Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 4 lipca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Marek Tauer

Sędziowie: SSO Artur Fornal

SSR del. Sylwia Roszak (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2017 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej K. S., nieprowadzącej działalności gospodarczej

w przedmiocie umorzenia zobowiązań upadłej K. S., bez ustalania planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzyciela (...) sp. o.o. w B. na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 4 kwietnia 2017 r., sygn. akt XV GUp 113/16

postanawia:

oddalić zażalenie.

Artur Fonral Marek Tauer Sylwia Roszak

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy umorzył w całości wszystkie zobowiązania K. S. (PESEL (...)) istniejące przed dniem ogłoszenia upadłości, czyli przed dniem 7 czerwca 2016 r. bez ustalania planu spłaty wierzycieli (na mocy art. 491 ¹⁶ ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie. Postanowieniem z dnia 7 czerwca 2016 r. Sąd ogłosił upadłość K. S. - osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej. Ustanowiony w sprawie syndyk ustalił, iż upadła nie posiada żadnego majątku nadającego się do spieniężenia w postępowaniu upadłościowym. Posiada jedynie przedmioty urządzenia domowego, niezbędne do osobistego utrzymania. Upadła mieszka w skrajnie ubogich warunkach. Upadła jest osobą samotną w wieku 68 lat, utrzymuje się z renty rodzinnej po mężu w wysokości 1.810 zł. Zamieszkuje w wynajętym lokalu z tego tytułu ponosi koszt czynszu w kwocie 350 zł oraz koszty eksploatacji mieszkania w wysokości: 80zł woda, 50zł gaz, prąd 90-100 zł latem, a zimą 300-350 zł miesięcznie (upadła posiada piec ogrzewany elektrycznie). Upadła cierpi na chorobę Parkinsona, osteoporozę, zespół złośliwych omdleń. Upadła jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym, jest niezdolna do jakiejkolwiek pracy, ani do samodzielnej egzystencji, wymaga na co dzień pomocy osoby drugiej (pomocy tej udzielają sąsiedzi nieodpłatnie). Miesięczny koszt lekarstw wynosi 250-300zł. Z uwagi na niepełnosprawność upadła musi korzystać z taksówek celem dojazdu do lekarza czy też szpitala, gdyż nie jest zdolna wsiąść do autobusu lub tramwaju. Koszty dojazdów wynoszą miesięcznie 200 zł. Ponadto upadła ponosi koszt telefonu w wysokości 50zł miesięcznie. Pozostałą kwotę przeznacza na skromne utrzymanie: żywność, odzież i obuwie i nie jest w stanie odłożyć jakiejkolwiek kwoty celem realizacji planu spłaty wierzycieli. Pani K. S. w lipcu 2016 r. otrzymała z pomocy społecznej prysznic, zlew, toaletę oraz uchwyty do łazienki po trzech latach oczekiwania. Urządzenia te nie zostały jednak zamontowane z uwagi na brak środków, których brakuje także na kupno bojlera o wartości 500zł. Zatem upadła nie posiada ciepłej wody.

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2016r. sędzia-komisarz zatwierdził listę wierzytelności, na której zostały umieszczone wierzytelności wobec piętnastu wierzycieli w łącznej wysokości 87.439,63zł.

Z uwagi na brak funduszów masy upadłości nie został w niniejszym postępowaniu sporządzony plan podziału.

