Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2014 roku w S.

sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S.

przeciwko R. L.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę

od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie

z dnia 18 grudnia 2012 r., sygn. akt I C 266/11

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 408/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2012r. Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie, sygn. akt I C 266/11, w punkcie I. oddalił powództwo wniesione przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w S. przeciwko R. L. o zapłatę kwoty 3.693,01 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od tej kwoty od dnia 29 września 2011r., w punkcie II. umorzył postępowanie w pozostałej części, w punkcie III. oddalił wniosek powódki o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kosztów procesu, w punkcie IV. oddalił wniosek pozwanego o zasądzenie na jego rzecz od powódki kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

R. L. był członkiem powodowej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S., lecz nie wpłacił udziału oraz wpisowego, dlatego został wykluczony z grona członków. Pozwany zajmuje lokal mieszkalny położony przy ul. (...) w S.. Z pozwanym nie zawarto umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do tego lokalu. Pozwany dokonuje płatności na rzecz powódki.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo w części okazało się bezzasadne, a w pozostałej części postępowanie podlegało umorzeniu.

Sąd Rejonowy wskazał, że ostateczne żądanie powódki dotyczyło zasądzenia kwoty 3.693,01 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 29 września 2011r. W pozostałej części powódka sukcesywnie cofała pozew ze zrzeczeniem się roszczenia. Sąd uznał, że skoro powódka ostatecznie domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kwoty 3693,01 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 września 2011r., zaś w pozostałej części doszło do cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia przed wydaniem wyroku, to należało odpowiednio umorzyć postępowanie w oparciu o art. 203 § 1 i 355 kpc, przy uwzględnieniu, że okoliczności sprawy nie wskazują, że częściowe cofnięcia pozwu były sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzały do obejścia prawa, tj. nie zaistniały przesłanki przewidziane wart. 203 § 4 kpc, co znalazło swój wyraz w punkcie II. wyroku.

Sąd ocenił, że powódka upatrywała podstawy prawnej swojego żądania zapłaty za korzystanie przez pozwanego z lokalu mieszkalnego w treści przepisu art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity Dz.U. z 2005r. Nr 31, poz. 266 ze zm.). Sąd wskazał, że charakter odpowiedzialności określonej tym przepisem ma niejasną regulację prawną. Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2007r. (III CZP 121/07, OSN C 2008/12/137) argumentował, że w przepisach jest mowa o odpowiedzialności odszkodowawczej, którą określają wysokość należnego odszkodowania i sposób jego uiszczania, i nie uzależniają obowiązku zapłaty tego odszkodowania od zawinienia. Nie można traktować odpowiedzialności, o której mowa w art. 18 ust. 1-3 u.o.l., jako odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego. Rezygnacja w tych przepisach z winy jako przesłanki odpowiedzialności nie pozwala kwalifikować stanów faktycznych objętych ich hipotezami jako deliktów w rozumieniu art. 415 kc, a nie wchodzi w grę ich subsumpcja pod inne przepisy kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych. Nie ma także podstaw do przyjęcia, że przepisy te same określają delikt szczególnego rodzaju. W ocenie Sądu Najwyższego najwłaściwsze jest ujmowanie odpowiedzialności, o której mowa w przepisach art. 18 ust. 1 i 2 u.o.l., jako odpowiedzialności odszkodowawczej za naruszenie obowiązku zwrotu lokalu po wygaśnięciu do niego tytułu prawnego, zmodyfikowaną w sposób przewidziany w tych przepisach, tj. jako odpowiedzialność ex contractu opartą na zasadach art. 471 i nast. kc z daleko idącymi zmianami dokonanymi przez art. 18 ust. 1 i 2 u.o.l. Z chwilą wygaśnięcia tytułu prawnego do lokalu powstaje obowiązek jego niezwłocznego zwrotu przez byłego lokatora właścicielowi. Jeżeli zdarzeniem będącym źródłem tytułu prawnego do lokalu jest umowa, obowiązek ten ma podstawę w tej umowie (por. art. 56 kc). Nienależyte wykonanie tego obowiązku pociąga za sobą konsekwencje określone w art. 471 i nast. kc, chyba że co innego zastrzeżono w umowie będącej źródłem tytułu prawnego do lokalu lub co innego wynika z ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1999r., III CKN 198/98, OSNC 1999, nr 10, poz. 175). Sąd Najwyższy podkreślił, że w art. 18 ust. 1 i 2 u.o.l., w odniesieniu do przypadków dochodzenia odszkodowania w granicach czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu, wyłączono zastosowanie art. 472 kc, wyrażającego zasadę winy, i oparto odpowiedzialność byłego lokatora na zasadzie ryzyka, a należnym od niego świadczeniom nadano charakter świadczeń okresowych płatnych co miesiąc.

