Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa A. B.

przeciwko P. B. (1)

o alimenty

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Maz. z dnia 15 grudnia 2015 roku, sygn. akt III RC 285/15

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w ten sposób, że zasądza od pozwanego P. B. (1) na rzecz powódki A. B. kwotę po 250 (dwieście pięćdziesiąt) złotych miesięcznie począwszy od dnia 3 lipca 2015 roku płatną w terminie do dnia 10-tego każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat oraz w punkcie drugim sentencji w ten sposób, że koszty procesu między stronami wzajemnie znosi;

2. znosi wzajemnie między stronami koszty procesu za instancję odwoławczą.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Bartłomiej Szkudlarek

Na oryginale właściwe podpisy

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3.07.2015r. powódka domagała się zasądzenia od pozwanego P. B. (1) na jej rzecz alimentów w wysokości 500 zł miesięcznie, na podstawie art. 60 § 2 krio, z uwagi na istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka po rozwodzie z wyłącznej winy pozwanego.

Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim, w sprawie III RC 285/15, po rozpoznaniu w dniu 04 grudnia 2015 r. w Tomaszowie Mazowieckim sprawy z powództwa: A. B. przeciwko P. B. (1) o alimenty oddalił powództwo i zwolnił powódkę od kosztów sądowych i zwrotu kosztów procesu.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu 12 maja 2015 roku w sprawie sygn. akt IC 1679/14 Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wydał wyrok, na mocy którego rozwiązał przez rozwód związek małżeński między P. B. (1) a A. B. z domu Ś. zawarty dnia 20 stycznia 2007 roku w Urzędzie Stanu Cywilnego w T. z winy męża. Sąd ustalił, że strony mają jedno dziecko- L. B. (1) urodzoną (...). W wyroku rozwodowym zasądzono alimenty od P. B. (1) na rzecz jego córki w wysokości po 650 złotych miesięcznie. Komornik sądowy prowadzi postępowanie dotyczące powyższych alimentów. Koszty egzekucyjne w wysokości 100 złotych miesięcznie pokrywa pozwany. P. B. (2) jest (...). Od marca 2015 roku przebywa na zwolnieniu lekarskim w związku z przebytymi dwoma operacjami na kolano. Jedną operację miał refundowaną z funduszy NFZ. Drugą miał robioną prywatnie za co zapłacił 7 500 złotych. Na pokrycie kosztów zabiegu zaciągnął pożyczkę w wysokości 10.000 złotych (zaciągnięta na 5 lat, miesięczna rata spłaty wynosi 225 złotych). Ponosi on koszty leczenia i rehabilitacji. Najrzadziej raz w miesiącu, czasami dwa razy w miesiącu, ma wizytę lekarską u lekarza ortopedy w Ł., za którą płaci 150 złotych plus koszty dojazdu do Ł.. Część zabiegów rehabilitacyjnych ma refundowane z funduszy NFZ. Za część musi płacić- za jedną serię tj. 3 zabiegi 10 razy- 300 złotych

Aktualny jego dochód wynosi netto 2 428,20 złotych miesięcznie. W okresie kiedy pracował jego uposażenie wynosiło netto około 3 000 złotych. Otrzymywał i otrzymuje tzw. dodatek mieszkaniowy w wysokości 630 złotych miesięcznie

P. B. (1) wynajmuje mieszkanie, za które płaci 800 złotych (tj. czynsz plus tzw. odstępne). Kwotę 630 złotych otrzymywaną z tytułu dodatku mieszkaniowego przeznacza na pokrycie w części powyższej kwoty. Ponadto ponosi następujące stałe opłaty: gaz-50 złotych raz na dwa miesiące, energia elektryczna- 30-40 złotych raz dwa miesiące. Spłaca kredyt związany z zakupem lodówki. Miesięczna rata wynosi 55 złotych

A. B. ma 32 lata. Zatrudniona jest w (...) Bank S.A. na stanowisku (...). Jej miesięczne wynagrodzenie oscyluje w granicach netto 2 000 złotych- 2 500 złotych (dowód: zaświadczenia k-19,55, zeznanie podatkowe k-56-59). Mieszka z córką w tym samym budynku co jej rodzice. Opłaty typu: energia elektryczna (320 złotych raz na dwa miesiące), woda (100 złotych raz na dwa miesiące), wywóz śmieci (18 złotych miesięcznie), wywóz nieczystości (ponad 70 złotych miesięcznie) ponosi w połowie z rodzicami. Koszt opału- ponad 3000 złotych na okres grzewczy w większej części ponoszą jej rodzice. Powódka płaci za telefon komórkowy 80 złotych miesięcznie. Spłaca kredyt hipoteczny po około 800 złotych miesięcznie. Zakupiła na raty kanapę (miesięczna rata wynosi 87 złotych) oraz pralkę (miesięczna rata wynosi 25 złotych). Bieżące naprawy, remonty w nieruchomości gdzie mieszka A. B. wykonują jej rodzice i oni pokrywają ich koszty. Opłacają również ubezpieczenie domu- 480 złotych rocznie

Powódka jest chora na toczeń rumieniowaty (niezróżnicowana choroba tkanki łącznej). Na leki wydaje około 70 złotych miesięcznie (dowód: zaświadczeniek-23, zeznania powódki k-62-62 odwrót).

Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy podał, że sytuacja materialna stron jest bardzo podobna. Zdaniem Sądu pozytywne rozstrzygnięcie niniejszej sprawy doprowadziłoby do stanu niedostatku pozwanego. Strona powodowa w trakcie procesu nie powoływała żadnych dowodów, które mogłyby wskazywać, że sytuacja materialna byłego męża jest inna przedstawiona powyżej.

Powyższy wyrok apelacją zaskarżyła powódka.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych w zakresie faktycznej wysokości średniego miesięcznego dochodu pozwanego, z uwagi na nieuwzględnienie przez Sąd I instancji wszystkich dochodów, jakie pozwany uzyskuje w ciągu roku.

Nadto naruszenie prawa procesowego tj.

1) 233 kpc poprzez brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego oraz okoliczności faktycznych, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jak m.in.:

-

pomięcie faktu, iż w utrzymaniu powódki obecnie pomagają rodzice oraz okoliczności, iż w trakcie trwania małżeństwa rodzice nie wspierali finansowo powódki;

-

fragmentarycznego rozważenia materiału dowodowego poprzez pominięcie w ocenie materiału dowodowego okoliczności, iż pozwany jest (...)co oznacza, iż średnie miesięczne wynagrodzenie w skali roku jest znacznie wyższe niż na poziomie około 2.400 zł

-

brak ustaleń w przedmiocie różnicy w sytuacji majątkowej powódki istniejącej w trakcie trwania związku małżeńskiego oraz po rozwiązaniu związku małżeńskiego z wyłącznej winy pozwanego, co w konsekwencji doprowadziło do braku oceny przesłanki pogorszenia sytuacji majątkowej powódki po rozwodzie

-

błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego poprzez przyjęcie, iż zasądzenie alimentów na rzecz powódki doprowadzi do niedostatku, podczas gdy pozwany z własnej inicjatywy generuje większe wydatki nie płacąc dobrowolnie alimentów na rzecz małoletniej L. B. (2) oraz decyduje się na prywatne leczenia.

W związku z powyższym, wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego P. B. (1) na rzecz powódki A. B. kwoty po 500 zł miesięcznie, tytułem alimentów płatnych do dnia 10 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat alimentacyjnych oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, że Sąd pominął faktyczną sytuację finansową pozwanego, którą należy oceniać biorąc pod uwagę wszystkie, nie zaś tylko wybiórcze, źródła dochodu takie jak: dodatkowe uposażenie roczne, gratyfikację urlopową oraz równoważnik mundurowy. Dodatkowe dochody w skali roku adekwatnie zwiększają miesięczne należności. Wobec czego nie jest zasadnym stwierdzenie, iż dochód, na który może liczyć pozwany to kwota około 2400 zł. Sąd I instancji w sposób fragmentaryczny ocenił materiał dowodowy zgromadzony w sprawie. Na środki pieniężne, którymi dysponowali małżonkowie również składały się kwoty pochodzące z dodatkowego uposażenia rocznego, gratyfikacji urlopowej oraz równoważnika mundurowego i dodatku mieszkaniowego. Zgodnie z treścią zaświadczenia nr 140/FIN/2015 z dnia 8 września 2015 roku dochód pozwanego w okresie od stycznia do sierpnia 2015 roku wyniósł około 29000 zł, co oznacza ,iż średni dochód na miesiąc w ty okresie wyniósł około 3600 zł plus dodatek mieszkaniowy. Przyjmując, iż uposażenie pozwanego do końca roku oscylowało w granicach kwoty 2400 zł, należy przyjąć, iż średni dochód miesięczny w skali roku wyniósł około 3250 zł. Ponadto pozwany otrzymuje dodatek mieszkaniowy w kwocie 630 zł miesięcznie, co łącznie stanowi kwotę około 3900 zł miesięcznie. Biorąc pod uwagę powyższe można w sposób właściwy określić wysokość dochodów pozwanego. Sąd I instancji w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego oraz logiki uznał, iż na wysokość dochodów pozwanego składa się wyłącznie uposażenie w kwocie 2400 zł. Zdaniem apelującego, wszystkie te okoliczności Sąd I instancji niejako pominął, nie podejmując nawet próby rozważenia chociażby częściowego uwzględnienia powództwa. Sąd I instancji w istocie nie dokonał weryfikacji, czy zaistniało pogorszenie sytuacji materialnej powódki, albowiem zaniechał porównania sytuacji, w jakiej niewinny małżonek (powódka) znalazł się po orzeczeniu rozwodu, z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało w sposób właściwy. Sąd Najwyższy wskazał precyzyjnie, iż "Przy ocenie, czy nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego (art. 60 § 2 KRO), należy brać pod uwagę warunki materialne tego małżonka, jakie miałby, gdyby drugi z małżonków spełniał należycie swoje obowiązki i gdyby małżonkowie kontynuowali pożycie".