Sąd Rejonowy zważył, że zgodnie z art. 491 ^l6 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.- dalej jako: p.u.) Sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli, jeżeli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. Jedynym więc warunkiem zastosowania tego przepisu jest osobista sytuacja upadłego. Bez znaczenia jest wysokość niezaspokojonych zobowiązań, przyczyna powstania trudnej sytuacji osobistej upadłego czy też inne okoliczności. Sama obiektywnie istniejąca sytuacja osobista upadłego wykluczająca jakiekolwiek spłaty w ramach planu jest wystarczającą podstawą do umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli. Jeżeli mimo posiadania przez upadłego zdolności zarobkowych którekolwiek z jego zobowiązań jest na poziomie tak znacznie przekraczającym te możliwości, że nie będzie on w stanie realizować jakiegokolwiek planu spłaty na rzecz wierzycieli w okresie przewidzianym na realizację tego planu (3 lata), to w takiej sytuacji będzie mógł mieć zastosowanie art. 491 ¹⁶ ust. 1 p.u. W przedmiotowej sprawie oczywistym jest, w ocenie Sądu Rejonowego, że sytuacja osobista upadłej K. S. jednoznacznie wskazuje, że nie będzie ona zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. W takiej bowiem sytuacji, w jakiej znajduje się aktualnie upadła, mając 68 lat, jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym, niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji, nie jest w stanie osiągać dochodów, które pozwoliłyby jej na realizację jakiegokolwiek planu spłaty. Upadła jest osobą samotną, utrzymuje się z emerytury w wysokości 1.810 zł. Po odliczeniu stałych kosztów utrzymania mieszkania i wykupienia niezbędnych lekarstw, na skromne utrzymanie pozostaje upadłej kwota niespełna 600 zł, która w sposób oczywisty nie wystarczy na realizację planu spłaty wierzycieli. W ocenie Sądu Rejonowego, ustalenie planu spłaty spowodowałoby, że K. S. zmuszona byłaby odmawiać sobie najbardziej podstawowych potrzeb życiowych, takich jak żywność, leki czy choćby skromna odzież. Zważyć należy, że nie taki był zamiar ustawodawcy, który wprowadzając przepisy o upadłości konsumenckiej w ich aktualnym brzmieniu, kierował się chęcią umożliwienia niewypłacalnym osobom fizycznym godnego życia i funkcjonowania w społeczeństwie. Powyższe okoliczności wskazują, zdaniem Sądu Rejonowego, na ubóstwo upadłej i nie pozwalają na ustalenie jakiegokolwiek planu spłat wierzycieli.

W zażaleniu wierzyciel – (...) sp. z o.o. w B. zaskarżył w/w postanowienie zarzucając naruszenie przepisu art. 491 ¹⁶ ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe polegające na uznaniu, że sytuacja osobista upadłej K. S. w sposób oczywisty wskazuje, że nie byłaby ona zdolna do jakichkolwiek spłat w ramach planu spłat wierzycieli. Skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia. W uzasadnieniu zażalenia wierzyciel podniósł, że – według jego informacji uzyskanych od instytucji bankowych – upadła posiada zdolność kredytową, a w konsekwencji ma ona możliwość spłaty choćby niewielkich miesięcznych kwot. Ponadto skarżący zarzucił, że Sąd Rejonowy nie wyjaśnił na jakie potrzeby upadła przeznaczyła kwotę 87.439,63 zł (niespłacone wierzytelności).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie zaznaczenia wymaga, że instytucja upadłości konsumenckiej ma w założeniu przeciwdziałać negatywnemu i narastającemu zjawisku społecznemu nadmiernego zadłużania się osób fizycznych. Jej celem jest umożliwienie oddłużenia tym osobom fizycznym, które są zadłużone w stopniu uniemożliwiającym samodzielną spłatę długów. Powyższe ma w założeniu ograniczyć wykluczenie społeczne - umożliwiając ponowny udział dłużnika w legalnym obrocie gospodarczym, a w dłuższej perspektywie umożliwić także ponowne skorzystanie z usług instytucji finansowych.

Założenia powyższe znalazły swój wyraz w regulacji art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity Dz.U. z 2015 r., poz. 233 ze zm. - dalej jako „p.u.n.”). Powołana regulacja przesądza o tym, że postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a dopiero jeśli jest to możliwe - zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu.

Należy w konsekwencji uznać, że pierwszoplanowym celem tzw. upadłości konsumenckiej jest oddłużenie osoby fizycznej (por. A. J. Witosz, Przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej, [w:] Przegląd prawa handlowego, 2015, Nr 2). Na uwadze należy mieć także liberalizację dostępu konsumentów do ogłoszenia ich upadłości wobec wyłączenia zastosowania do postępowania w sprawie ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej przepisów dotyczących m.in. konieczności posiadania środków wystarczających co najmniej na koszty postępowania upadłościowego (art. 491 ² ust. 1 p.u.n.).

