Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jolanta Cierpiał (spr.)

Sędziowie: SSA Marta Sawińska

del. SSO Małgorzata Woźniak-Zendran

Protokolant: st. sekr. sądowy Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2017 r. w Poznaniu

sprawy A. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość renty

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 5 lutego 2016 r. sygn. akt IV U 2635/15

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22.10.2015r., znak: (...) organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przeliczył wnioskodawczyni A. M. (1) rentę rodzinną wskazując, że wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 440,23 zł, po potrąceniu kwoty 1087,00 zł dla syndyka A. P..

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawczyni, powołując się na treść art. 139 § 1 pkt 5, art. 140 § 1 pkt 3 oraz art. 140 § 6 pkt 1, lit. c ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisy ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, podniosła, że kwota potrącenia jest niewspółmiernie wyższa, niż ta dopuszczona prawem. Wnioskodawczyni wskazała, iż mając prawo do renty rodzinnej w wysokości 1.834,32 zł, po potrąceniu należności na rzecz syndyka, pozostaje jej kwota 440,23 zł na życie. Jednocześnie domagała się zwrotu niesłusznie zajętej kwoty emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy wyjaśnił, iż przystąpił do dokonywania wpłat należnej wnioskodawczyni części renty rodzinnej, wchodzącej do masy upadłościowej w kwocie 1834,32 zł brutto. Po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych pozostała kwota 1527,23 zł. Dolną granicę do wysokości 25% tej kwoty stanowi 381,81 zł. Od 1 marca 2015r. najniższa renta rodzinna stanowi kwotę 880,45 zł, natomiast 50% tej kwoty stanowi kwotę wolną od potrąceń, tj. 440,23 zł. Zatem kwota ponad kwotę 440,23 zł, jako należna wnioskodawczyni część renty rodzinnej, wchodzi do masy upadłościowej, tj. kwota 1087,00 zł (1527,23 zł – 440,23 zł).

Wyrokiem z dnia 5 lutego 2016 r., wydanym w sprawie o sygnaturze akt IV U 2635/15, Sąd Okręgowy w Zielonej Górze zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że wysokość potrąceń ze świadczenia odwołującej A. M. (1) nie może przekraczać 25% jej miesięcznego świadczenia to jest kwoty 381.81zł.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Wnioskodawczyni A. M. (1), urodzona (...), od dnia 25.05.2014r. nabyła prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu I. M.. Od 01.10.2014r. renta podlega równemu podziałowi pomiędzy 2 uprawnione osoby, w tym wnioskodawczynię. Wysokość otrzymywanej renty rodzinnej dla 1 osoby wynosi 1834,32 zł.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Zielonej Górze, V Wydział Gospodarczy z dnia 31.07.2015r. ogłoszona została upadłość obejmująca likwidację majątkuA. M. (1) jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Na sędziego-komisarza wyznaczono sędziego Sądu Rejonowego w Zielonej Górze W. G., natomiast na syndyka – A. P..

Pismem z dnia 11.08.2015r. syndyk A. P. wezwała organ rentowy do przekazywania świadczenia rentowego w kwocie wolnej od potrąceń (wartość świadczenia ponad kwotę 440,23 zł) do masy upadłościowej.

Decyzją z dnia 22.10.2015r. organ rentowy przystąpił do wykonania potrąceń od dnia 01.11.2015r.

Wysokość renty brutto osoby zmarłej wynosiłaby miesięcznie 4036,26 zł. Renta rodzinna podlega podziałowi na 2 części, po 1834,32 zł dla każdej osoby uprawnionej. Wysokość świadczenia rentowego do wypłaty dla A. M. (1) po potrąceniu kwoty 1087,00 zł na syndyka A. P. wynosi miesięcznie 440,23 zł.

W związku ze zmianą liczby osób uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym I. M., z dwóch do trzech, decyzją z dnia 04.12.2015r. organ rentowy przeliczył rentę rodzinną dla 3 uprawnionych osób, która wynosi 1290,15 zł dla każdej osoby uprawnionej.

