Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie Wydział II Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bogdan Wolski

Protokolant: Justyna Kowalik

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2015 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy

z powództwa

E. K., L. K.

przeciwko

(...) S.A. w L.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę 102.843 zł (sto dwa tysiące osiemset czterdzieści trzy złote) z ustawowymi odsetkami od kwot:

a)  102.415 zł (sto dwa tysiące czterysta piętnaście złotych) od dnia 20 listopada 2013 roku do dnia zapłaty,

b)  428 zł (czterysta dwadzieścia osiem złotych) od dnia 18 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałej części.

3.  Sygn. akt II C 1330/13

4.  UZASADNIENIE

5.  I. Stanowiska stron. 1. E. K. i L. K. wytoczyli powództwo przeciwko (...) S.A. w L. żądając zapłaty przez pozwaną kwoty
102.843 zł z ustawowymi odsetkami do dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania według norm przepisanych. 1.1. Uzasadniając żądanie powodowie wskazali, że są właścicielami nieruchomości położonej w W., dzielnica B., obręb (...), działka ew. nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa prowadzi księgę wieczystą (...). Na terenie nieruchomości znajduje się linia elektroenergetyczna, będąca własnością (...) S.A., na której posadowienie nie wyrażali zgody. Powodowie pismem z dnia 5 czerwca 2013 r. wezwali do zapłaty za bezumowne korzystanie
z nieruchomości. Przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem
do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest do świadczenia wynagrodzenia na podstawie art. 225 k.c. 2. (...) S.A. z siedzibą w L. wniosła w odpowiedzi na pozew
o oddalenie powództwa oraz zasadzenie na rzecz pozwanej solidarnie od powodów kosztów postępowania. 2.1. Uzasadniając powyższe stanowisko pozwana podniosła w pierwszej kolejności,
że pozwani nie wykazali, że są właścicielami nieruchomości położonej w W., dzielnica B., obręb (...), działka ew. nr (...). W związku z tym po stronie powodów zachodzi brak legitymacji procesowej czynnej do wystąpienia z powództwem
w niniejszej sprawie. Pozwana nadto zakwestionowała wysokość i sposób wyliczenia żądanej przez powodów kwoty 102.843 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie
z działki gruntu. Nadto pozwana podniosła zarzut zasiedzenia nieodpłatnej służebności przesyłu, to jest działki gruntu położonej w W., dzielnica B., obręb (...). Urządzenia elektroenergetyczne znajdujące się na działce powodów zostały posadowione na podstawie decyzji o zatwierdzeniu planu realizacyjnego z dnia 25 sierpnia 1980 r. Powodowie, nabywając w 2007 r. prawo do przedmiotowej działki, mieli pełną świadomość jej stanu faktycznego, także odnośnie posadowionych na tej działce urządzeń elektroenergetycznych, a mimo to nie zgłaszali pozwanej z tego tytułu żadnych zastrzeżeń. Uzasadniając zarzut zasiedzenia pozwana wskazała, że (...) S.A. oraz wszystkich jej poprzedników prawnych należy uznać za posiadaczy w dobrej wierze.