Zgodnie z treścią powołanego przez Sąd Rejonowy art. 491 ¹⁶ ust. 1 Prawa upadłościowego sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

W doktrynie wskazuje się, że odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, powinno mieć charakter absolutnie wyjątkowy, uzasadniony stanem zdrowia upadłego, jego niedołężnością, brakiem zdolności do pracy – w sytuacji gdy dostępne źródła utrzymania pozwalają wyłącznie na pokrycie bieżących potrzeb upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, a nie ma podstaw do uznania, aby stan ten mógł ulec zmianie w najdłuższym możliwym – tj. 36-miesięcznym (por. art. 491 ¹⁵ ust. 1 p.u.n. ) – okresie wykonywania planu spłaty.

Celem ustalenia, czy zaistniały takie wyjątkowe okoliczności w stosunku do upadłej K. S. Sąd Rejonowy dokonał oceny jej aktualnej sytuacji osobistej i majątkowej. W tym celu Sąd analizował dokumenty zgromadzone w aktach sprawy oraz wyjaśnienia upadłej złożone w charakterze strony.

Odnosząc się do stanowiska skarżącego zaprezentowanego w zażaleniu odnośnie możliwości płatniczych upadłej K. S., stwierdzić należało, że Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił i ocenił, że w obecnej sytuacji osobistej upadła realnie nie ma żadnych możliwości płatniczych pozwalających na spłatę zadłużenia.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy wynika, że upadła jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym, niezdolną do pracy a nawet samodzielnej egzystencji, wymaga na co dzień pomocy innych osób (korzysta z nieodpłatnej pomocy sąsiadów, gdyż jest osobą samotną). Upadła cierpi na wiele schorzeń, chorobę Parkinsona, nadciśnienie tętnicze, osteoporozę, zespół złośliwych omdleń, często przebywa w szpitalu, aktualnie ma nieprawidłowe wyniki krwi, w związku z czym zachodzi konieczność udania się na oddział hematologii. Upadła ma 68 lat, uzyskuje rentę rodzinną po mężu w wysokości 1810 zł netto, od 2001 r. ma I grupę inwalidzką. Upadła żyje w skromnych, a wręcz spartańskich, jak określił to syndyk, warunkach, co do wydatków brak jest, w ocenie Sądu Rejonowego, podstaw do przyjęcia jakiegokolwiek ich zawyżenia, wręcz przeciwnie należy podkreślić, że jest to granica minimum socjalnego.

Upadła zamieszkuje sama w kamienicy w wynajętym lokalu, w związku z utrzymaniem ponosi miesięczne koszty w wysokości 350 zł (czynsz), lekarstwa (250-300 zł), poza czynszem ponosi koszty mediów (80 zł woda, gaz na butlę 50 zł na miesiąc, prąd zimą 600-700 zł co drugi miesiąc, latem 180-200 zł co drugi miesiąc), koszty dojazdów do szpitala czy lekarza (miesięcznie 200 zł), telefonu (50 zł), żywność – 400 zł, odzież 150 zł. W tym kontekście wskazana w spisie wydatków choćby kwota na wyżywienie (400 zł miesięcznie) świadczyć może, w ocenie Sądu Okręgowego, tylko o umiejętności wyjątkowo racjonalnego, oszczędnego wydatkowania środków na ten cel. Zimą upadłej nie pozostają żadne rezerwy na życie, a latem – jak podała – ok. 100-150 zł. Upadła ma wprawdzie syna oraz córkę, nie są oni jednak w stanie, jak oświadczyła, udzielać jej pomocy, choćby doraźnej (syn ma pięcioro dzieci, a córka troje).

