Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 września 2017 r.

Sąd Rejonowy w Olsztynie, I Wydział Cywilny,

w składzie:

Przewodniczący: SSR Tomasz Bulkowski

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Karolina Mazan - Berent

po rozpoznaniu w dniu 7 września 2017 r., w O., na rozprawie,

sprawy z powództwa (...) Sp.z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko J. G.

o zapłatę

I  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3 125,63 (trzy tysiące sto dwadzieścia pięć 63/100) zł z odsetkami:

a)  umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, nie wyższymi jednak aniżeli odsetki maksymalne za opóźnienie od kwoty 2 250 zł od dnia 4 maja 2017 r. do dnia zapłaty;

b)  ustawowymi za opóźnienie od kwoty 875,63 od dnia 4 maja 2017 r. do dnia zapłaty;

II oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 925,47 (dziewięćset dwadzieścia pięć 47/100) zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR Tomasz Bulkowski

Sygn. akt: I C 2021/17 upr

UZASADNIENIE

Powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej kwoty 3.435,63 zł wraz z odsetkami umownymi od kwoty 2.250 w wysokości odsetek maksymalnych od dnia wniesienia pozwu, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 1.185,63 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazał, że dochodzona pozwem wierzytelność wynika z umowy pożyczki z dnia 04 listopada 2015 r., zgodnie z którą powód pożyczył stronie pozwanej kwotę 2.250 zł, zaś pożyczkobiorca zobowiązał się do zwrotu tej kwoty wraz z prowizją wynoszącą 648,60 zł do dnia 4 grudnia 2015 r. Na dochodzoną pozwem kwotę składa się 2.250 zł tytułem kwoty pożyczki, 227,03 zł tytułem pozostałych odsetek za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych naliczonych od dnia wymagalności do dnia poprzedzającego wniesienia pozwu oraz kwota 958,60 zł na którą składała się kwota 648,60 zł tytułem pozostałej do spłaty części prowizji i odsetek umownych za okres na jaki umowa była zawarta oraz kwota 310 zł tytułem kosztów czynności windykacyjno – upominawczych.

Pozwana J. G. wniosła o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu podała, że zarówno koszty czynności windykacyjno-upominawczych jak i wysokość prowizji są rażąco wygórowane, co może powodować nieważność umowy pożyczki. Według pozwanej postanowienie o obciążeniu pozwanej prowizją w kwocie 648,60 zł zmierzało do obejścia prawa, gdyż maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może przekraczać dwukrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP, a żadne postanowienia umowne nie mogą ograniczać ani wyłączać uregulowań dotyczących odsetek maksymalnych. Ponadto, określone w tabeli opłat czynności windykacyjne i upominawcze są nieadekwatne do rzeczywiście poniesionych przez powoda kosztów, stanowią koszty mające na celu obejście przepisów o odsetkach maksymalnych, zatem jako niedozwolone postanowienia umowne są nieważne.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód w dniu 4 listopada 2015 r. zawarł z pozwaną umowę pożyczki kwoty 2.250 zł. Pozwana zobowiązała się zwrócić pożyczoną kwotę do dnia 4 grudnia 2015 r. wraz z prowizją w wysokości 630 zł oraz odsetkami umownymi w wysokości 10% w skali roku (0,62 zł dziennie). Łącznie pozwana zobowiązała się zapłacić 2898,60 zł.

( okoliczności niesporne - potwierdzenie przelewu pożyczki k. 49, 50, umowa pożyczki k. 24-46, przelew weryfikacyjny k. 47, potwierdzenie przelewu weryfikacyjnego k.48)

Strony ustaliły, że w razie nieterminowej spłaty pożyczki pożyczkobiorca będzie zobowiązany do zapłaty odsetek za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych określonych w art.359§2 ¹k.c tj. czterokrotnej wysokości kredytu lombardowego NBP.

(§14pkt 1 i 2 umowy ramowej k.28)

W tabeli opłat stanowiącym załącznik do umowy, stanowiący jej integralną część zastrzeżono, że koszty za czynności upominawcze i windykacyjne podejmowane między 6 a 30 dniem po terminie spłaty będą wynosiły 5 zł za upomnienie wysłane w formie sms, 10 zł za upomnienie wysłane e-mailem, 15 zł za upomnienie telefoniczne i 25 zł za upomnienie i wezwanie w formie listu.

(tabela opłat k.30, umowa k.29)

Pozwana nie wywiązała się z umowy i nie zapłaciła na rzecz powoda jakiejkolwiek kwoty.

(okoliczność niesporna, brak dowodów wpłaty)

Ustalony stan faktyczny był niesporny i potwierdzony został dokumentami przedłożonymi przez powoda.

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie w części.

Strony łączyła umowa pożyczki. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Pozwana pożyczyła kwotę 2250 zł, która zobowiązała się zwrócić do 4 grudnia 2015 roku wraz z odsetkami umownymi i prowizją w wysokości 630 zł.

