Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 lutego 2015 roku w S.

sprawy z powództwa J. C.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Myśliborzu z dnia 30 czerwca 2014 roku, sygn. akt I C 327/10

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki J. C. na rzecz pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Myśliborzu na rzecz adwokat K. O. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym podatek VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Sygn. akt II Ca 868/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w Myśliborzu (sygn. akt I C 327/10):

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powódki J. C. na rzecz pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w M. kwotę 1.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  przyznał od Skarbu Państwa- Kasy Sądu rejonowego w Myśliborzu na rzecz adwokata K. O. kwotę 1.476 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Sąd Rejonowy wydal rozstrzygnięcie w oparciu o następujący stan faktyczny:

Powódka J. C. posiada odrębną własność lokalu o powierzchni użytkowej 38,06 m ² w zasobach mieszkaniowych Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M., położony przy ul. (...) w M..

Pozwana w sposób prawidłowy oraz zgodny z prawem dokonywała rozliczeń kosztów zużycia ciepła powódki. Koszty ogrzania lokalu powódki za sporny okres wyniosły 6.261,14 zł, natomiast w pomniejszeniu o przedpłatę za okres 12 miesięcy w wysokości 1.466,04 zł, niedopłata z tytułu ogrzania lokalu stanowiła kwotę 4.822,70 zł, a ponieważ jest to składnik opłat czynszowych, kwota ta powinna być wpłacona na konto Spółdzielni.

W tych okolicznościach faktycznych sąd uznał powództwo za nieuzasadnione.

Sąd uznał, że wytoczone powództwo zmierzało do ustalenia czy pozwana dokonała prawidłowego naliczenia kosztów jednostki ciepła za rok 2009/2010 i jaki powinien być prawidłowy koszt jednostki cieplnej, przyjęty w mieszkaniu, zajmowanym przez powódkę. Powódka nie kwestionowała bowiem przedmiotowego naliczenia pod względem zgodności z prawem. Nie wskazała podstawy prawnej ewentualnego naruszenia prawa. Intencją powódki było więc ustalenie prawidłowości naliczenia opłaty za zużytą energię cieplną ze względu na fizyczne właściwości przedmiotowego lokalu, w szczególności powierzchnię.

Sąd stanął na stanowisku, że wykazane w sprawie przez powódkę okoliczności nie są wystarczające do uwzględnienia powództwa albowiem w ocenie Sądu powódka nie wypełnia przesłanek koniecznych dla spełnienia roszczenia wynikającego z art. 189 k.p.c. Sąd uznał, że nie mogła ona domagać się ustalenia faktu. Sąd zważył, że powódka nie wiedziała nawet czy doszło do naruszenia jej prawnie chronionych interesów, czy też nie, tym bardziej nie mogła takich okoliczności wykazać, i już z tych względów przedmiotowe powództwo jako niedopuszczalne winno zostać oddalone. Niezależnie od tego zdaniem Sądu powódka nie wykazała także interesu prawnego. W ocenie Sądu powódka w sytuacji, w której uznałaby ma podstawie zgromadzonych przez nią dowodów, iż naliczona przez pozwaną opłata jest nieprawidłowa winna wystąpić do Sądu z odpowiednim roszczeniem o zapłatę kwestionowanej opłaty i w takim postępowaniu należycie wykazać, iż opłata została ustalona nienależycie. Nadto Sąd nie stwierdził naruszenia przez pozwaną obowiązków jakie nakłada na nią ustawa z dnia z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, a także umowy, statuty, czy też regulaminu. W ocenie Sądu nie mógł odnieść skutku także zarzut naruszenia art. 5 k.c., z uwagi na wykazaną w procesie prawidłowość formalną oraz faktyczną naliczania przez pozwaną opłat.

Tak argumentując Sąd powództwo oddalił.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd oparł o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 6 pkt 4 w zw. z § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawej z urzędu przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, obciążając powódkę obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania na rzecz strony przeciwnej.