Wobec powyższego kwota wchodzącą do masy upadłości uległa zmianie z kwoty 1087,00 zł do 647,81 zł. Wysokość świadczenia do wypłaty po potrąceniu, w dalszym ciągu wynosi 440,23 zł.

W dacie wydawania zaskarżonej decyzji do renty rodzinnej uprawnione były dwie osoby, w tym odwołująca. Miała prawo do renty w kwocie 1834,32zł. Po potraceniach zaliczek na ubezpieczenie zdrowotne i podatek dochodowy od osób fizycznych pozostawała z tego kwota1527,23zł. Bez wątpienia 25% tej kwoty stanowi kwota 381.81 zł.

Sąd Okręgowy wskazał, że istotą sporu pozostaje rozstrzygnięcie, czy potrącenia dokonywane ze świadczenia ubezpieczonej nie przekraczają granic wyznaczonych dyspozycją art. 140 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i nie naruszają kwoty świadczenia wolnej od egzekucji według art. 141 tej ustawy, w szczególności czy organ rentowy nie uchybił postanowieniom art. 140 ust. 8 tej ustawy.

Sąd Okręgowy przyjął, że kwota renty rodzinnej przysługującej A. M. (1) do wypłaty po dokonaniu z tego świadczenia potrąceń należności innych niż świadczenia alimentacyjne wymienionych w art. 139 ust. 1 pkt 5 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynosi 75% tego świadczenia a nie odwrotnie jak tego chciał pozwany.

Wnioskodawczyni A. M. (1) otrzymuje rentę rodzinną w wysokości 1834,32 zł. Po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 165,09 zł oraz zaliczki z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych w kwocie 1674,93 zł, pozostaje kwota 1527,23 zł. W przypadku wnioskodawczyni granicą potrąceń jest kwota maksymalna w wysokości 25% świadczenia czyli 381,81 zł ( emerytura 1527,23 zł x 25%).

Mając powyższe na względzie, na podstawie powołanych wyżej przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że wysokość potrąceń ze świadczenia odwołującej A. M. (1) nie może przekraczać 25% jej miesięcznego świadczenia to jest kwoty 381.81zł.

Apelację od przedstawionego orzeczenia wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając wyrok w całości; powołując się na zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego a w szczególności art. 140 ust. 1 pkt 3 oraz art. 141 ust. 1 pkt. 1 lit. ustawy z dnia 7 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2015. 748 t.j. ze zm.) poprzez przyjęcie, że kwota renty rodzinnej przysługującej A. M. (1) do wypłaty po dokonaniu z tego świadczenia potrąceń należności innych niż świadczenia alimentacyjne wymienione w art. 139 ust. 1 pkt. 5 wynosi 75% tego świadczenia a tym samym, że art. 140 ust. 1 pkt. 3 ma zastosowanie przy obliczaniu kwoty wolnej od potrąceń w przypadku zajęcia świadczenia – renty rodzinnej przez syndyka celem włączenia do masy upadłości w postępowaniu upadłościowym prowadzonym w ramach ustawy z dnia 28 lutego 2003r. prawo upadłościowe ( Dz. U. 2015. 233 t.j. ze zm.).

Apelujący wniósł o :

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania wnioskodawczyni,

2.  ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

3.  zasądzenie od odwołującej na rzecz organu pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasłużyła na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów, przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Dokonując tej oceny, Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego w świetle zasady sędziowskiej oceny materiału dowodowego, wyczerpująco wskazując, które dowody uznał za wiarygodne i dlaczego, a które nie, co logicznie i spójnie uzasadnił. W wyniku powyższego, Sąd Okręgowy wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy. Z uwagi na powyższe, w ocenie Sądu Apelacyjnego wszystkie ustalenia faktyczne, dokonane przez Sąd Okręgowy, znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym, który Sąd I instancji właściwie ocenił na podstawie jego wszechstronnego rozważenia, polegającego na rzetelnej, bezstronnej ocenie wyników postępowania i ich prawidłowej interpretacji, przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego. Ponadto wskazać należy, że również apelujący nie kwestionuje ustalonego przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego we wniesionej apelacji.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny w pełni podzielił wszelkie ustalenia Sądu I instancji i przyjął je za własne, bez potrzeby ponownego ich przytaczania.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Apelacyjny podzielił również w ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy.