Zdaniem sądu nie sposób podzielić argumentów pozwanej, że postanowienia umowy dotyczące wysokości prowizji były nieważne, gdyż zmierzały do obejścia prawa tj. przepisów o odsetkach maksymalnych. Pożyczka zawarta przez strony była odpłatna. Zwyczajową formą wynagrodzenia za korzystanie z cudzego kapitału są odsetki, ewentualnie także prowizja. Prowizja jest zwyczajowo pobierana np. przez banki za udzielenie kredytu. Oczywiście wysokość tej prowizji nie może być dowolna i gdyby była ona rażąco wysoka można byłoby uznać ją za zmierzającą do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych i przez to nieważną.

Umowy tego typu podlegają ocenie pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego i zgodności z prawem. Do zasad tych odnoszą się z kolei trzy przepisy: art. 5 k.c., (który stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony), art. 58 k.c. (§1 - czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. § 2 - nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.) oraz art. 353 ¹ k.c. (strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego).

Z kolei za naruszenie zasad współżycia społecznego należy rozumieć zawarcie umowy sprzecznej z uczciwością i rzetelnością kupiecką lub takiej, która kształtować będzie wzajemne stosunki między stronami w sposób ewidentnie urągający słuszności (tak Agnieszka Rzetecka-Gil, Kodeks Cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, LEX/el., 2011).

Zdaniem Sądu pozwana nie udowodniła, że kwestionowana umowa zmierza z uwagi na cel jej zawarcia, towarzyszące jej okoliczności oraz skutki, do obejścia prawa. Pozwana w szczególności nie wykazała aby powód naruszył przy zawieraniu umowy o pożyczkę reguły uczciwości kontraktowej. Podkreślić należy, że zaciągnięcie pożyczki było świadomą i suwerenną decyzją pozwanej, to ona zaakceptowała warunki kredytu i określiła jego kwotę. Ani cel umowy jakim było udzielenie pozwanej na jej własny wniosek pożyczki w określonej przez nią wysokości, ani skutek umowy, jakim jest obowiązek spłaty zaciągniętego kredytu (w tym prowizji) nie są sprzeczne z prawem, w tym zakresie nie dążą do jego obejścia, stąd nie ma podstaw do ustalenia nieważności umowy z art. 58 § 1 i 3 k..c.

W chwili zawierania umowy pożyczki nie obowiązywały przepisy określające maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, które mogły być pobierane od konsumentów. Niewątpliwie naliczona prowizja była wysoka, jednak nie można przyjąć, że była rażącą wygórowana, a przez to postanowienia umowy w tym zakresie nieważne.

Dokonując oceny warto odwołać się do przepisów ustawy o kredycie konsumenckim z 12 maja 2011 roku. Ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 roku o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw do ustawy o kredycie konsumenckim dodany został art.36a określający maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu. Ustawa ta została opublikowana 10 września 2015 roku, a art.36a ustawy o kredycie konsumenckim wszedł w życie 11 marca 2016r. W chwili zawierania umowy pomiędzy stronami przepis określający maksymalne koszty kredytu jeszcze nie obowiązywał, aczkolwiek jego treść była już znana.

Koszty pozaodsetkowe kredytu w myśl art.36a ustawy o kredycie konsumenckim nie mogły przekroczyć sumy dwóch składników: 25 proc. kredytu (część stała) oraz 30 proc. wartości kredytu w skali roku (część zmienna zależna od czasu trwania umowy). Zgodnie z podanym wzorem dozwolone pozaodsetkowe koszty w niniejszej sprawie, mogłyby wynosić 618 zł (2.250 x 25%) + (2.250 x 30/365 x 30%= 562,50+55,48) natomiast naliczona przez powoda kwota prowizji, stanowiąca jedyny koszt pozaodsetkowy, wynosiła 630 zł (28%). W związku z tym, że umowa została zawarta przed nowelizacją wprowadzającą maksymalny pułap kosztów pozaodsetkowych zawarte w niej zmiany nie mają zastosowania do niniejszej sprawy. Należy jednak wziąć pod uwagę, że kwota 630 zł przekracza tylko nieznacznie dozwoloną nowymi przepisami kwotę 618 zł, więc nie można jej uznać za rażąco wygórowaną i naruszającą zasady współżycia społecznego oraz dobrych obyczajów, skoro obecnie sam ustawodawca dopuścił pobieranie takich pozaodsetkowych kosztów.

Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, pozwana do dnia wydania wyroku w sprawie nie zwróciła powodowi żądanej kwoty kapitału, a także naliczonych przez powoda opłat związanych z udzieleniem pożyczki. Tym samym zgodnie z powołanymi wyżej przepisami obowiązek zwrotu kwoty wynikającej z zadłużenia co do zasady nie budził wątpliwości, za wyjątkiem kwot o których niżej.

Na uwzględnienie nie zasługiwało żądanie zasądzenia kwoty 310 zł tytułem opłat za czynności windykacyjne. Postanowienia umowy w tym zakresie należało uznać za niedozwolone klauzule umowne.

