Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2017r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący SSA Grzegorz Salamon (spr.)

Sędziowie: SA Marek Czecharowski

SA Adam Wrzosek

Protokolant st. sekr. sąd. Łukasz Jachowicz

przy udziale Prokuratora Justyny Brzozowskiej

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2017r.

sprawy 1. W. B. (1) urodz. (...) w S. s. C. i K. z d. K.,

2. P. Ś. (1) urodz. (...) w W. s. S. i W. z d. S.,

oskarżonych o czyn z art. 296 § 1 i 3 kk w zw. z art. 12 kk,

na skutek apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 29 sierpnia 2016r.

sygn. akt VIII K 232/11

I.  zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonych W. B. (1) i P. Ś. (1) utrzymuje w mocy;

II.  zasądza od oskarżonych W. B. (1) i P. Ś. (1) na rzecz Skarbu Państwa kwoty po 5.300 (pięć tysięcy trzysta) złotych tytułem opłaty za drugą instancję oraz obciąża ich pozostałymi kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2016r. w sprawie VIII K 232/11 Sąd Okręgowy w Warszawie skazał oskarżonych W. B. (1) i P. Ś. (1) na kary po 2 lata pozbawienia wolności za czyny z art. 296 § 1 i 3 kk w zw. z art. 12 kk, których wykonanie na podstawie art. 69 § 1 kk i art. 70 § 1 kk w brzmieniu obowiązującym do 30.06.2015r. w zw. z art. 4 § 1 kk warunkowo zawiesił ustalając okres próby na 4 lata. Na podstawie art. 71 § 1 kk orzekł wobec oskarżonych kary grzywny po 100 stawek dziennych w wysokości 500 zł każda, a na mocy art. 41 § 1 kk orzekł wobec nich zakaz pełnienia funkcji w zarządach lub radach nadzorczych spółek z udziałem Skarbu Państwa lub spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego na okres 4 lat. Orzekł także o kosztach sądowych.

Apelacje od tego wyroku wnieśli obrońcy oskarżonych zaskarżając wyrok w całości.

Adwokat M. K. działając jako obrońca obu oskarżonych wniósł wprawdzie dwie odrębne apelacje, jednak w obu podniósł tożsame zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych, obrazę przepisów prawa materialnego – art. 12 kk, art. 296 § 1 i 3kk, art. 46 § 1 kk oraz art. 4 § 1 kk w zw. z art. 115 § 6, 7 i 8 kk, a nadto obrazę przepisów postępowania art. 170 § 1 kpk, art. 4, 5 § 2, 7 i 410 kpk. W stosunku do obu oskarżonych obrońca wniósł o zmianę wyroku przez uniewinnienie oskarżonych od dokonania zarzucanego im czynu, ewentualnie – uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Drugi z obrońców P. Ś., zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych oraz obrazę przepisów postępowania polegającą na dopuszczeniu do udziału w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego Miasta st. W., wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Żadna z wniesionych apelacji nie okazała się zasadna. Podniesione w nich zarzuty w żadnym razie nie mogły doprowadzić do uchylenia zaskarżonego wyroku, a tym bardziej jego zmiany przez uniewinnienie oskarżonych.

Dalsze rozważania należało rozpocząć od ustosunkowania się do zarzutu obrazy przepisów postępowania, bo w nich skarżący wydają się upatrywać przyczyn dokonania przez sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych, które doprowadziły do skazania oskarżonych.

Zarzut, który powtarza się we wszystkich trzech apelacjach, a drugi z obrońców P. Ś. wręcz uczynił z niego motyw przewodni środka odwoławczego, wiąże się z udziałem praktycznie w całym postępowaniu sądowym Miasta st. W. w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Nie wnikając w tym miejscu w to czy Miastu przysługiwał w sprawie niniejszej status pokrzywdzonego i związane z tym uprawnienia procesowe i zakładając, że odpowiedź w tej kwestii winna być negatywna, i tak kluczowym problemem będzie czy uchybienie to mogło mieć wpływ na treść orzeczenia. Zgodnie bowiem z treścią art. 438 pkt 2 kpk zarzut obrazy przepisów postępowania skutecznie podniesiony może być tylko wówczas, gdy strona skarżąca orzeczenie na tej podstawie wykaże rzeczywistą możliwość wpłynięcia uchybienia na jego treść. Konfrontacja treści wniesionych środków odwoławczych z realiami sprawy nakazywała wykluczyć możliwość wywarcia wpływu udziału wspomnianego oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu sądowym na treść wyroku. Aktywność procesową pełnomocnika oskarżyciela ocenić należało jako wręcz symboliczną. Ograniczała się ona do zajmowania stanowiska w kilku kwestiach procesowych i dowodowych oraz sporadycznego zadawania pytań przesłuchiwanym świadkom. W jej wyniku nie doszło do ujawnienia istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności obciążających oskarżonych czy też niekorzystnych dla nich dowodów. Skoro zatem uchybienie to nie tylko nie miało, ale nawet nie mogło mieć wpływu na treść orzeczenia, uchylenie wyroku na tej podstawie nie miało żadnego uzasadnienia.

