Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa Wierzytelności Glob (...)z siedzibą we W.

przeciwko Z. B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 23 lutego 2015 roku, sygn. akt I C 2097/14

oddala apelację.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 338/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu sprawy I C 2097/14 oddalił powództwo (...) Sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą we W. przeciwko Z. B. o zapłatę.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Mąż pozwanej Z. J. B. - w dniu 25 września 2009 roku zawarł ze (...) imienia F. S. z siedzibą w G. umowę pożyczki konsumenckiej w wysokości 5.500 złotych, która miała być spłacana w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 25 września 2012 roku.

W dniu 16 marca 2010 roku tutejszy Sąd Rejonowy w sprawie III Rc 668/09 orzekł o ustanowieniu z dniem 15 maja 2009 roku rozdzielności majątkowej pomiędzy Z. B., a J. B. (1).

J. B. (1) zmarł (...)roku.

(...) imienia F. S. z siedzibą w G. zawarła z powodem umowę sprzedaży wierzytelności w dniu 23 grudnia 2013 roku, załącznik do której będący listą dłużników zawierał personalia J. B. (1).

W dniu 22 lipca 2014 roku pełnomocnik powoda wezwał pozwaną do zapłaty sumy dochodzonej pozwem.

W tutejszym Sądzie Rejonowym nie toczyło się postępowanie dotyczące stwierdzenia nabycia spadku po J. B. (1).

Sąd Rejonowy dokonał następującej oceny materiału dowodowego:

Dowody wskazane w części faktograficznej sąd uznał za wiarygodne, bowiem nie budziły wątpliwości a pozwana jako strona będąca na terminie rozprawy ich nie kwestionowała.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo nie jest zasadne z uwagi na brak udowodnienia przez powoda legitymacji procesowej biernej Z. B.. Wynika to z faktu, że to nie ona, a jej nieżyjący już mąż zawarł umowę o pożyczkę z (...) imienia F. S. z siedzibą w G. umowę pożyczki konsumenckiej, a w sprawie nie przeprowadzono dowodu, na podstawie którego zostałoby wykazane, że to Z. B. jest jedynym, bądź jednym z wielu spadkobierców J. B. (1).

