powód wykonał na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. projekty graficzne. Z tego tytułu wystawił on pozwanej spółce następujące faktury VAT:

- nr 515-2014 z 7.02.2014 roku na kwotę 5.627,25 zł brutto, płatną do 21.02.2014 r;

- nr 569-2014 z 16.12.2014 roku na kwotę 4.630,95 zł brutto, płatną do 30.12.2014 r.

Pozwana nie uiściła wynagrodzenia za wykonane usługi graficzne w zakreślonym terminie.

Niesporne, a nadto

- faktury VAT (k. 15 i 16).

Powód dokonał cesji ww. wierzytelności na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. wskutek odpłatnej umowy przelewu.

W załącznikach wskazano, iż za wierzytelności wynikające z faktur (...) wynagrodzenie spółki (...) będzie wynosiło 25% ściągniętej wierzytelności, a za wierzytelność z faktury (...) – 40%.

Nabywca wierzytelności powiadomił pozwaną spółkę o przelewie oraz wezwał ją do zapłaty pismami z 5 listopada 2014 roku i 21 stycznia 2015 roku, określając terminy płatności na odpowiednio 12 listopada 2014 roku oraz 28 stycznia 2015 roku.

Dowody:

- cesje, zawiadomienia o przelewie wraz z wezwaniami do zapłaty (k. 37, 38, 42 i 43, 63-66).

Spółka (...) wniosła w dniu 13 listopada 2014 roku do Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu pozew przeciwko spółce (...) o należności wynikające m.in. z faktury nr (...), nabyte przez tą spółkę w drodze cesji od powoda. W dniu 14 listopada 2014 roku spółka (...) drogą e-mailową odpowiedziała spółce (...) na wezwanie do zapłaty. Pozwana zobowiązała się do spłaty zaległości pieniężnych wynikających z faktury nr (...) w ratach po 1.000 złotych płatnych co tydzień począwszy od 21 listopada 2014 roku. W toku procesu pozwana uiściła na rzecz spółki (...) należność główną. Spółka (...) cofnęła wówczas powództwo co do tej kwoty. Następnie pozwana uregulowała na rzecz nabywcy wierzytelności zaległe odsetki (562,77 złotych), zaś po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie niezwłocznie pokryła koszty procesu wynikające z wyroku z 8 lipca 2015 r. w kwocie 1.059,95 złotych.

Niesporne, a nadto:

- wyrok SR dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 8 lipca 2015 roku, sygnatura akt IV GC upr. 376/15 wraz z uzasadnieniem (k. 39-40v.);

- potwierdzenia przelewów (k. 72-82).

W dniu 2 września 2015 roku pozwana zawarła ze spółką (...) ugodę pozasądową, w której uznała ona wierzytelność objętą fakturą VAT nr (...) z dnia 16 grudnia 2014 roku, nabytą przez tą spółkę w drodze cesji od powoda. Było to następstwem wydania przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu nakazu zapłaty w sprawie IV GNc upr 459/15, na skutek pozwu spółki (...) przeciwko spółce (...). Pozwana zobowiązała się zapłacić do 4 grudnia 2015 roku na rzecz nabywcy wierzytelności kwotę 5.526,63 złotych, na którą złożyła się kwota główna zobowiązania (4.630,95 złotych), odsetki ustawowe od dnia 31 grudnia 2014 roku do 2 września 2015 roku (248,68 złotych) oraz koszty procesu (647 złotych), zaś spółka (...) – do cofnięcia pozwu. Pozwana uiściła ww. kwotę na rzecz spółki (...) przelewem bankowym z 3 września 2015 roku.

Niesporne, a nadto:

- ugoda pozasądowa (k. 41-41v.);

- potwierdzenia przelewów (k. 83).