Sąd podkreślił, że pozwanemu nigdy nie przyznano spółdzielczego lokatorskiego prawa do spornego lokalu mieszkalnego. Nie ma i nigdy nie miał tytułu prawnego do zajmowanego lokalu. Sąd przyjął więc, że zastosowanie w sprawie może znaleźć jedynie art. 18 ust. 1 i 2 cyt. ustawy, z którego wynika, że osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie w wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu, a nie jak to wynika z ust. 3 odszkodowanie w wysokości czynszu, jaki byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł, czyli w wysokości czynszu dotychczasowego. Nie ma zatem prostego przełożenia, że odszkodowanie obejmuje równowartość dotychczasowego czynszu, gdyż takiego nigdy nie było.

Zdaniem Sądu, niezależnie od tego, która z tych podstaw miałaby mieć zastosowanie, to i tak powództwo powinno ulec oddaleniu. Powództwo podlegałoby oddaleniu również, gdyby przyjąć za podstawę rozważań art. 415 kc i art. 471 kc. Przesłanki uzasadniające żądanie pozwu ma obowiązek wykazać strona powodowa. Powódka nie sprostała temu obowiązkowi. Ma to istotne znaczenie, gdyż pozwany w swym pismach procesowych, choć płacił kwoty na poczet czynszu, nigdy nie uznał roszczenia i zawsze kwestionował wysokość roszczenia, domagając się wykazania z czego wynikają dochodzone należności. Pozwany wielokrotnie podnosił, że kwestionuje żądanie zarówno w zakresie należności głównej, jak i w zakresie odsetek, skoro wskazywał, iż powódka nie wykazała za jakie okresy, od jakich kwot i w jakiej wysokości, z jakiego tytułu naliczane są opłaty.

Sąd przyjął, że pozwany nie przyznał okoliczności faktycznych, choć wpłacał kwoty na czynsz za mieszkanie. Pozwany jednocześnie wyraźnie zastrzegł, iż sprzeciwia się kwotom dochodzonych od niego. Nawet gdyby potraktować wpłaty, jako domniemane przyznanie przez pozwanego, to i tak nie sposób uznać tego za wystarczające dla wykazania roszczeń powódki. Owo domniemane przyznanie w świetle okoliczności faktycznych, zwłaszcza w świetle skąpego materiału dowodowego budziłoby wątpliwości. Sąd Rejonowy uznał, że pozwany nie potwierdził zasadności żądania pozwu.

Sąd przyjął, że to na powódce spoczywał obowiązek wykazania przesłanek odpowiedzialności. Powódka - wbrew dyspozycji art. 471 kc i art. 18 cyt. ustawy, czy też art. 415 kc nie wykazała wysokości szkody, ani związku przyczynowego między działaniem, zaniechaniem pozwanego a ową szkodą. Strona powodowa nie przytoczyła okoliczności faktycznych wystarczających do ustalenia przesłanek odpowiedzialności. Ma to istotne znaczenie, gdyż nawet uznanie przytoczonych przez powódkę okoliczności za bezsporne, czy też przyznanie i tak brak byłoby podstaw faktycznych do uwzględnienia powództwa. Z treści uzasadnienia pozwu, a także dalszych pism procesowych nie sposób dokładnie ustalić z czego wynika wysokość odszkodowania. Strona powodowa poprzestała na samym przytoczeniu kwot bez bliższego wskazania z czego one wynikają. Wśród okoliczności faktycznych brak jest choćby odniesienia, iż wskazana kwota pozostaje w jakiejś relacji do kwoty najmu, którą miał lub miałby uiszczać pozwany. W ogóle nie przytoczono, jaka była wysokość najmu, jakie należności dodatkowe. Nie wskazała czego wynikiem są kwoty dochodzone w poszczególnych pismach procesowych. Z treści art. 18 ust. 2 cyt. ustawy wynika, że odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Oznacza to, że powódka powinna choćby przytoczyć wysokość czynszu, jaki mogłaby otrzymywać. Z treści uzasadnienia pozwu wynika, że na odszkodowanie mają się składać opłaty takie jak: fundusz remontowy, opłaty eksploatacyjne - bez bliższego wyjaśnienia. Takie przytoczenie okoliczności faktycznych wymyka się z jakiejkolwiek oceny Sądu. Także w innych pismach procesowych nie wskazano tych okoliczności, odsyłając do dokumentów księgowych, tabel, czy załączników. Wobec Sądu należy przytoczyć okoliczności i dowody na poparcie faktów, których jednak brak.