Abuzywność analizowanych postanowień związana jest z wysokością zastrzeżonej kwoty, która nie jest w żaden sposób uzasadniona informacją zawartą we wzorcu umowy o poniesionych przez pożyczkodawcę kosztach. Zdaniem sądu podana wysokość opłaty za wezwanie do zapłaty nie znajduje odzwierciedlenia w rzeczywiście poniesionych przez pożyczkodawcę kosztach czy też nakładzie pracy i nie jest uzależniona od ich wysokości, dając możliwość obciążenia konsumenta dodatkową opłatą nawet w sytuacji, gdy wykonane czynności generowały wydatki znacznie poniżej kwoty przewidzianych we wzorcu umownych. Stanowi to asymetryczne, niekorzystne dla konsumenta unormowanie jego praw i obowiązków, a tym samym rażąco narusza jego interesy.

Warto w tym miejscu przywołać trafne orzecznictwo sądów orzekających w sprawie uznania wzorca umowny za niedozwolony, albowiem w tego typu sprawach wielokrotnie zajmowano się analizą podobnych wzorców umownych. W wyroku z 23 kwietnia 2013r. (sygn. akt VI ACa 1526/12) Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził chociażby że koszty działalności windykacyjnej pokrywane powinny być z odsetek za uchybienia w płatności poszczególnych rat kredytu, na tym polega ryzyko gospodarcze, że nie wiadomo z góry, ilu konsumentów nie będzie spłacało swych kredytów. Działalność windykacyjna, jako część działalności banku powinna być opłacalna dla tegoż banku, ale też nie naruszać rażąco interesów klienta. Poszczególne czynności z zakresu windykacji powinny być wycenione realnie, w oparciu o rzeczywiście ponoszone koszty, a w przedmiotowej sprawie już na pierwszy rzut oka widać, że tak nie jest. Logika wskazuje bowiem, że gdyby czynności windykacyjne były tak kosztowne jak wskazano w tabeli opłat, to powód nie wysyłałby 15 upomnień sms, e-mailem, czy w inny sposób, lecz od razu skierował sprawę do sądu, zwłaszcza iż działania windykacyjne nie przynosiły żadnego rezultatu.

Dodatkowo wskazać warto, że opłata pobierana przez pożyczkodawcę w realiach przedmiotowej sprawy przybiera postać kary umownej za niewykonanie zobowiązania. Pożyczkodawca miał bowiem prawo naliczyć opłatę w wysokości od 5 do 25 zł za wezwania upomnienia. W umowie nie określono ich maksymalnej liczby. Opłaty były oderwane od kosztów jakie w rzeczywistości ponosi pożyczkodawca w celu przeprowadzenia czynności windykacyjnych i wysłania korespondencji.

Zważyć trzeba, że karę umowną można zastrzec jedynie na wypadek niewykonania zobowiązania niepieniężnego (art.483§1k.c.), a w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia ze zobowiązaniem pieniężnym. Zgodnie z art.353 ¹k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zapis dający możliwość naliczenia kar umownych przy zobowiązaniach pieniężnych należałoby zatem uznać sprzeczny z ustawą, a przez to nieważny (art.58k.c.).

W tym miejscu można przywołać orzeczenia Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 20 sierpnia 2012 r., sygn. akt XVII AmC 1390/11 pkt 2 tezy: „Skoro strona w przypadku nieterminowej spłaty zobowiązań swoich klientów decyduje się na prowadzenie procedury windykacyjnej to obowiązana jest również do jej pokrycia. Obciążanie natomiast dłużnika tymi kosztami jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów, gdyż nie są to czynności niezbędne, a koszty monitu mieszczą się w ramach obowiązku współdziałania przy wykonaniu zobowiązania przez wierzyciela zgodnie z art. 354 § 2 KPC.”

Tym samym na rzecz powoda należało zasądzić od strony pozwanej łączną kwotę 3.125,63 zł, na która składa się: 2.250 zł tytułem kwoty pożyczki, 227,03 zł tytułem kwoty pozostałych odsetek umownych za opóźnienie liczonych od 5 grudnia 2015 roku do dnia poprzedzającego złożenie pozwu oraz 630 zł tytułem prowizji i 18,60 zł odsetek umownych naliczonych w umowie.

Od kwoty pożyczki zasądzono odsetki w wysokości 4 krotności stopy lombardowej NBP, gdyż strony zastrzegły w umowie, że w razie nieterminowej spłaty będą należały się powodowi odsetki w tej wysokości. Jednocześnie zastrzeżono, że odsetki te nie mogą przekroczyć odsetek maksymalnych. Odsetki zasądzono zgodnie z żądaniem od dnia wniesienia pozwu.

Od pozostałej kwoty 875,63 zł odsetki ustawowe za opóźnienie zasądzono od wniesienia pozwu na podstawie art. 481 § 1 i 2 i art. 482 k.c. (pkt I wyroku)

W pozostałym zakresie, na podstawie przedstawionej argumentacji, powództwo podlegało oddaleniu (pkt II wyroku).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., zgodnie z którym razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Biorąc pod uwagę, że powód wygrał sprawę w 91 %, a poniósł koszty postępowania w kwocie 1.017 zł (tj. opłatę sądową od pozwu 100 zł, opłata skarbową od pełnomocnictwa 17 zł oraz koszty wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 900 zł), na jego rzecz należało zasądzić kwotę 925,47 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III wyroku).

SSR Tomasz Bulkowski