Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 września 2016 roku w S.

sprawy z powództwa Gminy C.

przeciwko A. K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Rejonowego w Choszcznie z dnia 21 grudnia 2015 roku, sygn. akt I C 946/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki Gminy C. na rzecz pozwanej A. K. kwotę 1200 (jeden tysiąc dwieście) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Mariola Wojtkiewicz SSO Sławomir Krajewski SSR(del.) Zofia Piwowarska

Sygn. akt II Ca 333/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Choszcznie oddalił powództwo Gminy C. przeciwko A. K. o zapłatę (pkt I.). W punkcie II. zasądził od powódki Gminy C. na rzecz pozwanej A. K. kwotę 1.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy oparł powyższe orzeczenie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

S. C., wnioskiem z dnia 26 października 2010 roku zwrócił się do powódki o sprzedaż lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w C. przy ulicy (...), na warunkach określonych w uchwale Nr XLI/332/2006 Rady Miejskiej w C. z dnia 20 lipca 2006 roku, w sprawie określenia zasad gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Gminy C. oraz uchwały Nr XLI/330/2006 Rady Miejskiej w C. z dnia 20 lipca 2006 roku, w sprawie bonifikat przy sprzedaży lokali mieszkalnych w trybie bezprzetargowym na rzecz najemców.

W dniu 17 marca 2011 roku powódka zawarła ze S. C. – najemcą lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w C. przy ulicy (...) umowę o oddanie w użytkowanie wieczyste, ustanowienie odrębnej własności lokalu i sprzedaży. Wartość lokalu ustalono na kwotę 80 800 złotych. Powódka udzieliła jednak S. C. - dotychczasowemu najemcy lokalu bonifikatę, w wysokości 99% jego wartości, w związku z tym nabywca uiścił za lokal i udział w użytkowaniu wieczystym 808 złotych. W § 8 umowy z dnia 17 marca 2011 roku strony zgodnie oświadczyły, że jeżeli nabywca lokalu mieszkalnego dokona zbycia lub wykorzysta go na inne cel przed upływem 5 lat, licząc od dnia jego zbycia, wówczas zwraca kwotę równą udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji. Jednocześnie w § 13 tej umowy strony wniosły o ujawnienie w księdze wieczystej nabytych przez nabywcę prawa, a ponadto o wpisanie w dziale III księgi wieczystej roszczenia powódki – zgodnie z treścią § 8 umowy.

Zgodnie z wnioskiem stron umowy z dnia 17 marca 2011 roku zawartym w § 13 umowy, w dziale III księdze wieczystej nr (...) wpisano roszczenie powódki o następującej treści: „Jeżeli nabywca lokalu mieszkalnego dokona zbycia lub wykorzysta go na inne cele przed upływem 5 lat licząc od dnia jego zbycia, wówczas zwraca kwotę równą udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji.”

W dniu 31 marca 2011 roku S. C. zbył nabyty w dniu 17 marca 2011 roku od powódki lokal mieszkalny wraz z udziałem w użytkowaniu wieczystym działki gruntu nr (...) na rzecz M. K..

W dniu 16 marca 2012 roku M. K. zbył lokal, o którym mowa wyżej na rzecz A. A. i R. A.. Następnie w dniu 26 kwietnia 2012 roku A. A. i R. A. sprzedali lokal mieszkalny nr (...) wraz z udziałem w użytkowaniu wieczystym działki nr (...) na rzecz pozwanej.

Pismem z dnia 23 lipca 2015 roku powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 83.595,50 złotych, tytułem zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty udzielonej przy sprzedaży lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w C. przy ulicy (...).

Pismem z dnia 27 lipca 2015 roku pozwana odmówiła zapłaty żądanej przez powódkę kwoty i oświadczyła, że lokal mieszkalny nr (...) położony w C. przy ulicy (...) zakupiła od osób fizycznych, a nie od powódki oraz, że w związku z nabyciem tego lokalu nie otrzymała od powódki żadnej bonifikaty.