Spółka (...) z tytułu windykacji należności wobec pozwanej spółki (...) wystawiła powodowi faktury VAT nr (...) na łączną kwotę 3.047,37 złotych netto jako prowizję od wyegzekwowanej kwoty zobowiązania. W dniu 11 maja 2016 roku D. P. wystawił notę obciążeniową na kwotę 3.047,37 złotych na rzecz pozwanej spółki. Następnie spółka (...) działając na podstawie pełnomocnictwa udzielonego jej przez powoda, wezwała pozwaną do zapłaty ww. kwoty w terminie do 18 maja 2016 roku.

Dowody:

- faktury VAT (k. 17-24);

- nota obciążeniowa (k. 11);

- wezwanie do zapłaty wraz z pełnomocnictwem (k. 10 i 12).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się nieuzasadnione.

Podstawę prawną żądania pozwu stanowiły przepisy ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 403) (dalej: ustawy) w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją wprowadzoną ustawą z dnia 9 października 2015 roku o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1830). Zgodnie bowiem z art. 55 ust. 1 ustawy nowelizującej, do transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy, to jest przed 1 stycznia 2016 roku, stosuje się przepisy dotychczasowe. W niniejszej sprawie wierzytelność powoda objęta fakturami VAT nr (...) pochodziła sprzed tej daty, a zatem dla oceny zasadności żądania pozwu należy stosować przepisy przed wejściem w życie nowelizacji. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy w brzmieniu poprzednio obowiązującym, wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o którym mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, bez wezwania, przysługuje od dłużnika z tytułu rekompensaty za koszty odzyskiwania należności równowartość kwoty 40 euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne. Ponadto stosownie do treści art. 10 ust. 2 ustawy, w przypadku gdy koszty odzyskiwania należności poniesione z tytułu opóźnień w zapłacie w transakcji handlowej przekroczą kwotę, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje zwrot tych kosztów, w tym kosztów postępowania sądowego, pomniejszonych o tę kwotę. Nabycie uprawnienia do odsetek zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy jest uwarunkowane od spełnienia świadczenia przez wierzyciela i nieuzyskania przez niego zapłaty w terminie określonym w umowie albo w wezwaniu.

W niniejszej sprawie nie było kwestionowane przez stronę pozwaną to, że powód wykonał na rzecz pozwanej spółki projekty graficzne, a następnie obciążył ją fakturami VAT, Ponadto przedmiotu sporu nie stanowiła kwota wynagrodzenia należna powodowi. Pozwana nie kwestionowała również tego, że należności z tytuły wykonanych prac nie zostały uiszczone powodowi w terminie. Powyższe okoliczności znajdują potwierdzenie w przedłożonych przez strony procesu dowodach z dokumentów w postaci faktur VAT, wyroku Sądu Rejonowego wraz z uzasadnieniem, ugody pozasądowej oraz potwierdzeń przelewu wykonanych po terminach zapłaty wskazanych w fakturach. Tym samym zostały spełnione wymienione wyżej przesłanki do tego, by powód mógł domagać się odsetek na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy, a także zwrotu kosztów windykacji należności na podstawie art. 10 ustawy.

Sąd zauważa, że przepis art. 10 ustawy stanowi implementacje art. 6 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 roku w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych (Dz. U. UE L z dnia 23 lutego 2011 r.). W art. 6 ust. 3 ww. dyrektywy wskazano, że oprócz stałej kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzyciel jest uprawniony do uzyskania od dłużnika rozsądnej rekompensaty za wszelkie koszty odzyskiwania należności przekraczające tę stałą kwotę, poniesione z powodu opóźnień w płatnościach dłużnika. Mogłoby to obejmować koszty poniesione między innymi w związku ze skorzystaniem z usług prawnika lub firmy windykacyjnej. W świetle treści powyższej dyrektywy nie ulega wątpliwości, że prawodawca unijny miał na myśli uzasadnioną/rozsądną rekompensatę tytułem kosztów odzyskiwania należności, nie zaś wszystkich kosztów windykacji. Znaczenie dla wykładni treści dyrektywy ma także treść pkt 19 jej preambuły, w której mowa jest o uczciwej rekompensacie za ponoszone przez wierzycieli koszty odzyskiwania należności w związku z opóźnieniami w płatnościach. Wobec powyższego, kierując się zasadą pierwszeństwa prawa unijnego, jak również tym, że dyrektywa unijna wiąże państwa członkowskie co do rezultatu, należy zauważyć, że kwota rekompensaty z tytułu kosztów windykacji nie może być kwotą dowolną. Mimo literalnego brzmienia przepisu art. 10 ustawy, nie może być ona przyznawana wierzycielowi bez uwzględnienia ograniczeń zawartych w treści dyrektywy.

