Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 sierpnia 2017r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VI Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Henryka Szwyngel

Sędzia: SSO Hanna Morejska (spr.)

Sędzia: SSO Halina Garus

Protokolant: st. sekr. sąd. Agnieszka Cieślak

po rozpoznaniu w dniu 8 sierpnia 2017r. w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa I. M.

przeciwko B. M. , D. M.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Lublińcu z dnia 15 marca 2017r.

sygn. akt I C 89/16

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Lublińcu z uwzględnieniem kosztów procesu apelacyjnego.

VICa 538/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 marca 2017 Sąd Rejonowy w Lublińcu w sprawie z powództwa I. M. przeciwko B. M. i D. M. w sprawie o ustalenie , ustalił treść nieodpłatnej i bezterminowej służebności przejazdu i przechodu obciążającej nieruchomość stanowiącą działkę numer (...) stanowiącą własność pozwanych opisaną w księdze wieczystej numer (...) Sądu Rejonowego w Lublińcu na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę (...) będącą obecnie własnością powódki , opisanej w księdze wieczystej numer (...) Sądu Rejonowego w Lublińcu przez wskazanie że służebność ta przebiega pasem gruntu o szerokości 3 metrów wzdłuż zachodniej krawędzi działki numer (...) począwszy od ulicy (...), a następnie biegnie pasem gruntu o szerokości 3 metrów pomiędzy studnią a budynkiem o numerze (...) znajdujących się na działce nr (...), zapewniając przejazd i przechód do działki numer (...) i znajdującego się na niej budynku numer (...) od trony zachodniej i oddalił powództwo w pozostałej części .

Sąd Rejonowy ustalił i zważył co następuje ;

Powódka I. M. wniosła pozew przeciwko B. M. i D. M. o ustalenie treści służebności przejazdu i przechodu przez działkę nr (...) do działki nr (...) obok studni na działce pozwanych od strony północnej . Umową sprzedaży z dnia 14 lipca 2010 roku powódka nabyła od pozwanych prawo własności działki numer (...) o po w. (...) ha zabudowanej domem mieszkalnym o numerze obecnie (...), opisanej w księdze wieczystej nr (...) Sądu Rejonowego w Lublińcu. W § 6 tej umowy pozwani ustanowili nieodpłatnie i bezterminowo na rzecz każdoczesnych właścicieli działki nr służebność przejazdu i przechodu przez działkę (...) opisaną w księdze wieczystej nr(...) pasem gruntu o szerokości 3 metrów wzdłuż jej zachodniej krawędzi począwszy od drogi publicznej tj. ulicy (...) następnie biegnącej przy studni znajdującej się na tej działce w celu dojazdu do budynku znaczonego w przyszłości nr (...). Na działce nr (...) stanowiącej własność powódki znajduje się budynek mieszkalny , jego numer to (...), na działce nr (...) stanowiącej własność pozwanych znajduje się budynek mieszkalny, jego numer to (...), nadto na tej działce znajduje się garaż i studnia . Przed zawarciem umowy sprzedaży miedzy stronami, powódka po zamieszkaniu na nieruchomości w 2007r. za zgodą pozwanych korzystała z nieruchomości pozwanych w zakresie służebności drogowej w taki sposób, że droga ta przebiegała od ulicy (...) wzdłuż zachodniej krawędzi działki pozwanych , a więc tam gdzie jest brama wjazdowa i utwardzony kostką przejazd w głąb działki a następnie dojazd i dojście przebiegał pomiędzy studnią a domem pozwanych, a więc od strony północnej studni. W lutym 2016r. pozwani postawili płot, ogradzający trawnik za studnią, uniemożliwiając powódce dojazd do „zaplecza” jej działki i budynku. Wcześniej , kiedy nie było tego płotu, dojazd takimi był możliwy zarówno z północnej strony studni jak i ze strony południowej. Jednak od strony południowej studni był teren rekreacyjny pozwanych – trawnik dlatego dojazd ten odbywał się incydentalnie. Służebność została ustanowiona w celu zapewnienia dojazdu i dojścia do nieruchomości powódki, a więc nieruchomości władnącej i znajdującego się na nieruchomości władnącej budynku. W treści § 6 umowy nie ma mowy o dojeździe iedynie do frontu budynku nr (...) , mowa jest o dojeździe i przechodzić do całej nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, jako nieruchomości władnącej, a więc dojazd wyznaczoną drogą służebną winien być możliwy od strony zachodniej nie tylko do budynku, ale także do „zaplecza” tej nieruchomości i budynku mieszkalnego.

