Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2017 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Ewa Dietkow

Protokolant: protokolant sądowy Anna Banasiak

po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2017 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. R. (1), D. R., A. R. (1), Z. B., K. R. (1), M. R. (2), A. A., E. S., M. R. (3)

przeciwko Skarbowi Państwa -Staroście (...) oraz Państwowemu Gospodarstwu Leśnemu Lasy Państwowe Nadleśnictwo J.

o wydanie nieruchomości

I.  nakazuje pozwanemu wydanie powodom nieruchomości położnej w miejscowości J., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą nr (...);

II.  nie obciąża pozwanego kosztami procesu.

Sygn. akt III C 1071/15

UZASADNIENIE

W pozwie z 20 listopada 2006 roku powodowie: A. R. (2), K. R. (2), M. R. (1), D. R. wnieśli przeciwko Skarbowi Państwa –Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (statio fisci określony przez sąd) o nakazanie pozwanemu wydania powodom części nieruchomości położonej w miejscowości J., gmina S., tj. części działki nr (...), o obszarze 1.001.800,00 m ^{( 2)} (powierzchnia całej działki nr (...)), dla której Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą (...) – składającej się z ośrodka pałacowego majątku J., stanowiącej ogród i park wraz z zabudowaniami o obszarze oraz w granicach ustalonych w opinii biegłego geodety.

W piśmie z 23 kwietnia 2007 roku powodowie rozszerzyli powództwo w ten sposób, że wnosili o nakazanie pozwanemu wydania któremukolwiek z powodów nieruchomości położonej w miejscowości J., gmina S., działki nr (...), o obszarze 1.001.800,00 m ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą (...).

Na wniosek powodów postępowanie w sprawie zostało 12 czerwca 2007 roku zawieszone do czasu prawomocnego zakończenia postępowania administracyjnego prowadzonego przez Wojewodę (...) o wydanie decyzji, iż nieruchomość położona w miejscowości J. objęta księgą wieczystą (...) nie podlega działaniu przepisów art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN z 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej – postanowienie k. 185.

Na podstawie decyzji nr (...) Ministra Skarbu Państwa z 12 sierpnia 2011 roku wygaszony został trwały zarząd Kancelarii Prezesa Rady Ministrów do zabudowanej części nieruchomości o powierzchni 3,12 ha położonej w J. gmina S. oraz przekazano tę część nieruchomości do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, którą gospodaruje Starosta (...).

Postanowieniem z 3 marca 2015 roku sąd postanowił podjąć zawieszone postępowanie z udziałem po stronie pozwanego Starosty (...) jako statio fisci pozwanego Skarbu Państwa – postanowienie k. 301.

Postanowieniem z 15 kwietnia 2015 roku sąd na zasadzie art. 67 § 2 k.p.c. ustalił udział Nadleśnictwa J. w J. po stronie pozwanego Skarbu Państwa obok Starosty (...) – postanowienie k. 322.

Postanowieniem z 1 lipca 2015 roku wobec śmierci powodów A. R. (2) i K. R. (2) sąd podjął postępowanie z udziałem ich następców prawnych w osobach: A. R. (1), Z. B., K. R. (1), M. R. (2), A. A., E. S., M. R. (3) – postanowienie k. 356.

Starosta (...) jako statio fisci nr 1 pozwanego podniósł wydanie 1 kwietnia 2016 roku powodom pozostającej w jego zarządzie części nieruchomości.

