Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - SSO Maja Smoderek

Sędziowie SO Joanna Wiśniewska-Sadomska (spr.)

SO Tomasz Pałdyna

Protokolant prot. sądowy stażysta Przemysław Szuty

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)

przeciwko M. L.

o eksmisję

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego (...) w W.

z dnia 12 czerwca 2012 r., sygn. akt I C 1065/09

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od M. L. na rzecz (...) kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 2684/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 21 lipca 2009 r. (...) wniosło o nakazanie M. L. opróżnienia i opuszczenia lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W..

W dniu 6 listopada 2009 r. Sąd Rejonowy (...) w W.wydał wyrok zaoczny.

Pozwana wniosła sprzeciw od powyższego wyroku wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego wniesienia,.

Na podstawie postanowienia z dnia 23 września 2011 r. przywrócono M. L. termin do wniesienia sprzeciwu od powyższego wyroku.

Wyrokiem z dnia 12 czerwca 2012 r., wydanym w sprawie I C 1065/09, Sąd Rejonowy (...) w W. uchylił w całości wyrok zaoczny z dnia 6 listopada 2009 r., nakazał pozwanej opróżnienie z rzeczy i opuszczenie lokalu nr (...), będącego pracownią twórczą tj. przeznaczonego do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki, położonego w budynku przy ul. (...) w W. i wydanie go powodowi oraz orzekł, że pozwanej nie przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia i rozważania:

Na podstawie decyzji z dnia 18 kwietnia 1966 r. nr (...) wydanej przez Wydział Spraw Lokalnych (...) Z. L. został przydzielony lokal użytkowy nr (...) przy ul. (...) o powierzchni użytkowej 46,19 m ^{( 2)}.

Pismem z dnia 22 listopada 1999 r. Z. L. wystąpił z prośbą o dopisanie do umowy najmu lokalu jego syna T. L. i ustanowienie go współnajemcą. Aneksem z dnia 10 sierpnia 2000 r. do umowy najmu z dnia 26 kwietnia 1966 r. ustanowiono T. L. współnajemcą ww. lokalu.

Po śmierci Z. L. jedynym najemcą lokalu został T. L.. T. L. zmarł w dniu 9 lipca 2008 r. Po jego śmierci Zakład Gospodarowania Nieruchomościami w Dzielnicy (...) (...) wystosował pismo do zajmującej lokal M. L. informując ją, iż zajmuje przedmiotowy lokal bez tytułu prawnego i zwracając się o opróżnienie i przekazanie kluczy w terminie 30 dni od daty otrzymania pisma.

Pełnomocnik pozwanej w piśmie z dnia 15 maja 2009 r. podniósł, iż sporny lokal nie jest zajmowany bez tytułu prawnego gdyż zgodnie z obowiązującymi przepisami M. L. ma uprawnienia do najmowania lokalu. Pismem z dnia 8 października 2009 r. pełnomocnik M. L. wniosła o zawarcie umowy najmu lokali nr (...) w budynku przy ul. (...).

W związku z zawarciem umowy najmu dotyczącej jedynie lokalu nr (...), pełnomocnik M. L. skierowała kolejny wniosek o zawarcie umowy najmu lokalu nr (...) w w/w budynku.

Stan faktyczny sprawy został przez sąd rejonowy ustalony w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy oraz znajdujące się w aktach lokalu dokumenty, których prawdziwość i wiarygodność nie budziła w jego ocenie żadnych wątpliwości, a ponadto nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Sąd I instancji uznał także za wiarygodne zeznania przesłuchanych w sprawie świadków stwierdzając, że były one spójne i logiczne.

Odnosząc się do zasadności roszczenia, sąd rejonowy powołał treść art. 222 k.c. Podniósł ponadto, że najemcą spornego lokalu do chwili swojej śmierci był jedynie T. L., ojciec pozwanej. Pozwana podnosiła, że powództwo o eksmisję winno być oddalone, albowiem spełnia ona wymogi stawiane przez art. 691 k.c. regulujące wstąpienie w najem po zmarłym najemcy, a alternatywnie wskazała, że prawo najmu jest prawem majątkowym wchodzącym w skład spadku, wobec czego prawo najmu nabyli wszyscy spadkobiercy T. L..