Odnosząc się do zarzutów obrazy prawa materialnego podniesionych w apelacjach wniesionych przez adw. M. K. (obrazy art. 12 kk, art. 296 § 1 i 3 kk) to w sposób oczywisty były one wynikiem niezrozumienia przez skarżącego istoty tego zarzutu. W praktyce sądowej jednolicie przyjmuje się, że tego typu zarzut można podnieść wówczas, gdy nie kwestionuje się ustaleń faktycznych stanowiących podstawę zastosowania owych przepisów. Ze sposobu sformułowania zarzutów w sposób nie budzący wątpliwości wynika, że intencją skarżącego było w istocie rzeczy zakwestionowanie owych ustaleń faktycznych. Tym samym zarzut obrazy powyższych przepisów prawa materialnego, w sytuacji, gdy skarżący nie podważa sposobu ich wykładni lub samej subsumpcji, był oczywiście niezasadny.

Nietrafny był także zarzut obrazy art. 4 § 1 kk w zw. z art. 115 § 6, 7 i 8 kk przez zastosowanie ustawy surowszej dla oskarżonych. Dla jego skomentowania wystarczy odesłać autora apelacji do treści art. 25 ustawy z 10.10.2002r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2002r. nr 200, poz. 1679).

Sąd Apelacyjny nie znalazł także podstaw do uwzględnienia zarzutu obrońcy obu oskarżonych obrazy art. 170 § 1 kpk polegającego na oddaleniu wniosków dowodowych „na poparcie ich niewinności”. W tej kwestii przypomnieć należy, że Sąd Okręgowy oddalając wnioski dowodowe uzasadnił powody swojej decyzji w tym przedmiocie i uczynił to przekonująco. Autor apelacji, aby uczynić powyższy zarzut skutecznym, winien wskazać jej wadliwość. Jednak w uzasadnieniach apelacji argumentacji takiej nie przedstawił, zaś samo odwołanie się do prawa do obrony i sprawiedliwego procesu oraz domniemania niewinności nie mogło zostać uznane za wystarczające. W żadnym razie owe podstawowe zasady procesowe nie obligują sądu do uwzględniania każdego wniosku dowodowego oskarżonego tylko z tego powodu, że został on złożony na potwierdzenie ich niewinności.

W obu apelacjach wielokrotnie powtarzany jest zarzut obrazy art. 5 § 2, 7 i 410 kpk. W związku z tym zauważyć należy, że istotą kontroli odwoławczej jest skonfrontowanie krytycznej ze swej istoty argumentacji strony skarżącej orzeczenie, z wywodami przedstawionymi przez sąd meriti w części motywacyjnej wyroku, zawierającej podstawy rozstrzygnięcia. Ta metoda w szczególności sprawdza się wówczas, gdy podstawy apelacji odnoszą się do kwestii ze swej natury ocennych, do których z pewnością należy kwestia analizy materiału dowodowego i wniosków co do wiarygodności bądź znaczenia dla orzekania tak poszczególnych jego elementów, jak i ich całokształtu, postrzeganego jako spójna i logicznie powiązana całość.

Na wstępie stwierdzić zatem należy, że zebrany w sprawie niniejszej materiał dowody poddany został przez sąd I instancji wszechstronnej ocenie, na co wskazuje treść pisemnego uzasadnienia orzeczenia. Wszechstronność owej analizy polegała m. in. na tym, że poddane jej zostały wszystkie dowody mające znaczenie dla rozstrzygnięcia, a więc również te, które według skarżącego przemawiały na korzyść oskarżonych, a na które wskazują w apelacjach obrońcy oskarżonych. To, iż te korzystne dla oskarżonego dowody, w tym ich wyjaśnienia, zostały przez sąd meriti pozbawione waloru wiarygodności nie upoważniało jeszcze do stawiania temu sądowi zarzutu braku obiektywizmu przez rozstrzyganie nie dających się usunąć wątpliwości na niekorzyść oskarżonego.

Dodać należy, że analiza zarówno dowodów jak i ustalonych faktów zaprezentowana w pisemnych motywach wyroku jest jasna, logiczna i kompletna, a tym samym przekonująca. Rozumowaniu sądu z pewnością nie można skutecznie postawić zarzutu sprzeczności z regułami prawidłowego rozumowania i doświadczenia życiowego. Tym samym podlega ono ochronie z art. 7 kpk.