Mając na uwadze powyższe, powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego P. B. (1) na rzecz powódki A. B. kwoty po 500 zł miesięcznie, tytułem alimentów płatnych do dnia 10 każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat alimentacyjnych oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w części. Należy zauważyć, że podniesione w apelacji zarzuty są, co do zasady, uzasadnione, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Rejonowy istotnie popełnił błąd w ustaleniach faktycznych w zakresie rzeczywistej wysokości miesięcznego dochodu pozwanego, przyjmując, iż wynosi on niewiele ponad 2.400 zł. Skarżący słusznie wskazał, że zgodnie z treścią zaświadczenia nr 140/FIN/2015 z dnia 8 września 2015 roku dochód pozwanego przez pierwsze osiem miesięcy 2015 roku wyniósł około 29000 zł, czyli miesięcznie około 3600 zł (bez dodatku mieszkaniowego, który wynosi 630 zł, wliczając gratyfikację urlopową: 2.252 zł, „trzynastkę”: 2.991,80 zł i równoważnik mundurowy: 2573,00 zł). Przyjmując za właściwe uposażenie podstawowe na zwolnieniu lekarskim w wysokości 2400 zł, istotnie należy przyjąć, iż średni dochód miesięczny w skali roku wyniósł około 3250 zł. Łącznie z dodatkiem miesięczny dochód pozwanego wynosi około 3900 zł miesięcznie. Minimalny dochód jaki pozwany osiągał miesięcznie w 2015 roku to 3100 zł (kwota uposażenia za ostatnie miesiące roku, kiedy pozwany przebywał na długotrwałym zwolnieniu, powiększona o dodatek mieszkaniowy).

Odnosząc się do kolejnego zarzutu apelacji stwierdzić należy, iż nie ma wprawdzie racji powódka zarzucając pominięcie przez Sąd faktu, że rodzice powódki pomagają jej finansowo, bowiem taki fakt Sąd zauważył, jednak poczytał go na korzyść pozwanego, błędnie przyjmując, iż wpływa on na negatywną ocenę istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego jako przesłanki z art. 60 § 2 krio.

Trafnie skarżący zauważa, że Sąd Rejonowy nie poczynił ustaleń w przedmiocie różnicy w sytuacji majątkowej powódki istniejącej w trakcie trwania małżeństwa oraz po jego rozwiązaniu. Jest to w przekonaniu Sądu Okręgowego najistotniejszy zarzut, oprócz błędu w ustaleniach faktycznych dotyczących wysokości wynagrodzenia pozwanego. Należy mieć na uwadze, że przepis art. 60 § 2 krio przewiduje obok wyłącznej winy małżonka, jedyną przesłankę w postaci istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego. I tej jedynej przesłanki Sąd Rejonowy w ogóle nie zbadał. Sąd posługując się ogólnymi stwierdzeniami dał wyraz swojemu przekonaniu, że nie powinno się zasądzać w niniejszej sprawie alimentów na rzecz powódki, bowiem spowoduje to niedostatek po stronie pozwanego. Jednocześnie nie odniósł się w ogóle do sytuacji majątkowej powódki.

Zgodzić się również należy, z kolejnym zarzutem apelacji, iż Sąd błędnie przyjął, iż zasądzenie alimentów na rzecz powódki doprowadzi pozwanego do niedostatku. Pomijając fakt, że pozwany zarabia co najmniej 700 zł więcej niż przyjął Sąd, należy zwrócić uwagę na fakt, iż Sąd nie przeanalizował tego, czy uwzględnienie powództwa chociażby w części narazi pozwanego na niedostatek.

Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwolił na dokonanie odmiennych ustaleń faktycznych w zakresie dochodu pozwanego, co opisano powyżej, oraz w zakresie istotnego pogorszenia się sytuacji majątkowej powódki. W drugim przypadku sama arytmetyka pozwala na poczynienie takich ustaleń, potwierdzonych przez zeznania świadków, w szczególności matki powódki oraz pośrednio samego pozwanego. Mianowicie, łączny dochód powódki i pozwanego w sytuacji obecnej, kiedy pozwany przebywa na zwolnieniu lekarskim, wynosiłby minimum 5100 zł, co oznacza, że na osobę (3) przypadałoby 1700 zł gdyby strony pozostawały w związku małżeńskim. Powódka pozostając sama osiąga dochód średnio 2.250 zł, doliczając kwotę 650 zł z tytułu alimentów na córkę wychodzi kwota 1450 zł na osobę, a zatem 250 zł mniej. Pozwany po odliczeniu alimentów, na osobę osiąga dochód w wysokości 2450 zł (3100 zł – 650 zł alimentów). Należy podkreślić, że jest to wyliczenie najmniej korzystne dla powódki, wobec długotrwałego zwolnienia lekarskiego pozwanego. Przyjmując średni dochód pozwanego z 2015 roku (3250 zł + dodatek mieszkaniowy 630 zł) kwota, jaka przypadałaby na osobę w przypadku trwania małżeństwa to 6130 zł, a zatem 2040 zł na osobę, czyli 700 zł mniej. Zatem powódka po rozwodzie z winy pozwanego realnie znalazła się w gorszej sytuacji materialnej, którą można określić arytmetycznie, jako dochód na osobę w rodzinie od 250 zł do 700 zł mniej.

Nie może ujść uwadze Sądu, że samotna matka wychowująca dziecko zarabiająca mniej niż ojciec dziecka, pozostaje w oczywiście trudniejszej sytuacji niż samotny mężczyzna nieobarczony codziennymi obowiązkami opieki nad dzieckiem, które same z siebie generują trudne do wyliczenia koszty, a wynikające z rozmaitych sytuacji, typowych dla wychowywania dziecka. Zważywszy na powyższe wyliczenia, oraz na zeznania matki powódki, oceniane przez pryzmat doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, należy stwierdzić, iż sytuacja majątkowa powódki uległa istotnemu pogorszeniu po rozwodzie, który miał miejsce z winy pozwanego, co musiało prowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku w opisanym w sentencji zakresie. Zdaniem Sądu Okręgowego kwota minimalnej różnicy w dochodzie na osobę (250 zł) jest odpowiednia i adekwatna do sytuacji stron. Kwota ta jest w przekonaniu Sądu sprawiedliwa i wyważona, wyrówna ona zaistniałe pogorszenie się sytuacji majątkowej powódki w stosunku do sytuacji, która miałaby miejsce, gdyby strony się nie rozstały. (tak w trafnie przywołanej przez pełnomocnika powódki uchwale Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1987 r. III CZP 91/86, OSNCP 1988, nr 4, poz. 42).

Wartość ponad kwotę 250 zł, zdaniem Sądu Okręgowego, przekraczałaby wartość pogorszenia się sytuacji majątkowej powódki, biorąc pod uwagę aktualny stan dochodów obu stron. Nie można bowiem nie wziąć pod uwagę rzeczywistego obniżenia stopy życiowej pozwanego z uwagi na chorobę kolana skutkującą długotrwałym zwolnieniem lekarskim. Oczywiste jest bowiem, że i bez rozwodu pozwany przebywałby na długotrwałym zwolnieniu lekarskim i wówczas również stopa życiowa stron obniżyłaby się. Dlatego też przyjęcie kwoty minimum, czyli 250 zł jest w przekonaniu Sądu Okręgowego najbardziej właściwe, dlatego apelacja w pozostałym zakresie nie mogła zostać uwzględniona.

Należy pamiętać, iż przepis art. 60 § 2 krio w sytuacji rozpadu małżeństwa z wyłącznej winy jednego małżonka, winien być stosowany adekwatnie do realiów panujących w społeczeństwie. Innymi słowy nie chodzi o to, aby przepis ten stosować wyłącznie do sytuacji skrajnych, gdzie rozpad bardzo zamożnego małżeństwa spowodował ubóstwo u małżonka niewinnego rozkładu pożycia, lecz pozostając w realiach polskiego społeczeństwa należy również brać pod uwagę sytuacje mniej skrajne, powodujące jednak istotne pogorszenie sytuacji majątkowej małżonka niewinnego. Przesłanka istotności pogorszenia jest zawsze ocenna, lecz jej ustalenie winno być odnoszone do warunków życia stron przed rozwodem, natomiast badanie sytuacji po rozwodzie również nie powinno być oderwane od rzeczywistości, z którą strony zderzyłyby się również wówczas, gdyby do rozwodu nie doszło.

Z wyżej wskazanych powodów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w sentencji.

Wobec faktu, iż strona powodowa w równym stopniu wygrała, co przegrała sprawę, na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd zniósł wzajemnie koszty procesu w obu instancjach.

Na oryginale właściwe podpisy