W tym zakresie należy podkreślić, że to powód jest obciążony obowiązkiem wykazania tego, że pozwana ma bierną legitymację procesową. Teza przeciwna, że to na pozwanej leży obowiązek wykazania, że nie jest spadkobiercą J. B. (1), czy też nie jest jedyną ze spadkobierców po tej osobie byłoby zdecydowanie sprzeczne z treścią art. 6 Kc. Ten przepis wprost wskazuje, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W tej sytuacji to powód domagający się zasądzenia na jego korzyść dochodzonej kwoty od pozwanej winien bez wątpliwości wykazać, że to Z. B. jest spadkobiercą J. B. (1) i ten fakt świadczy o jej biernej legitymacji procesowej w tej sprawie. Jednakże tego faktu nie wykazał powód, poprzestał jedynie na załączeniu do akt kopii skróconego aktu zgonu J. B. (1), co jedynie może być dokumentem na hipotetyczną możliwość włączenia Z. B. jako żony w poczet ustawowych spadkobierców po J. B. (1). Jednak to na potrzeby procesu cywilnego jest zbyt mało wystarczające, aby stawiać pewną tezę o biernej legitymacji procesowej Z. B., skoro nie ma pewności o tym, że na przykład J. B. (1) nie pozostawił testamentu. Oczywiście - mimo wezwania powoda do osobistego stawiennictwa celem ewentualnego usunięcia wątpliwości w zakresie legitymacji biernej pozwanej - nikt w jego imieniu się nie stawił, mimo reprezentacji przez profesjonalnego pełnomocnika. Z tych powodów sąd czuł się zwolniony z dalszego prowadzenia postępowania dowodowego ponad notatkę urzędową sporządzoną po analizie danych z systemu informatycznego tutejszego Sądu, z której wynikało, iż po J. B. (1) nie prowadzono postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Należy podkreślić, że każdy, kto ma w tym interes prawny może zainicjować postępowanie dotyczące stwierdzenia nabycia spadku, z czego - jak wynika z doświadczenia sądowego - banki oraz podmioty trudniące się profesjonalnym obrotem wierzytelnościami nader często korzystają wnosząc o stwierdzenie nabycia spadku po dłużnikach. Przecież z art. 1025 §2 Kc wynika domniemanie, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą. Poprzez złożenie odpisu orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku powód winien legitymację bierną pozwanej wykazać, oprzeć się na tym domniemaniu i w ten dopiero sposób przerzucić ciężar dowodowy na pozwaną w zakresie owej legitymacji. W świetle tej argumentacji trudno zgodzić się z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 18 maja 1954 roku wydanym w sprawie I CR 492/54, na które to w piśmie złożonym do akt po wyrokowaniu powołuje się powód. Oczywiście inne tezy z orzecznictwa przywoływane w tym piśmie zdaniem Sądu Rejonowego nie mają zastosowania w tym procesie, bowiem dotyczą zakresu stosowania art. 1027 Kc (orzeczenia IV PZ 42/83, III CRN 102/75) oraz teorii oceny dowodów (orzeczenie II Ca 998/07). Naturalnie sąd zgadza się, że odpis orzeczenia o stwierdzeniu praw do spadku nie jest jedynym właściwym i możliwym środkiem dowodowym do wykazania biernej legitymacji procesowej, skoro w żadnej polskiej procedurze sądowej nie ma legalnej oceny dowodów, to jednak w tym procesie powód złożył jedynie dowód na to, że pozwana była żoną J. B. (1) - skrócony odpis aktu zgonu, a to - jak wykazano wyżej - nie może automatycznie przesądzać o tym, że jest one jego spadkobiercą, a przy tym nie przerzuca na pozwaną ciężaru dowodowego wykazania braku swojej legitymacji procesowej biernej. Podkreślić należy, że żaden przepis prawa cywilnego nie stwarza domniemania, że przy braku orzeczenia o stwierdzenia nabycia spadku to w przypadku członków najbliższej rodziny zmarłego zachodzi spadkobranie. Zwłaszcza takim przepisem nie jest art. 931 § 1 Kc, bo on jest dopiero normą materialną wskazującą katalog spadkobierców ustawowych.

Skoro w procesie o zobowiązanie mogące należeć do długów spadkowych na powodzie spoczywa obowiązek wykazania, że pozwana nabyła spadek po J. B. (1) i jeśli pozwany nie ma w dyspozycji innych środków dowodowych na wykazanie biernej legitymacji procesowej pozwanej, nie stawia się na rozprawę celem ewentualnego dowodzenia tej okoliczności, to najprostszym i najpewniejszym dowodem w takiej konfiguracji procesowej jest odpis postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i z tego powodu należy też wnioskować, że podwód winien dochodzić najpierw wydania takiego orzeczenia i w ten sposób definitywnie wskazać pozwaną jako jedyną bądź jedną z wielu następców prawnych J. B. (1), a później od niej domagać się spełnienia przedmiotowego świadczenia.

Wbrew twierdzeniom pełnomocnika powoda zawartym w piśmie skierowanym do sądu po wyrokowaniu należy stwierdzić, że prezentowane tam poglądy judykatury nie są zupełnie jednolite w orzecznictwie. Jako przykład należy podać uzasadnienie do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2007 roku wydanego w sprawie I CNP 51/2007 - publikowane w Lex Omega nr 322 025. Warto podkreślić, że linia orzecznicza Sądu Najwyższego w zakresie dowodzenia biernej legitymacji procesowej w sytuacjach analogicznych do mającej miejsce w tym procesie jest zdecydowanie aktualniejsza niż ta, która wynika z orzeczeń - zresztą nie zawsze trafnie powołanych w ostatnim piśmie procesowym powoda. Z innych judykatów potwierdzających powyżej wskazaną aktualną linię orzeczniczą Sądu Najwyższego są uzasadnienia do orzeczeń z dnia 23 maja 2013 roku Sądu Apelacyjnego w Lublinie wydanego w sprawie II Ca 78/13 (internetowy portal orzeczeń http://orzeczenia.lublin.so.gov.pl/content/$N/153005000001003 II_Ca_000078 2013_Uz_20 13-05-23_001), Sądu Apelacyjnego w Gliwicach z dnia 26 marca 2014 roku wydanego w sprawie II Ca 1999/13 (publikowane w internetowym portalu orzeczeń http://orzeczenia.gliwice.so.gov.pl/contcnt/$N/151515000001503_III_Ca_001999_2013_Uz 2014-03-26_001). Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 3 września 2013 roku wydane w sprawie II Ca 482/13 (publikowane w internetowym portalu orzeczeń http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/155020000001003_II_Ca_00482_2013_Uz_2013- 09-03_001).