Zdaniem Sądu, powódka również nie wykazała, z czego wynikają żądane odsetki, tzn. od jakich uzasadnionych kwot są naliczane. Wskazanie samego okresu jest niewystarczające.

Wskazane przez Sąd argumenty są wystarczające dla oddalenia powództwa w całości, wobec nie przytoczenia okoliczności faktycznych niezbędnych do uwzględnienia powództwa.

Sąd podkreślił, że niezależnie od powyższego, powództwo podlegałoby oddaleniu ze względu na nie wykazanie żądania pozwu. Wskazał, że przepis art. 126 § 1 pkt 3 kpc wymaga przytoczenia okoliczności, a następnie powołania dowodów na poparcie przytoczonych okoliczności. Same zawnioskowanie dowodów, bez wskazania okoliczności niezbędnych do uwzględnienia powództwa, jest bezwartościowe.

Według Sądu, materiał dowodowy również byłby niewystarczający do uwzględnienia powództwa, bez względu na to, czy podstawy prawnej upatrywać w art. 18 cyt. ustawy, art. 471 kc, czy art. 415 kc, gdyż nie została wykazana szkoda i związek przyczynowy.

Strona powodowa przywołała dowód z dokumentów, takich jak stan konta, w którym wskazano ile wynosi wymiar opłat. W dokumencie tym istnieją różne kwoty o różnej wielkości. Nie sposób ustalić z czego i z jego tytułu one wynikają. Ma to znaczenie, bowiem pozwany dokonuje płatności w kwotach zbliżonych do wymiaru naliczonego przez powódkę, na co wskazują niekwestionowane polecenia przelewów. Na rozprawie w dniu 24 sierpnia 2011r. pełnomocnik powódki wniósł o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości w celu ustalenia należności, którą pozwany jest winien powódce. Na rozprawie w dniu 17 listopada 2011r. pełnomocnik powódki wniósł, aby dowód ten był dopuszczony celem wykazania miesięcznego odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanego z lokalu. Sąd pominął ten dowód wskazując, że został złożony po terminie, bowiem zarządzeniem z dnia 11 lutego 2011r. pełnomocnik powódki został zobowiązany do wskazania wszelkich okoliczności, zarzutów, dowodów, w terminie tygodniowym, pod rygorem utraty prawa ich powołania w oparciu o art. 207 § 3 kpc. Zobowiązanie zostało skutecznie doręczone w dniu 02 marca 2011r. W reakcji na to zobowiązanie strona powodowa zawnioskowała jedynie dowód w postaci stanu kont, chociaż już wtedy było wiadomo, iż pozwany kwestionuje zasadność wyliczenia należności. Niezależnie od tego, dowód ten i tak byłby nieuzasadniony z uwagi na to, że nie byłoby dopuszczalnym powoływanie dowodu na okoliczności wskazane przez stronę powodową, tj. celem ustalenia należności, którą pozwany jest winien powódce; czy celem wykazania miesięcznego odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanego z lokalu. Wynika to stąd, że biegły nie może być powołany celem uzupełniania okoliczności faktycznych sprawy. Ponadto, poza stanami kont powódka nie przedstawiła innych dowodów, w oparciu o które biegły miałby przeprowadzić opinię. To powódka powinna wykazać w oparciu o dokumenty źródłowe, jakie są miesięczne opłaty uiszczane przez osoby korzystające z lokalu zbliżonego do pozwanego, a nie biegły. Są to wiadomości faktyczne, a nie specjalne. Sąd stwierdził, że gdyby nawet potraktować wszystkie złożone w sprawie dokumenty jako dowody, to i tak złożone zostały po terminie wynikającym z art. 207 § 3 kpc. Sąd oddalił pozostałe dowody, poza tymi, które nie zostały dopuszczone. Oznacza to, że strony procesu nie miały wątpliwości, że tylko te dopuszczone winny być włączone w poczet materiału dowodowego. Żadna ze stron procesu nie złożyła zastrzeżenia w trybie art. 162 kpc, a zatem dokumenty nie mogą być wykorzystane jako dowody w kolejnej instancji. Dla Sądu nie miały znaczenia dokumenty księgowe i stany kont, które były dokumentami prywatnymi o charakterze informacyjnym. Takie dowody prowadzą do obejścia przepisów o dowodzie z zeznań świadków i przesłuchania stron. Zasada bezpośredniości wymaga, aby sąd