Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2016 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny:
Przewodniczący: SSR Tadeusz Kotuk
Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Szymańska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 listopada 2016 r. w G. sprawy z powództwa M. B. przeciwko J.W. (...) spółce akcyjnej z siedzibą w Z.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego J.W. (...) spółki akcyjnej z siedzibą w Z. na rzecz powódki M. B. kwotę 21.917,84 zł (dwadzieścia jeden tysięcy dziewięćset siedemnaście złotych osiemdziesiąt cztery grosze) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 13 maja 2012 r. do dnia zapłaty;

II.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

III.  zasądza od pozwanego J.W. (...) spółki akcyjnej z siedzibą w Z. na rzecz powódki M. B. kwotę 3.127,84 zł (trzy tysiące sto dwadzieścia siedem złotych osiemdziesiąt cztery grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 927/15

UZASADNIENIE

Stan faktyczny

M. B. zawarła jako konsument w dniu 30 marca 2007 r. z J.W. (...) S.A. z siedzibą w Z. umowę przedwstępną sprzedaży (nr GL 02- (...)), na mocy której pozwany zobowiązał się do wybudowania i sprzedania określonego szczegółowo w umowie lokalu mieszkalnego o powierzchni użytkowej 79,78 m ² za cenę 537.796,97 zł ( brutto). Dodatkowo strony zawarły w dniu 30 marca 2007 r. aneks, na mocy którego ustaliły, że przedmiotem sprzedaży jest również miejsce parkingowe pod budynkiem GL 02 – za cenę 19.000 zł ( brutto).

W § 7 ust. 2 umowy z dnia 30 marca 2007 r. postanowiono, że „ cena podlega zwiększeniu w oparciu o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych GUS (wskaźnik wyliczany miesiąc do miesiąca, z wyłączeniem sytuacji, gdy stawka wskaźnika jest ujemna), począwszy od daty zawarcia umowy, licząc od kwoty jaka pozostała do zapłaty do pełnej wartości umowy. W przypadku, gdy w analogicznym okresie „wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej” GUS będzie wyższy niż „wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych”, wówczas cena zostanie zwaloryzowana według „wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej” GUS. Cena wskazana w ust. 1 będzie waloryzowana miesięcznie, według zasad określonych w niniejszym ustępie, nie dłużej niż do terminu wskazanego w § 6 ust. 1 i 2. Kwotę waloryzacji, obliczoną według powyższych zasad Kupujący zobowiązuje się wpłacić w terminie wymagalności ostatniej części ceny, nie później niż przed odbiorem lokalu. Sprzedający przedstawi Kupującemu wyliczenie waloryzacji wraz z powiadomieniem o możliwości odbioru lokalu”.

W w/w aneksie § 4 zawarto również identyczną klauzulę waloryzacyjną jak w § 7 ust. 2 umowy przedwstępnej sprzedaży.

Okoliczności bezsporne

Treść umów stron, w tym klauzula waloryzacyjna, była zaproponowana przez pozwanego w formie gotowego wzorca umowy i nie była indywidualnie negocjowana z powodami.

Dowód: zeznania powódki, k. 291-291v

zeznania świadka D. S., k. 291v-292

Tytułem waloryzacji ceny lokalu oraz miejsca parkingowego wraz z boksem w garażu powódka wpłaciła na rzecz pozwanego kwotę łącznie 21.917,84 zł. Metraż sprzedanego mieszkania względem opisu w umowie przedwstępnej nieznanie zwiększył się i wynosił ostatecznie 80,53 m/kw.

Dowód: akt notarialny, k. 27-45

karta informacyjna, k. 69

Wyrokiem z dnia 27 lipca 2009r. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie XVII Amc 335/09 uznał postanowienia wzorca umowy stosowanego przez pozwanego dotyczące waloryzacji ceny za lokal oraz miejsca parkingowe za niedozwolone i zakazał pozwanemu ich wykorzystywania w obrocie z konsumentami. W dniu 30 marca 2010r. klauzule te zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych pod poz. 1883 i 1884. Powyższe regulacje zostały zawarte w umowach z powodami.

