Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 12 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2013 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. G.

przeciwko A. G. i (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu

z dnia 11 czerwca 2013r. sygn. akt I C 939/12

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Kaliszu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 503/13

UZASADNIENIE

Powódka M. G. wniosła przeciwko pozwanym A. G. i (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 50.000 zł z odsetkami i kosztami postępowania tytułem zadośćuczynienia za krzywdę moralną spowodowaną tragiczną śmiercią brata P. F. za skutek wypadku drogowego.

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Kaliszu oddalił powództwo oraz rozstrzygnął o kosztach procesu.

Sąd Rejonowy dokonał następujących ustaleń.

W wyniku obrażeń doznanych w wypadku drogowym, jaki wydarzył się dnia 25 lipca 2008 r., zmarł P. F. – brat powódki. Sprawcą wypadku był pozwany A. G., kierujący ciągnikiem rolniczym z dwiema przyczepami oraz wysięgnikiem TUR zamocowanym z przodu ciągnika. Włączając się do ruchu nie ustąpił pierwszeństwa jadącemu drogą motocyklem (...) P. F., w następstwie czego motocyklista uderzył o ramę wysięgnika TUR. Pozwany został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 27 sierpnia 2009 r. w sprawie o sygn. akt II K 559/08.

P. F. nie posiadał uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi. We krwi miał 2,6 promila alkoholu. Jechał nieoświetlonym motocyklem z niesprawnymi hamulcami. Przyczynił się do powstania wypadku w 1/3.

Sprawca wypadku posiadał w chwili zdarzenia umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z pozwanym Zakładem (...).

P. F. w chwili śmierci miał 21 lat, mieszkał przed wypadkiem z rodzicami. Po ukończeniu szkoły podstawowej podejmował prace dorywcze, pomagając rodzicom finansowo. Rodzina utrzymywała się z opieki społecznej, w tym korzystając z zasiłków celowych. Matka i ojciec mają orzeczony II stopień niepełnosprawności. Nie posiadają gospodarstwa rolnego. Powódka, lat 29 i jej siostra – M. lat 33 mieszkają w K., tj. miejscowości oddalonej o ok. 10 km od domu rodzinnego. Obie są mężatkami, mają dzieci. Powódka ma dzieci w wieku 11, 10, 9 i 8 lat, a jej siostra – w wieku 15 i 13 lat. Powódka nie pracuje, opiekuje się dziećmi. Jej mąż pracuje dorywczo. Rodzina korzysta z opieki społecznej, otrzymuje zasiłki celowe.

Relacje w rodzinie zmarłego P. F. były prawidłowe. Członkowie rodziny spotykali się stanowiąc dla siebie oparcie. P. F. często odwiedzał powódkę na rowerze. Szczególna więź łączyła go z dziećmi powódki, którymi się opiekował w razie potrzeby. Powódka wyprowadziła się z domu rodzinnego po ślubie ok. 10 lat temu.

Po śmierci brata powódka odczuwała ogromny smutek, żal do sprawcy i losu. Z uwagi na fakt, iż mąż całymi dniami pracował, spoczywała na niej opieka nad czwórką dzieci. Powódkę bolała głowa, co łagodziła środkami przeciwbólowymi kupowanymi bez zaleceń lekarskich (recepty). Nie korzystała z pomocy specjalisty ani żadnych terapii. W przejściu okresu żałoby pomagały jej dzieci, dwie koleżanki z czasów szkolnych oraz siostra M.. Dzieci też przeżywały śmierć wujka, ale nie odbiło się to na ich stanie psychicznym. Powódka nadal przeżywa śmierć brata, brakuje go jej.

U M. G. rozpoznaje się przebytą reakcję adaptacyjną – tzw. reakcję żałoby. Brak podstaw do rozpoznania choroby psychicznej lub innych poważnych zaburzeń psychicznych powstałych po śmierci brata. Objawy utrzymywały się przez kilka miesięcy, nie spowodowały trwałego uszczerbku na zdrowiu. Aktualnie nie stwierdza się zaburzeń, a wcześniej występujące nie wymagały leczenia psychiatrycznego ani konsultacji psychologicznej.

Wyrok ten – apelacją z dnia 27 sierpnia 2013 r. – powódka zaskarżyła w całości. Wniosła ona o zmianę zaskarżonego przez siebie wyroku poprzez uwzględnienie jej powództwa. Wniosła ona również o zasądzenie od pozwanych na swoją rzecz kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja jest zasadna.

W myśl art. 446 § 4 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przepis ten wszedł w życie z dniem 3 sierpnia 2008 r. Brat powódki P. F. zmarł w dniu 25 lipca 2008 r. Najbliższym członkom rodziny tego zmarłego nie przysługują roszczenia pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c. Wbrew stanowisku Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy podziela pogląd, iż podstawę dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 r. w następstwie naruszenia deliktem dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej osobę bliską ze zmarłym stanowi art. 448 w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. nie powinno być rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448 k.c. nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Takie stwierdzenie oznaczałoby, że sama chwila, w której zaszło zdarzenie będące źródłem szkody, decydująca – zgodnie z wyborem ustawodawcy – o możliwości zastosowania art. 446 § 4 k.c., rozstrzygałaby definitywnie o istnieniu lub braku istnienia uprawnienia do uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej, bez względu na rodzaj tej krzywdy. Prowadziłoby to do radykalnego zróżnicowania sytuacji osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu, co byłoby trudne do zaakceptowania (por. G. Bieniek [w:] Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom 1, Warszawa 2011, s. 685 i powołany tam wyrok SN z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSNC 2010, nr C, poz. 91).

W konsekwencji prezentowania odmiennego poglądu Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy. To powoduje, iż zaskarżony wyrok podlega uchyleniu, a sprawa przekazaniu Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego (art. 386 § 4 k.p.c. i art. 108 § 2 k.p.c.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy rzeczą Sądu Rejonowego będzie – przy uwzględnieniu poglądu zaprezentowanego wyżej przez Sąd Okręgowy – poczynienie dalszych ustaleń, niezbędnych zważywszy na podstawę materialnoprawną powództwa.

K., dnia 23 grudnia 2013 r.