W konsekwencji należy uznać, że nabycie służebności przesyłu nastąpiło z dniem 1 stycznia 1975 roku. Pozwana, działając z ostrożności procesowej, wskazała na fakt nawiązania umowy użyczenia o charakterze trwałym i nieodpłatnym, co miało być konsekwencją tolerowania istnienia na działce urządzeń elektroenergetycznych od chwili uzyskania prawa na tej działce to jest od 1989 r. 3. W piśmie procesowym z 10 marca 2014 r. powodowie, odnosząc się do zarzutu zasiedzenia służebności oświadczyli, że pozwana nie określiła w sposób szczegółowy treści służebności, którą jej zdaniem zasiedziała. Powodowie dodali, że status prawny urządzeń przesyłowych znajdujących się w granicach działki należącej do powodów jest nieuregulowany. W księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości brak jest jakiejkolwiek wzmianki na temat służebności gruntowej czy użytkowania ustanowionego
na rzecz (...) S.A. albo jej poprzedników prawnych. Powodowie zastrzegli także, że nie jest możliwie przed dniem 3 sierpnia 2008 r. nabycie służebności przesyłu
w drodze zasiedzenia, ponieważ wówczas ona nie istniała. Odnosząc się do kwestii zawarcia umowy użyczenia powodowie wskazali, że niezrozumiałe jest twierdzenie, że powodowie tolerują istnienie urządzeń przesyłowych na ich gruncie do 1989 roku, skoro stali się właścicielami nieruchomości dopiero w 2007 roku. Pozwana nie wskazała, aby powodowie wyrazili zgodę na posadowienie urządzeń przesyłowych na ich gruncie, nie przedstawili również dowodu, aby zgodę taką wyraził poprzedni właściciel nieruchomości. 4. W piśmie z 12 czerwca 2014 r. powodowie wyjaśnili, ze w warunkach przedmiotowej sprawy dla dokonania szczegółowych wyliczeń wielkości strefy oddziaływania urządzeń przesyłowych posłużono się informacjami zawartymi w Decyzji
Nr (...). Z treści decyzji wynika, że szerokość strefy oddziaływania została wskazana przez (...) sp. z o.o. w W.. Mając na uwadze powyższe powodowie wyliczyli, że strefa zajęta przez urządzenia ma 573 metry kwadratowe. 5. W piśmie procesowym z 19 sierpnia 2014 r. pozwana stwierdziła, że pas szerokości 18 metrów jest wystarczający do prawidłowego korzystania z linii 110 kV. Pas o szerokości 18 metrów ustalany jest w umowach cywilnoprawnych ustanowienia służebności przesyłu zawieranych przez pozwaną w przypadku linii elektroenergetycznych 110 kV. Powyższe jest efektem wieloletnich doświadczeń i wynika z praktyki pozwanej. Kwestia szczegółowych wyliczeń powinna być pozostawiona biegłemu geodecie. 6. W piśmie procesowym z 16 września 2014 r. 138 powodowie podali, że domagają się wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z ich nieruchomości za okres od
25 maja 2007 r. do dnia wytoczenia powództwa, to jest do 20 listopada 2013 r. wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty. Wynika to z faktu, że powodowie nabyli nieruchomość w dniu 24 maja 2007 r.

