Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2015r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2015r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa E. B. i P. B. (1)

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 23 grudnia 2014r., sygn. akt I C 880/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 2 w ten sposób, że:

- zasądza dodatkowo od pozwanego na rzecz powoda E. B. kwotę 24.655 ,03 zł (dwadzieścia cztery tysiące sześćset pięćdziesiąt pięć złotych trzy grosze), w tym kwotę 20.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 kwietnia 2014r. do dnia zapłaty a kwotę 4.655,03 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 maja 2014r. do dnia zapłaty, oraz odsetki ustawowe od kwoty 30.000 zł za okres od dnia 25 kwietnia 2014r. do dnia 18 września 2014r.;

- zasądza od pozwanego na rzecz powoda P. B. (1) kwotę 21.802,19 zł (dwadzieścia jeden tysięcy osiemset dwa złote dziewiętnaście groszy), w tym kwotę 20.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 kwietnia 2014r. do dnia zapłaty a kwotę 1.802,19 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 6 maja 2014r. do dnia zapłaty;

b) w punkcie 3 w ten sposób, że koszty procesu rozdziela między stronami stosunkowo

i z tego tytułu:

- zasądza od pozwanego na rzecz powoda E. B. kwotę 3.640,56 zł;

- zasądza od powoda P. B. (1) na rzecz pozwanego kwotę 1.152,35 zł;

II. w pozostałej części apelację oddala;

III.  zasądza od pozwanego tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, po ich wzajemnym stosunkowym rozdzieleniu:

- na rzecz powoda E. B. kwotę 767 zł;

- na rzecz pow oda P. B. (1) kwotę 506 zł.

SSA Bogdan Wysocki SSA Ewa Staniszewska SSA Małgorzata Gulczyńska

UZASADNIENIE

Powodowie E. B. i P. B. (1) wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w Ł.:

1.  na rzecz E. B.:

a)  kwoty 60.000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią matki na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25.04.2014 r. do dnia zapłaty,

b)  kwoty 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią brata na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25.04.2014 r. do dnia zapłaty,

c)  kwoty 7.458,09 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 60.000 zł za okres od dnia 15.08.2013 r. do dnia 24.04.2014 r. oraz od kwoty 20.000 zł od dnia 04.07.2013 r. do dnia 24.04.2014 r., w zapłacie zadośćuczynienia wraz z dalszymi odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

d)  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda E. B. kosztów procesu według norm przepisanych, w tym zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 zł wraz z kosztami opłat skarbowych od udzielonych pełnomocnictw w wysokości 34 zł;

1.  na rzecz powoda P. B. (1):

a)  kwoty 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią żony na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25.04.2014 r. do dnia zapłaty,

b)  kwoty 65.000 zł tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią syna na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25.04.2014 r. do dnia zapłaty,

c)  kwoty 10.382,19 zł tytułem skapitalizowanych odsetek od kwoty 40.000 zł za okres od dnia 15.08.2013 r. do dnia 24.04.2014 r. oraz od kwoty 65.000 zł od dnia 04.07.2013 r. do dnia 24.04.2014 r., w zapłacie zadośćuczynienia wraz dalszymi odsetkami ustawowymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

d)  zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda P. B. (1) kosztów procesu według norm przepisanych, w tym zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 zł wraz z kosztami opłat skarbowych od udzielonych pełnomocnictw w wysokości 34 zł.