Sąd Rejonowy uznał, że powództwo oparte o treść art. 68 ust 1 i 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, nie zasługiwało na uwzględnienie.
Sąd zaznaczył, że w sprawie sporne było to czy roszczenie powódki ujawnione w dziale III księgi wieczystej nr (...) może stanowić podstawę zobowiązania dla pozwanej. Przywołał stanowisko powódki, która twierdziła, że wpis roszczenia do księgi wieczystej spowodował, iż jest ono skuteczne względem każdego nabywcy nieruchomości. Tego stanowiska, co do zasady, Sąd nie zanegował i nie odmówił mu racji. Jednak w okolicznościach tej konkretnej sprawy uznał, że ujawnione w dziale III księgi wieczystej (...) roszczenie powódki jest skuteczne jedynie przeciwko nabywcy pierwotnemu, tj. osobie, na rzecz której powódka sprzedała lokal mieszkalny wraz z udziałem w użytkowaniu wieczystym gruntu. Powódka bowiem udzieliła bonifikaty nabywcy pierwotnemu i to nabywca pierwotny zobowiązał się w umowie z dnia 17 marca 2011 roku do zwrotu bonifikaty na warunkach określonych w § 8 tej umowy. To właśnie zobowiązania nabywcy pierwotnego dotyczy wpis w dziale III księgi wieczystej (...). Z treści tego wpisu, ale także z postanowień umowy z dnia 17 marca 2011 roku nie sposób wyprowadzić wniosku, że w rozważanym przypadku roszczenie stało się skuteczne wobec każdoczesnego właściciela nieruchomości, w tym pozwanej. Idąc dalej Sąd wskazał, że pozwana nie jest nabywcą, któremu powódka udzieliła bonifikaty, ale także nie jest nabywcą, który dokonał zbycia lokalu lub wykorzystał go na inne cele w okresie pięciu lat od dnia jego nabycia. Brak też jest w powyższym zakresie jakiegokolwiek aktu prawnego, który przenosiłby zobowiązanie nabywcy pierwotnego na obecnego właściciela nieruchomości.

W tym też zakresie Sąd podzielił stanowisko Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2008 roku, zajęte w sprawie III CZP 130/07, która dotyczyła innego stanu faktycznego i prawnego, ale w której Sąd Najwyższy dokonał wyjaśnienia pojęcia „nabywcy nieruchomości”.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd oparł o treść art. 98 § 1 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości powódka. Apelująca zarzuciła orzeczeniu:

1) naruszenie przepisów prawa procesowego, mającą istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 132 § 1 k.p.c., poprzez niedokonanie zwrotu pisma obejmującego odpowiedź na pozew i zgłoszenie pełnomocnika pozwanej, wobec braku przedłożenia przez pełnomocnika pozwanej dowodu doręczenia pisma albo dowodu jego wysłania przesyłką poleconą pełnomocnikowi powoda;

2) poprzez powyższe naruszenie doszło do naruszenia art. 379 pkt 5 k.p.c., a zatem pozbawiono stronę powodową możliwości obrony swych praw;

3) naruszenie przepisów prawa procesowego, mającą istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 339 k.p.c. poprzez niewydanie wyroku zaocznego w sytuacji, gdy pełnomocnik pozwanej nie zgłosił się skutecznie do sprawy, a zatem nie mógł podjąć żadnych czynności procesowych dla pozwanej;

4) obrazę przepisów prawa procesowego, tj. art. 328 § 2 k.p.c., poprzez brak zawarcia w uzasadnieniu elementów wymaganych przez powołany przepisy, czyli podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, czym uniemożliwiono odtworzenie wykładni przepisów prawa przeprowadzonej przez Sąd, a w rezultacie utrudniło ocenę ich prawidłowości;

5) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 17 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, poprzez przyjęcie, że wpis roszczenia zawarty w dziale III księgi wieczystej nr (...) nie uzyskuje skuteczności względem praw nabytych przez czynność prawną po jego ujawnieniu, wobec treści przepisu, zgodnie z którym przez ujawnienie w księdze wieczystej prawo osobiste lub roszczenie uzyskuje skuteczność względem praw nabytych przez czynność prawną po jego ujawnieniu.

W związku z powyższym powódka wniosła o:

1. uchylenie wyroku, zniesienie sprawy w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji;

a w wypadku nieuwzględnienia zarzutu nieważności postępowania, wniosła o: 

2. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości;

3. zasądzenie na rzecz powodowej Gminy C. od pozwanej Pani A. K. kosztów procesu, w tym zastępstwa adwokackiego, za postępowanie przed Sądem I i II instancji, według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji wskazano m.in., że pełnomocnik pozwanej nie dołączył do odpowiedzi na pozew dowodu doręczenia pisma pełnomocnikowi powódki, co więcej nie doręczył tego pisma. Sąd I instancji również zaniechał takiego doręczenia. W związku z powyższym, wobec braku skutecznego zgłoszenia pełnomocnika pozwanej, jego czynności nie mogły wywołać skutku w niniejszej sprawie, a pismo podlegało zwrotowi.