6.  II. Podstawa faktyczna rozstrzygnięcia.

7.  1. E. K. i L. K. są od 24 maja 2007 r. współwłaścicielami nieruchomości położonej w W., dzielnica B., obręb (...), działka ew. nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa prowadzi księgę wieczystą (...). Na terenie nieruchomości posadowiona jest linia elektroenergetyczna 110 kV, będąca własnością (...) S.A. Lina energetyczna została wybudowana przed nabyciem własności nieruchomości przez obecnych właścicieli. W piśmie z 5 czerwca 2013 r. właściciele nieruchomości wezwali Spółkę do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w wysokości 102.415 zł w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania. Spółka nie zapłaciła na rzecz właścicieli żądanej kwoty.

8.  okoliczności bezsporne

9.  2. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z części nieruchomości położonej
w W., dzielnica B., obręb (...), działka ew.nr (...)., o powierzchni 573 m ^{( 2)} za okres do 25 maja 2007 roku do 20 listopada 2013 roku odpowiada kwocie 107.982 zł.

10.  dowód: opinia biegłego J. S., k. 179-210

11.  IV. Ocena zasadności roszczenia z wyjaśnieniem podstawy prawnej rozstrzygnięcia.

12.  1. Powództwo w zakresie żądania zapłaty wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania przez pozwaną z części nieruchomości stanowiącej własność powodów jest
w istotnej części zasadne. Oddaleniu podlegało bowiem jedynie zadanie zapłaty odsetek liczonych od kwoty 428 zł za okres od dnia wytoczenia powództwa, to jest od 20 listopada 2013 r. do 17 stycznia 2014 r. Przed doręczeniem odpisu pozwu, co nastąpiło 17 stycznia 2014 r., pozwana została bowiem wezwana w piśmie z 5 czerwca 2013 r. do zapłaty kwoty 102.415 zł., a nie kwoty 102.843 zł ujętej w pozwie. Stąd podstawa do żądania zapłaty odsetek od kwoty nie objętej wezwaniem do zapłaty dopiero od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu wniesionego w tej sprawie. 2. Przedstawiając uzasadnienia rozstrzygnięcie sprawy w pozostałym zakresie Sąd stwierdza, że Spółka, wnosząc o oddalenie powództwa w całości, podnosiła w istocie trzy zarzuty. Pierwszy oparty jest na uznaniu przez pozwaną, że w związku z wejściem
w posiadanie nieruchomości w zakresie koniecznym do posadowienia urządzeń elektroenergetycznych i ich konserwacji, poprzednicy prawni pozwanej nabyli w drodze zasiedzenia ograniczone prawo „odpowiadające służebności przesyłu”. Drugi zarzut podniesiony przez pozwana związany jest z zawarciem przez właściciela nieruchomości oraz właściciela urządzeń elektroenergetycznych umowy użyczenia o charakterze trwałym. Trzeci zarzut dotyczy bezpośrednio sposobu wyliczenia należnego wynagrodzenia, a to z uwagi na wielkość powierzchni uwzględnionej przy jego obliczeniu i przyjętego przez biegłego wskaźnika wykorzystania gruntu na poziomie 0,9.