Pozwany wniósł o oddalenia powództwa oraz o zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Koninie zasądził powodowi E. B. od pozwanego kwotę 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 września 2014 r. ( pkt 1), oddalił powództwo w pozostałej części ( pkt 2), zasądził pozwanemu od powodów kwotę 2.531 zł kosztów procesu ( pkt 3).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

W dniu 06 sierpnia 1998 r. w miejscowości D. gm. O., D. B. (1) kierujący samochodem (na prośbę właściciela pojazdu powoda P. B. (1)) naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowymi i przy wjeździe na skrzyżowanie z drogi podporządkowanej na drogę pierwszeństwa przejazdu, wjechał na skrzyżowaniu pomiędzy zestaw samochodu ciężarowego marki J., a ciągnioną przez niego przyczepę, w następstwie czego, pasażerowie samochodu osobowego: D. B. (2) – żona powoda P. B. (1) (ur. (...)) i ich roczny syn P. (ur. (...)) ponieśli śmierć, a drugi z małoletnich synów E. B. (drugi z powodów w niniejszym procesie, ur. (...)) doznał obrażeń ciała w postaci złamania kości promieniowej prawej i otwartego złamania obojczyka prawego, co naruszyło prawidłowe funkcjonowanie jego organizmu na czas poniżej 7 dni, za co prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Kole z dnia 09.03.1999 r., został uznany winnym zarzucanego mu czynu.

P. B. (1) i D. B. (2) pobrali się 17.10.1992 r. Małżonkowie B. mieszkali w zabudowaniach gospodarstwa rolnego rodziców P. B. (1), w miejscowości (...), ale sami posiadali gospodarstwo rolne niezabudowane na terenie gminy S. o pow. 11 ha, w tym 2 ha sadu, nadto w 1997 r. przejęli zabudowane gospodarstwo rolne o pow. 11,20 ha, położone w miejscowości (...), gmina G., od rodziców D. B. (2).

Przed wypadkiem rodzina powodów, żyła w zgodzie, wzajemnie się wspierając.

W następstwie zdarzenia z dnia 06.08.1998 r. małoletni wtedy powód E. B. trafił do szpitala, gdzie przebywał przez okres miesiąca czasu, po czym wrócił do domu. Powód P. B. (1), przeżył szok. Bezpośrednio po zdarzeniu miał rozmowę z psychologiem policyjnym, później wspierali go rodzice, a zwłaszcza ojciec. Przez jakiś czas zażywał leki uspakajające przepisane przez lekarza rodzinnego. Po upływie 3 lat od zdarzenia, pogodził się ze stratą i zaczął normalnie funkcjonować, w tym w interesie syna E.. Relacje miedzy powodem P. B. (1), a rodzicami jego zmarłej żony uległy znacznemu pogorszeniu, dziadkowie ze strony matki przestali interesować się małoletnim wnukiem E.. Powód ożenił się powtórnie w 2001 r., z M. B.. Z drugiego małżeństwa ma dwoje dzieci, córkę W. ur. (...) i syna H. ur. (...) Aktualne miejsce zamieszkania powoda P. B. (1), jego żony M. i synów z drugiego małżeństwa, stanowi dom wybudowany w miejscowości (...), gm. S., gdzie powód (z zawodu ogrodnik) prowadzi gospodarstwo rolne o pow. 11 ha, wykorzystywane na cele ogrodniczo- szkółkarskie. Obydwaj powodowie, są współwłaścicielami gospodarstwa rolnego w B., gm. Grabów, z tym że gospodarstwem tym aktualnie zarządza powód P. B. (1), ziemia orna tego gospodarstwa przeznaczona jest na cele produkcji ogólnorolnej, a 4 ha stanowi sad. E. B. udział we współwłasności nabył w drodze dziedziczenia po zmarłej matce D.. Zdarzenie z 1998 r. w związku z niniejszym procesem wywołuje u powoda P. B. (1) taki stan, „że do równowagi po rozprawie musi dochodzić przez kilka dni”.