Należy wskazać także na treść przepisu art. 10 ust. 2 ustawy po zmianie obowiązującej od 1 stycznia 2016 roku. Aktualnie przepis ten stanowi, że oprócz kwoty, o której mowa w ust. 1, wierzycielowi przysługuje również zwrot, w uzasadnionej wysokości, poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę. Tym samym w obecnym brzmieniu tego przepisu ustawodawca położył nacisk na to, by przy realizacji tego uprawnienia przez wierzyciela uwzględniać koszty mu należne z tytułu windykacji wierzytelności w uzasadnionej wysokości. Jest to zgodne z treścią ww. dyrektywy. Niezależnie zatem od tego, że w sprawie zastosowanie ma norma obowiązująca przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, w której zwrot o konieczności uwzględniania kosztów w uzasadnionej wysokości nie był zawarty, tak niewątpliwie przy stosowaniu tego przepisu należy mieć na uwadze nie tylko treść dyrektywy, ale także ten kierunek zmian polskiego prawodawcy. Zwłaszcza w kontekście art. 5 k.c., który nakazuje badać, czy przy realizacji swoich uprawnień wierzyciel nie nadużywa prawa. Takie zachowanie uprawnionego nie jest bowiem uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

W sprawie przedmiot sporu stanowił z jednej strony charakter umowy cesji, jaką zawarł powód ze spółką (...), jak również zasadność i wysokość kosztów windykacji objętych żądaniem pozwu. Należy zauważyć, że w pozwie D. P. wskazał, że zlecił windykację należności przysługujących mu wobec pozwanej spółce (...) za wynagrodzeniem prowizyjnym w wysokości 25-40% w stosunku do kwoty zobowiązania. Następnie pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty przedłożyła zawiadomienia o cesji wraz z dokumentami zatytułowanymi „cesja wierzytelności” (k. 37 i 38). Określono w nich, że powód przelał na rzecz spółki (...) odpłatnie, na warunkach odrębnie określonych, należne od pozwanej spółki wierzytelności wraz wszelkimi związanymi z nimi prawami. Powód przedłożył też dokumenty, z których wynika, że umowy przelewu miały charakter powierniczy, zawarto je w celu odzyskania wierzytelności. Czyni to niezasadnym zarzut pozwanego o braku legitymacji, jeśli bowiem zadaniem spółki (...) było odzyskanie należności, to koszty związane z taką windykacją nie mogą być uznane za objęte cesją, jako że powstają później, jako efekt wykonania umowy o windykację.

Niemniej jednak powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Powód nie sprostał bowiem ciężarowi dowodu w zakresie dowiedzenia wysokości uzasadnionych i rozsądnych, a co za tym idzie uczciwych koszty odzyskiwania należności od pozwanego. Rację ma pozwana, że takiego dowodu nie może stanowić faktura, w której wskazano jedynie określoną stawkę procentową tytułem prowizji. Należy zgodzić się, że w realiach sprawy prowizja na poziomie 25%, a nawet 40% w odniesieniu do faktury nr (...) jest rażąco wygórowana i jako taka stanowi nadużycie prawa podmiotowego wierzyciela. Pozwana spółka, zawierając z cesjonariuszem ugodę pozasądową (k. 41), miała słuszne prawo oczekiwać, że ugoda ta wyczerpie jakiekolwiek inne roszczenia z tytułu niezapłaconej faktury. Następcze wystąpienie przez pierwotnego wierzyciela z żądaniem zwrotu kosztów prowizji w wysokości 40% wielkości zobowiązania wobec pozwanej niewątpliwie narusza zasady współżycia społecznego pod względem lojalności kontraktowej. Ponadto jakkolwiek w sprawie nie stanowiło sporu to, że pozwana spółka nie wykonała swojego zobowiązania w zakresie zapłaty powodowi w terminie, tak czynności podjęte przez spółkę (...) nie uzasadniają w żadnym stopniu prowizji na takim poziomie.