Skoro powód nie zdołał wykazać z uwagi na brak pożądanej inicjatywy dowodowej biernej legitymacji procesowej pozwanej Z. B. w sprawie dotyczącej zobowiązania jej zmarłego męża. to Sąd Rejonowy oddalił powództwo jako nieudowodnione, a z uwagi, że pozwana nie poniosła żadnych kosztów związanych z wytoczonym powództwem Sąd nie orzekał o kosztach procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powódka. Zaskarżyła go w całości, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 931 § 1 k.c., art. 1015 § 2 k.c., art. 922 § 1 k.c. w zw. z art. 6 k.c. przez ich niewłaściwą wykładnię i błędne przyjęcie, iż powódka nie wykazała legitymacji procesowej pozwanej Z. B. będącej małżonką spadkodawcy z uwagi na brak przedłożenia postanowienia o stwierdzeniu praw do spadku po J. B. (1), podczas gdy pozwana nie kwestionowała swojego powołania do spadku z ustawy po mężu J. B. (1),

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj.

-

art. 233 k.p.c. w zw. z art. 230 i 231 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w sprawie i przyjęcie, iż odpis skrócony aktu zgonu J. B. (1) z wpisem Z. B. jako żony przy braku negacji tego faktu przez pozwaną jest niewystarczającym dowodem na okoliczność wykazania legitymacji biernej pozwanej,

-

art. 230 k.p.c. i art. 231 k.p.c. przez ich niezastosowanie w sprawie.

Wskazując na powyższe wnosiła o:

1.  zmianę ww. wyroku i uwzględnienie powództwa zgodnie z żądaniem pozwu, tj. zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 4.004,67 zł wraz z odsetkami umownymi naliczanymi według zmiennej stopy procentowej wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 04.08.2014 r. do dnia zapłaty,

3.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję według norm przepisanych,

4.  zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa za II instancję wg norm przepisanych.

Na rozprawie przed Sądem Odwoławczym pozwana wnosiła o oddalenie apelacji, podnosząc, iż postanowieniem z dnia 22 maja 2015 r Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. w sprawie I Ns 414/15 zatwierdził uchylenie się przez Z. B. od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po mężu J. B. (2).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona albowiem podniesione w niej zarzuty: obrazy prawa materialnego, tj. przepisów art. 931 § 1, art. 1015 § 2, art. 922 § 1 i art. 6 kc a także uchybień procesowych, tj. naruszenia przepisów art. 233, art. 230 i art. 231 kpc kpc, są chybione.

Lektura materiału aktowego prowadzi do wniosku, iż prawidłowa ocena dowodów, nie uchybiająca wskazanym w apelacji przepisom procesowym, doprowadziła Sąd I instancji do poczynienia trafnych ustaleń faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela.

Zaskarżony wyrok w ostatecznym wyniku, a w szczególności w świetle powołanej na rozprawie odwoławczej przez pozwaną nowej okoliczności wynikającej z rozstrzygnięcia Sądu w powołanej wcześniej sprawie I Ns 414/15, jest prawidłowy i zgodny z przywołanymi w apelacji przepisami prawa materialnego.

Przy pomocy podniesionych w apelacji zarzutów skarżący usiłuje wykazać , iż Sąd Rejonowy bezpodstawnie przyjął, że wierzyciel musi wykazać postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku fakt, że dana osoba jest spadkobiercą.

Co prawda z żadnego przepisu nie wynika, że wierzyciel występując przeciwko spadkobiercom dłużnika musi wykazać się postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku ale trudno sobie wyobrazić inny sposób wykazania nabycia spadku, a przez to legitymacji biernej po stronie pozwanej, w szczególności wtedy, gdy pozwany kwestionuje swoje powołanie do spadku po tymże dłużniku.