Okoliczność bezsporna

Pełnomocnik powódki pismem z dnia 29 marca 2012 r. pozwanego do zapłaty żądanej pozwem kwoty, ten jednak pismem z dnia 11 kwietnia 2012 r. r. odmówił jej zwrotu.

Okoliczność bezsporna (k. 46)

Ocena dowodów

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów załączonych przez strony do akt niniejszego postępowania, w szczególności w postaci umowy przedwstępnej wraz z aneksem. Jeżeli chodzi o wysokość kwoty, która została uznana przez sąd za świadczenie zapłacone tytułem waloryzacji, to za wiarygodne uznano rozliczenie do aktu notarialnego (k. 69), z którego wynika, że na waloryzację pozwany zaliczył 21.917,84 zł. Dokument ten nie był kwestionowany co do autentyczności ani daty jego sporządzenia. Ponieważ wówczas strony nie były jeszcze w sporze, trudno zakładać, że strona pozwana w złej wierze manipulowała danymi niezbędnymi do wytworzenia tego dokumentu. Nie miała po prostu wówczas sensownego motywu do takich działań. Z kolei strona powodowa opiera się w tej spornej kwestii wyłącznie na wysokości kwoty, którą wpłaciła powódka, przy czym niespornym jest, że stosunek prawny stron był złożony i wchodziły weń różnego rodzaju płatności, a więc pozwany miał prawo i obowiązek zaliczać je zgodnie z jego treścią. Zresztą z zeznań powódki wynika, że nie przykładała żadnej istotnej wagi do wielkości poszczególnych wpłacanych pozwanemu sum. Innymi słowy, o uznaniu świadczenia za wpłatę tytułem waloryzacji nie może przesądzać wyłącznie wola powódki na dokumencie wpłaty, gdyż w przeciwnym razie mogłaby w zasadzie dowolnie ukształtować wielkość dochodzonej kwoty.

Jeżeli chodzi o kwestię negocjowania spornej klauzuli waloryzacyjnej, to Sąd oparł się zeznaniach powódki, które nie potwierdziła jej negocjowania i logicznie wytłumaczyła, że ta kwestia nie była dla niej decydująca o wyborze dewelopera. W odniesieniu do zeznań świadka D. S. Sąd uznał je za wiarygodne, jednakże świadek nie pamiętała szczegółów zawierania umowy z powódką i nie pamiętała, czy zgłaszała zastrzeżenia i w jaki sposób ewentualnie były one negocjowane. Reasumując, strona pozwana nie udowodniła negocjowania przedmiotowej umowy. Oczywiście sam fakt, że powódka podpisując umowę zaakceptowała jej treść, nie świadczy o wynegocjowaniu wzorca umownego. Powódka wiarygodnie wyjaśniła, że w owym czasie wielu deweloperów stosowało tego rodzaju klauzule i wybór tego konkretnego nie był związany akurat z istnieniem tego zapisu we wzorcu, lecz tym, że powódce po prostu podobała się lokalizacja budynku. Zdaniem Sądu jest to wiarygodne, gdyż ludzie rzeczywiście przede wszystkim przy wyborze mieszkania dla siebie (tj. do zamieszkania) kierują się właściwościami lokalu, a nie dodatkowymi klauzulami w umowie deweloperskiej.

