Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2017 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa Z. L.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w T.

z dnia 2 lutego 2016 r., sygn. akt I C 644/15

oddala apelację.

Na oryginale właściwe podpisy.

V ACa 385/16

UZASADNIENIE

Powódka małoletnia Z. L. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 50.000 zł z ustawowymi odsetkami od 20 lipca 2010 roku tytułem odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki i kwotę 120.000 zł z ustawowymi odsetkami od 20 lipca 2010 roku tytułem zadośćuczynienia z tytułu naruszenia jej dobra osobistego oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Pismem z 21 września 2015 roku powódka cofnęła pozew co do kwoty 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jej dobra osobistego oraz rozszerzyła powództwo i domagała się zapłaty kwoty 15.482,88 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych naliczonych od kwoty 25.000 zł od 20 lipca 2010 roku.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa ponad kwotę 145.000 zł oraz zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w T. wyrokiem z 2.02.2016r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 50.000 zł z ustawowymi odsetkami za zwłokę od dnia 19.07.2015r. do dnia zapłaty, umorzył postępowanie o zapłatę kwoty 25.000 zł, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz orzekł o kosztach postępowania w sprawie.

Swoje rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach.

J. L. (1) był ojcem powódki Z. L.. W dniu (...) roku zginął na skutek wypadku spowodowanego przez kierującego samochodem B. T. D.. Sprawca wypadku T. D. wyrokiem Sądu Rejonowego w T. z dnia (...) roku został uznany za winnego spowodowania wypadku. Sprawca był ubezpieczony u pozwanego.

Powódka Z. L. urodziła się w dniu (...). W dniu śmierci ojca miała 9 miesięcy, wraz z rodzicami zamieszkiwała w miejscowości (...) w domu należącym do rodziców jej matki A. L.. Po urodzeniu powódka ważyła ponad 5 kg, miała złamany obojczyk, rękę i pęknięte żebra. Leżała w szpitalu. Po wyjściu ze szpitala miała bandaże na ciele. J. L. (1) opiekował się córką. Jeździł z nią na rehabilitację. Nosił ją w nocy jak płakała. Z. go rozpoznawała. Po wypadku, kiedy powódka była starsza, dopytywała się gdzie jest tata. Matka i babcia I. Ł. pokazywały jej, że ojciec leży na cmentarzu. Razem chodziły na cmentarz. Oglądały zdjęcia ojca. Z. nie pamięta ojca. Mieszka z matką, siostrą i babcią.

(...) Cały czas myślami i emocjami jest przy ojcu. Zamyka się w sobie.

Jednocześnie w szkole jest pogodna, lubi spotykać się z koleżankami i kolegami. Rozmawia z nimi przez internet. Lubi jeździć konno i pływać. Kiedy wraca do domu to jest smutna. Utrzymuje dobre i częste kontakty z dziadkami ze strony ojca.

J. L. (1) był głównym żywicielem rodziny. Przed śmiercią przez trzy miesiące od 1 kwietnia 2005 roku był zatrudniony w Firmie Handlowej (...) w T. na stanowisku kierowcy i zarabiał średnio 1.137,52 zł netto miesięcznie. Matka powódki A. L. nie pracowała. Była na urlopie wychowawczym. Otrzymywała zasiłek rodzinny po 43 zł miesięcznie i zasiłek wychowawczy po 400 zł miesięcznie. Po wypadku powódka otrzymywała rentę rodzinną z ZUS. Obecnie renta powódki wynosi 733,46 zł. Otrzymywała też rentę od pozwanego w kwocie 499,78 zł, a następnie 522,18 zł.

Pozwany w 2006 roku wypłacił powódce kwotę 50.000 zł tytułem odszkodowania za śmierć ojca z art. 446 § 3 k.c.

Pismem z dnia 15 czerwca 2010 roku pełnomocnik powódki wezwał pozwanego do zapłaty na jej rzecz kwoty 100.000 zł tytułem odszkodowania.