Państwowe Gospodarstwo Leśne Nadleśnictwo J. jako statio fisci nr 2 pozwanego wnosił o oddalenie powództwa, a przed zamknięciem rozprawy pozostawił rozstrzygnięcie do uznania sądu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dacie wniesienia pozwu wpisanym w księdze wieczystej (...) właścicielem nieruchomości stanowiącej zespół pałacowo-parkowy, położony w J., oznaczonej działką numer (...), położoną w miejscowości J., gmina S., o powierzchni 1.001.800,00 m ^{( 2)} był Skarb Państwa – okoliczność bezsporna. Do wybuchu II Wojny Światowej ta nieruchomość stanowiła własność K. R. (1), którego spadkobiercami byli A. R. (2), K. R. (2), M. R. (1) i D. R. – bezsporne. Nieruchomość ta została 13 września 1944 roku przejęta na rzecz Skarbu Państwa na podstawie dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej – bezsporne. Decyzją Nr (...) z 12 lipca 2013 roku Wojewoda (...) stwierdził, że część nieruchomości ziemskiej należącej do majątku (...), stanowiącego byłą własność K. R. (1), stanowiąca obecnie nieruchomość w obrębie ewidencyjnym (...) J., oznaczona w ewidencji gruntów i budynków jako działki ewidencyjne: Nr (...) o pow. 93,39 ha, Nr (...) o pow. 0,20 ha, Nr (...) o pow. 0,47 ha, Nr (...) o pow. 6,09 ha, Nr (...) o pow. 0,03 ha, o łącznej powierzchni 100,18 ha, uregulowana w księdze wieczystej (...), nie podlegała działaniu przepisów art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej – dowód – decyzja z uzasadnieniem k. 287-295. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z 15 lipca 2014 roku po rozpatrzeniu odwołania Skarbu Państwa – Lasów Państwowych Nadleśnictwa J. od decyzji Wojewody (...) nr (...) z 12 lipca 2013 roku utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję – dowód – decyzja z uzasadnieniem k. 296-299. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 20 lutego 2015 roku po rozpoznaniu skargi Skarbu Państwa – Lasów Państwowych Nadleśnictwo J. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 15 lipca 2014 roku oddalił skargę – dowód – wyrok z uzasadnieniem k. 380-386. Starosta (...) wydał powodom 1 kwietnia 2016 roku część nieruchomości tj. zabudowany obszar o powierzchni 3,12 ha – bezsporne. Właściciele nieruchomości: M. R. (1), D. R., A. R. (1), Z. B., K. R. (1), M. R. (2), A. A., E. S. i M. R. (3), umową sprzedaży zawartą 29 kwietnia 2016 roku przed notariuszem P. S. Repertorium A (...) sprzedali nieruchomość A. B. – dowód – odpis aktu notarialnego k. 697-712. Lasy na powierzchni 97,06 ha, usytuowane na aktualnych działkach ewidencyjnych nr (...) w obrębie (...) J. są w posiadaniu Państwowego Gospodarstwa Leśnego - Lasy Państwowe Nadleśnictwo J. – bezsporne. Powodowie wnosili o zmianę podmiotową po stronie powodowej, który to wniosek za zgodą pozwanego cofnęli na rozprawie 26 maja 2017 roku – bezsporne, stanowiska stron k. 714-715.

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i zważył, co następuje:

Nie może być kwestionowane, że pozwany nie jest właścicielem nieruchomości w obrębie ewidencyjnym (...) J., oznaczonej w ewidencji gruntów i budynków jako działki ewidencyjne: Nr (...) o pow. 93,39 ha, Nr (...) o pow. 0,20 ha, Nr (...) o pow. 0,47 ha, Nr(...) o pow. 6,09 ha, Nr (...) o pow. 0,03 ha, o łącznej powierzchni 100,18 ha, dla której Sąd Rejonowy w Legionowie prowadzi księgę wieczystą (...). Nie służy mu żadne skuteczne wobec powodów prawo do nieruchomości. Stationes fisci władający nieruchomością nie mają żadnego skutecznego wobec właścicieli prawa do nieruchomości.

