Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Małgorzata Janicz

Sędziowie: SA Ewa Plawgo

SA Maria Mrozik-Sztykiel (spr.)

Protokolant: Olaf Artymiuk

przy udziale prokuratora Leszka Woźniaka i oskarżyciela posiłkowego P. Wyższej Szkoły (...) w W. w likwidacji

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2017 r.

sprawy J. B. ur. (...) w O. s.M. i B. zd. S.

oskarżonego o przestępstwo z art. 296 § 3 kk w zw. z art. 296 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 9 grudnia 2016 r. sygn. akt XII K 184/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie.

UZASADNIENIE

J. B. został oskarżony od to, że:

-w okresie od 1 stycznia 2006 r. do 31 stycznia 2009 r. w W., pełniąc funkcję kanclerza P. Wyższej Szkoły (...) w W. i z racji pełnionej funkcji będąc
osobą odpowiedzialną za sprawy majątkowe w/w uczelni, nie
dopełnił ciążących na nim obowiązków poprzez nieracjonalne zagospodarowanie mieniem uczelni w ten sposób, że dokonał wypłat gotówkowych z konta uczelni w wysokości 5.133.285,60 zł na poczet opłaty faktur z tytułu wykonanych na rzecz uczelni usług świadczonych przez podmioty takie jak (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o., Agencja (...) 71 oraz (...) M. D., polegających odpowiednio na obsłudze serwerów uczelni, oraz druku i dystrybucji ulotek i materiałów reklamowych uczelni, gdzie ceny za wykonane usługi były zawyżone i w znaczny sposób odbiegały od przyjętych cen rynkowych za tego rodzaju usługi, zakres tych usług był zdecydowanie za wysoki w stosunku do potrzeb uczelni, a ponadto transakcji tych w należyty sposób nie udokumentował, czym wyrządził w mieniu uczelni szkodę majątkową w wysokości 5.133.285,60 zł, co stanowi szkodę majątkową w wielkich rozmiarach,

tj. o czyn z art. 296 § 3 k.k. w zw. z art. 296 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 9 grudnia 2016 r. sygn. akt XII K 184/12 J. B. uniewinnił od dokonania zarzucanego czynu, kosztami procesu obciążył Skarb Państwa.

Apelacje od tego wyroku wnieśli: prokurator i pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego P. Wyższa Szkoła (...) w W..

Apelacja prokuratora zarzuca wyrokowi:

-błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, w postaci tzw. błędu braku, mogący mieć wpływ na jego treść, polegający na nie przeprowadzeniu dowodu z wyjaśnień oskarżonego J. B., jak i z zeznań świadków M. D., M. C. i M. T., na okoliczność charakterystyki wykonanych na rzecz (...) Wyższej Szkoły (...) w W. przez przedsiębiorców (...) M. D., (...) Sp. z o.o., Agencję (...) 71 oraz (...) Sp. z o.o. materiałów promocyjnych latach 2006 - 2009, w tym szacunkowej liczby i wielkości wykonanych ulotek, liczby i wielkości wykonanych plakatów, stopnia ich rozbudowania i kompozycji, jak i przyjętych stawek za poszczególne produkty, nadto na okoliczności uszczegółowienia rodzaju i charakteru innych usług promocyjno-marketingowych wykonanych w tym czasie na rzecz Uczelni przez w/wym. podmioty oraz przyjętych stawek za poszczególne usługi, a M. C. również na okoliczność uszczegółowienia świadczonych usług z zakresu pozycjonowania Uczelni na stronach internetowych we wskazanym okresie oraz sposobu wyliczenia kosztów tej obsługi, a także polegający na nie przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego właściwego z zakresu promocji i reklamy oraz wyceny tych usług rynkowych na okoliczność, czy w świetle kwot ujętych w poszczególnych fakturach wystawionych przez w/wym. podmioty i opłaconych w gotówce przez oskarżonego, w zestawieniu z wynikającym ze zgromadzonego materiału dowodowego zakresem i rodzajem wykonanych usług promocyjno-marketingowych koszt tych usług był zawyżony i odbiegał od przyjętych cen rynkowych za tego rodzaju usługi, jak i z opinii biegłego właściwego z zakresu rynku teleinformatycznego na okoliczność wypowiedzenia się w tej samej kwestii odnośnie świadczonych na rzecz Uczelni usług związanych z pozycjonowaniem jej w sieci internetowej, które to zaniechania w konsekwencji doprowadziły Sąd I instancji do co najmniej przedwczesnej konstatacji, iż oskarżony J. B., w okresie ujętym w zarzucie, wypłacając w gotówce łączną kwotę 5.133.285,60 zł nie dopuścił się niegospodarności majątkiem Uczelni i nie wyrządził jej szkody w tak wielkich rozmiarach.