Apelację od wyroku w całości złożyli pozwani zarzucając ;

1.  naruszenie art. 189 k.p.c. poprzez rozpoznanie sprawy i wydanie wyroku ustalającego treść służebności przejazdu i przechodu w sytuacji, gdy przedmiotowe powództwo powinno zostać oddalone z uwagi na brak po stronie powodowej interesu prawnego, bowiem powódka może wytoczyć przeciwko pozwanym powództwo o roszczenie wynikające z naruszenia prawa służebności,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na treść wyroku, a polegający na przyjęciu przez Sąd, wbrew treści par. 6 umowy sprzedaży – aktu notarialnego z dnia 14 lipca 2010 i faktycznym uzgodnieniom stron umowy, że w treści aktu mowa jest o dojeździe i przechodzić do całej nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym”, podczas gdy w w/w umowie ustanowiono służebność przejazdu i przechodu jedynie w celu „dojazdu do budynku” (powódki),

3.  naruszenie art. 285 par. 2 k.c, poprzez nieuwzględnienie przez sąd przy ustalaniu treści przedmiotowej służebności, iż służebność ta ma jedynie na celu zwiększenie użyteczności oznaczonej części nieruchomości powódki, na co pozwala norma ta w w/w przepisie

4.  naruszenie art. 189 kpc przez wydanie rozstrzygnięcia o treści nieprecyzyjnie określającej usytuowanie drogi służebnej – koniecznej, która to treść nie może zostać wyjaśniona w drodze wykładni wyroku na podstawie art. 352 k.p.c, poprzez nieprzedstawienie szlaku drogi koniecznej – służebnej na mapie o której mowa w par. 75 ust. Ipkt e Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w prawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych oraz opracowywania i przekazywania wyników tych pomiarów do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego z/29.11.2011 r. (Dz. U. z 201 Ir. nr 263 poz. 1572).

Dlatego pozwani wnosili o manę zaskrzonego wyroku i oddalenie powództwa ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Lublińcu.

Sąd Okręgowy stwierdza żę apelacja jest zasadna z przyczyn wymienionych w punkcie 4 apelacji .

Odnośnie pozostałych zarzutów należy stwierdzić co następuje .

Ad. 1 Bezsporne jest między stronami że istniej między nimi niepewność co do prawa to jest zakresu ustalonej w umowie sprzedaży służebności drogowej . Nie budzi wątpliwości że rozstrzygnięcie w tym zakresie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie, wynikające z ewentualnego błędnego przekonania co do przysługiwania stroną określonych uprawnień, ryzyko kolejnych sporów. Zatem nie budzi wątpliwości że powództwo o ustalenie z mocy art. 189 kpc spowoduje na przyszłość realizację praw stron bez potrzeby mnożenia ewentualnych postępowań o świadczenie . Sąd Okręgowy w tym zakresie w pełni przychyla się do ustalonej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego i sądów powszechnych . ( tak SN w sprawach IICSK 378/07 , IPK 132/16 IIICSK 254/12 SA w Krakowie w sprawie IACa 877/16 , SA w Warszawie w sprawie

IACa 2033/15 )