W punkcie III sentencji wyroku stosownie do stawek wynikających z § 6 pkt 4 w zw. z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, powiększonego o stosowną stawkę podatku od towarów i usług, przyznał od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika powódki wynagrodzenie tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Apelację złożyła powódka i zaskarżając go w zakresie punktu I i III wniosła o jego uchylenie i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Myśliborzu i zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Orzeczeniu zarzuciła naruszenie:

1.  art. 232 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez pozbawienie strony powodowej prawa do inicjatywy dowodowej w sprawie przez oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego sądowego z zakresu ciepłownictwa w sytuacji, gdy wydane w sprawie opinie biegłego były nierzetelne, stronnicze i nie doprowadziły do kompleksowego i wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności faktycznych niniejszej sprawy, a względem biegłego zaistniały uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności w sprawie;

2.  art. 232 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. przez oddalenie wniosków dowodowych w postaci przesłuchania w charakterze świadków Z. W. i A. J. oraz pozyskania dokumentacji w postaci faktur dokumentujących zapłatę za zużyte ciepło przez zaplecze techniczno - socjalne oraz blok mieszkalny ze sezon grzewczy 2012/2013, dokumentacji związanej z odczytem ciepła dotyczącego zaplecza techniczno- socjalnego ze sezon grzewczy 2012/2013 oraz tabeli rejestrujących comiesięczny odczyt obranych GJ bloku mieszkalnego przy ul. (...) za sezon grzewczy 2009/2010 i 2012/2013 pomimo, iż przeprowadzenie tych dowodów było kluczowe z uwagi na istotę roszczenia powódki;

3.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, iż powódka nie wypełniła na gruncie niniejszej sprawy przesłanek koniecznych do wystąpienia z roszczeniem przewidzianym w przepisie art. 189 k.p.c.;

4.  art. 286 k.p.c. w zw. z art. 280 k.p.c. poprzez przyjęcie za wiarygodne opinii wydanych przez biegłego będącego pracownikiem podwykonawcy strony pozwanej, co wywołało wątpliwości co do jego bezstronności i godziło w zasadę zaufania do organów wymiaru sprawiedliwości;

5.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie pisemnego uzasadnienia niezgodnie z dyspozycją wskazanego przepisu, co w efekcie uniemożliwia powódce merytoryczną polemikę i instancyjną kontrolę orzeczenia, w szczególności wobec braku jakiejkolwiek analizy naprowadzonych przez powódkę dowodów w postaci zeznań świadków oraz braku dokonania oceny zgromadzonych w sprawie dowodów z dokumentów;

6.  nierozpoznania istoty sprawy objętej niniejszym sporem polegającej na braku dokonania ustaleń faktycznych odnośnie okoliczności, czy pomiędzy powódką a stroną pozwaną istnieje stosunek zobowiązaniowy skutkujący obowiązkiem zapłaty przez powódkę na rzecz pozwanej kwoty 6.288,74 zł, które to roszczenie zostało przez powódkę sprecyzowane w treści samodzielnie złożonego przez nią pozwu.

W uzasadnieniu podkreśliła, że intencją wyrażoną przez nią w pozwie było ustalenie, że nie posiada ona względem pozwanej zadłużenia z kwocie 6288,74 zł z tytułu niedopłaty związanej z ilością zużytego przez nią ciepła w sezonie grzewczym 2009/2010. Oznacza, to, iż powódka zwróciła się do sądu z roszczeniem o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego istniejącego pomiędzy nią a powódką obligującą powódkę do zapłaty na rzecz pozwanej ww. kwoty. Okolicznościami, które miały zmierzać do wykazania podstawy tego roszczenia były dowody umożliwiające ustalenie, iż sposób naliczania opłat za centralne ogrzewanie w owym sezonie grzewczym był nieprawidłowy. Powódka nie posiadając wiedzy specjalnej umożliwiającej naprowadzenie we własnym zakresie dowodów, w szczególności dowodów z dokumentów, zawnioskowała o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego. Takim dowodem miał być dowód z opinii biegłego z zakresu ciepłownictwa, który miał dysponować przynajmniej z założenia wiedzą specjalną umożliwiającą weryfikację prawidłowości naliczenia należności za centralne ogrzewanie ze sezon grzewczy 2009/2010. Zdaniem apelującej wykazała ona wszelkie przesłanki wynikające z treści przepisu art. 189 k.p.c. warunkujące możliwość dochodzenia tego roszczenia przed Sądem.