Sąd rejonowy powołał treść art. 691 § 1 k.c., podkreślając, iż dotyczy on lokali mieszkalnych oraz wskazując, że powoływany przez stronę pozwaną art. 2 ust. 1 pkt. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów wskazuje, że przez pojęcie „lokal” należy rozumieć lokal służący do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, a także lokal będący pracownią służącą twórcy do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki. Sąd I instancji stwierdził jednocześnie, że zawarta w kodeksie cywilnym regulacja najmu lokali, chociaż ma charakter odrębny, nie zawiera jednak definicji „lokalu", a zatem przyjmuje się, że pojęcie to powinno być rozumiane szeroko – nie tylko jako samodzielny lokal (art. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali), ale również jako jego wydzielona cześć, albo lokal w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tą ostatnią definicją – jak wskazał sąd rejonowy – za lokal jest uznawane pomieszczenie służące do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, a także lokal będący pracownią służącą twórcy do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuk. Sąd I instancji podkreślił, że nie ma przy tym znaczenia, czy pracownia wykorzystywana jest również na cele mieszkalne, istotne jest jedynie, czy korzysta z niej twórca.

Sąd I instancji wskazał, że art. 691 k.c., nadający wymienionym w nim podmiotom prawo do wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy, posługuje się pojęciem lokalu mieszkalnego, zaś za lokal taki należy uznać pomieszczenie nadające się do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, bez względu na jego powierzchnię i zgodność z normami technicznymi. Sąd rejonowy stwierdził więc, że art. 691 k.c. nie obejmuje pracowni twórcy.

Sąd I instancji jako bezpodstawne ocenił twierdzenie pozwanej, iż prawo najmu spornego lokalu wchodzi zgodnie z treścią art. 922 § 1 k.c. – jako prawo majątkowe – w skład spadku. Sąd rejonowy podniósł, iż zgodnie z treścią powołanego przepisu nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Zdaniem sądu I instancji do spadku nie należą prawa i obowiązki przechodzące na określone osoby, niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami, zaś prawo najmu pracowni twórczej związane było ściśle z osobą najemcy i dlatego brak było podstaw do uznania, że wchodzi ono w skład spadku. W świetle tych rozważań sąd rejonowy ocenił jako niezasadne twierdzenia pozwanej odnoszące się do ewentualnego dziedziczenia prawa najmu na zasadach ogólnych.

Orzekając o uprawnieniu do lokalu socjalnego sąd I instancji miał na uwadze treść art. 14 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów oraz art. 24 w/w ustawy. Sąd rejonowy uznał, że pozwanej przysługuje tytuł prawny do lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...), w którym też zamieszkuje, a zatem niezasadne byłoby orzeczenie w stosunku do niej o uprawnieniu do lokalu socjalnego.

O kosztach postępowania sąd I instancji orzekł zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana, skarżąc orzeczenie w części uwzględniającej powództwo, dotyczącej braku uprawnienia pozwanej do lokalu socjalnego oraz kosztów postępowania. Apelująca zarzuciła sądowi I instancji:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 691 k.c. w zw. z art. 2 ust. l pkt. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego przez jego błędną wykładnię oraz jego niezastosowanie, tj. przez uznanie, że do pracowni twórczej, w tym przedmiotowego lokalu nr (...) przy ul. (...) w W., przepis ten nie znajduje zastosowania; naruszenie art. 922 § l k.c. przez jego błędną wykładnię i uznanie, że nie ma on zastosowania do prawa najmu pracowni twórczej, jeżeli nie jest ona lokalem mieszkalnym, a także ewentualne naruszenie art. 222 § l k.c., przez jego niezastosowanie i uznanie za wystarczające pozwanie jednej ze spadkobierczyń T. L., podczas, gdy w lokalu znajdują się rzeczy należące do spadku po nim (jak również po Z. L.);

- naruszenie przepisów postępowania, w tym naruszenie art. 227 k.p.c. przez pominięcie faktu, iż w lokalu znajdują się przedmioty nie stanowiące wyłącznej własności pozwanej, i nieprzeprowadzenie dowodów w tym zakresie, jak też nieprzeprowadzenie dowodów w zakresie wspólnego wykonywania przez powódkę pracy twórczej z ojcem (w tym dowodu z przesłuchania pozwanej oraz zgłoszonych świadków) oraz naruszenie art. 195 k.p.c. przez pominięcie konieczności udziału w postępowaniu drugiej spadkobierczyni T. L. - D. L. oraz pominięcie spadkobierców Z. L. - współwłaścicieli ruchomości znajdujących się w lokalu.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana wniosła o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie na rzecz pozwanej od strony powodowej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych - za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Rozpoznając sprawę w granicach zaskarżenia, sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd okręgowy w pełni podziela dokonane przez sąd I instancji ustalenia faktyczne oraz ich ocenę prawną.