Powód E. B. w chwili wypadku, w którym zginęła jego matka i zmarł w wyniku obrażeń brat P., miał sześć lat, sytuację rodziny i sam wypadek pamięta w urywkach, o tym ze mama zmarła dowiedział się po opuszczeniu szpitala, zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami rodziców, naukę w klasie 0 szkoły podstawowej podjął w miejscowości C., gm. Grabów, mieszkając u dziadków ze strony mamy. Na zajęcia był zawożony przez babcię jej samochodem, a do domu wracał autobusem szkolnym, ocenia ten okres negatywnie, bo nie było z nim taty, naukę w klasie I szkoły podstawowej podjął już w S. i zamieszkał z ojcem. Opiekę zapewniali mu ojciec i dziadek ze strony ojca. Druga żona ojca, na początku starała się zastąpić mu mamę, ale po urodzeniu się jej dzieci „był odstawiony na boczny tor.” Ukończył w terminie szkołę podstawową i gimnazjum. Następnie ukończył szkołę zawodową w P. zdobywając zawód ogrodnika, aktualnie jest w klasie IV czteroletniego technikum mechanizacji rolnictwa w P. w systemie zaocznym. Od 3 lat mieszka w B., w zabudowaniach gospodarstwa rolnego, którego jest współwłaścicielem. Mieszka tam także babcia ze strony mamy, ale oboje prowadzą oddzielne gospodarstwo domowe. Pomaga ojcu w pracach w gospodarstwach: w B. i w miejscowości B.. Dzięki tej pracy ma utrzymanie, ponadto nadal otrzymuje on rentę po mamie, aktualnie w kwocie po 813 zł netto miesięcznie.

W związku z wypadkiem z 1998 r. nie korzystał z pomocy medycznej, psychologicznej czy też pomocy psychiatry, wsparcie miał od dziadków ze strony ojca i od ojca. Wedle powoda E. B., dopiero, gdy był w klasie IV szkoły podstawowej, zrozumiał, że mamy przy nim nie ma i nie będzie.

W 2015 r. E. B. przejmie gospodarstwo rolne w B..

Obydwaj powodowie wspominają, mamę E., w jej urodziny, imieniny 1 listopada.

Powodowie reprezentowani przez Centrum (...), a następnie pełnomocnika, wystąpili do pozwanego Towarzystwa (...), które jest następcą prawnym Zakładu (...), w którym samochód kierowany przez sprawcę wypadku miał ubezpieczenie w zakresie OC i w 2008 r. w ramach odpowiedzialności w oparciu o umowę ubezpieczenia i przepis art. 446 § 3 k.c. na mocy ugody z dnia 02.12.2008 r. wypłacono powodom (w oparciu o wniosek z dnia 17.06.2007 r.) łączną kwotę 40.000 zł odszkodowania. W dniu 27.04.2013 r. zgłoszono wniosek dotyczący zadośćuczynienia opartego o przepis art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. Żądanie P. B. (1) określono kwotami: 100.000 zł. w związku ze śmiercią żony i 100.000 zł w związku ze śmiercią syna, natomiast E. B. żądał w związku ze śmiercią matki i brata 2 x po 80.000 zł. Decyzją z dnia 03.07.2014 r. pozwany dokonał wypłat na rzecz E. B. kwot: 20.000 zł (w związku ze śmiercią matki) i 5.000 zł (w związku ze śmiercią brata P.), natomiast powodowi P. B. (1) wypłacono kwotę 15.000 zł w związku ze śmiercią syna P..

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle dokonanych ustaleń faktycznych tylko żądanie powoda E. B. w części zasługiwało na uwzględnienie.

