Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Wiesława Buczek - Markowska

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2014 r. w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku dłużników N. K., K. B., M. B. (1), M. B. (2)

z udziałem Skarbu Państwa - Ministra Obrony Narodowej - (...) Zarządu (...) w S.

o zwolnienie od kosztów w postępowaniu egzekucyjnym w sprawie Km7/13 prowadzonym przez Komornika przy Sądzie Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie - R. W.

na skutek zażalenia dłużników

na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 21 sierpnia 2013 r., sygn. akt IX Co 1667/13

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zwolnić dłużników N. K., K. B., M. B. (1), M. B. (2) od kosztów postępowania egzekucyjnego w całości.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie oddalił wniosek dłużników N. K., K. B., M. B. (1), M. B. (2) o zwolnienie z kosztów postępowania egzekucyjnego.

Sąd Rejonowy ustalił, że dłużnicy w uzasadnieniu złożonego wniosku o zwolnienie ich z kosztów postępowania egzekucyjnego powoływali się na swoją trudną sytuację majątkową. Z oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania stron wynika, iż M. B. (2) jest właścicielem mieszkania i posiada dochód z renty 794,90 zł, K. B. posiada mieszkanie i nie posiada dochodu, jest bezrobotny. M. B. (1) wskazała iż nie posiada dochodu stałego, a działalność gospodarczą otworzyła od grudnia 2012 r., N. K. oświadczył, iż jest osobą bezrobotną bez stałego dochodu, utrzymujący się z prac dorywczych.

Sąd I instancji wskazał, że zwolnienie od kosztów sądowych jest instytucją szczególną, która powinna znaleźć zastosowanie jedynie w wyjątkowych przypadkach. Nie bez znaczenia - w ocenie tego Sądu - był fakt, iż dłużnicy swoim postępowaniem poprzez nie wydanie niezwłocznie nieruchomości po prawomocnym zakończeniu postępowania sądowego, spowodowali powstanie kosztów postępowania egzekucyjnego. Z tego też względu wniosek uznał za niezasadny. Bowiem - zdaniem Sądu Rejonowego - mając na uwadze zasadę słuszności, brak jest podstaw przeniesienia odpowiedzialności finansowej dłużników na podatników. Sąd ten także zauważył, iż koszty obciążają solidarnie dłużników, a niektórzy posiadają majątek nieruchomy, który pozwala na uiszczenie należnych kosztów postępowania egzekucyjnego.

Mając na względzie powyższe okoliczności, Sąd I instancji oddalił wniosek dłużników.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodzili się dłużnicy, który w wywiedzionym zażaleniu wnieśli o jego zmianę i uwzględnienie wniosku o zwolnienie ich z kosztów postępowania egzekucyjnego.

Podnieśli, że żadne z nich nie jest w stanie pokryć ani części, ani tym bardziej całości kosztów postępowania egzekucyjnego, nawet mimo poczynionych przez nich oszczędności.

M. B. (2) otrzymuje rentę z ZUS w kwocie 644,90 zł utrzymując rodzinę. Mieszkanie własnościowe, należące do niej i jej męża, jest ich jedynym miejscem zamieszkania. Nadto zarówno ona jak i jej mąż są osobami przewlekle chorymi. K. B. po planowanym na wrzesień 2013 r. zabiegu operacyjnym planuje złożyć wniosek do ZUS o przyznanie renty, z uwagi na fakt, że jego stan zdrowia nie rokuje poprawy.

Nadto podnieśli, że w wyniku eksmisji M. B. (1) stała się osobą bezdomną i zmuszona była zamknąć działalność gospodarczą, aby nie generować dalszych długów w ZUS. Wraz z konkubentem nie posiadają miejsca zamieszkania, a pogarszający się stan zdrowia N. K. zmusił ich do ubiegania się o zasiłek stały z MOPS. Nadto wskazali, że obydwoje są zarejestrowani w PUP.

