Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Szczytnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2017 roku w S.

sprawy z powództwa Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddział Terenowy w O.

przeciwko M. T.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego M. T. na rzecz powoda Agencji Nieruchomości Rolnych w W. Oddział Terenowy w O. kwoty:

- 989,90 (dziewięćset osiemdziesiąt dziewięć złotych dziewięćdziesiąt groszy) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 30 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty,

- 36,53 (trzydzieści sześć złotych pięćdziesiąt trzy grosze) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 28 grudnia 2016 roku do dnia zapłaty

II.  oddala powództwo w pozostałej części,

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 298,08 (dwieście dziewięćdziesiąt osiem złotych osiem groszy) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

IV.  nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.

ZARZĄDZENIE

1) (...)

2) (...)

3) (...)

S., (...)

Sygn. akt I C 1730/16

UZASADNIENIE

Powód Agencja Nieruchomości Rolnych w W. Oddział Terenowy w O. w pozwie przeciwko M. T. domagał się zasądzenia kwoty 1.271,14 złotych, w tym kwoty 1.225,90 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty i kwoty 45,24 złote z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty. Nadto domagała się zasądzenia od pozwanego kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwu powód twierdził, że w okresie od 1 stycznia 2008 roku do 31 grudnia 2012 roku był właścicielem nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów obrębu W., gmina J. jako działka gruntu nr (...) o powierzchni całkowitej 1,100 ha. Z informacji uzyskanych z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wynika zaś, że pozwany działkę tą zgłaszał do dopłat unijnych w okresie od 1 stycznia 2008 roku do 31 grudnia 2012 roku i w okresie tym otrzymał dopłaty obszarowe przyznane do działki nr (...). Pozwany w 2008 roku i 2009 roku korzystał z działki nr (...) o powierzchni 1,1000 ha, w 2010 roku o powierzchni 1,0400 ha, a w 2011 roku i 2012 roku o powierzchni 0,5000 ha. Powód naliczył więc wynagrodzenie za korzystanie przez pozwanego we wskazanym okresie z działki nr (...) oraz naliczył podatek rolny należny za tą nieruchomość i wezwał pozwanego do zapłaty.

Na kwotę objętą żądaniem pozwu składają się kwoty:

- 989,90 złotych tytułem wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości bez tytułu prawnego: 159,13 złotych (za 2008 rok), 110,11 złotych (za 2009 rok), 123,45 złotych (za 2010 rok), 113,38 złotych (za 2011 rok), 483,83 złote (za 2012 rok),

- 236 złotych tytułem uiszczonego przez powoda podatku rolnego za nieruchomość: 61 złotych (za 2008 rok), 63 złote (za 2009 rok), 60 złotych (za 2010 rok), 29 złotych (za 2011 rok), 23 złote (za 2012 rok).

Kwoty wskazane przez powoda zostały określone stosowanie do wielkości powierzchni działki nr (...) , z której korzystał pozwany. Wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości za okres od 1 stycznia 2008 roku do 2 grudnia 2011 roku powód naliczył w wysokości czynszu dzierżawy, jaki powód uzyskałby, gdyby nieruchomość była przedmiotem umowy dzierżawy, a za okres od 3 grudnia 2011 roku do 31 grudnia 2012 roku na podstawie art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w wysokości 5-krotnosci wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem umowy dzierżawy. Wartość ta została wyliczona w mierniku naturalnym – decytonach pszenicy została przeliczona na miernik pieniężny zgodnie z wartością 1 decytony pszenicy publikowaną przez GUS.

Powód jako podstawę prawną żądania zapłaty równowartości uiszczonego przez powoda podatku rolnego wskazała przepis art. 405 k.c. w jego ocenie podatek rolny stanowi koszt utrzymania nieruchomości i wpływa na wysokość osiąganych przez powoda dochodów. Pozwany korzystając bez tytułu prawnego z nieruchomości odniósł nieuzasadnioną korzyść z tego tytułu, albowiem gdyby dzierżawił objętą sporem nieruchomość od powoda zobowiązany byłby do zapłaty podatku rolnego.

Pozwany M. T. zawiadomiony o terminie rozprawy, nie stawił się na rozprawę, nie usprawiedliwił swojej nieobecności, nie złożył odpowiedzi na pozew i nie zajął stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

Właścicielem nieruchomości rolnej stanowiącej działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...) położonej w okresie od 1 stycznia 2008 roku do 31 grudnia 2012 roku był Skarb Państwa, a wykonywanie praw właściciela powierzono Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa.