Z uwagi na tę okoliczność, zastosowanie powinny znaleźć normy art. 339 § 1 k.p.c., zgodnie z którym, jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny, ponieważ przytoczone w pozwie okoliczności nie budzą wątpliwości, opierają się na dokumentach urzędowych i nie zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

Ponadto Sąd I instancji stwierdził, że w rozstrzyganej sprawie roszczenie ujawnione w dziale III księgi wieczystej (...) jest skuteczne jedynie wobec nabywcy pierwotnego, tj. wobec osoby, na rzecz której powodowa gmina sprzedała lokal wraz z udziałem w użytkowaniu wieczystym. Sąd nie wskazał jednak podstaw takiego rozstrzygnięcia w odniesieniu do obowiązujących norm prawnych.

W wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych w księdze wieczystej, poza prawami rzeczowymi, mogą być ujawnione prawa osobiste i roszczenia. Powołany przepis w ust. 2 wskazuje otwarty katalog takich praw. Analiza tego przepisu prowadzi do wniosku, że w dziale III ksiąg wieczystych mogą być wpisywane także inne prawa i roszczenia, które nie zostały przewidziane w tym katalogu. Dokonanie przez Sąd wpisu roszczenia na rzecz powodowej Gminy C. świadczy o tym, że roszczeniem podlegającym wpisowi do ksiąg wieczystych może być też to uregulowane w art. 68 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Skutek wpisu praw osobistych i roszczeń do księgi wieczystej reguluje art. 17 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Przepis ten jest podstawą zasady rozszerzonej skuteczności praw i roszczeń wpisanych do księgi wieczystej. Na zasadę tę wielokrotnie wskazywało orzecznictwo sądowe. Błędnie zatem wywodzi Sąd Rejonowy, że roszczenie przysługuje tylko względem pierwotnego nabywcy, a uzasadnia to także okolicznościami, że to ten nabywca był stroną umowy i uzyskał bonifikatę.

Istota wpisu roszczenia do księgi wieczystej przejawia się jednak tym, że zyskuje on dodatkową skuteczność. W rezultacie zobowiązanym jest już nie tylko pierwotny nabywca, ale poprzez wpis roszczenia uzyskało ono dodatkową skuteczność wobec każdoczesnego właściciela nieruchomości. Z uwagi na to, że pierwotny nabywca dokonał czynności, od której uzależniona była możliwość żądania zwrotu bonifikaty, powstało po stronie powódki wymagalne roszczenie. Z uwagi natomiast na wpis w księdze wieczystej, roszczenie to stało się skuteczne względem każdoczesnego właściciela nieruchomości, a zatem wobec pozwanej A. K..

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o:

1. oddalenie apelacji powoda,

2. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej A. K. kosztów procesu, w tym zastępstwa adwokackiego za postępowanie przed Sądem II instancji, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna, aczkolwiek ocena prawna powództwa wymagała pogłębionej analizy, której zabrakło w uzasadnieniu Sądu Rejonowego. Ten mankament uzasadnienia nie dyskwalifikował jednak zaskarżonego orzeczenia, zwłaszcza że Sąd Okręgowy jest sądem merytorycznym i sam może dokonać nie tylko oceny wiarygodności i mocy dowodów, ale również ustaleń faktycznych, a co istotne analizy prawnej zgłoszonego żądania. Takie uprawnienie Sądu Okręgowego wynika wprost z treści art. 378 k.p.c., który stanowi, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Ocena czy doszło do nieważności postępowania musi poprzedzać jednak merytoryczną ocenę orzeczenia, zwłaszcza że w apelacji strona powodowa podniosła zarzut nieważności postępowania poprzez pozbawienie powódki możliwości obrony swoich praw. To pozbawienie miało wynikać z braku doręczenia pełnomocnikowi powódki odpowiedzi na pozew, co zaś uniemożliwiło pełnomocnikowi odniesienie się do twierdzeń strony przeciwnej.

