Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 września 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Goss-Kokot (spr.)

Sędziowie: SSA Małgorzata Aleksandrowicz

del. SSO Roman Walewski

Protokolant: st. sekr. sądowy Karolina Majchrzak

po rozpoznaniu w dniu 14 września 2017 r. w Poznaniu

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 14 grudnia 2016 r. sygn. akt VIII U 10/16

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 listopada 2015r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 roku poz. 748 ze zm.) odmówił M. M. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Odwołanie od tej decyzji złożył M. M., wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu odwołania podniesiono, że dotychczasowy przebieg zatrudnienia odwołującego wiązał się z wykonywaniem pracy związanej z wysiłkiem fizycznym - ma wykształcenie zawodowe rzeźnik i w tym zawodzie pracował całe życie, co negatywnie odbiło się na jego zdrowiu. Od 10 lat cierpi na choroby kręgosłupa, które uległy pogorszeniu po wypadku samochodowemu jakiemu uległ 2 marca 2014 roku. Od tego czasu odwołujący zmaga się z silnymi bólami promieniującymi w pośladki przez co nie może on dźwigać. Odczuwa on też ból w prawej pachwinie, silne odrętwienie, skurcze. Nadto odwołujący choruje na rwę kulszową i korzonki. W 2012 roku przeszedł zawał serca, po czym implantowano mu cztery stenty.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 14 grudnia 2016r., w sprawie o sygn. akt VIII U 10/16 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 26 sierpnia 2015r. do dnia 19 lipca 2017r.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. M. urodził się (...), z zawodu jest aparatowym przetwórstwa mięsa. W swoim zawodzie, czyli jako rzeźnik pracował w latach 2000 -2014. Po raz ostatni był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w B. jako rozbieracz-wykrawacz.

Łączny staż ubezpieczeniowy odwołującego wynosi 9 lat 4 miesiące i 14 dni.

W dniu 8 maja 2012 roku odwołujący złożył wniosek o przyznanie mu prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Decyzją z dnia 27 czerwca 2012 roku organ rentowy przyznał odwołującemu prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 5.07.2012 r. do 2.10.2012r. w wysokości 90% wymiaru oraz od 3.10.2012r. do 31.12.2012r. w wysokości 75% wymiaru.

Decyzją z dnia 6 grudnia 2012 roku organ rentowy przyznał odwołującemu prawo do świadczenia rehabilitacyjnego w wysokości 75% podstawy wymiaru za okres od 1.01.2013r. do 29.06.2013r.

Decyzją z dnia 5 września 2014 roku organ rentowy przyznał odwołującemu prawo do świadczenia rehabilitacyjnego w wysokości 90% podstawy wymiaru za okres od 31.08.2014r. do 28.11.2014r. i 75% podstawy wymiaru od 29.11.2014r. do 28.12.2014r. Następnie decyzjami z dnia 11 grudnia 2014r. oraz z dnia 8 kwietnia 2015r. przyznano mu prawo do dalszego świadczenia w wysokości 75% podstawy wymiaru łącznie w okresie 29.12.2014 – 27.08.2015.

Orzeczeniem z dnia 16 stycznia 2015r. (...)Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w L. zaliczył odwołującego do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności wskazując, że niepełnosprawność istnieje od 41-go roku życia,
a ustalony jej stopień od 25.11.2014r. Orzeczenie wydano na okres do 31 stycznia
2018r.

W dniu 20 lipca 2015 roku odwołujący złożył wniosek o przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 5 października 2015 roku stwierdził, że wnioskodawca nie jest długotrwale niezdolny do pracy, rozpoznając u niego dyskopatię lędźwiową bez objawów ubytkowych, CHNS po przebytym zawale serca w 2012 roku bez bólów dławicowych i niewydolności serca, nadciśnienie tętnicze II stopnia, zaburzenia adaptacyjne w przebiegu ZZA. M. M. wniósł sprzeciw od tego orzeczenia. Komisja Lekarska orzeczeniem z dnia 12 listopada 2015 roku rozpoznała u odwołującego zespół bólowy kręgosłupa L-S na podłożu zmian zwyrodnieniowo dyskopatycznych bez ograniczenia sprawności ruchowej, CHNS po przebytym zawale serca w 2012 roku bez bólów dławicowych i niewydolności serca, nadciśnienie tętnicze II stopnia, zaburzenia adaptacyjne w przebiegu ZZA podzielając stanowisko Orzecznika co do zdolności odwołującego do pracy.