Matka powódki A. L. była w związku z P. B.. Z tego związku ma córkę J. L. (2) urodzoną (...).

Sąd Okręgowy w T. wyrokiem z dnia 30 listopada 2012 roku w sprawie I C (...) zasądził od pozwanego na rzecz matki powódki A. L. kwotę 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od prawomocności wyroku.

Pozwany po wniesieniu pozwu w dniu 7 lipca 2015 roku zapłacił na rzecz małoletniej powódki kwotę 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie zeznań świadka I. Ł., zeznań A. L. w charakterze strony oraz dokumentów złożonych przez strony, w tym akt szkody, które nie budziły wątpliwości, a także na podstawie opinii biegłego sądowego B. R.. Zeznania świadka i A. L. Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne aczkolwiek ich opis stanu powódki jest przerysowany.

Sąd I instancji uznał za niewiarygodne zeznania świadka I. Ł., że J. L. (1) zarabiał w 2005 roku 3.000 zł miesięcznie, że zdał egzamin na prowadzenie TIR-ów, gdyż nie zostały potwierdzone żadnymi dokumentami oraz że powódka codziennie chodzi na cmentarz na grób ojca, gdyż są w tej części sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Żadna kochająca dziecko matka nie pozwoliłaby córce na codzienne odwiedzanie grobu, bowiem wpływa to negatywnie na psychikę dziecka. Bezsporne jest, że rozpamiętywanie śmierci ojca pogłębia traumę powódki. Również niewiarygodne są w tej części zeznania A. L.. Zeznania jej i świadka są nieprawdziwe, zmierzające do korzystnego rozstrzygnięcia sprawy.

Również opinia biegłej B. R. w ocenie Sądu Okręgowego została wydana na podstawie niepełnych informacji uzyskanych od A. L.. Zataiła ona fakt posiadania drugiej córki J. L. (2) urodzonej w (...) roku. Ten fakt również zataiła w sprawie I C (...). Jak wynika z uzasadnienia wyroku w tej sprawie Sąd nie miał wiedzy o związku (...) z innym mężczyzną i córce z tego związku.

Wobec tego opinia nie zawiera informacji jaki wpływ na stan psychiczny powódki i jej obecne życie ma posiadanie młodszej siostry, którą powódka darzy miłością i winna otaczać opieką.

Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach wskazał, że zgodnie z art. 446 § 3 k.c. Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Niewątpliwie utrata ojca, brak oparcia w ojcu na przyszłość, opieki w okresie dorastania stanowi znaczne pogorszenie sytuacji życiowej powódki. Natomiast nie ma żadnych podstaw do stwierdzenia, że sytuacja materialna powódki uległa pogorszeniu na skutek śmierci ojca.

Zdaniem Sądu Okręgowego kwota 50.000 zł wypłacona powódce przez pozwanego w 2006 roku, a więc około 10 lat temu odpowiadała szkodzie poniesionej przez powódkę. Sąd I instancji miał na uwadze fakt, że w 2006 roku siła nabywcza złotówki była znacznie wyższa aniżeli w 2016 roku. Kwota 50.000 zł stanowiła znaczny majątek pozwalający na nabycie wielu rzeczy potrzebnych dziecku w czasie rozwoju.

Sąd Okręgowy uznał, że roszczenie powódki z art. 446 § 3 k.c. o zapłatę kwoty 50.000 zł zostało w całości zaspokojone i oddalił powództwo w tej części.

Zdaniem Sądu I instancji zgłoszone przez powódkę na podstawie art. 23 k.c. w zw. z art. 24 k.c. i art. 448 k.c. żądanie zasługiwało częściowo na uwzględnienie.