W dalszej kolejności podała, że wydane przez biegłego opinie były rzetelne, nieprofesjonalne. W ocenie apelującej biegły nie dokonał opisu stanu faktycznego pomieszczenia rozdzielni i infrastruktury grzewczej rozprowadzającej ciepło pomiędzy budynkiem mieszkalnym a pomieszczeniami rozdzielni. Braki te skutkowały tym, iż twierdzenia biegłego w ogóle nie są weryfikowalne. Biegły stwierdzając, że obiekty były zasilane oddzielnie i zaopatrzone w odrębne liczniki nie zawarł opisu, jak były podłączone te liczniki. Biegły w treści opinii uzupełniającej wskazał, co prawda dlaczego zaniechał sporządzania zdjęć, w żaden sposób nie odniósł się natomiast do tego, dlaczego nie dokonał opisu tych urządzeń i sposobu ich podłączenia. Z uwagi na brak dokumentacji zdjęciowej oraz brak dokonania jakiegokolwiek opisu instalacji grzewczej oraz sposobu podłączenia bloku mieszkalnego i zaplecza techniczno- socjalnego opinie wydane przez biegłego nie mają żadnego waloru dowodowego.

W związku z tym powódka wnosiła o powołanie dowodu z opinii kolejnego biegłego sądowego w celu ustalenia faktycznych przyczyn spadku poboru ilości ciepła w bloku mieszkalnym przy ul. (...) w M. w sezonie grzewczym 2012/2013. Ustaleniu prawidłowości rozliczenia kosztów centralnego ogrzewania za sezon grzewczy 2009/2010 służyły też inne zgłoszone przez powódkę dowody w szczególności dowody z zeznań świadków Z. W. i A. J. oraz wniosku o pozyskanie odpowiednich dokumentów, do których przeprowadzenia Sąd nie dopuścił na gruncie niniejszej sprawy.

Zaakcentowała także, że zadłużenie powódki winno zostać wyliczone w oparciu o dwa składniki tj. ilości pobranego ciepła oraz jego ceny jednostkowej. Na gruncie niniejszej sprawy ilość pobranego ciepła zbadana została przez biegłego i Sąd natomiast nie została zbadana cena jednostki i prawidłowość jej naliczenia. Według powódki na cenę jednostki miał wpływ fakt podłączenia ogrzewania zaplecza techniczno - socjalnego spółdzielni do bloku mieszkalnego, w którym zamieszkuje powódka. W tym celu miały zostać dokonane oględziny instalacji i stwierdzenie sposobu podłączenie tej instalacji. Okoliczności tych biegły nie ustalił, co miało miejsce przy aprobacie Sądu oraz nie dopuścił do przesłuchania świadków posiadających istotną wiedzę odnośnie tych okoliczności.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Z treści pozwu inicjującego niniejsze postępowania wynika, że powódka domagała się ustalenia przez sąd, że nie zużyła ilości ciepła za sezon grzewczy 2009/2010 ustalonego przez pozwaną Spółdzielnię Mieszkaniową na kwotę 6.288,74 zł. Tak sformułowane i określone żądanie było punktem wyjścia do czynienia w tej sprawie ustaleń faktycznych, rozważenia jego zasadności i dokonania subsumpcji. Podkreślić przy tym należy, że pomimo sygnalizowania tej kwestii w pismach pełnomocnika powódki, żądanie to nie zostało zmienione.