Powyższe orzeczenie stało się podstawą wydania zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy dopuścił z urzędu dowód z opinii biegłych sądowych neurologa, ortopedy, kardiologa, psychiatry i to na okoliczność ustalenia tego, czy odwołujący jest osobą całkowicie bądź częściowo niezdolną do pracy, a jeżeli tak – to od kiedy i przez jaki okres.

Biegli rozpoznali u odwołującego: chorobę niedokrwienną serca, stan po zawale serca, stan po dwukrotnej angioplastyce tętnic wieńcowych, nadciśnienie tętnicze, otyłość, zespół bólowy kręgosłupa bez istotnego ograniczenia ruchomości i bez objawów korzeniowych, wygojone po leczeniu zachowawczym bez istotnych następstw złamanie łopatki prawej, zespół zależności alkoholowej w wywiadzie.

Biegły kardiolog stwierdził u odwołującego uszkodzenie mięśnia sercowego w przebiegu procesu niedokrwiennego. Potwierdza to zaobserwowane przez biegłego powiększenie lewej komory serca z wyraźnym upośledzeniem jej frakcji wyrzutowej w badaniu echokardiograficznym. W ocenie biegłego wykonywanie pracy fizycznej polegającej na rozbieraniu tuszy wołowych i wieprzowych jest przeciwwskazane przy takim zaawansowaniu procesu przebudowy mięśnia lewej komory serca. Biegły kardiolog stwierdził, że odwołujący jest osoba częściowo niezdolną do pracy jaką dotąd wykonywał od momentu złożenia wniosku na okres 24 miesięcy. Biegła nie widzi tez możliwości uzyskania poprawy w przebiegu dalszego leczenia kardiologicznego, pozwalającej na duże wysiłki fizyczne. W ocenie biegłej konieczne jest przekwalifikowanie odwołującego.

W opinii biegłych neurologa i ortopedy obecny stan układu nerwowego i narządu ruchu u odwołującego nie narusza w sposób istotny sprawności motorycznej organizmu i nie upośledza wydolności chodu. Biegli stwierdzili, iż odwołujący cierpi z powodu zespołu bólowego kręgosłupa bez istotnego ograniczenia ruchomości przy zachowanej poprawnej gibkości, przy ujemnych objawach korzeniowych i niewielkim ograniczeniu ruchów barku prawego, a także chondropatię rzepek. Biegli nie stwierdzili istotnych funkcjonalnie zaników mięśniowych, przykurczów stawowych i zniekształceń kończyn. Analizując badania rtg kręgosłupa odwołującego biegli zwrócili uwagę na widoczne zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne w postaci: zwężenia przestrzeni międzykręgowych i osteofitów. W rtg barku prawego dostrzegli złamanie łopatki prawej. W ocenie biegłych odwołujący wymaga okresowej kontroli lekarskiej, systematycznego usprawniania, leczenia farmakologicznego i fizykoterapeutycznego zaostrzeń zespołu bólowego kręgosłupa i dużych stawów w ramach ZUS ZLA, kształtowania zachowań prozdrowotnych i unikania przeciążeń. Nie jest jednak częściowo ani całkowicie niezdolny do pracy z powodów ortopedyczno-neurologicznych. W opinii biegłych stan zdrowia odwołującego uległ poprawie w porównaniu z poprzednimi badaniami przez Lekarzy Orzeczników ZUS, co wyraża się ustąpieniem ograniczenia ruchomości kręgosłupa oraz poprawnym napięciem mięśni przykręgosłupowych oraz brakiem objawów korzeniowych.

W opinii biegłego psychiatry odwołujący nie jest osobą niezdolną do pracy z przyczyn psychopatologicznych. W ocenie biegłego wskazana jest okresowa kontrola w Poradni Leczenia Uzależnień celem utrzymania trwałości postępu terapeutycznego w zakresie problematyki alkoholowej.

Na podstawie powyżej przedstawionego stanu faktycznego, Sąd I instancji wydał powyższy wyrok.