poznawał wiedzę osób trzecich na temat podstawy faktycznej żądań stron w drodze dowodu z ich zeznań jako świadków, a nie na podstawie pisemnych oświadczeń. Strona powodowa zawnioskowała dowód z przesłuchania jedynie księgowej, z której to zeznań nie wynika, aby świadek ten miał dostęp do dokumentów źródłowych. Swoją wiedzę czerpała z systemu komputerowego. Bez bliższego wyjaśnienia czym jest ów system komputerowy, jakie są jego możliwości, kto dokonuje wpisywania danych i w oparciu o jakie dane, a także jak są dokonywane zapisy, nie przedstawia to żadnego wartościowego dowodu. Świadek zeznała, że na opłaty obciążające lokal pozwanego składają się: czynsz, czyli opłata eksploatacyjna, woda, śmieci, kredyt, fundusz remontowy, konserwacja domofonów i centralek na ciepłą wodę, zaś od liczby osób uzależniona jest opłata od śmieci. Pozwany był obciążany opłatą za wywóz śmieci od jednej osoby do końca czerwca 2011r., zaś od 1 lipca może być obciążany za 10 osób, bo nie złożył oświadczenia. Sąd zwrócił uwagę na to, iż w zawiadomieniu z dnia 11 lipca 2011r. powódka nalicza opłaty, tak jakby w mieszkaniu pozwanego było 8 osób. Oznacza to, że powódka znacznie zawyża wysokość opłat, zamiast 52,70 zł, góra 210,80 zł, pozwany jest obciążany kwotą 421,60 zł. Nadto, sama treść kwestionowanych dokumentów nie pozwala na wykazanie wysokości należności. Nie sposób ustalić z czego wynikają zobowiązania wskazane w dokumentach, w jakich relacjach do ewentualnych uchwał pozostają. Pozwany dokonywał płatności, które nieco odbiegały od kwot, które powinien płacić w ocenie powódki. Chodzi tutaj o różnice kilku, kilkunastu złotych miesięcznie. Sąd zwrócił uwagę, że kwota wymiaru przyjmowana przez powódkę ulegała zmianom i nie wiadomo, z czego te zmiany wynikały, skoro brak jakichkolwiek danych, aby ulegały zmianom parametry mieszkania pozwanego oraz ilość osób mieszkających w jego lokalu. Nie wiadomo, dlaczego powódka domagała się uzupełnienia brakującej wpłaty w sytuacji, gdy pozwany wpłacał 512,12 zł przy wymiarze 514,50 zł albo, gdy płacił 515,50 zł przy wymiarze 530 zł albo też, gdy uiszczał 520 zł, gdy wymiar powódka ustaliła na 547 zł. Strona powodowa nie wykazała, dlaczego w takiej sytuacji miałaby ponieść szkodę o kilka, kilkanaście złotych miesięcznie. Aby wykazywać warunek sine qua non, należy podać kwoty możliwe do osiągnięcia, w sytuacji gdy to nie pozwany, a inna osoba zamieszkiwałaby w jego lokalu. Sąd uznał, że powódka nie wykazała, jakie są czynsze w danej spółdzielni dla lokalu dokładnie takiego jak lokal pozwanego, i jak one ulegały zmianom.

Sąd stwierdził, że proces przegrała powódka, czego konsekwencją było oddalenie w punkcie III. wyroku żądania o zwrot kosztów procesu. Sąd nie przyznał pozwanemu kosztów procesu z braku wykazania, że takie koszty zostały faktycznie poniesione.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła powódka zaskarżając wyrok częściowo, w zakresie punktu I i III oraz wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie punktu I i III poprzez uwzględnienie żądania powódki w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania w postępowaniu przed sądami obydwu instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ewentualnie wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, poprzez niezasadne przyjęcie, że:

- powódka nie wykazała przesłanek uzasadniających żądanie pozwu,

- powódka nie przytoczyła okoliczności faktycznych wystarczających do ustalenia przesłanek odpowiedzialności pozwanego oraz niezbędnych do uwzględnienia powództwa,

- nawet w przypadku uznania przytoczonych przez powódkę okoliczności faktycznych za bezsporne, czy też przyznane przez pozwanego, brak byłoby podstaw faktycznych do uwzględnienia powództwa,

- z treści pism powódki nie sposób ustalić, z czego wynika wysokość odszkodowania, którego powódka dochodzi od pozwanego,