Wskazać należy przy tym, że zgodnie z art. 833 § 4 k.p.c. świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym podlegają egzekucji w zakresie przewidzianym w tych przepisach.

Przepis art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 7 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2015r., poz. 748 ze zm.) zwanej dalej „ustawą o emeryturach i rentach”, stanowi, ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie - po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych - podlegają potrąceniu, z uwzględnieniem art. 141 m.in. sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.

Według art. 140 ust. 1 wskazanej ustawy potrącenia, o których mowa w art. 139, mogą być dokonywane, z zastrzeżeniem art. 141, w następujących granicach:

1) świadczeń alimentacyjnych, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 3 - do wysokości 60% świadczenia;

2) należności egzekwowanych związanych z:

a) odpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej,

b) odpłatnością za pobyt w zakładach opiekuńczo-leczniczych,

c) odpłatnością za pobyt w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, do wysokości 50% świadczenia;

3) innych egzekwowanych należności - do wysokości 25% świadczenia.

Ust. 8 tego artykułu stanowi, że przepisy ust. 1-7 stosuje się odpowiednio przy dokonywaniu potrąceń z renty rodzinnej, do której uprawniona jest więcej niż jedna osoba, przy czym granice potrąceń ustala się proporcjonalnie do części renty podlegającej tym potrąceniom.

Stosownie do treści art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy potrącenia, o których mowa w art. 139, mogą być dokonywane, z zastrzeżeniem art. 141, w zakresie innych egzekwowanych należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 5 - do wysokości 25 % świadczenia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji słusznie przyjął, iż relacja między art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej a jej art. 140 ust. 7 jest tego rodzaju, że art. 139 ust. 1 pkt 5 wskazuje, iż sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych podlegają potrąceniu (innymi słowy są odejmowane) od kwoty netto świadczenia emerytalnego, czyli od kwoty świadczenia po odliczeniu od niej składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych, natomiast art. 140 ust. 7 ustawy wskazuje na metodę wyliczenia wysokości tego potrącenia w ten sposób, że wysokość potrącenia ustala się od kwoty brutto świadczenia emerytalnego. Oznacza to, że przy uwzględnieniu dyspozycji art. 140 ust. 1 pkt 3 ustawy, potrąceniu od kwoty netto świadczenia emerytalnego podlegają sumy z tytułu innych egzekwowanych należności wynoszące maksymalnie 25 % świadczenia emerytalnego , przy czym zgodnie z art. 141 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy, emerytury i renty są wolne od potrąceń sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne w części odpowiadającej 50% kwoty najniższej emerytury lub renty – zależnie od rodzaju pobieranego przez emeryta (rencistę) świadczenia.

W konkluzji zasadne jest stanowisko Sądu I instancji, że kwota renty rodzinnej przysługującej A. M. (1) do wypłaty po dokonaniu z tego świadczenia potrąceń należności innych niż świadczenia alimentacyjne wymienionych w art. 139 ust. 1 pkt 5 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynosi 75% tego świadczenia a nie odwrotnie jak tego chciał pozwany.

Kierując się powyższymi względami, apelację należało uznać za bezzasadną i na podstawie art. 385 k.p.c. oraz powołanych przepisów prawa materialnego oddalić, co uczynił Sąd Apelacyjny w sentencji wydanego wyroku.