Podnosząc powyższy zarzut, skarżący na podstawie przepisów art. 427 § 1 k.p.k., art. 437 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 454 § 1 k.p.k. wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Apelacja pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego zarzuca wyrokowi:

1.  art. 167 k.p.k. w związku z art. 366 § 1 k.p.k. polegające na:

•niewyjaśnieniu wszystkich istotnych okoliczności sprawy poprzez niedopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność ekonomicznej zasadności podejmowanych przez oskarżonego czynności, w szczególności czy ceny za usługi wykonane przez firmę (...) jak również (...) Sp. z o. o., (...) Sp. z. o.o. oraz (...) M. D. były zawyżone i czy odbiegały od cen rynkowych stosowanych na rynku tych usług, czy potrzeby promocyjne P. uzasadniały zakres zleconych usług,

•niewyjaśnieniu wszystkich istotnych okoliczności sprawy poprzez zaniechanie wyjaśnienia istotnych okoliczności związanych z ustaleniem czy M. D. wykonywania usługi poligraficzne na rzecz P.;

2.art. 7 k.p.k., w związku z art. 410 k.p.k. w związku z art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., poprzez sprzeczną z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego oceną zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w szczególności:

•błędną ocenę dowodu z zeznań J. K. i J. A., M. D., M. C., R. T.,

•bezpodstawne uznanie, iż zeznania M. K., S. Z. i M. R. w części w której twierdzili iż firmy i faktury przez nie wystawiane były fikcyjne są niewiarygodne,

•bezpodstawne uznanie, iż opinia biegłego sądowego jest nierzetelna a w szczególności przyjęcie, iż opinia nie wykazała na czym polegać miałby niegospodarność oskarżonego jako kanclerza P. przy wydatkowaniu stosownych kwot na materiały reklamowe uczelni,

•nieuwzględnieniu przez Sąd orzekający całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, w szczególności pominięciu lub błędnym zinterpretowaniu znaczenia szeregu okoliczności, które podważały wiarygodność wyjaśnień oskarżonego J. B.;

3.art. 410 k.p.k. polegające na nierozważeniu przez Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej w szczególności pominięcie dowodu w postaci protokołu przesłuchania świadka K. W. W. oraz świadka R. I. W.;

4.błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, a polegający na nietrafnym przyjęciu, iż:

• firma (...) Sp. z o.o. istniała i prowadziła działalność reklamową,

•usługi na kwoty opiewające na fakturach miały rzeczywiście miejsce,

•wydatki poczynione przez oskarżonego na reklamę P. były prawidłowe i z tego powodu nie można mu stawiać zarzutu niegospodarności,

•faktury na promocję P. w łącznej kwocie 5.133.285,60 złotych były wystawiane prawidłowo w wyniku czego nie powstała żadna szkoda.

Podnosząc powyższe zarzuty apelacji wnosi aby Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie XII Wydział Karny z dnia 9 grudnia 2016 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje są zasadne.

Na wstępie celowym jest przypomnienie, że prawidłowość rozstrzygnięcia sprawy zależy od należytego wykonania przez sąd podstawowych obowiązków procesowych. Jeden z nich dotyczy postępowania dowodowego i sprowadza się do prawidłowego – zgodnego z przepisami postępowania karnego – przeprowadzenia dowodów zawnioskowanych przez strony, a także w razie potrzeby do przeprowadzenia dowodów z urzędu potrzebnych do ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Drugi – sprowadza się do prawidłowej, zgodnej z zasadą art. 7 kpk, oceny całokształtu okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego. Tylko prawidłowe wykonanie powyższego daje gwarancję spełnienia jednej z podstawowych zasad procesu, tj. zasady określonej w art. 2 § 2 k.p.k.

Zgodnie z postulatem zawartym w art. 2 § 2 kpk podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne, co w postępowaniu sądowym jest osiągalne tylko wtedy, gdy przedmiotem zainteresowania sądu jest cały zebrany materiał dowodowy bez pominięcia istotnych jego części i gdy całokształt tego materiału – po prawidłowym ujawnieniu go w procesie – stanie się następnie przedmiotem rozważań sądu. Sąd w celu zgodnego z rzeczywistością odtworzenia przebiegu zdarzenia będącego przedmiotem rozpoznania, ma obowiązek dążyć do wyjaśnienia istotnych dla odpowiedzialności oskarżonego okoliczności zarzucanego mu czynu, wyjaśnienia i rozważenia okoliczności przemawiających za prawidłowością wersji oskarżenia, jak i wersji przeciwnej (o ile istnieje), wyjaśnienia wszystkich wątpliwości co do stanu faktycznego wynikających z materiału dowodowego. I tylko wówczas gdy po rozważeniu całokształtu zebranych w sprawie dowodów i wyczerpaniu możliwości dowodowych wątpliwości nie zostaną usunięte ma zastosowanie zasada wyrażona w art. 5 § 2 kpk.