(dowód: wydruk KW nr (...) k. 11-24, wypis z rejestru gruntów k. 25)

Pozwany M. T. od dnia 25 marca 2004 roku wpisany jest jako producent rolny do Ewidencji (...). W okresie od 2008 roku do 2012 roku zgłaszał do dopłat obszarowych działkę nr (...). W 2008 roku i 2009 roku wskazał we wnioskach o dopłaty obszarowe jej powierzchnię użytkowaną rolniczo jako 1,100 ha, w 2010 roku jako 1,0400 ha, w 2011 roku i 2012 roku jako 0,5000 ha i z tego tytułu pobrał dopłaty obszarowe.

(dowód: wydruk danych z ewidencji Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa k. 26, k. 27-31, informacji kierownika Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa k. 32)

Powód naliczył wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwanego z nieruchomości – działki gruntu nr (...) przy uwzględnieniu powierzchni tej działki zgłoszonej przez pozwanego do dopłat obszarowych i za okres od 1 stycznia 2008 roku do 2 grudnia 2011 roku wynagrodzenie to naliczył w wysokości czynszu dzierżawy jaki uzyskałby, gdyby nieruchomość była przedmiotem dzierżawy, zaś za okres od 3 grudnia 2011 roku do 31 grudnia 2012 roku w wysokości 5-krotności wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem dzierżawy. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z przedmiotowej nieruchomości w 2008 roku wyniosło 159,13 złotych w 2009 roku 110,11 złotych, w 2010 roku 123,45 złotych, w 2011 roku 113,38 złotych, zaś w 2012 roku 483,83 złote. Powód w okresie objętym żądaniem pozwu uiścił podatek rolny od nieruchomości – działki grunty nr (...).

(dowód: wyliczenie czynszu k. 39, k. 40, wyliczenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości k. 41-42, protokoły z ustalenia wysokości czynszów za dzierżawę nieruchomości rolnych objętych dotychczasowymi umowami dzierżawnymi wraz z załącznikiem k. 49-51, k. 52-54)

Powód w dniu 1 grudnia 2015 roku zawiadomił pozwanego o obciążeniu go opłatą w wysokości 1.562,44 złote za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie objętym żądaniem pozwu i wezwał do zapłaty tej kwoty w terminie do 20 grudnia 2012 roku. W okresie późniejszym kierował do pozwanego kolejne wezwania do zapłaty. W dniu 16 czerwca 2016 roku skierował do pozwanego wezwanie do zapłaty kwoty 1.562,44 złote tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz kwoty 58 złotych tytułem odsetek naliczonych do dnia 29 czerwca 2016 roku od kwoty 1.562,44 złote w terminie do 29 czerwca 2016 roku. Pozwany w dniu 20 czerwca 2016 roku odmówił przyjęcia przesyłki zawierającej wezwanie do zapłaty.

(dowód: zawiadomienie o płatności k. 33, wezwania do zapłaty k. 34, k. 35-36, k. 37-38)

Sąd zważył, cc następuje:

Powództwo co do zasady i co do wysokości zasługuje na uwzględnienie jedynie w części dotyczącej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Sąd w sprawie niniejszej wydał wyrok zaoczny, albowiem pozwany M. T. zawiadomiony o terminie rozprawy nie stawił się na termin rozprawy i nie wypowiedział się co do żądań pozwu. W myśl przepisu art. 339 § 2 k.p.c. wydając wyrok zaoczny sąd przyjmuje za prawdziwe twierdzenia powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Wydanie wyroku zaocznego nie zwalania więc sądu od badania roszczenia pod kątem jego zgodności z prawem. Sąd Najwyższy w stanowisku wyrażonym w wyroku z dnia 31 marca 1999 roku
(I CKU 176/97 , LEX nr 37430), podkreślił, że domniemanie prawdziwości twierdzeń powoda przewidziane w art. 339 § 2 k.p.c. dotyczy wyłącznie strony faktycznej wyroku i nie obowiązuje w zakresie prawa materialnego. Obowiązkiem sądu rozpoznającego sprawę w warunkach zaoczności jest zawsze rozważenie, czy w świetle przepisów prawa materialnego twierdzenia strony powodowej uzasadniają uwzględnienie żądania.