Przepis art. 189 k.p.c. stanowi, że powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przepis ten określa materialnoprawne przesłanki zasadności powództwa. Ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa odnosi się do takiego stosunku lub prawa, które ma naturę cywilistyczną (art. 1 k.p.c.). Dotyczy, więc prawa podmiotowego strony, dla którego właściwa jest droga procesu cywilnego.

Za Sądem Rejonowym powtórzyć również należy, że za pomocą tego powództwa nie można żądać ustalenia faktu lub stanu faktycznego, albo właściwości rzeczy (orzeczenie SN z dnia 22 maja 1953 r., I C 22/53, OSN 1954, nr 3, poz.58 oraz orzeczenie SN z dnia 22 maja 1953 r., I C 26/53, PiP 1953, nr 12, s. 905). Pozwu, w którym powód żąda np. ustalenia faktu, właściwości jakiejś rzeczy lub ustalenia istnienia związku przyczynowego między dwoma faktami wskazanymi w pozwie nie należy kwalifikować jako dotkniętego brakami w zakresie wymagania ,,dokładnego określenia żądania”, lecz trzeba ocenić jako zwierający żądanie nie mieszczące się w pojęciu powództwa o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Powództwo takie podlega oddaleniu (orzeczenie SN z 22 maja 1953r., I C 22/53, OSN 1954, nr III, poz. 58 oraz orzeczenie SN z 22 maja 1953 r. I C 26/53. Pip 1953, nr 12 s. 905).

Skutkiem powyższego żądanie zgłoszone przez powódkę do ochrony nie mogło zostać uwzględnione, bowiem treść żądania - wbrew twierdzeniom apelacji - wyraźnie wskazuje, iż powódka domagała się właśnie ustalenia faktów. Sąd Rejonowy mając tego świadomość, dopuszczając dowód z opinii biegłego sądowego wezwał strony zarządzeniem z dnia 13 czerwca 2012 r. do złożenia ostatecznego stanowiska procesowego. Zobowiązanie takie sąd ponowił w dniu 4 października 2012 r. Ani powódka ani jej pełnomocnik nie był jednak w stanie sprecyzować zgłoszonego żądania, przy czym w toku postępowania przed sądem I instancji nie doszło również do jego zmiany czy modyfikacji. Przed Sądem Rejonowym powódka podnosiła natomiast, że intencją wyrażoną w pozwie jest ustalenie rzeczywistej wartości zużytego przez nią ciepła oraz stwierdzenie, czy pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa dokonała prawidłowego naliczenia kwoty 6.288,74 zł. Strona powodowa konsekwentnie podtrzymywała więc żądanie zgłoszone w pozwie.

W konsekwencji prawidłowo uznał Sąd Rejonowy, że żądanie pozwu nie mieściło się w kategorii spraw określonych w art. 189 k.p.c. Pod osąd sądu może być bowiem poddane wyłącznie istnienie prawa bądź stosunku prawnego, nie zaś ustalenie faktów. W związku z tym nie było rzeczą sądu I instancji ustalanie ile ciepła w sezonie grzewczym 2009/2010 zużyła powódka, a ewentualnie jakie prawa lub obowiązki obciążają strony. W konsekwencji żądanie określone w sposób wskazany w pozwie nie nadawało się do uwzględnienia już z tej przyczyny.