W niniejszej sprawie należy zgodzić się ze stanowiskiem obu apelacji, iż Sąd Okręgowy z tych obowiązków procesowych nie wywiązał się, bowiem nie można przyjąć, aby ustalenia faktyczne poczynione przez tenże Sąd stanowiły rezultat analizy i oceny całokształtu okoliczności zebranych w sprawie i to w kontekście stawianego oskarżonemu J. B. w akcie oskarżenia zarzutu.

Sąd I instancji skoncentrował swoją uwagę na ocenie prawidłowości wystawienia faktur przez kontrahentów na rzecz P. Wyższej Szkoły (...), natomiast poza swoim zainteresowaniem pozostawił okoliczności, które podlegać winny ustaleniom w aspekcie treści zarzutu postawionego oskarżonemu J. B. aktem oskarżenia. Faktem jest, że sąd od strony przedmiotowej związany jest przez zdarzenie, które określone jest w skardze inicjującej postępowanie sądowe, a nie przez każdy element opisu tego zdarzenia z osobna, bowiem istotne jest zdarzenie historyczne, na którym osadzają się oskarżenie i tożsamość czynu wyznaczona ramami tego zdarzenia. Niemniej jednak pozostawienie poza zainteresowaniem procesowym okoliczności wynikających z zarzutu aktu oskarżenia oznacza, iż sprawa pozostała poza przedmiotem osądu. Całokształt zebranych w sprawie dowodów i wynikających z nich okoliczności – związanych z przedmiotowymi transakcjami, które w imieniu Uczelni zawierał oskarżony, z ich udokumentowaniem przez Uczelnię i jej kontrahentów, wykonaniem usług przez kontrahentów, zakresem tych usług, cenami jednostkowymi przyjętymi przez nich do podstawy rozliczenia – pozostał procesowo nie wykorzystany, dlatego słusznie apelacja oskarżyciela posiłkowego zarzuca Sądowi Okręgowemu obrazę art. 410 kpk. Uchybienie to niewątpliwie mogło mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku w postaci błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę.

Apelacje obu oskarżycieli wskazują i inne niemniej istotne uchybienia, którymi obarczony jest zaskarżony wyrok, podnieść jednak trzeba, że czynienie rozważań w tym zakresie jest obecnie przedwczesne, wobec generalnego wyżej wskazanego uchybienia. Skoro przedmiotem niniejszego procesu nie był całokształt dowodów zebranych w sprawie w aspekcie zarzutu aktu oskarżenia, lecz jedynie wybrany przez Sąd Okręgowy fragment działania oskarżonego jako Kanclerza ww. Uczelni to logicznym jest, że obecnie prowadzenie rozważań odnośnie wskazanych w apelacji uchybień, w tym odnośnie oceny niektórych z dowodów jest bezprzedmiotowy, tym bardziej, że i ocena ta nie dotyczy istoty sprawy. Warto przypomnieć, że wyrażona w art. 7 kpk zasada swobodnej oceny dowodów zostaje naruszona gdy mamy do czynienia z dowolnością ocen i takim wyborem przez sąd orzekający dowodów, którego prawidłowości nie można skontrolować w trybie apelacyjnym.

Stwierdzone uchybienia powodują, iż jedynie możliwym rozstrzygnięciem Sądu odwoławczego jest uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania celem prawidłowego osądzenia sprawy oskarżonego J. B.. W związku z tym Sąd I instancji przeprowadzi przewód sądowy, w toku którego wnikliwie przeprowadzi dowody zebrane w sprawie ze zwróceniem uwagi na argumenty przedstawione w apelacjach, a następnie dowody te rozważy w ich całokształcie (pamiętając także, że relewantna jest tożsamość czynu wyznaczona ramami faktycznymi wskazanymi w akcie oskarżenia), podda je ocenie w ramach art. 7 kpk i swoje stanowisko w sposób wszechstronny przedstawi w ewentualnie sporządzanym uzasadnieniu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na mocy art. 437 § 2 kpk orzekł jak w wyroku.