Ustalenia stanu faktycznego sąd poczynił w oparciu o dokumenty przedłożone przez powoda, które były ze sobą zgodne i tworzyły spójny obraz stanu faktycznego, który przez pozwanego nie został w żaden sposób zakwestionowany. Nie oznacza to jednakże, że żądanie pozwu w kształcie zgłoszonym przez powoda zasługiwało w całości na uwzględnienie.

W odniesieniu do nieruchomości rolnych Skarbu Państwa w zakresie roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy obowiązują dwa reżimy prawne:

- do dnia 2 grudnia 2011 roku przepis art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c., który stanowi, że samoistny posiadacz w złej wierze jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Jednocześnie samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, który z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego,

- od dnia 03 grudnia 2011 roku przepis art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (tj. Dz. U. 2016r., poz. 1491 ze zm.) zgodnie z którym osoba władająca nieruchomością wchodzącą w skład (...) Skarbu Państwa bez tytułu prawnego jest zobowiązana do zapłaty na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych wynagrodzenia za korzystanie z tej nieruchomości w wysokości stanowiącej 5-krotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu.

Zgodnie z regulacją obowiązującą do dnia 2 grudnia 2011 roku posiadacz samoistny w złej wierze obowiązany był do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, wynagrodzenia, które posiadacz musiałby uiścić właścicielowi, gdyby jego posiadanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej. Za posiadacza w złej wierze uznaje się tego, kto na podstawie towarzyszących okoliczności powinien przypuszczać, że posiadana przezeń rzecz stanowi własność innej osoby. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że regulacja roszczeń uzupełniających, a do takich należy m.in. roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy dotyczy wyłącznie stosunków bezumownych, w sytuacji, gdy rzecz znalazła się w samoistnym posiadaniu osoby nie będącej właścicielem rzeczy, a między właścicielem rzeczy a tą osobą nie ma żadnego stosunku prawnego, na podstawie którego osoba ta mogłaby korzystać z rzeczy (wyrok Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2000 roku, sygn. akt III CKN 65/99). Jednocześnie zaznaczyć należy, że zgodnie z treścią powołanych na wstępie przepisów posiadacz jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z cudzej rzeczy bez względu na to, czy właściciel rzeczy, nie korzystając z niej, poniósł jakąkolwiek stratę i niezależnie od tego, czy posiadacz faktycznie korzystał z rzeczy – odnosząc wymierną korzyść. Wysokość wynagrodzenia jest niezależna od rzeczywistych strat właściciela i rzeczywistych korzyści odniesionych przez posiadacza (System Prawa Prywatnego; Tom 3 – Prawo Rzeczowe pod redakcją Tomasza Dybowskiego, Edward Gniewek, Wydawnictwo C.H. Beck, Instytut Nauk Prawniczych PAN, Warszawa 2003 r., s. 513).

Od dnia 3 grudnia 2011 roku zaczął obowiązywać przepis art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, w którym ustawodawca w sposób sztywny określił wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, odnosząc ją do wysokości czynszu, który byłby należny, gdyby nieruchomość była przedmiotem umowy po przeprowadzeniu przetargu. Jednocześnie stanowi on, iż wynagrodzenie to należy liczyć, jako 5- krotność wysokości tego czynszu. Już chociażby z tego wynika, iż wynagrodzenie to znacząco różni się od analogicznego wynagrodzenia opartego na treści art. 224 k.c. i 225 k.c. w zw. z art. 230 k.c. Zdaniem Sądu Rejonowego, wynagrodzenie to, oprócz funkcji kompensacyjnej, pełni również swego rodzaju funkcję karną. Jego wysokość ustalona została bowiem w taki sposób, że właściciel oprócz wynagrodzenia w znaczeniu art. 224 k.c. i 225 k.c., otrzymuje dodatkowo czterokrotność tego wynagrodzenia.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, że powód w niniejszym procesie wykazał, że pozwany we wskazanym w pozwie okresie od 1 stycznia 2008 roku do 31 grudnia 2012 roku posiadał bez podstawy prawnej nieruchomość rolną - działkę gruntu o numerze ewidencyjnym (...). Pozwany okoliczności tej, jak również sposobu ustalenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie kwestionował. Pozwany wykorzystywał tę działkę rolniczo dla swoich potrzeb i jako producent rolny otrzymywał opłaty obszarowe od Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w terminie do 29 czerwca 2016 roku. Pozwany należności wskazanej w wyznaczonym terminie nie uiścił. Powód zaś formułując żądanie pozwu domagał się zasądzenia obok należności głównej również skapitalizowanych odsetek w wysokości 45,24 złote naliczonych od wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości i równowartości uiszczonego przez powoda podatku rolnego.