W tym miejscu przypomnieć należy, że ustanowiony w dyspozycji art. 7 kpk obowiązek dokonywania oceny wiarygodności materiału dowodowego w oparciu o wszechstronną, zgodną z zasadami logicznego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego analizę dotyczy nie tylko sądu orzekającego. Także skarżący, który zmierza do podważenia zasadności rozstrzygnięcia poprzez zanegowanie oceny dowodów stanowiących jego podstawę, nie może ograniczyć się do prostej jej negacji i arbitralnego stwierdzenia, że walorem wiarygodności winy być obdarzone wyłącznie dowody korzystne dla oskarżonego, w tym wyjaśnienia jego samego. Ta metoda kwestionowania trafności skarżonego orzeczenia nie może być uznana za skuteczną. Aby bowiem środek odwoławczy stracił swój wyłącznie polemiczny charakter, nie może ograniczać się jedynie do negacji stanowiska sądu, zwłaszcza w zakresie oceny materiału dowodowego. Obowiązkiem skarżącego jest wykazanie jakich konkretnych uchybień dopuścił się sąd meriti w kontekście zasad wiedzy – w szczególności logicznego rozumowania – oraz doświadczenia życiowego oceniając zebrany materiał dowodowy. Za oczywiście niewystarczające należy tu także uznać samo przeciwstawienie dowodom, na których oparł się sąd orzekający, występujących w sprawie dowodów przeciwnych, jeśli przy tym nie zostanie wykazane, że to właśnie owe dowody przeciwne, ocenione w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego, winny uzyskać walor wiarygodności, zaś dowody stanowiące podstawę ustaleń sądu, w świetle tych samych zasad, są tego waloru pozbawione.

Jeśli chodzi o zarzut obrazy art. 410 kpk to przypomnieć należy, że przepis ten zobowiązuje sąd orzekający do oparcia swojego rozstrzygnięcia na wszystkich okolicznościach ujawnionych w toku rozprawy głównej. Oznacza to, że po procesowo prawidłowym i wyczerpującym przeprowadzeniu postępowania dowodowego sąd przystępując do narady nad rozstrzygnięciem winien dostrzegać wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia dowody i wynikające z nich okoliczności faktyczne. Ów obowiązek dostrzegania wszystkich dowodów i okoliczności nie może zostać prawidłowo zrealizowany wówczas, gdy każda z okoliczności wynikających z przeprowadzonego przewodu sądowego widziana jest osobno, niejako w sposób wyizolowany i oderwany od wszystkich okoliczności pozostałych. Takie swoiste atomizowanie dowodów i okoliczności wyklucza możliwość dokonania ich oceny w sposób zgodny z zasadami prawidłowego rozumowania, jak tego wymaga art. 7 kpk.

Podobnie ma się rzecz jeśli chodzi o ocenę wagi i przydatności dla rozstrzygnięcia dowodów. Niedopuszczalne jest analizowanie poszczególnych dowodów tak w kwestii ich wiarygodności jak i istotności dla orzekania w oderwaniu od ich całokształtu, ignorowanie ich wzajemnego powiązania i zależności. I o ile analizowanie kwestii wiarygodności konkretnego dowodu może odbywać się (przynajmniej we wstępnej fazie owej analizy) przy uwzględnieniu wyłącznie jego treści, o tyle rozstrzyganie co do winy nie może się toczyć odrębnie na gruncie każdego dowodu.

Z powyższych obowiązków sąd meriti wywiązał się w sposób całkowity. Przeanalizował całokształt dowodów w sposób pełny, wszechstronny i wyczerpujący, dostrzegając ich wzajemne relacje i zależności, oraz wyciągając z nich prawidłowe wnioski jeśli chodzi o ustalenia faktyczne. Pisemne uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera logiczny, spójny i przekonujący wywód, którego trafność sąd odwoławczy w pełni podziela, nie widząc przy tym potrzeby jego uzupełniania. Zarówno bowiem z zeznań świadków, do których sąd ten odwołał się, w tym w szczególności E. G. na okoliczność autorstwa regulaminu Komisji Przetargowej, K. Ś. na okoliczność określenia w sposób bardzo ogólny zakresu zleconych opinii prawnych, W. B. na okoliczność przeprowadzonej w Spółce kontroli i jej wyników, J. R. na okoliczność sytuacji finansowej Spółki w momencie zlecania przez oskarżonych kosztownych opinii, A. O. na okoliczność zlecania przez Zarząd Spółki opinii bez żadnego polecenia z zewnątrz (tu także zeznania J. K.) oraz zaskoczenia P. Ś. ich kosztownością, J. G. na okoliczność wykonywanej przez niego obsługi prawnej Spółki, jak i opinii powołanych przez Sąd Okręgowy biegłych A. W., P. B. i R. M. wynikały w sposób nie budzący wątpliwości okoliczności faktyczne odpowiadające znamionom czynu z art. 296 § 1 i 3 kk. Próba podważenia przez skarżących tych faktów, mimo drobiazgowego wyselekcjonowania ich w apelacjach adw. M. K. a polegająca wyłącznie na negowaniu rozumowania sądu, nie mogła być skuteczna.

Jeśli chodzi o zawarte w pismach procesowych obrońcy adw. M. K. okoliczności odnoszące się do sytuacji życiowej oskarżonych to w ocenie sądu odwoławczego nie mogły one wpłynąć na rozmiar ocenianej kompleksowo a wynikającej z treści wyroku represji karnej, którą – zwłaszcza przy uwzględnieniu warunkowego zawieszenia wykonania kar pozbawienia wolności – należało uznać za adekwatną do wagi i znaczenia przypisanego oskarżonym czynu, zwłaszcza przy uwzględnieniu rozmiaru spowodowanej przez nich szkody.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w części dyspozytywnej.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 636 § 1 kpk.