Dłużnicy nie zgodzili się, iż swoim zachowaniem spowodowali powstanie tak wysokiej kwoty kosztów postępowania. Wskazali, że zamieszkują jedynie część nieruchomości, a pozostała część została opróżniona. Podnieśli, że komornik zapewnił ich, że dobrowolne oddanie nieruchomości nie spowoduje powstania kosztów, co też uczynili.

Wobec powyższego uznali wywiedzione zażalenie za w pełni uzasadnione.

Sąd Okresowy zważył, co następuje:

Zażalenie dłużników okazało się uzasadnione i jako takie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska Sądu I instancji, mając na uwadze regulację wynikającą z art. 102 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 167, poz. 1398) o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Należy na wstępie wskazać, iż zgodnie z tym przepisem, zwolnienia od kosztów sądowych, w tym kosztów postępowania egzekucyjnego, może się domagać osoba fizyczna, która złożyła świadczenie, iż nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że instytucja zwolnienia od kosztów przewidziana we wskazanym przepisie, jest instytucją szczególną, mającą zastosowanie wyłącznie w uzasadnionych przypadkach. Natomiast ocena danego przypadku powinna być dokonywana ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji materialnej i rodzinnej osoby wnioskującej o zwolnienie, zaistniałej w konkretnej sprawie, choć z całą stanowczością należy podkreślić, iż nie było intencją ustawodawcy formułowanie zasady powszechnego zwalniania od kosztów postępowania.

Na podstawie orzecznictwa należy wskazać, iż całkowite zwolnienie od kosztów, którego domagają się dłużnicy zostało przewidziane dla szczególnych wypadków i przeznaczone jest dla osób, które nie posiadają koniecznych na ten cel środków, nie były w stanie ich zgromadzić oraz brak jest podstaw do przyjęcia, że zdołają je uzyskać w najbliższej przyszłości. Ponownie podkreślić należy, iż zasadą w postępowaniu cywilnym jest osobiste ponoszenie przez strony kosztów postępowania, w tym egzekucyjnego. Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych w swej istocie stanowi pomoc państwa dla osób, które ze względu na ich trudną sytuację materialną, nie mogą uiścić kosztów bez wywołania uszczerbku w koniecznych kosztach utrzymania siebie i rodziny. Przy czym osoby ubiegające się o zwolnienie od kosztów sądowych winny we własnym zakresie czynić oszczędności do granicy utrzymania koniecznego siebie i rodziny, a dopiero w następnej kolejności dochodzić pomocy od państwa w postaci zwolnienia od kosztów sądowych.

Odnosząc powyżej do niniejszej sprawy, w ocenie Sądu Okręgowego, dłużnicy nie byli i nie są wstanie ponieść kosztów postępowania egzekucyjnego. Jak wynika z akt sprawy M. i K. B. utrzymują się wyłącznie ze świadczenia rentowego z ZUS przyznanego dłużniczce w kwocie 644,90 zł. Dłużnicy wskazali w oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku, dochodach źródłach utrzymania, iż comiesięcznie ponoszą koszty mediów w wysokości 190-230 zł, 60 zł tytułem czynszu, 15-200 zł na leki. Nawet przy założeniu, iż w danym miesiącu ponoszą oni wskazane wydatki w granicach niższej kwoty, to łącznie koszty te wynoszą co najmniej 400 zł. Wobec tego, dłużnikom pozostaje maksymalnie kwota 244,90 zł, przy czym, ponoszą oni również comiesięczne koszty wyżywienia.

Powyższe - w ocenie Sądu Okręgowego - wskazuje, iż dłużnicy M. i K. B., nie byli zdolni do tego, aby w okresie trwania postępowania egzekucyjnego zaoszczędzić jakąkolwiek kwotę na poczet pokrycia swoich zobowiązań w tym zakresie. Bowiem podkreślić należy, że ich trudna sytuacja materialna nie ma charakteru przejściowego, ale jest długotrwałym stanem, bez wyraźnych możliwości poprawy sytuacji materialnej dłużników.