- powódka nie wykazała, w jakiej wysokości czynsz obowiązuje w powodowej spółdzielni i jak ulegał on zmianie,

- powódka nie wskazała wysokości czynszu, jaki mogłaby otrzymywać w sytuacji, gdyby pozwany nie zajmował przedmiotowego lokalu przy ul. (...) w S.,

- powódka nie wskazała, czego wynikiem są kwoty dochodzone przez nią w kolejnych pismach procesowych,

- powódka nie wykazała, w jaki sposób dochodzona kwota odszkodowania pozostaje do kwoty najmu, jaką miałby opłacać pozwany,

- dokonywane przez pozwanego wpłaty na rzecz powódki nie stanowią uznania roszczenia i pozwany nie potwierdził zasadności żądania pozwu,

- nawet gdyby potraktować wpłaty dokonywane przez pozwanego na rzecz powódki jako przyznanie przez pozwanego, to i tak nie sposób uznać tej okoliczności za wystarczającej dla wykazania roszczeń powódki;

2. naruszenie prawa materialnego, a to:

- art. 18 ust. 1 i 2 ustawy z dnia z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity: Dz.U. z 2005r., nr 31, poz. 266 ze zm.), poprzez jego błędne zastosowanie skutkujące przyjęciem, że powódka nie przytoczyła okoliczności faktycznych wystarczających do ustalenia przesłanek odpowiedzialności pozwanego za szkodę powódki oraz wysokości przedmiotowej szkody, a także poprzez błędne przyjęcie, że powódka w celu wykazania odpowiedzialności pozwanego winna obligatoryjnie udowodnić wysokość czynszu najmu wolnorynkowego, który mogłaby uzyskać z wynajmu przedmiotowego lokalu; w sytuacji, w której zgodnie z zasadą ad maiori ad minus wystarczającym było, aby powódka wykazała wysokość czynszu pobieranego z tytułu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu znajdującego się w zasobach powodowej spółdzielni od innych lokatorów, zajmujących podobne lokale jak pozwany, co powódka udowodniła w sposób należyty,

- art. 471 kc, poprzez brak przyjęcia, iż pozwany ponosi kontraktową odpowiedzialność odszkodowawczą względem powódki,

- art. 6 kc w zw. z art. 471 kc, poprzez niezasadne przyjęcie, że powódka nie udowodniła przesłanek odszkodowawczej odpowiedzialności pozwanego za szkodę powódki, nie wykazała wysokości szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem pozwanego a szkodą powódki,

- art. 361 kc, poprzez niezasadne przyjęcie, że szkoda powódki nie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowo - skutkowym z faktem pozostawania przez pozwanego w przedmiotowym lokalu mieszkalnym, położonym przy ul. (...) w S.,

- art. 415 kc, poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji, gdy długotrwała bezczynność pozwanego w poszukiwaniu innego lokalu powinna być podstawą do przyjęcia deliktowej odpowiedzialności pozwanego za szkodę ponoszoną przez powódkę, jako uprawnioną do dysponowania lokalem,

3. naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik postępowania, a to:

- art. 233 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów - dokonanie oceny dowolnej a nie swobodnej, brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, brak wyprowadzenia wniosków logicznych z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności powódka zarzuciła niesłuszne odmówienie wiarygodności i mocy dowodowej przedłożonym przez powódkę dokumentom wskazującym wysokość obciążających pozwanego opłat, zasady określenia ich wysokości oraz sposób naliczania odsetek, a także niesłuszne odmówienie wiarygodności i mocy dowodowej zeznaniom świadka - A. W.,

- art. 232 kpc poprzez uznanie, że pozwany nie ma obowiązku wskazywania dowodów, z których wywodzi skutki prawne oraz polemizowania z powódką,

- art. 229 kpc poprzez uznanie, iż wpłaty dokonywane przez pozwanego na rzecz powódki nie stanowiły przyznania w rozumieniu wskazanego przepisu, w konsekwencji jego niezastosowanie,

- art. 227 w związku z art. 232 kpc w sposób prowadzący do nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 kpc poprzez uznanie, iż załączone przez powódkę do pism procesowych dokumenty nie stanowią dowodów w sprawie.