Ad. 2 i 3. Wbrew zarzutom apelacji służebność można ustanowić tylko dla całej nieruchomości i służebność przysługuje właścicielowi całej nieruchomości władnącej; nie jest możliwe np. ustanowienie służebności na rzecz jednej z kilku działek, z których składa się nieruchomość władnąca. . Także części służebność obciąża całą nieruchomość, nie może więc obciążać ani udziału we własności, ani tylko tej części fizycznej, na której jest wykonywana. Stanowisko takie jest ugruntowane w piśmiennictwie ( tak np. J. Gudowski komentarz Lex 2016, G. Sikorski – Lex 2016 , S. Rudnicki – Lex 2016 ) Służebność może zwiększać użyteczność tylko części nieruchomości władnącej, jednakże zawsze związana jest niepodzielnie z własnością nieruchomości władnącej i stanowi niepodzielnie część składową całej rzeczy. ( M. Warciński - Służebności gruntowe w kodeksie cywilnym – Mongrafia Lex 2013 )

Nadto z mocy art. 47 par.1 kc. część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Zatem nie budzi wątpliwości że sporna służebność została ustanowiona na rzecz nieruchomości władnącej , całej zabudowanej działki stanowiącej obecnie własność powódki . Sformułowanie „ dojazd do budynku „ może być jedynie wskazówką co do określenia przebiegu służebności .

Ad. 4. Zarzut jest zasadny gdyż sprawa nie została rozpoznana co do istoty . Spór dotyczył ustalenia przebiegu służebności drogowej . Przebieg służebności w zasadzie nie budził wątpliwości odnośnie początkowego biegu drogi koniecznej , czyli na odcinku od ulicy (...) pasem gruntu o szerokości 3 metrów wzdłuż zachodniej krawędzi działki numer (...) . Spór dotyczył dalszego biegu służebności czyli czy biegnie po stronie północnej od studni między studnią a budynkiem numer (...) należącym do pozwanych , czy z drugiej strony studni , przez trawnik pozwanych oraz w którym miejscu dochodzi do działki powódki , czy na wysokości budynku czy jego zaplecza gdzie powódka chce wybudować gara. Sąd rozpoznał spór w tej części żę ustalił iż droga biegnie między studnia a budynkiem numer (...) pozwanych . Ustalenia w tym zakresie są logiczne i rzeczowe. Jednak nie wiadomo w dalszym ciągu do której części działki powódki droga ma dochodzić . Nie wynika to z sentencji wyroku w którym stwierdzono że droga na tym odcinku biegnie „ zapewniając przejazd i przechód do działki numer (...) i znajdującego się na niej budynku numer (...) od trony zachodniej „ .Natomiast w uzasadnieniu stwierdzono żę dojazd wyznaczoną drogą służebną winien być możliwy od strony zachodniej nie tylko do frontu budynku ale także do zaplecza tej nieruchomości budynku mieszkalnego . W tej sytuacji należy uznać że sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, i nie usunął stanu niepewności prawnej co było celem postępowania . Dlatego z mocy art. 386 par.2 4 kpc należało orzec jak w sentencji . W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd Rejonowy ustali jaki był w istocie zgodny zamiar stron co do przebiegu końcowego odcinka spornej drogi i dokładnie ustali przebieg służebności . Wbrew zarzutom apelacji nie jest konieczne wytyczanie przebiegu służebności na mapie przez biegłego geodetę , nawet do ustanowienia służebności . Zatem także w przedmiotowej sprawie wystarczający będzie szczegółowy opis . W tej sytuacji sąd winien dokonać ponownych oględzin nieruchomości ,z uwagi na pominięcie w protokole poprzednich oględzin i nie oznaczenie wymiarów na końcowym odcinku służebności . Udział biegłego geodety byłby wskazany tylko gdyby strony nie były w stanie wskazać granic nieruchomości . Celowe było by sporządzenie dokumentacji fotograficznej z oględzin co jest powszechną praktyką w innych sądach . Orzeczono z mocy art. 386par.4 kpc.