W ocenie Sądu Okręgowego, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego pozwala na ustalenie, że w stosunku do upadłej zaistniały takie wyjątkowe okoliczności, które uzasadniają zastosowanie dyspozycji art. 491 ¹⁶ ust. 1 Prawa upadłościowego. Brak majątku w powiązaniu z niskimi źródłami przychodów skutkują, w ocenie Sądu Okręgowego, za przyjęciem wniosku, że upadła nie dokona jakichkolwiek spłat. Tym bardziej, że kwestią oczywistą, zdaniem Sądu Okręgowego, jest, że w obecnej sytuacji życiowej, ze względu na stan zdrowia upadła nie jest w stanie podjąć jakiegokolwiek zatrudnienia dodatkowego. Ustalenie w obecnych warunkach życia upadłej planu spłaty wierzycieli powodowałoby, w ocenie Sądu Okręgowego, to, że K. S. poprzez ograniczenie ponoszonych wydatków popadłaby w ubóstwo, tym bardziej, że jej sytuacja może jeszcze ulec pogorszeniu (upadła oświadczyła, że prawdopodobnie będzie musiała ponosić koszty kolejnych leków po wizycie na oddziale hematologii).

Uznanie przez Sąd upadłościowy w wyniku zbadania sprawozdania syndyka, że sytuacja osobista upadłej uzasadnia przekonanie o braku możliwości jakichkolwiek spłat z powodu skromnych warunków w jakich żyje upadła, determinowało konieczność podjęcia decyzji jak w zaskarżonym postanowieniu. Zważyć należało, że trudna sytuacja majątkowa upadłej znalazła potwierdzenie nie tylko w raporcie syndyka, ale także w spełnieniu restrykcyjnych kryteriów socjalnych, skoro przyznano jej w lipcu 2016 r. wsparcie z opieki społecznej w postaci prysznica, zlewu, toalety i to po trzech latach oczekiwania. Urządzenia te nie zostały jednak nawet zamontowane z powodu braku po stronie upadłej środków na ich montaż, a także zakup bojlera. Upadła nadal nie korzysta zatem z ciepłej wody.

Wbrew ponadto zarzutom zażalenia w sprawie została wyjaśniona kwestia na jakie potrzeby upadła przeznaczyła kwotę zadłużenia. W sprawozdaniu syndyka wyraźnie wskazano, że przedmiotowe zobowiązania upadła zaciągała „aby przeżyć” bądź aby spłacić już istniejące zadłużenie. W ustnych wyjaśnieniach upadła podała zaś, że przez wiele lat opiekowała się swoim synem, który w wieku ośmiu lat uległ wypadkowi i urazowi głowy. Syn miał indywidualny tok nauczania, wielokrotnie był hospitalizowany. Zmarł w wieku 35 lat na zawał. W międzyczasie na chorobę nowotworową zachorował mąż upadłej. Wszelkie środki upadła przeznaczała najpierw na wieloletnie leczenie syna, następnie na leczenie męża, obecnie zaś na własne leczenie.

Na koniec nadmienić zaś warto, że istota umorzenia zobowiązania w upadłości konsumenckiej nie polega ani na wykonaniu zobowiązania przez dłużnika, ani na darowaniu zobowiązania dłużnikowi na mocy suwerennej decyzji wierzyciela, ale następuje na mocy orzeczenia sądu upadłościowego. Umorzenie zobowiązań ma charakter przymusowy, co oznacza, że następuje ono także wbrew woli wierzyciela, a na pewno w sposób od niej niezależny (R. Adamus [w:] R. Adamus, B. Groele, Upadłość konsumencka Komentarz do nowelizacji prawa upadłościowego i naprawczego, Wyd. C.H. BECK, Warszawa 2015, s. 281).

W tych okolicznościach, uznając zarzuty zażalenia za nieuzasadnione, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc w związku z art. 397 § 2 kpc i na podstawie art. 13 § 2 kpc postanowił jak w sentencji.

Artur Fonral Marek Tauer Sylwia Roszak

VIII Gz 99/17

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

-(...)

-(...)

(...)

2.  (...)

(...)