W uzasadnieniu apelująca wskazała, że pozwany zajmuje lokal bez tytułu prawnego, a zatem winien uiszczać odszkodowanie. Powódka podstawy żądania roszczenia zgłoszonego w pozwie upatruje w treści art. 18 ust. 1 oraz 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Rozważania Sądu Rejonowego co do zakresu podmiotowego ust. 3 wskazanego artykułu uznać należy za zbędne, albowiem powódka nigdy nie wskazywała, że to właśnie z art. 18 ust. 3 wywodzi skutki prawne. Powódka ponosi szkodę, której kompensacja powinna nastąpić poprzez zasądzenie odszkodowania w wysokości opłat wnoszonych przez osoby, którym przysługują tytuły prawne do lokali w powodowej Spółdzielni zgodnie ze statutem. Tym samym, powódka w prawidłowy sposób udowodniła zarówno fakt, że miała prawną możliwość dysponowania lokalem zajmowanym przez pozwanego w okresie, którego dotyczyło powództwo (czemu również nie zaprzeczał pozwany), nadto z analizy twierdzeń oraz wniosków powódki jednoznacznie wynikało, że jej uszczerbek polega zasadniczo na utracie korzyści, wskutek niemożliwości udostępnienia przedmiotowego lokalu innej osobie, która regulowałaby zobowiązania wobec Spółdzielni terminowo i w pełnej wysokości. Powódka w toku procesu w prawidłowy sposób wykazywała również wysokość szkody, przedkładając stosowną dokumentację, potwierdzającą zarówno wysokość miesięcznego zobowiązania pozwanego, jak i wartość opłat uiszczanych przez innych członków powodowej Spółdzielni. Sąd Rejonowy nie powinien mieć jakichkolwiek wątpliwości co do odpowiedzialności pozwanego co do zasady, w konsekwencji czego niniejszy spór winien ograniczyć się do wysokości odszkodowania należnego powódce od pozwanego z tytułu bezumownego zajmowania przez niego lokalu mieszkalnego, stanowiącego własność powódki. Powtórzyła za Sądem Najwyższym, że w takiej sytuacji szkoda oraz odpowiadające jej odszkodowanie są w zasadzie równe sumie czynszu za okres, w którym wynajmujący nie mógł dysponować daną rzeczą (por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 10 lipca 1984r., III CZP 20/84). Wysokość zasądzonego odszkodowania winna równać się wysokości opłat, jakie uiszczają inni członkowie powodowej spółdzielni. W tym celu powódka załączyła analizę konta pozwanego oraz inne dokumenty, każdorazowo objaśniając przy tym sądowi, z czego wynikają poszczególne kwoty zobowiązania. Skoro więc powódka od początku podnosiła, że domaga się kompensacji poniesionego na skutek zaniechania pozwanego uszczerbku majątkowego poprzez uzyskanie odszkodowania w wysokości opłat z tytułu używania lokali pobieranych od innych członków Spółdzielni, Sąd nie powinien obarczać powódki koniecznością wywodzenia wysokości czynszu wolnorynkowego, jaki mogłaby uzyskać z tytułu wynajmu przedmiotowego lokalu. Apelująca zarzuciła też, że Sąd Rejonowy w nieprawidłowy sposób przyjął, iż załączone przez powódkę do pism procesowych dokumenty nie stanowią dowodu w sprawie w sytuacji, kiedy powódka przedkładając je wypełniała kolejne zobowiązania Sądu.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości. Wskazał, że w dniu 12 grudnia 2012r. został przyjęty w poczet członków powodowej Spółdzielni, a w dniu 21 stycznia 2013r. zawarł z powódką umowę nr (...) o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu przy ul. (...) w S..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd I instancji, w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, które znalazły odzwierciedlenie w całokształcie zaoferowanego materiału dowodowego. Dokonując oceny tak zebranego materiału dowodowego Sąd ten nie naruszył reguł swobodnej oceny dowodów, wyznaczonych treścią przepisu art 233 § 1 kpc, a w szczególności zasad logiki, wiedzy i doświadczenia życiowego. Dlatego ustalenia faktyczne Sąd II instancji w pełni podziela i przyjmuje za własne.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 19 czerwca 2008r. w sprawie I ACa 180/08, LEX nr 468598 Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyraził pogląd, akceptowany przez Sąd Okręgowy, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Podkreślenia wymaga, iż dla skuteczności zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc, nie wystarcza samo stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając. Zwalczanie swobodnej oceny dowodów nie może więc polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń ustaleń stanu faktycznego opartej na własnej ocenie, lecz konieczne jest przy tym posłużenie się argumentami wyłącznie jurydycznymi, wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 kpc, kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wyrok sprawy (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 lipca 2008r., VI ACa 306/08).