Dominującym obecnie poglądem, przy ocenie czy doszło do naruszenia dobra osobistego podstawowe znaczenie ma nie tyle subiektywne odczucie osoby żądającej ochrony prawnej ile to jaką reakcję wywołuje w społeczeństwie to naruszenie. Więź rodzinna na której zerwanie powołują się powodowie nie ma charakteru uniwersalnego dla każdej jednostki ludzkiej, nie oznacza czegoś cennego i znaczącego dla każdego człowieka, jest stanem faktycznym-biologicznym, prawnym i społecznym, a nie wartością niematerialną taką jak np. wolność człowieka, dobre imię i cześć. Niedopuszczalne jest przyjęcie, że niejako automatycznie na skutek śmierci żony i matki oraz syna i brata doszło do zerwania tej więzi i to uprawnia do żądania zadośćuczynienia. Przesłankami przyznania ww. świadczenia jest bezprawne i zawinione działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego, naruszenie dobra osobistego powodujące szkodę majątkową i związek przyczynowy między tym naruszeniem, a szkodą niemajątkową, która spowodowała jest naruszeniem. Art. 448 k.c. nie wymienia konkretnych dóbr osobistych ale należy do niego stosować odpowiednio art. 23 k.c. Katalog dóbr osobistych przyjętych w tym przepisie nie ma charakteru zamkniętego. Tym samym jest możliwe przyjęcie, że dobrem osobistym jest prawo każdej jednostki do życia w pełnej rodzinie, a przez śmierć D. B. (2) i małoletniego P. B. (2) powodowie zostali pozbawieni możliwości życia w pełnej rodzinie tj. utracona została więź rodzinna, duchowa i emocjonalna ze zmarłymi w wyniku zdarzenia z 06.08.1998 r. członkami rodziny. Niewątpliwie rodzina znajduje się pod opieką i ochroną państwa polskiego. Niewątpliwie sprawca wypadku komunikacyjnego na skutek zachowania którego poniosła śmierć żona i matka oraz syn i brat powodów, naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym ale dopuścił się tego nieumyślnie. Przy stosowaniu przepisu art. 448 k.c. sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych, w tym winę sprawcy naruszenia dóbr osobistych i jej stopień oraz rodzaj naruszonego dobra (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia 2006 r. (...) 245/05). Roszczenie wynikające z art. 448 k.c. nie powinno być traktowane jako mające charakter czy aspekt zmierzający wyłącznie do ukarania sprawcy(penalny). Jego rola polega wyłącznie na zapobieżeniu trwania naruszenia i możliwego do osiągnięcia złagodzenia skutków negatywnych doznań wynikających z naruszenia dóbr osobistych. Dlatego oceniając zarówno możliwość zasądzenia jak i wysokość odpowiedniej sumy pieniężnej, sąd musi wziąć pod uwagę kompensacyjny, a nie represyjny charakter zadośćuczynienia. W orzecznictwie podkreśla się, że fakultatywność zadośćuczynienia z art. 448 k.c. wynika nie tylko z jego treści ale i funkcji zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Jako podstawowe kryteria decydujące o możliwości zasądzenia zadośćuczynienia wskazuje się m. in. stopień winy naruszyciela, rodzaj naruszonego dobra oraz poczucie pokrzywdzenia poszkodowanego. Co do kwestii winy strony pozwanej - która odpowiada za sprawcę wypadku tj. za naruszenie przez sprawcę wypadku drogowego przepisów ruchu drogowego - to była ona nieumyślna jak i skutki tego zdarzenia były objęte winą nieumyślną. Stopień winy pozwanego za nieodwracalne i tragiczne dla powodów skutki wypadku nie należy uznać za rażący. Niewątpliwie skutki wypadku w postaci śmierci dwóch członków czteroosobowej rodziny powodów łączyły się z poczuciem krzywdy u powodów, szczególnie długotrwałym dla powoda E. B.. Z tym, że należy zauważyć, że powodowie nie korzystali z profesjonalnej pomocy medycznej, od daty zdarzenia upłynęło blisko 17 lat, powód P. B. (1) ponownie założył rodzinę (od 2001 r. jest ponownie żonaty i z drugiego małżeństwa ma dwoje małoletnich dzieci), od tego czasu funkcjonuje w pełnej rodzinie. Sposób w jaki upływ czasu od zdarzenia wpłynął na sytuację rodzinną stron (nie czyniąc z tego faktu żadnego zarzutu) potwierdza strona powodowa mówiąc odnośnie dwu osób zmarłych w dniu 6 sierpnia 1998 r. że „wspominamy z E. mamę w jej urodziny i imieniny oraz 1 listopada”. W tym stanie krzywda powodów obciążonych skutkiem śmierci żony i matki, syna i brata, nowymi obowiązkami, pozbawionych poczucia bezpieczeństwa, które zapewniała zmarła wskazuje, że uwzględnionymi winny zostać co do zasady, argumenty powoda E. B.. Utracił on matkę będąc w takim wieku, że nieodwracalność straty zrozumiał dopiero po kilku latach od zdarzenia, w ogóle nie poznał brata, który zmarł skutkiem obrażeń doznanych w ww. wypadku drogowym. W tej sytuacji (uwzględniając jednak upływ czasu i brak na chwilę orzekania uszczerbku na zdrowiu w zakresie nasilenia dolegliwości odczuwanych przez powodów w związku z zerwaniem więzi rodzinnych oraz działanie sprawcy wypadku za którego odpowiada pozwany) skutkuje tym, że zasądzono na rzecz powoda E. B. zadośćuczynienie w łącznej kwocie 30.000 zł (jako sumę kwot: 20.000 zł w związku ze śmiercią matki i 10.000 zł w związku ze śmiercią brata).