Nie został w ogóle wykazany nakład pracy spółki (...), uzasadniający pobranie kwot stanowiących 25% i 40% należności wyegzekwowanych od pozwanej. Spółka ta po scedowaniu na nią wierzytelności wystosowała do dłużnika zawiadomienie i wezwanie do zapłaty, a następnie wniosła sprawy do sądu. W jednej sprawie został wydany wyrok, zasądzający na rzecz spółki koszty procesu, w drugiej – strony zawarły ugodę sądową, w której dłużnik zobowiązał się do zapłaty także kosztów procesu. Nie budzi wątpliwości, że w obu przypadkach koszty te zostały zapłacone. Oznacza to, że w obu sprawach spółka (...) otrzymała już wynagrodzenie, adekwatne do podjętych celem uzyskania zapłaty czynności (wysłanie wezwania do zapłaty, wniesienie pozwu).

Wobec tego dalsze obciążanie pozwanego kosztem prowizji nie może być uznane za uzasadnione. Sam fakt ustalenia określonego wynagrodzenia nie może skutkować przyjęciem, że jest ono uzasadnione, rozsądne, a przy tym uczciwe. Przepis art. 10 ust. 2 ustawy przyznaje wszak pewne uprawnienie wierzycielowi w razie opóźnienia w wykonaniu wymagalnego zobowiązania, lecz chroni on z drugiej strony dłużnika przed takimi działaniami wierzyciela, które prowadziłyby do nadmiernego i nieuzasadnionego okolicznościami sprawy wzrostu zadłużenia z tytułu kosztów windykacji.

Ponadto Sąd powziął wątpliwości co do wyliczeń spółki (...) w zakresie wynagrodzenia objętego fakturą VAT nr (...) (k. 24). Z dokumentu tego nie wynika z tytułu windykacji jakiej kwoty została ona wystawiona. Data jej wystawienia zbiega się wprawdzie z uregulowaniem należności przez pozwaną z tytułu faktury VAT nr (...) (k. 83), za której nabywca wierzytelności miał naliczyć 40% prowizję. Jednakże przyjęte przez spółkę (...) wynagrodzenie nie odpowiada ustalonej stawce.

Z uwagi na powyższe, powództwo podlegało oddaleniu.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów złożone przez strony procesu. Sąd nie brał pod uwagę przy ustalaniu podstawy faktycznej orzeczenia umowy cesji wierzytelności z dnia 24 października 2014 roku wraz z załącznikami (k. 63-66), albowiem z uwagi na wskazane wyżej sprzeczności dokumenty te wzbudziły wątpliwości Sądu co do ich wiarygodności.

Rozstrzygnięcie dotyczące kosztów procesu oparto na treści art. 102 k.p.c. Wprawdzie powód przegrał proces w całości, lecz z uwagi na zasady słuszności odstąpiono od obciążania go tymi kosztami. Z uwagi na wątpliwości interpretacyjne związane z wykładnią art. 10 ust. 2 ustawy w brzmieniu obowiązującym przed nowelizacją, powód mógł pozostawać w błędnym przeświadczeniu co do zasadności swojego żądania, stąd nie powinien on ponosić kosztów strony przeciwnej ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1979 r., III PR 78/79).

ZARZĄDZENIE

1. (...)

2.(...)

3. (...)