Kwalifikacja prawna

Nie ulegało wątpliwości, iż postanowienia o waloryzacji ceny zawarte w umowach stron zostały uznane wyrokiem z dnia 27 lipca 2009 r. przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone i zakazano pozwanemu stosowania tego rodzaju zapisów. Ponadto w dniu 30 marca 2010 r. orzeczenie to zostało wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych pod poz. 1883 i 1884 i z tą też chwilą wyrok ten korzysta z tzw. prawomocności materialnej rozszerzonej, co oznacza zakaz stosowania postanowienia, odnoszący się nie tylko do podmiotu, wobec którego zostało wydane orzeczenie będące podstawą wpisu, ale również do wszystkich przedsiębiorców stosujących wzorce umów w obrocie z konsumentami. Skutkiem prawnym zaistnienia niedozwolonego postanowienia umownego jest częściowa bezskuteczność, polegająca na tym, że postanowienie umowne uznane za niedozwolone staje się bezskuteczne ( verba legis „nie wiąże" – art. 385 ¹ § 2 k.c.), natomiast w pozostałym zakresie umowa jest wiążąca. Innymi słowy „brak związania" postanowieniem umownym na skutek uznania go za niedozwolone nie oznacza nieważności czy bezskuteczności umowy w całości, a jedynie w określonym zakresie (art. 385 ¹ § 2 k.c.).

Bezskuteczność niedozwolonych klauzul następuje ex tunc, a w ich miejsce wchodzą odpowiednie przepisy dyspozytywne. Orzeczenie Sądu, który stwierdza niedozwolony charakter postanowienia umownego, ma bowiem charakter deklaratywny i to zarówno wówczas, gdy Sąd orzeka w ramach kontroli incydentalnej, jak i wtedy, gdy dokonuje kontroli abstrakcyjnej. Klauzule niedozwolone cechuje zatem brak mocy wiążącej od chwili zawarcia umowy lub związania stron wzorcem umownym. Tym samym nie można uznać, iż skoro w czasie zawierania umów przez strony klauzula ta nie została jeszcze uznana za niedozwoloną to może one stanowić podstawę prawną do żądania kwoty waloryzacji.

Reasumując Sąd uznał, iż skoro przedmiotowe klauzule waloryzacyjne zostały uznane za niedozwolone i wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych to również w niniejszym procesie muszą one zostać uznane za takie z uwagi na treść art. 479 ⁴³ k.p.c.

Podkreślić jednak należy, iż za nie uzgodnione indywidualnie uważa się te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Najczęściej będą to sytuacje, gdy umowa zawierana była z użyciem wzorca umownego i kwalifikowane postanowienie albo jest tylko elementem tego wzorca, albo zostało przejęte do umowy (w całości lub części) z wzorca umownego. W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, iż w umowie przedwstępnej (i aneksie) zawarto sporną klauzulę waloryzacyjną, zaś cena w ostatecznych umowach została wyliczona w oparciu o tę klauzulę. Ponadto zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a zatem w niniejszym przypadku na pozwanym przedsiębiorcy. Zdaniem Sądu pozwany jednak pomimo zawnioskowanych dowodów w postaci zeznań świadka, nie wykazał, aby umowa zawierana z powodami została w jakikolwiek sposób negocjowana. Fakt, że umowa sprzedaży ostateczne została zawarta w formie aktu notarialnego nie wpływa na rozstrzygnięcie, w tym sensie, że w akcie notarialnym, tak samo jak w umowach zawartych w innych formach pisemnych lub szczególnych, klauzule abuzywne mogą się znaleźć. Forma aktu notarialnego nie modyfikuje też domniemań i reguł dowodzenia przewidzianych w art. 385 ¹ § 3 i 4 k.c. Dlatego też uznać należało, iż będące przedmiotem sporu umowy zostały przejęte z wzorca zaproponowanego przez pozwanego i nie były z powódką, jako konsumentem indywidualnie negocjowane. Pozwany powoływał się również na okoliczność, iż klauzule niedozwolone w myśl art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. nie dotyczą postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. W ocenie Sądu należy mieć jednak na względzie, iż do klauzul określających główne świadczenia stron nie mogą być zaliczane takie postanowienia, których zastosowanie wywiera wpływ na wysokość świadczeń, w tym świadczeń głównych, np. postanowień zawierających klauzule waloryzacyjne. W wyżej wskazanym przepisie chodzi bowiem o postanowienia bezpośrednio określające główne świadczenia, a nie o postanowienia jedynie pośrednio łączące się z nimi, a więc tylko „dotyczące” czy też „związane” z głównymi świadczeniami stron (Prawo Zobowiązań – część ogólna - System Prawa Prywatnego tom 5, red. prof. dr hab. E. Ł., rok wydania 2006, Wydawnictwo C.H. B., wydanie 1). W niniejszej sprawie cena w akcie notarialnym została wyliczona zgodnie z przedłożonym powodom wcześniej rozliczeniem, wskazującym szczegółowo jakie składniki mają wpływ na jej wysokość, w tym również waloryzacja, a zatem nie można uznać, aby została ona ustalona w sposób jednoznaczny, skoro wartość ta zmieniała się wraz z upływem czasu.