W pierwszej kolejności należy przyznać rację powódce, że Sąd Rejonowy nie dostrzegł, iż odpowiedź na pozew nie została doręczona przez pełnomocnika pozwanej profesjonalnemu pełnomocnikowi powódki. Brak doręczenia w myśl art. 132 k.p.c. powinien skutkować zwrotem odpowiedzi na pozew. Przewodniczący składu jednak nie zastosował tego rygoru. Nastąpiło zatem naruszenie przepisu 132 k.p.c. Na skutek tego naruszenia doszło co najwyżej do czasowego ograniczenia praw procesowych strony powodowej, ale nie do pozbawienia jej możliwości obrony. Pamiętać należy, że rozpoznanie sprawy następuje na rozprawie (art. 148 k.p.c.). Przebieg rozprawy reguluje art. 210 k.p.c. Wynika z niego, że strony obecne na rozprawie mają nie tylko prawo, ale obowiązek przedstawiania twierdzeń. Twierdząc mogą odwoływać się do treści swoich pism. Tak też stało się na rozprawie dnia 21 grudnia 2015r., na której nie był obecny pełnomocnik strony powodowej, a był o tej rozprawie prawidłowo zawiadomiony. Brak jest też w aktach usprawiedliwienia tej nieobecności, co z kolei prowadzi do wniosku, że pełnomocnik dobrowolnie zrezygnował z udziału w rozprawie.

Co istotne powódka w apelacji nie wskazuje jak doręczenie odpowiedzi na pozew wpłynęłoby na jej stanowisko w procesie. Jakie działania podjęłaby w związku z twierdzeniami zawartymi w tym piśmie, czy na przykład wnioskowałaby o przeprowadzenie dodatkowych dowodów, czy też ograniczyłby żądanie pozwu. Znając już stanowisko strony przeciwnej, znając ocenę jej żądania, dokonaną przez sąd powódka w apelacji nie zmienia swych dotychczasowych twierdzeń, nie wnosi o przeprowadzenie dodatkowych dowodów i jak dotychczas koncentruje się na prawnych aspektach swego żądania, polemizując z oceną dokonaną przez sąd.

Powyższy wywód wskazuje na to, że naruszenie przez Sąd prawa procesowego, art. 132 k.p.c. nie doprowadziło do pozbawienia powódki możności obrony praw, a więc nie doprowadziło do nieważności postępowania. To uchybienie procesowe nie miało też wpływu na treść lub charakter zaskarżonego wyroku. Wydany wyrok, wbrew twierdzeniom apelacji, nie był wyrokiem zaocznym. Do wydania wyroku zaocznego dochodzi bowiem w warunkach przepisu art. 339 k.p.c. Sąd jest obowiązany wydać wyrok zaoczny w sytuacji gdy pozwany nie stawi się na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie. W sprawie nie zaistniały przesłanki wydania wyroku zaocznego. Po pierwsze z protokołu rozprawy wynika, że na rozprawie był obecny pełnomocnik pozwanej. Ponadto zajął stanowisko w sprawie, wnosząc, jak w odpowiedzi na pozew. Tym samym uczynił treść odpowiedzi na pozew elementem swej wypowiedzi. Po drugie tym oświadczeniem, pełnomocnik, działając w imieniu pozwanej wziął udział w rozprawie. Zachowanie strony pozwanej spowodowało, że niemożliwe stało się wydanie wyroku zaocznego, co oznacza, że Sąd Rejonowy nie naruszył przepisu art. 339 k.p.c.

Nie mógł też doprowadzić do zmiany orzeczenia zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wskazania w uzasadnieniu wyroku jego podstawy prawnej. Faktem jest, że Sąd Rejonowy nie przywołał wprost treści art. 17 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (dalej zwana u.k.w.h.), jednakże dokonał analizy roszczenia powódki w oparciu o ten przepis, a także dokonał wykładni pojęcia „nabywcy nieruchomości” w kontekście art. 68 ust 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Rozważania prawne Sądu Rejonowego wymagają poszerzenia, o czym wspomniano w części wstępnej rozważań, nie oznacza to jednak, że na skutek braku przywołania wprost treści przepisu art. 17 u.k.w.h. orzeczenie wymyka się spod kontroli instancyjnej. Wręcz przeciwnie. Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń w sprawie. Odniósł się do żądania strony powodowej, a redakcja uzasadnienia pozwala na zapoznanie się z procesem rozumowania Sądu. Poza tym, o czym już wcześniej wspomniano, sąd odwoławczy, rozpoznając sprawę może uzupełnić, bądź dokonać odmiennej oceny prawnej zgłoszonego roszczenia.