Pozwana Z. B. była żoną dłużnika J. B. (1) – co wynika z kserokopii odpisu skróconego aktu zgonu J. B. (1) załączonego do pozwu oraz stanowiska samej pozwanej – ale prawomocnym orzeczeniem Sądu ustanowiona została z dniem 15 maja 2009 r. rozdzielność majątkowa pomiędzy nią i jej mężem, przy czym – wbrew stanowisku apelującego, który nie stawił się na rozprawę przed Sądem Rejonowym a także nie wykonał wezwania tegoż Sądu do wykazania legitymacji biernej pozwanej – pozwana wcale nie przyznała, że dziedziczy spadek po mężu oraz nie wypowiedziała się w kwestii ewentualnego testamentu po zmarłym. To Sąd, działając z urzędu ustalił jedynie, że przed Sądem spadku nie toczyło się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku po J. B. (1).

W ocenie Sądu sam fakt , iż pozwana jest żoną zmarłego nie oznacza jeszcze, że jest rzeczywiście jego spadkobierczynią.

Wykazywanie wskazanych okoliczności, tzn. pozostawienia przez spadkodawcę testamentu czy złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, nie może obciążać pozwanej, od której wierzyciel domaga się spełnienia świadczenia z tytułu długu spadkowego. Generalnie to wierzyciela obciąża dowód, że osoba pozwana jest dłużnikiem (art. 6 k.c.). Nie sposób rozumieć art. 6 k.c. w taki sposób, że to pozwany ma wykazać, iż dłużnikiem nie jest (z jakichkolwiek przyczyn). W efekcie w procesie o wykonanie zobowiązania należącego do długów spadkowych, powód-wierzyciel ma obowiązek wykazać, że pozwana nabyła spadek po zmarłym dłużniku. Najprostszym i najpewniejszym sposobem na to wykazanie jest uzyskanie przez wierzyciela stwierdzenia nabycia spadku. (por. postanowienie SN z 19 października 2007r. I CNP 51/07 baza Legalis ). Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może złożyć każda osoba, która ma w tym interes. Interes wierzyciela zmarłego spadkodawcy w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nigdy w doktrynie ani też w orzecznictwie nie budził wątpliwości. To właśnie poprzez uzyskanie przez wierzyciela postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku zostanie definitywnie wskazany dłużnik, od którego wierzyciel będzie mógł domagać się zaspokojenia swoich roszczeń, co słusznie w okolicznościach niniejszej sprawy podniósł już Sąd Rejonowy.

Zgodzić należy się z apelującym, że postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku nie stanowi jedynego dowodu istnienia legitymacji biernej po stronie pozwanej w sprawie z powództwa wierzyciela spadkodawcy i legitymacja ta może być wykazana innymi dowodami, jednakże trudno sobie wyobrazić ten inny sposób wykazania nabycia spadku przez pozwaną, gdy ta kwestionuje tę okoliczność i taka sytuacja ma miejsce w sprawie niniejszej.

Jak już bowiem wcześniej podniesiono, pozwana przed Sądem I instancji nie przyznała, że dziedziczy spadek po mężu a na rozprawie odwoławczej wskazała, że w sprawie I Ns 414/15 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. postanowieniem z dnia 22 maja 2015 r zatwierdził jej oświadczenie o skutkach niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku po mężu J. B. (1).

Wprawdzie powyższe postanowienie nie jest prawomocne, ale już sam fakt, że doszło do jego wydania na wniosek pozwanej wskazuje, że – wbrew odmiennemu stanowisku apelacji – pozwana zaprzecza, że jest spadkobiercą J. B. (2), co oznacza, że dla wykazania legitymacji biernej w niniejszym procesie konieczne jest wcześniejsze stwierdzenie przez Sąd nabycia spadku po dłużniku, które może nastąpić także na wniosek – posiadającego w tym interes prawny – wierzyciela.

Słusznie zatem Sąd Rejonowy stwierdził, iż roszczenie powoda jest przedwczesne bowiem powód nie wykazał legitymacji biernej po stronie pozwanej.

Dlatego też, na podstawie art. 385 k.p.c. należało oddalić apelację jako nieuzasadnioną.

GŚ/AOw

Na oryginale właściwe podpisy