Zgodnie z przepisem art. 481 k.c., odsetki należą się za samo opóźnienie, choćby wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W tym ujęciu odsetki stanowią w zasadzie minimalną rekompensatę uszczerbku doznanego przez wierzyciela, wskutek pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego. Dłużnik popada w opóźnienie, jeżeli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym świadczenie stało się wymagalne. Stosownie do przepisu art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania. Zatem wobec braku innych danych, co do ustalenia terminu wymagalności świadczenia, termin ten określa jednostronnie wierzyciel. Wezwanie dłużnika do wykonania ma charakter oświadczenia woli, a jego złożenie uzupełnia treść istniejącego między stronami stosunku prawnego, przy czym zobowiązanie dotychczas bezterminowe staje się zobowiązaniem terminowym (wyrok SA w Łodzi z dnia 27 października 2016 roku, I ACa 535/16). Powód wezwał pozwanego do zapłaty, wyznaczając termin zapłaty na dzień 29 czerwca 2016 roku. Pozwany w terminie wyznaczonym należności za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie uiścił, dlatego też żądanie powoda w zakresie skapitalizowanych odsetek naliczonych od kwoty 989,90 złotych zasługuje na uwzględnienie.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. i art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w zw. z art. 481 k.c. i art. 482 § 1 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 989,90 złotych tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości rolnej – działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 36,53 złote tytułem skapitalizowanych odsetek wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dani wytoczenia powództwa tj. od dnia 28 grudnia 2016 roku do dnia zapłaty (pkt I wyroku)

W ocenie Sądu na uwzględnienie nie zasługiwało żądanie pozwu w zakresie dotyczącym zwrotu równowartości opłaconego podatku rolnego w kwocie 236 złotych. Zauważyć bowiem należy, iż zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 pkt 4 lit b ustawy z dnia 15 listopada 1984 roku o podatku rolnym (Dz.U. 2016r., poz. 617 ze zm.) w przypadku, gdy posiadanie gruntu wchodzącego w skład (...) Skarbu Państwa jest bez tytułu prawnego, podatnikami podatku rolnego są jednostki organizacyjne Agencji Nieruchomości Rolnych. Wobec powyższego niewątpliwym było, iż jedynym podmiotem zobowiązanym do uiszczenia podatku rolnego za lata 2008-2012 w zakresie nieruchomości objętej pozwem była Agencja Nieruchomości Rolnych i brak jest podstaw do nakazania pozwanemu zwrotu równowartości opłaconego przez nią zobowiązania podatkowego. Zastosowania nie znajdzie tu w szczególności art. 405 k.c., na który w uzasadnieniu swego stanowiska powoływał się powód. Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wymaga bowiem, by zobowiązany do zwrotu równowartości uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby bez podstawy prawnej. W niniejszej sprawie nie doszło zaś ani do bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego, ani do nieuzasadnionego zubożenia powoda. Na marginesie zauważyć należy, iż Agencja Nieruchomości Rolnych nie byłaby zobowiązana do zapłaty powyższego podatku wyłącznie w przypadku, gdyby umownie przeniosła posiadanie nieruchomości na inną osobę. Strona powodowa nie wskazywała jednak na żadne okoliczności, pozwalające choćby domniemywać, że taką umowę zawarłaby, gdyby nie korzystanie z nieruchomości przez pozwanego. Tym samym roszczenie powoda w tym zakresie na podstawie art. 405 k.c. należało oddalić (pkt II wyroku).

O kosztach procesu Sąd orzekł w myśl przepisu art. 100 k.p.c. dokonując ich stosunkowego rozdzielenia. Przy przyjęciu wartości przedmiotu spory na kwotę 1.272 złote powód wygrał sprawę co do kwoty 1026,43 złote, a więc w 81%. Na koszty procesu składały się: opłata od pozwu w kwocie 64 złote, opłata skarbowa od pełnomocnictw w kwocie 34 złotych, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym w wysokości 270 złotych (§2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz.U. 2015r., poz. 1804 ze zm.) Łącznie koszty procesu jakie poniósł powód wyniosły 368 złotych. Uwzględniając więc część w jakiej powód proces wygrała Sąd zasądził na jego rzecz od pozwanego kwotę 298,08 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III wyroku)

Sąd zgodnie z przepisem art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c. nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.