W ocenie Sądu Okręgowego brak było podstaw do zasądzenia dalszych kwot, na rzecz powoda E. B. i na rzecz powoda P. B. (1) tytułem zadośćuczynienia z art. 448 k.c. Zasądzenie zadośćuczynienie w żądanych w pozwie kwotach nie byłoby naprawieniem krzywdy, ale źródłem wzbogacenia, wygórowane i oderwane od aktualnych warunków ekonomicznych społeczeństwa i przeciętnej stopy życiowej, a poczucie krzywdy ujawniane w toku sprawy jest następstwem wynikającym z faktu, że powodowie muszą wracać do przeżyć związanych ze zdarzeniem, poprzez fakt wytoczenia procesu po blisko 17 latach od zdarzenia będącego przyczyną sprawczą procesu.

Wobec tego Sąd Okręgowy uwzględnił tylko żądanie powoda E. B. w części a w pozostałym zakresie powództwo oddalił.

Odsetki ustawowe Sąd zasądził od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu i oddalił w całości żądanie dotyczące odsetek skapitalizowanych.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c., art. 100 k.p.c.

Apelację od wyroku wnieśli powodowie, zaskarżyli go w części oddalającej powództwo obu powodów (pkt 2) oraz w części rozstrzygającej o kosztach (pkt 3). Powodowie zarzucali rozstrzygnięciu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego w określeniu rozmiarów krzywdy powodów i uznanie, że poczucie krzywdy powodów ujawnione w toku sprawy jest następstwem wynikającym z faktu, że powodowie muszą wracać do przeżyć związanych ze zdarzeniem poprzez fakt wytoczenia procesu po blisko 17 latach od zdarzenia będącego przyczyną sprawczą procesu;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

–

art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że kwota 30.000 zł na rzecz powoda E. B. stanowi adekwatne zadośćuczynienie za krzywdę spowodowaną śmiercią matki i brata;

–

art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zadośćuczynienie w żądanej w pozwie kwocie nie byłoby naprawieniem szkody ale źródłem wzbogacenia, wygórowane i oderwane od aktualnych warunków ekonomicznych społeczeństwa i przeciętnej stopy życiowej;

–

art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że ustawowe odsetki winny być zasądzone od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu.

Wskazując na powyższe zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez: podwyższenie kwoty zasądzonej w punkcie 1 na rzecz powoda E. B. do kwoty 87.458,09 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25.04.2014 r. do dnia zapłaty; zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda P. B. (1) kwoty 115.382,19 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25.04.2014 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelację w pewnej części należy uznać za uzasadnioną.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji nie budzą wątpliwości i stąd Sąd Apelacyjny przyjmuje je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Ustalenia te nie są przy tym podważane w apelacji, mimo podniesienia przez skarżących zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc. Jego analiza pozwala bowiem na przyjęcie, że intencją apelujących nie jest wzruszenie któregokolwiek z ustaleń faktycznych sądu, ale zakwestionowanie prawidłowości oceny ustalonego stanu faktycznego z punktu widzenia przepisu art. 448 kc.