13.  3. Pozwana nie wykazała zasadności przedstawionych powyżej zarzutów. 3.1. Odnosząc się do zarzutu zasiedzenia służebności Sąd stwierdza, że zarzut ten był w oczywisty sposób bezpodstawny. Nabycie w drodze zasiedzenia służebności przesyłu może bowiem nastąpić dopiero po upływie odpowiednich terminów od 3 sierpnia 2008 r., to jest od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731). Przed tą datą nie istniało w obowiązującym porządku prawnym ograniczone prawo rzeczowe
w postaci służebności przesyłu. Nie istniało tym bardziej ograniczone prawo „odpowiadające służebności przesyłu”. W tej sytuacji już tylko z tego powodu niemożliwe było
zasiedzenie przez pozwaną lub jej poprzedników prawnych któregokolwiek z wymienionych praw na podstawie art. art. 172, 292 i 352 k.c. W aktualnym stanie prawnym możliwe będzie zasiedzenie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego, ale po upływie co najmniej dwudziestu lat od 3 sierpnia 2008 r., to jest od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej Kodeks cywilny. Sąd nie dostrzega jakichkolwiek przesłanek mogących stanowić uzasadnienie do prezentowania stanowiska co do istnienia ograniczonego prawa rzeczowego „odpowiadającego służebności przesyłu, a w konsekwencji i możliwości zasiedzenia tego rodzaju prawa. Próba formułowania stanowiska co do dopuszczalności zasiedzenia „służebności odpowiadającej służebności przesyłu” prowadzi do nadania przepisom regulującym służebność przesyłu i zasiedzenie tego prawa skutku retroaktywnego, co skutkuje ostatecznie sprzecznością ukształtowanych w ten sposób norm z przepisami Konstytucji stojącymi na straży ochrony prawa własności (art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji). Niezależnie od powyższego dostrzec należy, że zasiedzenie jakiegokolwiek prawa, także ograniczonego prawa w postaci służebności przesyłu, powinno być
w odpowiedni sposób skonkretyzowane. Wymóg ten dotyczy na wstępie wniosku złożonego w sprawie o zasiedzenie ograniczonego prawa rzeczowego, czy też zarzutu, stanowiącego podstawę obrony w sprawie o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie
z nieruchomości. W tej sytuacji, skoro pozwana zwracała uwagę na bezpodstawność żądania zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości z uwagi na nabycie
w drodze zasiedzenia „ograniczonego prawa odpowiadającego służebności przesyłu”, to powinna zakres nabytego w ten sposób prawa w dostateczny sposób skonkretyzować, to jest wskazać jaka część nieruchomości została obciążona tego rodzaju prawem. Tylko spełnienie wymienionego warunku stworzyłoby podstawy do skonfrontowania roszczenia dochodzonego przez powodów z ewentualnym prawem przysługującym pozwanej,
a ostatecznie pozwoliłoby na ocenę zasadności roszczenia powodów. Warunku tego pozwana jednak nie spełniała, bowiem w odpowiedzi na pozew podniosła jedynie zarzut zasiedzenia służebności, nie konkretyzując jaki jest zakres nabytego prawa. Stosowne uzupełnienie zarzutu zasiedzenia nie nastąpiło także w toku dalszego postępowania sądowego i czynności procesowych podejmowanych przez pozwaną. Z powyższych przyczyn Sąd nie dostrzegł potrzeby dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków wnioskowanych przez pozwaną w celu wykazania faktów mających potwierdzić zasiedzenia „służebności odpowiadającej służebności przesyłu”. 3.2. Ustosunkowując się do drugiego z przedstawionych zarzutów Sąd na wstępie przychyla się do stanowiska pozwanej, że nieruchomość może być wykorzystywana przez przedsiębiorstwo przesyłowe także na podstawie umowy użyczenia. Zawarcie takiej umowy wyklucza oczywiście możliwość skutecznego wystąpienia przez właściciela z roszczeniem
o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości w zakresie objętym umową użyczenia. Niewątpliwie zawarcie umowy użyczenia może nastąpić w dowolnej formie także per facta concludentia, skoro obowiązujące przepisy nie zawierają w tym zakresie jakiejkolwiek szczególnej regulacji. Uwzględniając te założenia dla potrzeb przedmiotowej sprawy Sąd stwierdza,
że pozwana nie podjęła nawet próby udowodnienia faktu zwarcia tego rodzaju umowy, skoro jedynie wskazywała na fakt „tolerowania” przez powodów (w piśmie omyłkowo: „powódka”) istnienia na działce urządzeń elektroenergetycznych od 1989 r., co miało skutkować zawarciem umowy użyczenia. Tymczasem niesporne w sprawie jest, że powodowie stali się właścicielami nieruchomości dopiero w 2007 r., a więc przed tą datą nie mogli zaakceptować faktu istnienia na nieruchomości urządzeń stanowiących własność pozwanej czy też jej poprzedników prawnych elektroenergetycznych. Powodowie nie mogli zatem także wydać (udostępnić) nieruchomość w celu zamontowania tych urządzeń. Powodowie nabyli nieruchomość, na której były już zamontowane urządzenia przesyłowe, a więc wcześniej nie wydali nieruchomości pozwanej lub jej poprzednikom prawnym w celu posadowienia urządzeń co mogłoby zostać ocenione jako dorozumiana zgoda na zawarcie umowy użyczenia. Czynności lub zaniechania w tym zakresie poprzedników prawnych powodów nie odnoszą żadnego skutku wobec aktualnych właścicieli nieruchomości. Umowa użyczenia, będąc stosunkiem obligacyjnym, nie obciąża w sposób trwały nieruchomości,
z którą jest związana, a więc nie wiąże następców prawnych osoby użyczającej. Stąd ewentualne ustalenie, że poprzednicy prawni powodów udostępnili nieruchomość w celu zamontowania urządzeń elektroenergetycznych, co mogło doprowadzić do zawarcia umowy użyczenia, nie skutkuje wstąpieniem w ten stosunek prawny powodów z uwagi na fakt nabycia przedmiotowej nieruchomości (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego
2004 r., IV CK 17/03. Monitor Prawniczy 2007/14/291).