Przystępując do analizy zarzutu naruszenia prawa materialnego Sąd Okręgowy przypomina, że powódka wywodziła żądanie pozwu, skierowane przeciwko aktualnemu właścicielowi lokalu z roszczenia, które zostało ujawnione w dziale III Księgi wieczystej nr (...), na podstawie umowy z dnia 17 marca 2011r o oddanie w użytkowanie wieczyste, ustanowienie odrębnej własności lokalu i sprzedaży, zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem E. N., Rep. A nr 1402/2011. Treść tego roszczenia jest następująca „jeżeli nabywca lokalu mieszkalnego dokona zbycia lub wykorzysta go na inne cele przed upływem 5 lat licząc od dnia jego zbycia, wówczas zwraca kwotę równą udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji.”

Ocenę powyższego roszczenia należy poprzedzić przywołaniem przepisu art. 16 ust. 1 u.k.w.h. Z przepisu tego wynika, że w wypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych w księdze wieczystej, poza prawami rzeczowymi, mogą być ujawnione prawa osobiste i roszczenia. Rozwinięcie tej zasady następuje w art. 16 ust. 2 u.k.w.h, który stanowi, że „w szczególności mogą być ujawniane:

1) prawo najmu lub dzierżawy, prawo odkupu lub pierwokupu, prawo dożywocia;

2) roszczenie o przeniesienie własności nieruchomości lub użytkowania wieczystego albo o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego; dotyczy to także roszczeń przyszłych;

3) roszczenie wynikające z określenia zarządu lub sposobu korzystania z nieruchomości przez współwłaścicieli lub wieczystych użytkowników;

4) roszczenie współwłaścicieli wyłączające uprawnienie do zniesienia współwłasności;

5) wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipoteką oraz informacje, że zostały one wpisane do rejestru zabezpieczenia listów zastawnych, o którym mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1588);

6) prawo z umowy timeshare, o którym mowa w ustawie z dnia 16 września 2011 r. o timeshare (Dz.U. poz. 1370).

Niewątpliwie rację ma apelująca, że zwrot „w szczególności” użyty w art. 16 ust. 2 u.k.w.h. wskazuje na katalog otwarty praw osobistych i roszczeń, które mogą być przedmiotem wpisu do księgi wieczystej. Jednakże nie oznacza to, że mogą to być dowolnie ustanowione przez strony prawa osobiste i roszczenia, nawet wynikające z norm materialnych prawa cywilnego, ale tylko takie, które spełniają kryteria określone w art. 16 ust. 1 u.k.w.h. tj. co do którego prawa osobistego lub roszczenia wpis określony jest „w przepisach ustawowych”. Treść art. 16 ust. 1 u.k.w.h. nie pozostawia wątpliwości, że ujawnione mogą być tylko roszczenia przewidziane w przepisach ustawowych, a więc te, które w przepisach rangi ustawowej wyraźnie są określone, jako podlegające ujawnieniu w księdze wieczystej. Jest to dominujące stanowisko doktryny, poparte ostatecznie stanowiskiem Sądu Najwyższego w postanowieniu z dnia 9 maja 2013r. II CSK 590/12. Podstawą wpisu w księdze wieczystej prawa osobistego lub roszczenia nie może być przepis o randze innej niż ustawa. Przepis taki powinien zezwalać na ujawnianie w księdze wieczystej określonych w nim praw osobistych lub roszczeń .

Przyjmując powyższe należało dalej rozważyć czy uprawnienie zawarte w art. 68 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami i powstałe, w oparciu o ten przepis roszczenie może być wpisane do działu III. księgi wieczystej. Innymi słowy należało ustalić czy istnieje przepis, który stanowi, że dane roszczenie, w tym wypadku roszczenie o zwrot bonifikaty, podlega ujawnieniu w księdze wieczystej. W celu wyjaśnienia tej kwestii należy sięgnąć do ustawy o gospodarce nieruchomościami według stanu na dzień dokonywania czynności sprzedaży lokalu przez Gminę. W art. 68 ustawy o gospodarce nieruchomościami w żadnym jej ustępie nie ma zapisu, że roszczenie o zwrot bonifikaty jest roszczeniem, które mogłoby być ujawnione w księdze wieczystej. Kolejne przepisy omawianej ustawy również nie wspominają o takim prawie osobistym lub roszczeniu, które mogłoby być skutecznie ujawnione w księdze wieczystej – stosowanie do zasady wynikającej z art. 16 ust. 1 u.w.k.h. Oznacza to, że roszczenie o zwrot bonifikaty nie jest roszczeniem przewidzianym w przepisach ustawowych, podlegającym ujawnieniu w księdze wieczystej i nie powinno być ujawnione.