Podzielić należy natomiast w części podniesione w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego.

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że nie było podstaw do oddalenia w całości roszczenia powoda P. B. (1) o przyznanie mu świadczenia, o jakim mowa w art. 448 kc, z tytułu krzywdy związanej ze śmiercią współmałżonka.

Okoliczności przywołane w tym względzie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku mogły mieć znaczenie jedynie dla ustalenia rozmiarów tej krzywdy i wynikającej stąd wysokości świadczenia.

Niemniej, nie może ulegać wątpliwości, że dla każdej osoby, żyjącej w zgodnym związku małżeńskim, w tym powoda, śmierć współmałżonka stanowi wstrząs, wywołując cierpienia psychiczne, poczucie żalu i osamotnienia. Od konstrukcji psychicznej danej osoby zależy jedynie, jak szybko udaje jej się przezwyciężyć traumę i wrócić do normalnego życia.

Powód dość szybko, bo po upływie trzech lat wstąpił w nowy związek małżeński, kompensując w ten sposób w znacznym stopniu krzywdę związaną z utratą pełnej rodziny.

Okoliczność ta oraz upływ kilkunastu lat między wypadkiem a wystąpieniem z roszczeniem musi w istotny sposób wpływać na miarkowanie należnego powodowi świadczenia z tytułu zadośćuczynienia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, biorąc pod uwagę wszystkie wymienione okoliczności, należna powodowi P. B. (1) kwota zadośćuczynienia z omawianego tytułu winna wynosić 20.000 zł.

Trafnie także zarzuca się w apelacji przyznanie zaniżonego świadczenia z tytułu zadośćuczynienia w związku ze śmiercią matki powodowi E. B..

Należy uwzględnić, że powód ten został pozbawiony rodzica w okresie dziecięcym, w momencie rozpoczynania nauki (w klasie zerowej). W tym okresie poczucie osamotnienia u dziecka musiało być szczególnie dotkliwe i wątpliwe jest, aby mogło być rekompensowane zawarciem przez ojca nowego związku małżeńskiego. Rozmiary krzywdy doznanej przez powoda należy uznać w tej sytuacji za znaczne.

Należy jednak z drugiej strony uwzględnić znaczny upływ czasu jaki minął od śmierci matki powoda, który niewątpliwie pozwolił na przezwyciężenie w przeważającym stopniu wynikającej stąd traumy.

W tym stanie rzeczy za kwotę świadczenia z art. 448 kc, adekwatną do wszystkich okoliczności sprawy, należną powodowi E. B. z tytułu śmierci matki, należy uznać łącznie 60.000 zł. Ponieważ poza procesem wypłacono mu na poczet tego świadczenia 20.000 zł, a sąd I instancji w zaskarżonym wyroku zasądził dalsze 20.000 zł, pozostaje do zasądzenia z tego tytułu kwota 20.000 zł.

Zgodzić należy się także ze skarżącymi, iż sąd I instancji dopuścił się naruszenia przepisów art. 481 kc w zw. z art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 392), przyznając odsetki od zasądzonego na rzecz powoda E. B. świadczenia dopiero od dnia doręczenia pozwanemu pozwu.

Przy zapłacie zadośćuczynienia, w tym opartego na przepisie art. 448 kc, obowiązuje ogólna reguła, wynikająca z art. 455 kc, zgodnie z którą świadczenie to powinno być spełnione przez sprawcę szkody bezpośrednio po wezwaniu go o zapłatę ( por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1970r w spr. II PR 257/70, OSNCP, z. 6 z 1971r, poz. 103, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 1998r w spr. III CKN 330/97, OSNC, z. 12 z 1998r, poz. 209, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2003r w spr. II CK 146/02, LEX nr 82271, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2004r w spr. I CK 83/04, Monitor Prawniczy, nr 16 z 2004r, str. 726 itp.).