Niezależnie od tego warunkiem koniecznym dla uwzględnienia powództwa opartego na art. 189 k.p.c. jest wystąpienie sytuacji, w której sfera prawna powoda jest zagrożona lub została naruszona, a brak jest innych środków prawnych pozwalających na wyeliminowanie tego stanu, a jednocześnie sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Innymi słowy, powództwo o ustalenie musi stanowić jedyny środek ochrony zagrożonej lub naruszonej sfery prawnej powoda (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2004 r., II CK 387/02, opubl. LEX nr 391789). Nie ma więc interesu prawnego ten, kto może poszukiwać ochrony prawnej w drodze powództwa o zasądzenie świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych. Zasada ta opiera się na założeniach, że po pierwsze, wydanie wyroku zasądzającego możliwe jest, jeżeli także ustalona zostanie legitymacja czynna powoda, oraz po drugie, że wyrok tylko ustalający istnienie stosunku prawnego nie zapewni ostatecznej ochrony prawnej, ponieważ nie jest- w przeciwieństwie do wyroków zasądzających- wykonalny na drodze egzekucji sądowej (orzeczenie SN z dnia 13 kwietnia 1965 r., II CR 266/64, OSP 1966, z. 6-8, poz. 166; wyrok SN z dnia 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00, LEX nr 78333).

W tej sprawie zaś powódka uiściła już tytułem przedpłaty kwotę 1.466,04 zł na poczet kosztów ogrzania lokalu. Skutkiem tego domaganie się przez powódkę ustalenia, że nie zużyła ciepła na łączną kwotę 6.288,74 zł jest niedopuszczalne również częściowo z tego względu. Kwota rzędu 1.466,04 zł została już bowiem zapłacona. Jeśli natomiast powódka stoi na stanowisku, iż uiszczona przez nią suma tytułem przedpłaty jest nienależna winna domagać się jej zwrotu. Sąd Okręgowy pragnie zaakcentować jeszcze, że nie przesądza w tym postępowaniu o tym czy powódka istotnie zużyła ilość ciepła określoną przez pozwaną Spółdzielnię Mieszkaniową za sezon grzewczy 2009/2010 i w związku z tym spoczywa na niej obowiązek pokrycia tych kosztów, bowiem nie to było przedmiotem żądania w tej sprawie. Orzekając więc o powyższym, sąd naraziłby się na zarzut naruszenia art. 321 k.p.c. Istotnie jednak budzi wątpliwości wysokość należności tytułem centralnego ogrzewania lokalu powódki za okres 2009/2010, zarówno w kontekście samej stawki za centralne ogrzewanie jak i zmian w zakresie wysokości należności, które nastąpiły w latach następnych już po modernizacji całości układu grzewczego. Tym niemniej jednak okoliczności winny być podnoszone w postępowaniu o zapłatę, nie zaś w niniejszej sprawie o ustalenie. Jeżeli zatem powódka stoi na stanowisku, że opłata za ogrzewanie w kwocie 6.288,74 zł została przez Spółdzielnie naliczona nieprawidłowo winna wystąpić do drogę sądową z odpowiednim roszczeniem o zapłatę i w takim postępowaniu wykazać nieprawidłowości, które zaistniały w jej naliczeniu bądź też bronić się przed roszczeniem spółdzielni dochodzącej zapłaty.

Reasumując Sąd Okręgowy podzielił stanowisko sądu I Instancji o braku spełnienia przesłanek z art. 189 k.p.c., co skutkować musi obecnie oddaleniem apelacji. Rozstrzygnięcie zawarte zostało w punkcie 1. Jego podstawę prawną stanowi art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. uznając, że powódka przegrała postępowanie apelacyjne w całości, skutkiem czego zasądzono od niej na rzecz pozwanej poniesione przez nią koszty tegoż postępowania. Koszty objęły wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej ustalone w stawce minimalnej dla wartości przedmiotu sporu w postępowaniu apelacyjnym, tj. w kwocie 600 zł na podstawie § 6 pkt 4 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, poz. 490).

W punkcie kolejnym Sąd Okręgowy w oparciu o § 2 ust. 1 i 3 oraz § 6 pkt 4 w zw. z § 13 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U z 2013 r. poz., 461) przyznał adwokat K. O. od Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Myśliborzu wynagrodzenie w kwocie 738 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, której udzielała powódce w niniejszej sprawie, w tym kwotę 138 zł tytułem stawki podatku od towarów i usług.