Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 sierpnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Świdnicy II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Jerzy Dydo

Sędziowie: SO Małgorzata Mróz

SO Joanna Sawicz

Protokolant Elżbieta Janus

po rozpoznaniu w dniu 8 sierpnia 2017 r. w Świdnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy K.

przeciwko (...) Bank (...) SA w W.

o ustalenie treści stosunku prawnego lub o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śląskich

z dnia 30 marca 2017 r., sygn. akt I C 782/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt II w ten sposób, że punkt II uchyla;

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej 2.573 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

(...)

Sygn. akt II Ca 391/17

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich I Wydział Cywilny wyrokiem z dnia 30 marca 2017 roku ustalił, że strona powodowa Gmina K. nie jest zobowiązana do zapłaty na rzecz strony pozwanej (...) Bank (...) S.A. w W. kwoty 13.373,38 zł wraz ustawowymi odsetkami w wysokości 8%, liczonymi od kwoty 9.945,90 zł od dnia 26 maja 2015 r. objętej bankowym tytułem egzekucyjnym numer (...) z 25 maja 2015 r. , któremu Sąd Rejonowy w Ząbkowicach Śląskich postanowieniem z dnia 12 czerwca 2015 r., w sprawie sygn. akt (...)nadał klauzulę wykonalności, w pozostałej części powództwo oddalił oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda 3.069 zł kosztów procesu. Sąd ten ustalił, że postanowieniem z dnia 30.07.2012r, Sąd Rejonowy Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu stwierdził, że spadek po W. S., zmarłym dnia 13.08.2010r. w K., na podstawie ustawy, nabyła z dobrodziejstwem inwentarza Gmina K.. Komornik przy Sądzie Rejonowym w Ząbkowicach Śląskich protokołami z dnia 31.07.2012, 23.08.2012 r. dokonał spisu inwentarza po zmarłym spadkodawcy W. S. i ustalił wartość czynną spadku na kwotę 28.500 zł, a wartość długów spadkowych na kwotę 1.029.782,45 zł. W dniu 15.12.2014 r. Urząd Skarbowy w Z. dokonał zajęcia rachunku bankowego Gminy K. na poczet egzekwowanej należności w wysokości 30.387,57 zł, a w dniu 15.12.2014 r . B. S. w Z. dokonał przelewu powyższej kwoty na rzecz U. S. w Z.. Z ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego wynika też, że spadkodawca W. S. w dniu 27.03.2008 r., zawarł z (...) S.A Oddział w Polsce umowę o kredyt, a strona pozwana jest następcą prawnym (...) S.A Oddział w Polsce oraz, że postanowieniem Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śląskich z dnia 12 czerwca 2015r., Sąd ten nadał klauzulę wykonalności pochodzącemu od wierzyciela (...) Bank (...) S.A w W., bankowemu tytułowi egzekucyjnemu numer (...), z dnia 25 maja 2015r., na podstawie którego dłużnik Gmina K., powinna zapłacić wierzycielowi kwotę 13.373,38zł., z ustalonymi odsetkami, zastrzegając dłużnikowi – spadkobiercy prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. W dniu 17 lipca 2015 r (...) Bank (...) S.A. w W. wniósł do Komornika przy Sądzie Rejonowym w Ząbkowicach Śląskich, wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko Gminie K. na podstawie wskazanego wyżej tytułu wykonawczego - bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...) z dnia 25 maja 2015r. w wyniku czego stronie pozwanej przekazana została przez komornika kwota 14.123,69zł w związku z toczącym się postępowaniem egzekucyjnym. W dniu 18.02.2016. strona pozwana zwróciła na konto komornika powyższą kwotę. Kwota ta została złożona przez komornika w depozycie ministra Finansów.