Odnośnie roszczeń przysługujących od zakładu ubezpieczeń z tytułu odpowiedzialności cywilnej, wynikającej z ubezpieczeń obowiązkowych, termin ten modyfikowany jest przez przepisy w/w art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003r o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Zasadą jest, że ubezpieczyciel ma obowiązek wypłacić odszkodowanie w terminie 30 dni, licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie (art. 14 ust. 1), o ile tylko poszkodowany wskazał podstawy faktyczne do ustalenia wysokości szkody oraz, w przypadku zadośćuczynienia, określił wysokość żądania.

Z upływem tego terminu zakład ubezpieczeń, o ile nie zachodzą wyjątkowe okoliczności, o których mowa w art. 14 ust. 2 w/w ustawy, pozostaje w opóźnieniu w wykonaniu zobowiązania, uzasadniającym zasądzenie od niego odsetek ustawowych na podstawie przepisów art. 481 § 1 i 2 zd. 1 kc.

Pozwany, po zgłoszeniu mu roszczeń z art. 448 kc pismem z dnia 25 kwietnia 2013r. ostatecznie zajął wobec nich stanowisko (zob. akta szkodowe) w pismach z dnia 3 lipca 2013r. (co do roszczeń związanych ze śmiercią P. B. (2)) i z dnia 14 sierpnia 2013r. (co do świadczeń związanych ze śmiercią D. B. (2)).

Rację zatem mają apelujący, iż co najmniej od dnia następnego po zajęciu jednoznacznego stanowiska co do tych świadczeń pozwany pozostaje w opóźnieniu w ich spełnieniu, uzasadniającym roszczenia odsetkowe na podstawie art. 481 kc.

Skutkuje to dodatkowym zasądzeniem na rzecz E. B. skapitalizowanych odsetek ustawowych od kwoty 40.000 zł (świadczenie z tytułu zgonu D. B. (2)) za okres od 15 sierpnia 2013r. do 24 kwietnia 2014r., które wynoszą kwotę 3.604,36 zł oraz od kwoty 10.000 zł (przyznane w wyroku świadczenie z tytułu zgonu P. B. (2)) za okres od 4 lipca 2013r. do 24 kwietnia 2014r., które wynoszą kwotę 1.050,67 zł.

Łącznie zatem na rzecz powoda E. B. podlega zasądzeniu dodatkowo kwota 24.665,03 zł (20.000 zł + 3.604,36 zł + 1.050,67 zł).

Odsetki za opóźnienie w zapłacie roszczeń głównych (łącznie 50.000 zł) należą się powodowi E. B. od dnia 25 kwietnia 2014r. (do dnia 24 kwietnia 2014r. odsetki zostały skapitalizowane) a odsetki od skapitalizowanych odsetek od dnia wniesienia pozwu, czyli od dnia 6 maja 2014r. (art. 481 kc, art. 482 § 1 kc).

Z kolei powodowi P. B. (1) należą się odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 20.000 zł za okres od 15 sierpnia 2013r. do 24 kwietnia 2014r. w kwocie 1.802,19 zł.

Łącznie zatem na rzecz tego powoda podlega zasądzeniu kwota 21.802,19 zł, przy czym, analogicznie, odsetki za opóźnienie w spełnieniu roszczenia głównego należą się od dnia 25 kwietnia 2014r., a odsetki od skapitalizowanych odsetek od dnia wniesienia pozwu.