14.  3.3. Nie jest trafny także trzeci z zarzutów podniesionych przez pozwaną.
Analiza stanowiska pozwanej w tym zakresie potwierdza, że pozwana nie kwestionowała
w istocie wyniku matematycznego związanego z obliczeniem powierzchni gruntu, a jedynie podawała założenia, które powinny być uwzględnione przy określenia szerokości pasa gruntu, to jest wskazywała na potrzebę ustalenia szerokości pasa gruntu w sposób odpowiedni do warunków umów zawieranych w tym przedmiocie przez pozwaną. Dostrzegając tę okoliczność Sąd zauważa, że powodowie w piśmie z 12 czerwca
2014 r. wyjaśnili, że dla wyliczenia powierzchni urządzeń wykorzystano dane zawarte
w Decyzji Nr (...). Z decyzji tej wynika, że szerokość strefy oddziaływania została określona w oparciu o opinię (...) sp. z o.o. w W., która przewidywała nieprzekraczalną linię zabudowy 18 m od osi linii 110 kV. Aktualnie pozwana uznaje, z niewiadomych przyczyn, że stanowisko uwzględnione przy wydaniu decyzji
o warunkach zabudowy, a więc decyzji, która ukształtowała sposób wykorzystania działki stanowiącej własność powodów, staje się nieistotne, a właściwe jest przyjęcie zasad, które stosuje pozwana przy zawieraniu umów dotyczących ustanowienia służebności przesyłu. Stanowiska pozwanej w tym zakresie nie jest trafne. Ograniczenie prawa własności powodów nastąpiło bowiem w zakresie wynikającym z decyzji o warunkach i wydanej dla potrzeb postępowania administracyjnego opinii (...) sp. z o.o. w W.. Nie ma zatem żadnych podstaw, aby skutki powstałe z tej decyzji, a będące następstwem posadowienia na działce powodów linii energetycznej, pomijać dla potrzeb ustalenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Zakres wykorzystania gruntu przez przedsiębiorstwo przesyłowe będzie zatem odpowiedni do zakresu ograniczenia odnoszącego się do właścicieli nieruchomości. Wobec tego przyjąć należy, że skoro pozwana nie kwestionowała prawidłowości pomiaru dokonanego przez powodów przy uwzględnieniu danych zawartych w decyzji o warunkach zabudowy, to przy wyliczeniu wynagrodzenia właściwe stało się uwzględnienie powierzchni gruntu podanej przez powodów. W tej sytuacji zbyteczna dla rozstrzygnięcia sprawy stało się przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego
z zakresu elektroenergetyki, o co występowała pozwana. Biegły J. S. na rozprawie w dniu 26 lutego 2015 r. wyjaśnił w sposób wyczerpujący podstawy ustalenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, w tym przyjęty przez biegłego wskaźnik współkorzystania z gruntu przez pozwaną na poziomie, 0,9. Przyjęcie tej wysokości wskaźnika wynikało z faktu wyłączenia spod zabudowy części nieruchomości, której dotyczy żądanie. Stanowisko biegłego zawarte w opinii sporządzonej w formie pisemnej, uzupełnione o wyjaśnienia złożone w trakcie rozprawy, było stanowcze, logiczne i spójne. Oznacza to, że wyliczenie dokonane przez biegłego mogło stanowić podstawę ustalenia wysokości należnego powodom wynagrodzenia. Ostatecznie zatem wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania przez pozwaną
z nieruchomości o powierzchni 573 m ² za okres od 25 maja 2007 r. do 20 listopada 2013 r. odpowiada 90% czynszu dzierżawnego, to jest kwocie 107.982 zł. 4. Roszczenie dochodzone przez powodów nie przekraczało kwoty wynagrodzenia ustalonego przez biegłego, co oznacza, że powództwo podlega co do żądania głównego uwzględnieniu w całości. 5. W tym stanie sprawy Sąd orzekł na podstawie z art. 225 k.c. i art. 481 § 1 i 1 k.c.
w zw. art. 455 k.c., jak w sentencji.