Przy poczynionych wyżej ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy, wobec uznania powództwa przez stronę pozwaną, że powód nie jest zobowiązany do zapłaty na jej rzecz kwoty objętej bankowym tytułem egzekucyjnym numer (...) z 25 maja 2015 r., uwzględnił powództwo w tym zakresie, przyjął, iż stosownie do treści art. 213 § 2 kpc jest tym uznaniem związany, bowiem w jego ocenie w niniejszej sprawie brak było podstaw ażeby przyjąć, iż uznanie to jest sprzeczne z prawem, z zasadami współżycia społecznego lub zmierza do obejścia prawa. Sąd Rejonowy podkreślił, że w sprawie bezspornym było, iż Gmina K. nabyła spadek z dobrodziejstwem inwentarza po zmarłym w dniu 13.08.2010 r. W. S. oraz to, że Komornik przy Sądzie Rejonowym w Ząbkowicach Śląskich dokonał spisu inwentarza po tym zmarłym i ustalił wartość czynną spadku na kwotę 28.500 zł, a w wyniku prowadzonego przez U. S. w Z. postępowania egzekucyjnego, Gmina K. spłaciła dług spadkodawcy w wysokości 30.387,57 zł. Sąd orzekający zwrócił uwagę na to, że zgodnie z art. 1031 §2 kc. podstawową zasadą dziedziczenia spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest ponoszenie przez spadkobiercę odpowiedzialności za długi spadkodawcy tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku, a reguła ta zostaje ograniczona jedynie wówczas, jeżeli spadkobierca podstępnie zataił część majątku spadkowego lub zgłosił nieistniejące długi. Działanie tej reguły zostaje też ograniczone, jeżeli spadkobierca spłaca niektóre długi spadkowe, wiedząc o istnieniu innych długów spadkowych, co w ocenie Sądu I Instancji świadczy o tym, że ustawodawca powiązał możliwość i zakres korzystania z dobrodziejstwa inwentarza z rzetelnością zachowania się spadkobiercy. Sąd Rejonowy podniósł nadto, że w wypadku nieuczciwych zachowań spadkobiercy, nakierowanych na zafałszowanie stanu spadku, traci on ten przywilej całkowicie, natomiast w przypadku nieuprawnionego faworyzowania niektórych wierzycieli z pokrzywdzeniem innych, znanych spadkobiercy, jego odpowiedzialność poszerza się o tyle, by zapewnić także pominiętym wierzycielom należyte zaspokojenie i spadkobierca ponosi wówczas odpowiedzialność za nieuwzględnione długi ponad wartość stanu czynnego spadku do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe - art. 1032 § 2 k.c., przy czym Sąd orzekający zaznaczył, że na występowanie takich okoliczności tj., ograniczających regułę wynikającą z art. 1031 § 2 k.c., strona pozwana nie wskazała, a zatem na podstawie powoływanych wyżej przepisów, przy zastosowaniu art., 213 § 2 k.p.c. Sąd ten orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Sąd Rejonowy oddalił roszczenie powoda w zakresie roszczenia ewentualnego tj., zasądzenia od strony pozwanej kwoty 15.459,12 zł., przyjmując, że roszczenie ewentualne to roszczenie zgłoszone w pozwie obok roszczenia głównego na wypadek nieuwzględnienia roszczenia głównego, które Sąd rozpoznaje i orzeka o nim dopiero po oddaleniu głównego żądania pozwu. Ponieważ roszczenie główne powoda zostało uwzględnione, brak było podstaw do uwzględnienia roszczenia ewentualnego, co skutkowało oddaleniem go przez Sąd I Instancji. O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i obciążył nimi w całości stronę pozwaną mając na uwadze, że do uznania powództwa przez stronę pozwaną doszło w toku postępowania, a nie przy pierwszej czynności procesowej.