Podstawowym środkiem ochrony własności jest roszczenie windykacyjne ( rei vindicatio). W orzecznictwie i nauce prawa jest powszechnie przyjęty pogląd, że zgodnie z treścią art. 222 § 1 k.c. właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Przewidziane w tym przepisie roszczenie windykacyjne, jest powszechnie określane jako roszczenie „nieposiadającego właściciela” przeciw „posiadającemu nie właścicielowi”, co dobrze oddaje istotę tego roszczenia i wskazuje, że legitymowany czynnie jest właściciel rzeczy, a legitymowaną biernie jest osoba władająca cudzą rzeczą bez tytułu prawnego. Koniecznymi przesłankami roszczenia windykacyjnego jest zatem status właściciela, fakt, że nie włada on swoją rzeczą, oraz okoliczność, że rzeczą włada osoba do tego nieuprawniona. Pozwany w procesie wydobywczym może bronić się zarzutem, że powód nie jest właścicielem rzeczy, a co się z tym wiąże – że nie przysługuje mu roszczenie windykacyjne. Stosownie do przepisu art. 192 pkt 3 k.p.c. zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. Celem tego unormowania jest stabilizacja postępowania sądowego z chwilą doręczenia pozwu. Mimo zbycia rzeczy lub praw objętych sporem, zarówno przez jedną, jak i drugą stronę, a nawet przez obie strony, zbywca zachowuje legitymację procesową. Ustawodawca w ten sposób chroni stronę przeciwną przed ujemnymi skutkami zbycia rzeczy lub prawa objętych sporem. Zasadą jest więc pozostanie w procesie zbywcy, a wstąpienie w jego miejsce nabywcy – wyjątkiem – tak wyrok Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2009 roku, III CSK 248/08, Legalis Nr 236414. Zdaniem Sądu mimo zbycia 29 kwietnia 2016 roku przez powodów własności nieruchomości objętej sporem zachowali legitymację procesową czynną. Powodowie zostali pozbawieni faktycznego władztwa nad nieruchomością stanowiącą przedmiot ich własności. Pozwany, w szczególności jego statio fisci Państwowe Gospodarstwo Leśne - Lasy Państwowe Nadleśnictwo J. nie ma skutecznego przeciwko właścicielowi prawa do władania nieruchomością o powierzchni 97,06 ha, usytuowaną na aktualnych działkach ewidencyjnych nr (...) w obrębie (...) J.. Powodowie słusznie domagają się także od Starosty (...) - statio fisci pozwanego wydania nieruchomości o łącznej powierzchni 100,18 ha, gdyż strony nie ustaliły co faktycznie i w jakich granicach zostało powodom zwrócone. Wydzielone działki nie pokrywają się z zabudowaną pałacem i parkiem częścią nieruchomości.

Przesłanką skutecznego pozwania w procesie windykacyjnym jest skierowanie roszczenia przeciwko osobie, która faktycznie włada rzeczą. Za taką osobę należy uznać Skarb Państwa, który jest szczególną osobą, reprezentują go stationes fisci, z których działalnością wiąże się dochodzone przez powodów roszczenie. Takim statio fisci nie będzie Generalna lub Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Mimo, że na podstawie przepisów art. 13 ust. 3 ustawy z 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz. U. z 2015 roku poz.1651 ze zm.) w związku z art. 123 ust. 1 i 2 oraz art. 131 ust. 1 pkt 3 i 5 ustawy z 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jedn. Dz. U. z 2016 roku poz. 353 ze zm.) do kompetencji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska należy tworzenie i likwidacja form ochrony przyrody, czy częściowe znoszenie rezerwatu jako formy ścisłej ochrony środowiska, to jako że ani Regionalny Dyrektor, ani Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska nie są osobami, które faktycznie władają nieruchomością.

Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa (obecnie Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej) w dacie złożenia pozwu i do 12 czerwca 2009 roku, zgodnie z art. 8 ustawy z 8 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 169, poz. 1417) nie zastępowała Skarbu Państwa na takich zasadach jak obecnie. Zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa nie było obowiązkowe przed sądem okręgowym oraz ze względu na wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie. Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 19 marca 2009 roku o zmianie ustawy o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 79, poz. 660) sprawy wszczęte przed właściwym sądem, trybunałem lub innym organem orzekającym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, w których zgodnie z przepisami ustawy wymienionej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, po dniu jej wejścia w życie, zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa jest obowiązkowe, prowadzi się na dotychczasowych zasadach. Tak więc aż do zakończenia sprawy toczy się ona w myśl przepisów obowiązujących w dacie wniesienia pozwu.

O kosztach Sąd orzekł na zasadzie art. 102 k.p.c.. Pełnomocnik powodów nie wnosił o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu w przypadku uwzględnienia powództwa w całości. Ponadto nie należało obciążać pozwanego kosztami procesu, gdyż stationes fisci ostatecznie pozostawili roszczenie powodów do uznania sądu. Starosta (...) część nieruchomości powodom wydał, a Nadleśnictwo J. nie mogło zawrzeć ugody z powodami ze względu na długotrwały proces uzgodnień w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.