W sytuacji, gdy mimo wszystko doszło do wpisania w księdze wieczystej lokalu roszczenia Gminy, to taki wpis jest, zdaniem Sądu Okręgowego, bezskuteczny i nie może być traktowany jako element stanu prawnego nieruchomości [H. C., w: E. B.-G., H. C., Ustawa, art. 16, Nb 2; P. S., w: J. I. (red.), Komentarz, s. 577 jak również SN w post. z 9.5.2013 r., II CSK 590/12, L.; podobnie T. Czech, Księgi wieczyste i hipoteka, s. 263; S. G., Dochodzenie praw osobistych, s. 35 oraz Ł. P., w: J. P. (red.), Księgi wieczyste i hipoteka, s. 346]. Innymi słowy nie wywołuje skutków z art. 17 u.k.w.h., a co za tym idzie nie uzyskuje skuteczności względem praw nabytych. W takim bowiem wypadku nie można powoływać się na jawność ksiąg wieczystych i domniemanie prawdziwości wpisów [komentarz Księgi wieczyste i hipoteka pod redakcją J. P., wydanie 1 LexisNexis W. 2014, stro. 375, teza 18 do art. 17.].

Ponadto sformułowanie użyte w art. 16 ust. 1 u.k.w.h. „mogą być ujawnione" wyraźnie wskazuje, że warunkiem powstania i istnienia prawa osobistego i roszczenia nie jest wpisanie ich do księgi wieczystej. Art. 17 u.k.w.h. powoduje, że wpisanie roszczenia do księgi wzmacnia ich skuteczność (tak też S. G., Dochodzenie praw osobistych, s. 37) jednak nie decyduje o jego skutecznym istnieniu. Roszczenie określone w akcie notarialnym mogło być zatem skierowane wyłącznie do pierwotnego nabywcy, albowiem to on był stroną stosunku cywilnoprawnego zawartego w oparciu o normę prawa materialnego, która to roszczenie kształtowała. Błędne ujawnienie tego wpisu w księdze wieczystej nie nadaje roszczeniu mocy, a z całą pewnością nie zezwala na dochodzenie przedmiotowego roszczenia od osoby, której nie została udzielona bonifikata.

Już kończąc wywód Sąd Okręgowy zauważa, że powódka wpisem roszczenia w księdze wieczystej chciała osiągnąć skutek jaki zapewnić może tylko wpis hipoteki na nieruchomości. W tym jednak wypadku nabywca nieruchomości jest zorientowany co do wysokości roszczenia wierzyciela hipotecznego. Natomiast z treści roszczenia wpisanego do księgi wieczystej - „jeżeli nabywca lokalu mieszkalnego dokona zbycia lub wykorzysta go na inne cele przed upływem 5 lat licząc od dnia jego zbycia, wówczas zwraca kwotę równą udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji.” – nie wynika ani wysokość udzielonej bonifikaty, ani zasada waloryzacji tej bonifikaty. Przy takim wpisie pozwana, nabywca lokalu, nie miała możliwości oceny wysokości ciążącego na nieruchomości roszczenia. O wysokości mogła się dowiedzieć dopiero z wezwań powódki, które nastąpiły po tym jak zapłaciła już sprzedawcy cenę. Nie znając zaś wysokości roszczenia nie mogła ocenić czy opłacalne jest nabycie lokalu, czy też ciężary przewyższają jego wartość. Już nawet ta okoliczność przekonuje, że powódka poprzez wpis do księgi wieczystej niedookreślonego roszczenia nie mogła osiągnąć zamierzonego skutku, a więc uzyskać zaspokojenia swego roszczenia od aktualnego właściciela lokalu, nie zaś od osoby, której udzieliła bonifikaty.

Z uwagi na powyższe argumenty Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powództwo podlegało oddaleniu, co też Sąd Rejonowy uczynił w zaskarżonym wyroku. Dlatego też w oparciu o przepis art. 385 k.p.c., w punkcie 1. sentencji należało oddalić apelację powódki.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2. wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Powódka przegrała postępowanie apelacyjne, wobec czego zasądzono od niej na rzecz pozwanej koszty, obejmujące wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej, którego wysokość ustalono na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 3 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015. 1800), na kwotę 1200 złotych.

SSO Mariola Wojtkiewicz SSO Sławomir Krajewski SSR (del.) Zofia Piwowarska