Z treści uzasadnienia pozwu wynika, że pozwany był członkiem powodowej Spółdzielni i przysługiwało mu spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...), lecz został wykluczony z grona członków z braku wpłaty na udział oraz wpisowego. Okoliczności tej, iż pozwanemu przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu powódka nie wykazała dokumentem. W każdym bądź razie, pozwany nie wszedł w posiadanie lokalu samowolnie, tylko lokal został mu udostępniony przez powódkę, za jej wiedzą i zgodą, z czego wynika, że uprawnienie do władania lokalem posiadał. W chwili orzekania przez Sąd Rejonowy w dniu 18 grudnia 2012r. pozwany tytułem prawnym do lokalu nie dysponował. Stan prawny sprawy zmienił się o tyle po wydaniu wyroku przez Sąd Rejonowy, że w dniu 21 stycznia 2013r. pozwany uzyskał tytuł prawny do posiadanego lokalu w postaci spółdzielczego lokatorskiego prawa. Okoliczność ta nie wpływa jednak na losy żądania powódki, która dochodzi zapłaty odszkodowania za okres poprzedzający.

Pozwanego należy traktować jako lokatora w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity – Dz.U. z 2005r. Nr 31, poz. 266 ze zm.), skoro wszedł w posiadanie lokalu jako osoba dysponująca tytułem prawnym do jego używania.

W ustawie tej znajduje się przepis, wskazywany przez powódkę jako podstawa prawna jej roszczeń – art. 18 ust. 1 i 2. Wynika z niego, że osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie, które odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Odszkodowanie przewidziane w art. 18 ust. 1 ma charakter świadczenia okresowego. Przepis ten przewiduje miesięczną płatność świadczeń, określonych zbiorczo, jako świadczenie odszkodowawcze. Są to jednak świadczenia okresowe, bowiem polegają na periodycznym dawaniu uprawnionemu pieniędzy, których ilość nie jest z góry określona.

Analiza dochodzonych przez powódkę od pozwanego świadczeń wskazuje, iż stanowią one zmienne kwoty, przy czym powódka nie wykazała w toku procesu przed Sądem pierwszej instancji składników poszczególnych miesięcznych opłat. W przypadku zakwestionowania przez pozwanego zasadności dochodzenia od niego przed sądem należności za zajmowanie lokalu, powódka zobowiązana była wykazać dokumentami źródłowymi wszystkie składniki miesięcznych opłat, a więc przedłożyć stosowne uchwały, regulaminy, umowy, zarządzenia. Dokumentów tych powódka odmawiała pozwanemu, kiedy domagał się ich w relacjach poza sądem twierdząc, że dostęp do nich mają tylko członkowie. Jeżeli jednak stanowiły podstawę ustalenia wysokości opłat, powódka zobowiązana była złożyć wspomniane dokumenty w toku procesu, najpóźniej po zastosowaniu wobec powódki rygoru z art. 207 § 3 kpc. Pozwany bowiem płacił na rzecz powódki należności za zajmowanie lokalu, lecz nie znając wysokości zmiennych składników, czynił to nierzadko w innej wysokości, lecz zbliżonej kwotowo. Swoim postępowaniem pozwany wykazał i przyznał tylko tyle, że poczuwa się do obowiązku uiszczania opłat za używanie lokalu i czyni to na rzecz powódki. Kwestionując zasadność roszczenia pozwany pokazał, że powódka żądając od niego kwot w różnych wysokościach, nie wykazuje jednocześnie tych rozbieżności w wysokości należności oraz nie wyjaśnia poszczególnych składników odszkodowania. Takiego postępowania pozwanego nie można w żadnej mierze uważać za przyznanie.

Podnoszona przez apelującego kwestia wykazania wysokości odszkodowania wymiarami opłat okazała się niewystarczająca, jak również nie okazał się w tej mierze pomocny dowód z zeznań świadka A. W., która również nie wyjaśniła wysokości poszczególnych składników składających się na miesięczne odszkodowanie.

Powódka nie wykazała również, aby doręczała pozwanemu miesięczne wymiary opłat stanowiące odszkodowanie. Okoliczność ta ma znaczenie dla wymagalności żądania objętego pozwem, a w dalszej kolejności wpływa również na zasadność domagania się odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. W związku z tym, iż roszczenie powódki ma charakter odszkodowawczy i termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 kc).