Sąd II instancji nie podzielił stanowiska Sądu Rejonowego, iż dłużnicy w przedmiotowej sprawie nie mogli być zwolnienie od kosztów postępowania egzekucyjnego z uwagi na posiadaną nieruchomość. Podkreślić należy, że posiadanie jakiejkolwiek rzeczy, w tym nieruchomości, nie przesądza o tym, iż jej właściciel jest w stanie ponieść koszty postępowania bez uszczerbku koniecznego utrzymania siebie i rodziny. Koniecznym jest bowiem wzięcie pod uwagę wszelkich okoliczności dotyczących tejże nieruchomości, w szczególności jej wartość oraz czy też występujące na niej obciążenia. W rozpoznawanej sprawie istotnym jest, że dłużnicy M. i K. B. są właścicielami mieszkania o powierzchni 49 m ². Jednakże koniecznym jest wzięcie pod uwagę również okoliczności, że dłużnicy w nim stale zamieszkują i jest to ich jedyna nieruchomość. Nie sposób jest zatem oczekiwać od nich, aby sprzedali ją wyłącznie w celu pokrycia kosztów postępowania egzekucyjnego. Nadto przedmiotowa nieruchomość stanowi jedyne zabezpieczenie potrzeb mieszkaniowych dłużników, którzy w wyniku jego sprzedaży pozostali by bez dachu nad głową.

Odnosząc się do zażalenia dłużnika N. K., Sąd II instancji również uznał, że nie jest on w stanie ponieść kosztów postępowania egzekucyjnego. Jak wynika z załączonej kserokopii karty bezrobotnego od najmniej grudnia 2011 r. do chwili złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów postępowania egzekucyjnego, pozostaje on osobą bezrobotną, na co wskazują kolejne jego wizyty w PUP. Jak wynika z wyjaśnień dłużnika, utrzymywał się on w tym czasie z prac dorywczych, a także korzystał z pomocy MOPS. Zdaniem Sądu Okręgowego, powyższe wskazuje na to, iż nie był on w trakcie trwania postępowania zdolny zaoszczędzić odpowiedniej kwoty pieniężnej tytułem kosztów postępowania. Nadto nie posiada on żadnego majątku ruchomego lub nieruchomego, którego sprzedaż mogłaby pokryć jego zobowiązania. Wobec powyższego - w ocenie Sądu II instancji - dłużnik uprawdopodobnił okoliczność, iż nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania egzekucyjnego, bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Sąd Okręgowy przychylając się również do wniosku dłużniczki M. B. (1), wziął przede wszystkim pod uwagę okoliczność, iż jest ona obecnie osobą bezrobotną. Wykazywany przez nią osiągnięty przez nią dochód z działalności gospodarczej w grudniu 2012 r., w kwocie 3000 zł (m. in. na wyrabianiu bombek), stanowił jedynie jednorazowy dochód, nie mający charakteru ciągłego. Wobec nie osiągania przez dłużniczkę stałych dochodów, gdyż - jak sama wskazała - utrzymuje się od dłuższego czasu z prac dorywczych, uzasadnia przyjęcie, iż powyższa kwota stanowiła zabezpieczenie jej potrzeb koniecznego utrzymania w okresie od grudnia 2012 r., do chwili złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów postępowania egzekucyjnego i nie mogła w związku z tym zostać przeznaczona na pokrycie przedmiotowych kosztów egzekucyjnych. Nadto Sąd Okręgowy wziął pod uwagę okoliczność, iż dłużniczka nie posiada żadnego majątku ani jakichkolwiek oszczędności, co w ocenie tego Sądu uzasadniało uwzględnienie jej wniosku o zwolnienie od kosztów postępowania.

W tych okolicznościach Sąd Odwoławczy uznał za uzasadnione zwolnienie dłużników od ponoszenia kosztów postępowania egzekucyjnego, bowiem w ocenie Sądu, nie są oni w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego ich samych, jak również ich rodzin. Tym samym zasadnym była zmiana postanowienia Sądu I instancji w tym zakresie.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.