Apelacje od wyroku wywiodła strona powodowa zaskarżając wyrok w części, a mianowicie co do pkt II, zarzucając mu naruszenie przepisu art. 321 § 1 kpc w zw. z art. 191 kpc wobec wydania przez Sąd I Instancji merytorycznego orzeczenia co do roszczenia ewentualnego pomimo, że w całości uwzględnił roszczenie główne oparte na przepisie art. 189 kpc oraz naruszenie przepisu art. 191 kpc przez uznanie, co wynika zdaniem skarżącego z komparycji wyroku, że żądanie pozwu zostało sformułowane jako alternatywne (przemienne), gdy faktycznie powód zgłosił obok roszczenia głównego żądanie ewentualne. Wskazując na powyższe uchybienia powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie w całości jego punktu II oraz o zasądzenie od strony pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Strona pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej odrzucenie względnie oddalenie oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego podnosząc, iż powód nie posiada gravamen do zaskarżenia wyroku, bowiem oddalenie żądania, nawet gdy było ono żądaniem ewentualnym, nie prowadzi do pogorszenia jego sytuacji.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jako zasadna podlegała uwzględnieniu. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i ustalenia te Sąd Okręgowy podziela oraz przyjmuje jako własne. Podzielić też należało argumentację Sądu I Instancji zawartą w motywach uzasadnienia zaskarżonego wyroku z której wynikało, że roszczenie ewentualne, to roszczenie zgłoszone w pozwie obok roszczenia głównego, na wypadek nieuwzględnienia roszczenia głównego, które Sąd rozpoznaje i orzeka o nim dopiero po oddaleniu głównego żądania pozwu. Ponieważ roszczenie główne powoda zostało uwzględnione, brak było podstaw do uwzględnienia roszczenia ewentualnego. W takim jednak przypadku Sąd I Instancji, gdy mamy do czynienia z roszczeniem ewentualnym, powinien w ogóle nie orzekać o roszczeniu ewentualnym ani w sensie pozytywnym ani w sensie negatywnym. Żeby bowiem oddalić powództwo ewentualne, roszczenie to musi być rozpoznane, ocenione i uznane za bezzasadne. W przypadku roszczenia ewentualnego, gdy Sąd uwzględnia roszczenie zasadnicze, nie może badać roszczenia ewentualnego, dlatego też nie zamieszcza w wyroku ani pozytywnej ani negatywnej jego oceny. Ma rację skarżący, że z komparycji wyroku wnioskować można, iż Sąd Rejonowy roszczenie ewentualne potraktował jako alternatywne. Niemniej jednak z uzasadnienia wyroku wynika już wprost, że Sąd prawidłowo oceniał, że w sprawie zgłoszono roszczenie główne oraz roszczenie ewentualne, niemniej jednak wbrew temu, orzekł w wyroku w kwestii roszczenia ewentualnego, mimo iż uwzględnił w całości roszczenie zasadnicze, co nie powinno mieć miejsca. Roszczenie to nie powinno w takim przypadku znaleźć się ani w komparycji zaskarżonego wyroku ani w części orzekającej, bowiem uwzględnienie roszczenia głównego powodowało, że roszczenie ewentualne pozostawia się bez rozpoznania. Dlatego ma rację skarżący, że w tym zakresie zaskarżony wyrok narusza przepisy prawa procesowego, a to art. 321 kpc w zw. z art. 191 kpc i tej okoliczności nie kwestionuje także strona pozwana w odpowiedzi na apelację podnosząc jedynie, że powód nie ma w tym przypadku gravamen do zaskarżenia wyroku, gdyż orzeczenie Sądu I Instancji w kwestii roszczenia ewentualnego nie pogarsza jego sytuacji prawnej.

Sąd Okręgowy nie podzielił tego stanowiska. Jakkolwiek orzeczenie o roszczeniu ewentualnym w tym przypadku co do zasady wprost nie pogarsza sytuacji prawnej powoda, to jednak tak sformułowany wyrok mógłby rodzić pewne niejasności w stanie faktycznym sprawy z uwagi na toczące się wobec strony powodowej postępowanie egzekucyjne, gdzie doszło do zajęcia przez komornika sądowego kwoty, w zakresie której Sąd I Instancji oddalił powództwo ewentualne. Podkreślić należy, że strona pozwana miała pełną świadomość tego, że wobec pkt I wyroku Sądu I Instancji, który nie został zaskarżony, a tym samym uprawomocnił się, wszczęte przez nią postępowanie egzekucyjne przed wydaniem tego orzeczenia, powinno zostać umorzone, a mimo to do chwili rozpoznania apelacji wniosku w tym przedmiocie do komornika sądowego nie złożyła, nie poinformowała go o konieczności zwrotu stronie powodowej zajętych przez komornika sądowego środków, czasowo złożonych do depozytu, w związku z czym zgodzić należało się ze skarżącym, iż w tym przypadku ma on interes prawny w zaskarżeniu pkt II wyroku, który nie powinien znaleźć się w treści orzeczenia Sądu I Instancji.

Zmiana zaskarżonego wyroku sprawia, iż orzeczenie odpowiada obowiązującej procedurze cywilnej oraz nie budzi żadnych wątpliwości interpretacyjnych w zakresie sytuacji prawnej i wzajemnych zobowiązań stron tego procesu w zakresie zgłoszonych roszczeń, przy prawidłowym przyjęciu, że uwzględnienie żądania zasadniczego powoduje, iż Sąd nie wydaje żadnego orzeczenia w przedmiocie roszczenia ewentualnego.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 386 § 1 kpc zmieniono zaskarżony wyrok poprzez uchylenie pkt II tego orzeczenia.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 kpc mając na uwadze wynik sprawy, skoro więc pozwany przegrał sprawę na etapie postępowania apelacyjnego, obciążono go tymi kosztami w całości, mając na względzie przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych obowiązujące w dacie wniesienia apelacji, czyli od dnia 27 października 2016 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm. Dz. U. z 2016 r. poz. 1667) - § 2 pkt 5 w zw. z § 10 § 1 pkt 1 oraz wysokość uiszczonej przez powoda opłaty od apelacji.

(...)