Zarzut apelującej odnoszący się do niezastosowania przez Sąd Rejonowy art. 415 kc jest niesłuszny, bowiem z analizy uzasadnienia wyroku wynika, że Sąd pierwszej instancji dokonał oceny żądania powódki przez pryzmat art. 415 kc i uznał, że wskazany przepis nie znajdzie zastosowania w niniejszej sprawie. Pogląd ten Sąd Okręgowy aprobuje, jak i wywody dokonane w tej mierze przez Sąd Rejonowy, bez potrzeby ich ponownego powielania.

W rozważanej sprawie powódka była zastępowana przez zawodowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, do którego skierowano zobowiązanie w trybie art. 207 § 3 kpc. Brak stosownej inicjatywy dowodowej ze strony powodowej po doręczeniu zobowiązania obciążył w całości stronę powodową. Postępowanie przed Sądem Rejonowym wszczęte zostało w dacie obowiązywania zapisu art. 207 § 3 kpc następującej treści: Stronę reprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa przewodniczący może zobowiązać do złożenia w wyznaczonym terminie pisma przygotowawczego, w którym strona jest obowiązana do powołania wszystkich twierdzeń, zarzutów i dowodów pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku dalszego postępowania. Zobowiązanie takiej treści skierowane zostało do pełnomocnika powódki, który z uchybieniem terminu zakreślonego przez Sąd przez cały tok procesu składał pojedyncze dokumenty. W sprawie nie pojawiały się natomiast nowe okoliczności, które uzasadniałyby złożenie dalszych dowodów. Sąd miał zatem prawo zastosować rygor zgodnie z nałożonym zobowiązaniem.

Materialnoprawny ciężar dowodu reguluje norma płynąca z treści art. 6 kc. Zgodnie z tym przepisem, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Oznacza to, że strona powodowa dochodząc odszkodowania za korzystanie przez pozwanego z lokalu winna była wykazać w jakiej wysokości czynsz najmu mogłaby uzyskać. Wobec sprzeciwu pozwanego wobec zgłoszonego żądania, wykazanie powinno opierać się nie na wyjaśnieniach powódki, ale na dowodzie z opinii biegłego, a ten zgłoszony został po terminie zakreślonym w trybie art. 207 § 3 kpc. Również dokumenty załączone do pism procesowych wyszczególnionych w apelacji z dnia 23 maja 2011r., 13 lipca 2011r., 28 września 2011r., 21 listopada 2011r. złożone zostały po terminie do zgłoszenia dowodów, dlatego ich pominięcie przez Sąd Rejonowy nie może być traktowane jako nie rozpoznanie istoty sprawy. Sąd Okręgowy podziela nadto wywód Sądu Rejonowego dotyczący niedopuszczalności powołania dowodu z opinii biegłego na okoliczność wskazaną przez powódkę, której celem było potwierdzenie zasadności żądania pozwu, nie zaś zastosowanie przez biegłego wiadomości specjalnych. Powódka nie składając do akt sprawy dokumentów, o których mowa wyżej, nie dostarczyłaby również biegłemu materiału dowodowego pozwalającego na sporządzenie opinii, w sytuacji, gdyby teza dowodowa sformułowana została poprawnie.

Powódka nie podejmując ciężaru dowodu, nie wykazała również przesłanek z art. 471 kc i art. 361 kc, skoro z akt wynika, że pozwany ponosi opłaty za lokal, lecz w innej wysokości niż oczekuje tego powódka, a powódka zaś nie dowodzi wysokości tych opłat poza wskazaniem, że wynoszą tyle, ile opłaty za lokale innych członków Spółdzielni. Okoliczność, że inni członkowie Spółdzielni uiszczają opłaty w danej wysokości nie oznacza, że zostały one poprawnie wyliczone. Wysokość szkody nie została zatem wykazana.

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy nie dopuścił się żadnego
z uchybień zarzucanych mu przez apelującą, a kwestionowane rozstrzygnięcie - oparte na prawidłowo ustalonym stanie faktycznym sprawy i na prawidłowej analizie prawnej zgłoszonego pod osąd roszczenia - odpowiada prawu.

Reasumując, w ocenie Sądu II instancji, powódka, na której spoczywał ciężar dowodu, nie przeprowadziła postępowania dowodowego zgodnie z treścią przepisu art. 232 kpc i nie wykazała wysokości odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z jej lokalu.

Mając powyższe na uwadze, nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonego wyroku – uznając jednocześnie wszelkie zarzuty powódki zawarte w wywiedzionej apelacji za chybione - Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w sentencji wyroku, oddalając apelację powódki.

SSR del. Agnieszka Trytek-Błaszak SSO Dorota Gamrat-Kubeczak SSO Zbigniew Ciechanowicz