W orzecznictwie przyjęła się zasada, zgodnie z którą najbliższemu członkowi rodziny zmarłego, w sytuacji kiedy jego śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r., przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., sygn. akt III CZP 76/10, Lex nr 604152; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., sygn. akt IV CSK 307/09, OSP 2011/2/15 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 grudnia 2007 r., sygn. akt I ACa 1137/07, POSAG 2008/1/50-55).

Sąd Okręgowy podziela powyższe poglądy. Śmierć osoby najbliższej powoduje bowiem naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również więc osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowana bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego.

Sąd Okręgowy uznał, że kwota 75.000 zł będzie odpowiednią kwotą z tytułu zadośćuczynienia. Ustalając wysokość należnego powódce zadośćuczynienia miał na uwadze poczucie osamotnienia jakiego doznała powódka po śmierci ojca, cierpienia moralne, psychiczne związane z tym, że resztę życia będzie spędzać bez ojca, rolę jaką za życia powódki pełnił i pełniłby w przyszłości ojciec, zdolność do akceptacji takiej sytuacji, wiek pokrzywdzonej.

Pozwany zapłacił powódce 7 lipca 2015 roku kwotę 25.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

W konsekwencji powyższego Sąd na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c. i 24 k.c., zasądził zadośćuczynienie w kwocie 50.000 zł, na podstawie art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie co do kwoty 25.000 zł, a w pozostałej części oddalił powództwo jako bezzasadne.

Sąd na podstawie art. 481 § 1 k.c. zasądził od pozwanego odsetki od kwoty 50.000 zł od dnia 19 lipca 2015 roku tj. po 30 dniach od doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Oddalił powództwo o zapłatę odsetek od 20 lipca 2010 roku.

Sąd oddalił również powództwo o zapłatę kwoty 15.482,88 zł skapitalizowanych odsetek od kwoty 25.000 zł jako bezzasadny. Wezwanie o zapłatę z 15 czerwca 2010 roku dotyczyło bowiem odszkodowania.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. i 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego orzeczenia złożyła powódka zaskarżając wyrok częściowo, tj.

a)  w części, w jakiej Sąd I instancji oddalił powództwo co do kwoty 20.000 zł dochodzonej z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dobra osobistego powódki, wraz z ustawowymi odsetkami od tej kwoty liczonymi od dnia 20 lipca 2010r. do dnia zapłaty;

b)  w części, w jakiej Sąd I instancji oddalił powództwo co do ustawowych odsetek za opóźnienie od zasądzonej w pkt 1 wyroku kwoty 50.000 zł za okres od dnia 20 lipca 2010r. do dnia 18 lipca 2015r.;

c)  w części, w jakiej Sąd I instancji oddalił powództwo co do skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie w kwocie 15.482,88 zł od uiszczonej przez pozwanego po wniesieniu pozwu kwoty 25.000 zł, za okres od dnia 20 lipca 2010r. do dnia zapłaty przez pozwanego powyższej kwoty tj. do dnia 8 lipca 2015r.;

d)  w części rozstrzygającej o kosztach procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów postępowania w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. – poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów wyznaczonej logicznym rozumowaniem i zasadami doświadczenia życiowego oraz nierozważenie wszystkich okoliczności niniejszej sprawy, w efekcie prowadzących do niezgodności ustaleń faktycznych z materiałem dowodowym zebranym w niniejszej sprawie i w konsekwencji:

-.

-

ustalenie, że w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, rozmiar krzywdy, której doznała powódka w pełni rekompensuje zadośćuczynienie pieniężne w łącznej wysokości 75.000 zł, w sytuacji gdy biorąc pod uwagę całokształt okoliczności niniejszej sprawy, należne powódce zadośćuczynienie powinno wynosić nie mniej niż 95.000 zł;

-

ustalenie, że skierowane do pozwanego wezwanie do zapłaty z dnia 20 lipca 2010r. dotyczyło wyłącznie odszkodowania w sytuacji gdy w rzeczywistości stanowiło również wezwanie do zapłaty zadośćuczynienia;

-

uznanie za niewiarygodne zeznań świadka I. Ł. oraz matki powódki A. L., w zakresie jakim wynika z nich, że powódka codziennie chodzi na grób ojca, w sytuacji gdy na podstawie pozostałych dowodów nie można dokonać ustaleń przeczących w/w zeznaniom, ani uznać treści tych zeznań jako sprzecznych z zasadami doświadczenia życiowego.