Omówiona wyżej zmiana zaskarżonego wyroku pociąga zarazem korektę zawartego tam rozstrzygnięcia o kosztach procesu, które podlegają wzajemnemu rozdzieleniu, proporcjonalnie do ostatecznego wyniku sporu, przy przyjęciu, że powód E. B. utrzymał się przy roszczeniach stanowiących 62,5% (54.665,03zł/87.459zł), a powód P. B. (1) przy roszczeniach stanowiących 18,9% (21.802,19zł/115.383zł) żądań powództwa (art. 100 kpc) oraz przy założeniu, że pozwanemu należy się z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika jedno wynagrodzenie w wysokości 7.217 zł.

E. B. poniósł w postępowaniu przed Sądem Okręgowym koszty w łącznej wysokości 7.990 zł (opłata od pozwu 4.373 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika 3.617 zł), a pozwany w stosunku do roszczeń tego powoda poniósł koszty w wysokości 3.608,50 zł (7.217 zł x ½). Razem koszty te wyniosły zatem kwotę 11.598,50 zł, z czego powoda obciąża 37,5 %, czyli kwota 4.349,44 zł. Oznacza to, że z omawianego tytułu pozwany zobowiązany jest do zwrotu powodowi kwoty 3.640,56 zł (7.990 zł – 4.349,44 zł).

Z kolei powód P. B. (1) poniósł w postępowaniu pierwszoinstancyjnym koszty w łącznej wysokości 9.387 zł (opłata od pozwu 5.770 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika 3.617 zł), a pozwany w stosunku do roszczeń tego powoda poniósł koszty w wysokości 3.608,50 zł (7.217 zł x ½). Razem koszty te wyniosły zatem kwotę 12.995,50 zł, z czego pozwanego obciąża 18,9 %, czyli kwota 2.456,15 zł. Oznacza to, że z omawianego tytułu powód zobowiązany jest do zwrotu pozwanemu kwoty 1.152,35 zł (3.608,50 zł – 2.456,15 zł).

Z tych przyczyn na podstawie art. 386 § 1 kpc oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego i procesowego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Dalej idące zarzuty i wnioski apelacji uznać należało natomiast za bezzasadne.

Z przyczyn, o których była już wyżej mowa, żądania zasądzenia na rzecz powodów wyższych kwot z tytułu krzywdy związanej ze śmiercią D. B. (2) należy uznać za wygórowane i nieadekwatne do opisanych, szczególnych okoliczności sprawy (znaczny upływ czasu od zdarzenia oraz stosunkowo szybkie założenie przez P. B. (1) nowej rodziny).

Podobnie, z analogicznych przyczyn, nie ma podstaw do zasądzania na rzecz powodów dalszych świadczeń z tytułu śmierci w wypadku P. B. (2).

Każdy z powodów z tego tytułu otrzymał ostatecznie kwotę 15.000 zł (w tym P. B. (1) w całości przed procesem).

Świadczenia w tej wysokości należy uznać za odpowiednie do doznanej krzywdy.

Dodatkowo trzeba także mieć tu na uwadze okoliczność, że w chwili śmierci P. B. (2) był w wieku jednego roku.

Z natury rzeczy nie zdążyły się jeszcze między nim a pozostałymi członkami rodziny wykształcić silne więzi rodzinne, co w pewnym stopniu łagodziło poczucie straty i krzywdy po śmierci dziecka.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie II wyroku.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono (punkt III wyroku) na podstawie przepisów art. 100 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc, rozdzielając je proporcjonalnie do wyników tego postępowania, przy przyjęciu, że powód E. B. wygrywa apelacje w 43% (24.655zł/57.459zł), a powód P. B. (1) w 18,9% (21.802,19zł/115.382zł), a pozwanemu należą się koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 2.700 zł.

Biorąc pod uwagę poniesione przez każdą ze stron koszty tego postępowania pozwany zobowiązany jest do zwrotu na rzecz E. B. kwoty 767 zł, a na rzecz P. B. (1) kwoty 506 zł.

/-/ B. Wysocki /-/ E. Staniszewska /-/ M. Gulczyńska