Sąd Okręgowy wskazał, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do wyjaśnienia, czy odwołujący spełnił warunki przewidziane ustawą z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r. poz. 887) niezbędne do przyznania mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zgodnie z przepisem art. 57 ust. 1 ww. ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1. jest niezdolny do pracy;

2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3. niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Pojęcie osoby niezdolnej do pracy definiuje przepis art. 12 ust. 1 ww. ustawy wskazując, iż niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Według art. 12 ust. 2 całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy, stosownie do brzmienia ust. 3 ww. przepisu, jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Art. 13 ww. ustawy określa kryteria oceny stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowań co do odzyskania zdolności do niej. Są to: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Podkreślono, że w niniejszej sprawie bezsporne było, iż odwołujący spełnia pozostałe warunki przyznania mu renty z tytułu niezdolności do pracy, tj. legitymuje się odpowiednim stażem ubezpieczeniowym. Spór dotyczył wyłącznie tego, czy M. M. jest długotrwale niezdolny do pracy.

Sąd I instancji wskazał, że nie jest w stanie, bez zasięgnięcia opinii odpowiednich biegłych, samodzielnie stwierdzić czy osoba ubezpieczona jest niezdolna do pracy i w jakim stopniu, dlatego też w niniejszej sprawie powołano biegłych sądowych z zakresu dziedzin medycyny odpowiadających schorzeniom zgłaszanym przez odwołującego. W zakresie oceny zdolności odwołującego do pracy Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na opinii biegłych: kardiologa, psychiatry, ortopedy i neurologa. Biegła kardiolog uznała, że odwołujący jest niezdolny do pracy i to częściowo z przyczyn kardiologicznych. W ocenie biegłej niezdolność ta datuje się od dnia założenia wniosku o rentę (20.07.2015r.) przez okres 24 miesięcy (19.07.2017r.).

Ze względu na spełnienie podstawowej przesłanki przyznania prawa do renty określonej w art. 57 ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy, Sąd Okręgowy uznał odwołanie M. M. za zasadne. W konsekwencji Sąd ten przyjął, że zaskarżona decyzja pozwanego z dnia 24 listopada 2015r. nie odpowiada prawu i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i cyt. przepisów prawa materialnego zmienił ją w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 26 sierpnia 2015r. (tj. następnego dnia po upływie okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego) do dnia 19 lipca 2017r.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w części, tj. w zakresie rodzaju przyznanego odwołującemu świadczenia.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 60, art. 57 w zw. z art. 12 ust. 1 i 3, art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

2.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku.

W odpowiedzi na apelację, odwołujący wniósł o jej oddalenie w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego organu rentowego podlega oddaleniu jako bezzasadna.

Wbrew zarzutom apelującego, Sąd Okręgowy przeprowadził staranne postępowanie dowodowe, w oparciu o które poczynił trafne ustalenia faktyczne oraz wywiódł wnioski w pełni uprawnione wynikiem tego postępowania, nie wykraczając poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów, wynikające z przepisu art. 233 k.p.c. Dokonana subsumcja ustaleń faktycznych do mających zastosowanie przepisów prawa materialnego, nie budzi zastrzeżeń Sądu Apelacyjnego.

Uszło uwadze skarżącego, że zakres rozpoznania i orzeczenia w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem zaskarżonej decyzji organu rentowego, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 września 2010r., III UK 15/10). Z uwagi na treść zaskarżonej decyzji, podstawę prawną rozstrzygnięcia winien stanowić przepis art. 57 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz. U z 2016r., poz. 887 z późn. zm.). Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była bowiem kwestia spełnienia przez M. M. kumulatywnie przesłanek ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, na podstawie ww. przepisu, a w szczególności przesłanki niezdolności do pracy.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne, szczegółowe i wyczerpujące postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej. W konsekwencji, Sąd odwoławczy, oceniając, jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne.

Renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem należnym z ubezpieczenia społecznego, którego przyznanie uwarunkowane jest spełnieniem kryteriów określonych w art. 57 ust. 1 i ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Warunkiem uzyskania wskazanego świadczenia jest istnienie niezdolności do pracy, posiadanie określonego w ustawie okresu składkowego i nieskładkowego oraz powstanie niezdolności do pracy w okresach wymienionych w ust. 1 pkt 3 cytowanego artykułu bądź nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W celu ustalenia, czy wnioskodawca jest osobą całkowicie bądź częściowo niezdolną do pracy i ewentualnie przez jaki okres Sąd Okręgowy przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, w ramach którego dopuścił i przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych neurologa, ortopedy, kardiologa i psychiatry. Biegły kardiolog w sporządzonej przez siebie opinii wyjaśniła, dlaczego odwołujący został uznany za osobę częściowo niezdolną do pracy na okres 24 miesięcy liczony od dnia złożenia wniosku o rentę. Biegły stwierdził, że konieczne jest przekwalifikowanie zawodowe odwołującego, ponieważ wykonywanie przez niego dotychczasowej pracy fizycznej, polegającej na rozbieraniu tuszy wołowych i wieprzowych jest przeciwwskazane ze względu na zaawansowany proces przebudowy mięśnia lewej komory serca.

Mając na uwadze całokształt dokonanych ustaleń faktycznych, jak również treść powołanych przepisów, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, iż trafną była dokonana przez Sąd I instancji ocena zarówno stanu zdrowia wnioskodawcy, jak i jego wpływu na możliwość podjęcia zatrudnienia zgodnego z poziomem posiadanych kwalifikacji skutkująca ostatecznie przyznaniem ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 26 sierpnia 2015r. do dnia 19 lipca 2017r. Podkreślić jednak należy, że na etapie postępowania apelacyjnego pozwany nie kwestionuje uznanej przez Sąd I instancji częściowej niezdolności do pracy odwołującego z przyczyn kardiologicznych, lecz zarzuca, że Sąd ten powinien przyznać M. M. prawo do renty szkoleniowej, o której stanowi art. 60 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd odwoławczy nie podzielił zarzutu organu rentowego, jakoby w niniejszej sprawie ziściły się przesłanki do przyznania odwołującemu prawa do renty szkoleniowej. Sąd Apelacyjny zauważa, że w przypadku orzekania o przyznaniu renty szkoleniowej w toku postępowania sądowego po złożeniu odwołania do sądu od decyzji odmownej w przedmiocie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznanie renty szkoleniowej od dnia powstania niezdolności do pracy byłoby niecelowe. Jak trafnie wskazują przedstawiciele doktryny „biorąc pod uwagę cel renty szkoleniowej, za co najmniej wątpliwe należałoby uznać przyznanie do niej prawa za okres poprzedzający datę wyrokowania, gdyż oczywiste jest, że świadczenie, którego społecznym przeznaczeniem jest umożliwienie w przyszłości osobie niezdolnej do pracy w dotychczasowym zawodzie przekwalifikowanie się i uzyskanie nowych kwalifikacji zawodowych, nie spełniałoby wówczas swojej funkcji” (M. Bartnicki, B. Suchacki, Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz. Wydawnictwo ABC, 2009 rok). M. M. wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy złożył 20 lipca 2015r. Podstawowy okres, na jaki przyznawana jest renta szkoleniowa, to 6 miesięcy (art. 60 ust. 1 ustawy rentowej). Wyrok Sądu Okręgowego zapadł 14 grudnia 2016r., tj. półtorej roku po złożeniu wniosku o świadczenie przez M. M.. Renta szkoleniowa ma na celu umożliwić skuteczne przekwalifikowanie zawodowe osoby ubezpieczonej i uzyskania takich kwalifikacji zawodowych, które przy jej stanie zdrowia pozwolą na wykonywanie zatrudnienia. Wsteczne przyznanie świadczenia, tak jak chce tego pozwany nie spełniłoby swojego celu. Możliwość przekwalifikowania zawodowego w sposób wsteczny nie wchodzi wszak w rachubę. W tej sytuacji przyznanie prawa do renty szkoleniowej w zastępstwie renty z art. 57 ustawy rentowej było nieuzasadnione.

W świetle powyższych rozważań zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy zarówno przepisów prawa materialnego, jak i procesowego, nie mógł skutecznie doprowadzić do wydania przez Sąd drugiej instancji czy to wyroku reformatoryjnego czy kasatoryjnego. Mając na względzie przedstawioną ocenę, stosownie do treści art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny oddalił apelację.

del. SSO Roman Walewski SSA Dorota Goss-Kokot SSA Małgorzata Aleksandrowicz