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a)  art. 448 k.c. w związku z art. 23 oraz art. 24 § 1 k.c. – przez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące przyjęciem, że powódce należy się zadośćuczynienie pieniężne w łącznej wysokości 75.000 zł, podczas gdy w ocenie powódki kwota ta została znacznie zaniżona;

b)  art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c., art. 817 § 1 k.c. oraz art. 14 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, poprzez ich błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, że powódce należą się ustawowe odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia dopiero od dnia 19 lipca 2015r.

W związku z powyższymi zarzutami apelacyjnymi wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez:

1.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki dalszej kwoty 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lipca 2010r. do dnia zapłaty – tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie jej dobra osobistego;

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki dalszych odsetek ustawowych od zasądzonej w pkt 1 wyroku kwoty 50.000 zł za okres od dnia 20 lipca 2010r. do dnia 18 lipca 2015r.,

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki skapitalizowanych odsetek ustawowych w kwocie 15.482,88 zł od uiszczonej przez pozwanego po wniesieniu pozwu kwoty 25.000 zł, za okres od dnia 20 lipca 2010r. do dnia zapłaty przez pozwanego powyższej kwoty tj. do dnia 8 lipca 2015r.;

4.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu w postępowaniu przed Sądem I instancji, według norm przepisanych;

5.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne. Podziela również wywiedzione w oparciu o te ustalenia konsekwencje prawne.

Wbrew twierdzeniom skarżącej Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny zgromadzonych dowodów. Orzekając w niniejszej sprawie w całości uwzględnił opinię biegłego psychologa co do stanu psychicznego małoletniej i konsekwencji spowodowanych utratą ojca w młodym bardzo wieku. Biegły wskazał, że zaburzenia depresyjne jakie występują u małoletniej są indukowane od matki. Zatem w ocenie Sądu II instancji są konsekwencją nie tylko utraty ojca, ale w głównej mierze oddziaływania matki przeżywającej śmierć męża na małoletnią.

Należy również w ocenie Sądu II instancji mieć na uwadze, że powódka z racji bardzo młodego wieku nie nawiązała jeszcze silnej więzi emocjonalnej z ojcem. Sama osobiście go nie pamięta, w chwili śmierci taty miała 9 miesięcy. Jej pamięć o ojcu wynika ze wspomnień jakie przekazuje jej o ojcu matka, zdjęć, odwiedzin na cmentarzu. Koncentruje się bardziej na wyobrażeniach o ojcu niż tęsknocie za realnie zapamiętaną osoba z którą związana była silną więzią emocjonalną. Może wynikać również z kontaktów z rówieśnikami, którzy żyją w pełnych rodzinach i porównania z własną sytuacją, w której brak jest ojca. W ocenie Sądu II instancji Sąd Okręgowy oceniając materiał dowodowy nie zanegował faktu, iż śmierć ojca wywarła duży wpływ na stan psychiczny powódki. Jednakże prawidłowo wskazał, że zasady doświadczenia życiowego wskazują na małe prawdopodobieństwo, aby córka codziennie chodziła na grób ojca, którego nie pamięta. Jednocześnie podkreślić za Sądem I instancji należy, że matka powódki starała się ukryć pozytywne fakty z życia powódki w postaci posiadania przez nią rodzeństwa, z którym bez wątpienia powinna być związana i skupić większą uwagę na więzi emocjonalnej z siostrą. Taka postawa matki powódki w ocenie Sądu II instancji zmierza do nieobiektywnego przedstawienia sytuacji życiowej córki, wskazując na jej osamotnienie co nie do końca jest prawdą.