Kolejnym argumentem pozwanej jest to, że klauzula waloryzacyjna była jednym z czynników polepszających wypłacalność dewelopera i jako taka musi być uznana za korzystną dla klientów, który w ten sposób uniknęli ryzyka upadłości pozwanego i związanych z tym poważnych perturbacji finansowych. Zdaniem Sądu nie wszystkie klauzule kształtujące niekorzystnie sytuację prawną konsumenta mogą być uznane za pożądane z ogólnospołecznego punktu widzenia. Przedsiębiorca powinien w taki sposób dbać o różne uwarunkowania prawne i ekonomiczne swojej działalności, aby nie być zmuszonym do tłumaczenia abuzywności wzorca umownego tym, że w przeciwnym razie musiałby zwinąć interes lub ogłosić upadłość.

Mając na uwadze powyższe Sąd zważył, iż w związku z abuzywnością zapisu o waloryzacji ceny i jej nieskutecznością względem powódki z uwagi na treść art. 479 ⁴³ k.p.c. w zw. z pozycją 1883 i 1884 rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów powódka jest uprawniona do żądania zwrotu wpłaconego świadczenia pieniężnego tytułem owej waloryzacji na mocy art. 410 § 1 i § 2 k.c., gdyż podstawa tego świadczenia (czyli waloryzacji) odpadła. Powódka dowiedziała się o abuzywności tych klauzul dopiero po uiszczeniu należności, jest z wykształcenia i zawodu naukowcem (socjolologia). W chwili spełnienia świadczenia nie miała więc wiedzy, że adresatowi świadczenie się nie należy (art. 411 pkt 1 k.c.). Sąd uznaje, że sporna klauzula waloryzacyjna – jako przenosząca z przedsiębiorcy na konsumenta ryzyko finansowe inwestycji – była niezgodna z dobrymi obyczajami i rażąco naruszała interes konsumentów.

Jeżeli chodzi o żądanie odsetek od kwoty głównej, to jest ono częściowo przedawnione, a mianowicie za okres ponad trzy lata licząc wstecz od daty wniesienia pozwu, a więc za okres poprzedzający 13 maja 2012 r.

Z tych też względów orzeczono jak w punkcie I. sentencji wyroku na podstawie art. 410 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i § 2 k.c.

W pozostałym zakresie powództwo oddalono w punkcie II. sentencji – w zakresie części kwoty głównej na mocy art. 410 § 1 k.c. a contrario, częściowo w zakresie odsetek – na mocy art. 118 k.c. w zw. z art. 117 § 2 k.c.

Koszty procesu

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 100 k.p.c. Powódka wygrała proces w 92%, pozwana – w 8%. Koszty powódki to: opłata sądowa od pozwu (1.193 zł), opłata za czynności radcy prawnego w stawce minimalnej (2.400 zł, § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych […]), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). 92% z sumy tych kosztów to: 3321,20 zł. Koszty pozwanej to: czynności radcy prawnego w stawce minimalnej (2.400 zł, § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych […]), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). 8% z sumy tych kosztów to: 193,36 zł. Różnica na korzyść pozwanej to: 3127,84 zł ( punkt III. sentencji).