Chybiony jest zarzut naruszenia przez sąd rejonowy art. 691 k.c. w zw. z art. 2 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Sąd I instancji niewątpliwie trafnie wskazał, że art. 691 k.c. dotyczy jedynie lokali mieszkalnych, co wynika wprost z brzmienia powołanego przepisu.

Wbrew twierdzeniom skarżącej art. 2 ust. 1 pkt. 4 w/w ustawy nie stanowi lex specialis w stosunku do art. 691 k.c., który winien mieć w tych okolicznościach zastosowanie także do pracowni twórcy. Definicja lokalu zawarta w ustawie o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego rzeczywiście obejmuje także pracownię służącą twórcy do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki, jednakże należy pamiętać, iż odnosi się ona jedynie do lokali, o których mowa w tej właśnie ustawie. Oznacza to tylko tyle, że prawa i obowiązki lokatorów wynikające z tej ustawy dotyczą nie tylko osób zajmujących lokale mieszkalne, ale także korzystających z tego rodzaju pracowni. W żaden sposób nie wpływa to jednak na wykładnię art. 691 k.c., dotyczącego niewątpliwie jedynie lokali mieszkalnych. Odmienne stanowisko w tym zakresie mogłoby być uzasadnione w sytuacji, gdyby w art. 691 k.c. wskazano jedynie przesłanki do wstąpienia – w razie śmierci najemcy – w najem lokalu, bez dookreślenia, iż chodzi o lokal mieszkalny. Ponieważ jednak z brzmienia art. 691 k.c. wyraźnie wynika, iż przepis ten dotyczy jedynie lokali mieszkalnych, stanowisko pozwanej, a tym samym zarzut sformułowany w tym zakresie w apelacji, nie zasługiwały na uwzględnienie.

Bezzasadny okazał się także zarzut naruszenia art. 922 § 1 k.c. W pierwszej kolejności należy bowiem wskazać, iż wstąpienie w stosunek najmu po śmierci najemcy jest uregulowane w sposób szczególny – w art. 691 k.c. Ponadto sąd rejonowy niewątpliwie słusznie zauważył, iż stosownie do treści art. 922 § 2 k.c. nie należą do spadku prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy, a takim niewątpliwie było w niniejszej sprawie prawo najmu pracowni. Zdaniem sądu okręgowego w okolicznościach niniejszej sprawy prawo najmu było powiązane z przymiotami konkretnego twórcy, którym był T. L.. Nie ma przy tym znaczenia, czy pozwana pomagała mu w realizacji projektów, ani też, czy sama zajmuje się pracą artystyczną. Prawo najmu pracowni niewątpliwie zostało przyznane konkretnemu twórcy, którym był ojciec pozwanej i jego przyznanie było uzależnione od osobistych jego przymiotów, o czym świadczy choćby fakt nieuwzględnienia przez powoda wniosku pozwanej o zawarcie z nią umowy najmu tego lokalu użytkowego. W tych okolicznościach sąd I instancji prawidłowo uznał, iż umowa najmu przedmiotowego lokalu wygasła z chwilą śmierci T. L., a tym samym brak było podstaw do uznania – jak chciała tego skarżąca – że prawo z niej wynikające podlegało dziedziczeniu na podstawie art. 922 § 1 k.c.

Chybiony jest także zarzut naruszenia art. 195 k.p.c., bowiem nie ulega wątpliwości, iż skoro to M. L. zajmuje lokal użytkowy nr (...) położony przy ul. (...), to nie ulega wątpliwości, iż powód trafnie skierował pozew jedynie przeciwko niej. Nie mają przy tym znaczenia twierdzenia skarżącej, dotyczące prawa własności ruchomości znajdujących się w tym lokalu. Należy zauważyć, iż pozwana nie ma obowiązku opróżnienia lokalu z rzeczy, które – jak uważa – nie stanowią jej własności, a ponadto, skoro ruchomości te stanowią spadek po dziadku oraz ojcu M. L., nie ma żadnych przeszkód, aby pozwana, jako jedna ze spadkobierców zabrała przedmiotowe ruchomości celem ich zabezpieczenia. Czynność taka z pewnością nie przekracza zakresu zwykłego zarządu majątkiem spadkowym.

Mając na uwadze powyższe sąd okręgowy, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 i art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c. Zważywszy, że apelacja pozwanej została w całości oddalona, została ona zobowiązana do zwrotu powodowi poniesionych przez niego kosztów postępowania przed sądem II instancji, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego. Wysokość tych kosztów została ustalona na podstawie § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 9 pkt 3 w zw. z § 6 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 ze zm.).