Nie można zgodzić się z kolejnym twierdzeniem strony skarżącej, że pismo z dnia 15.06.2010r. było wezwaniem do uiszczenia na rzecz powódki i jej matki kwot po 80.000 zł i 100.000 zł nie tylko z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej na skutek śmierci męża i ojca, ale również z tytułu zadośćuczynienia. Z wezwania wynika wprost (strona 1, karta 20 akt), że skarżąca domaga się stosownego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. W uzasadnieniu pisma wielokrotnie skarżąca powołuje się na rażące pogorszenie sytuacji życiowej oraz utracenie widoków powodzenia na przyszłość powołując się na art. 446 § 3 k.c. (str. 2 pisma - k. 21, str. 3 pisma - k. 22, str. 4 pisma - k. 23). Wskazując w treści pisma na konieczność naprawienia szkody w postaci rozstroju zdrowia po śmierci najbliższego członka rodziny. Dopiero w przedostatnim zdaniu pisma skarżąca pisze o zadośćuczynieniu wskazując na te same kwoty jakich domaga się z tytułu odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej.

Żądanie z tytułu odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej z powodu śmierci osoby bliskiej oraz zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej stanowią dwa odrębne roszczenia, uregulowane w odrębnych przepisach k.c. Wprawdzie zarówno w sferze faktycznej jak i prawnej mogą się one zazębiać, jednakże mają byt samodzielny. Prawidłowo zatem Sąd Okręgowy ocenił treść pisma strony powodowej z 15.06.2015r. jako wezwanie do zapłaty stosownego odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. Treść roszczenia jakiego spełnienia domaga się powódka wynika z treści skierowanego do pozwanego żądania jak również jego uzasadnienia. Nie można domagać się tej samej kwoty z dwóch różnych tytułów. Zatem treść pisma powódki została przez Sąd I instancji prawidłowo zinterpretowana.

Przechodząc do zarzutów apelacji naruszenia prawa materialnego w ocenie Sądu Apelacyjnego należy uznać je za niezasadne.

Sąd Okręgowy ustalając kwotę zadośćuczynienia na rzecz powódki na poziomie 75.000 zł wskazał na wszystkie istotne okoliczności sprawy, które wziął pod uwagę.

W szczególności Sąd I instancji wskazał na zerwanie szczególnie bliskiej relacji rodzinnej, poczucie osamotnienia, doznany wstrząs psychiczny, więzi łączące córkę z ojcem, wystąpienie zaburzeń depresyjnych, rolę jaką ojciec pełnił w życiu rodziny oraz w życiu powódki, sytuację w jakiej pokrzywdzona będzie się musiała znaleźć w nowej rzeczywistości, zdolność jej zaakceptowania oraz wiek powódki. Zgodzić należy się ze skarżącą, że zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, ma pomóc dostosować się do nowej sytuacji, złagodzić cierpienia związane z utratą osoby bliskiej. Nie może być ono rażąco niskie, nie może być jednakże wygórowane. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że kwota 75.000 zł nie jest kwotą rażąco niską i będzie stanowiła stosowne zadośćuczynienie dla powódki.

W konsekwencji powyższych rozważań za niezasadny należy uznać zarzut apelacji błędnego ustalenia terminu wymagalności roszczenia o wypłatę zadośćuczynienia. Jak wcześniej już wskazano, Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że pierwsze wezwanie do zapłaty stanowił pozew, a nie, jak twierdzi skarżąca pismo z dnia 15.06.2010r. Pozew został doręczony pozwanemu 19.06.2015r. (k. 46), zatem termin 30 dni w jakim (...) zobowiązane było do spełnienia świadczenia upływał w dniu 19.07.2015r. Sąd Okręgowy prawidłowo zasądził odsetki od tej daty.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację powódki jako nieuzasadnioną.