Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Woźniak

Sędzia: SO Ryszard Małecki (spr.)

SO Ryszard Marchwicki

Protokolant: st. sekr. sąd. Dorota Nadolska

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2016 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. K. i J. K.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Pile

z dnia 6 sierpnia 2015 r.

sygn. akt I C 664/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powodów na rzecz pozwanego kwotę 2417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

I.  zasądza od powodów na rzecz pozwanego kwotę 2969 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

/-/ Ryszard Małecki /-/ Beata Woźniak /-/ Ryszard Marchwicki

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do Sądu Rejonowego w Pile powodowie K. K. i J. K. domagali się zasądzenia od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 35.370,48 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwot: 11.790,16 zł od dnia 25 października 2014 r. do dnia zapłaty, 11.790,16 zł od dnia 22 listopada 2014 r. do dnia zapłaty, 11.790,16 zł od dnia 23 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty, a także zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Uzasadniając swoje żądanie powodowie wskazali, że są właścicielami lokalu użytkowego położonego w P. przy (...), który oddali pozwanemu w najem za kwotę 9.500 zł netto miesięcznie. Zgodnie z zawartym do umowy aneksem najem ulegał automatycznemu przedłużeniu na okres kolejnych dwóch lat, o ile pozwany nie wypowie go w terminie do dnia 30 marca 2014 r. We wskazanym terminie pozwany tego nie uczynił, wystosował jedynie pismo z propozycją podpisania kolejnego aneksu, na którą powodowie nie przystali.

W dniu 31 marca 2015 r. Sąd Rejonowy w Pile wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym nakazał pozwanemu zapłatę dochodzonej przez powoda kwoty wraz z odsetkami i kosztami postępowania.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powodów zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych. W uzasadnieniu środka zaskarżenia wskazano m.in., że wbrew twierdzeniom powodów, pismo pozwanego z dnia 1 marca 2014 r. dostatecznie wyrażało wolę pozwanego odnośnie braku zamiaru kontynuowania umowy przez kolejne 2 lata.

Wyrokiem wydanym w dniu 6 sierpnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Pile zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnych kwotę 35.370,48 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi: - od kwoty: 11.790,16 zł od dnia 25 października 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 11.790,16 zł od dnia 22 listopada 2014 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 11.790,16 zł od dnia 23 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty (punkt 1),

a nadto zasądził od pozwanego na rzecz powodów solidarnych kwotę 4.186 zł tytułem kosztów procesu.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

W dniu 30 czerwca 2007 r. pomiędzy J. K. i K. K. a (...) Bankiem S.A. w W. zawarta została umowa najmu dotycząca lokalu użytkowego o powierzchni około 105 m2, znajdującego się w budynku biurowym położonym w P. przy (...). Umowa zawarta została na okres do dnia 30 wrześnio 2012 r. a wysokość czynszu ustalono na kwotę 10.000 zł netto.

W § 7 ust. 2 umowy zastrzeżono, że po upływie okresu najmu, tj. od dnia 01 października 2012 r. umowa staje się umową na czas nieokreślony, z sześciomiesięcznym okresem wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca, na warunkach uzgodnionych przez strony w trybie negocjacji.

W dniu 28 września 2012 r. strony zawarły aneks do umowy z dnia 30 czerwca 2007 r. W § 1 aneksu uzgodniono, że § 7 umowy z dnia 30 czerwca 2007 r. otrzymuje następujące brzmienie: „Niniejsza umowa zostaje zawarta na czas określony, od dnia 01 października 2007 r. do dnia 30 września 2014 roku. Okres obowiązywania umowy zostanie automatycznie przedłużony do dnia 30 września 2016 r. jeżeli 6 miesięcy przed upływem terminu obowiązywania Umowy Najemca nie złoży Wynajmującemu stosownego oświadczenia. Po upływie dodatkowego terminu tj. od dnia 01 października 2016 r. Umowa staje się Umową na czas nieoznaczony, z 3 miesięcznym okresem wypowie lżenia, ze skutkiem na koniec miesiąca." W aneksie zmieniono również wysokość czynszu na kwotę 9.500 zł miesięcznie.

Pismem z dnia 01 marca 2014 r. (...) S.A. z siedzibą w W. (następca prawny (...) Bank S.A. w W.) wystąpił do powodów z propozycją podpisania Aneksu nr (...) do umowy z dnia 30 czerwca 2007 r., w ten sposób aby nadać § 7 umowy brzmienie: „Niniejsza umowa zostaje zawarta na czas określony, od dnia 01 października 2007 r. do dnia 30 września 2014 roku. Okres obowiązywania umowy zostanie automatycznie przedłużony na czas nieoznaczony z 6 miesięcznym terminem wypowiedzenia."

W wiadomości przesłanej pocztą elektroniczną w dniu 02 kwietnia 2014 r. J. K. poinformował Z. M. - pracownika pozwanego odpowiedzialnego za formalności związane z umową najmu z 30 czerwca 2007 r., że nie jest zainteresowany podpisaniem aneksu do umowy o treści zaproponowanej w piśmie z dnia 01 marca 2014 r.

W odpowiedzi na wiadomość e - mail pozwany wystosował do powodów pismo, w którym wskazał, że z uwagi na treść oświadczenia zawartego w piśmie z dnia 01 marca 2014r., umowa wygaśnie z upływem terminu na jaki została zawarta, tj. w dniu 30 września 2014 r.

Na podstawie umowy z dnia 30 czerwca 2007 r. powodowie wystawili pozwanemu faktury z tytułu najmu na łączną kwotę 35.370,48 zł, w tym:

- faktury z dnia 03 października 2014 r. na kwotę 11.790,16 zł z terminem płatności do 17 października 2014 r.,

- faktury z dnia 04 listopada 2014 r. na kwotę 11.790,16 zł z terminem płatności do 11 listopada 2014 r.,

- faktury z dnia 04 grudnia 2014 r. na kwotę 11.790,16 zł z terminem płatności do 18 grudnia 2014 r.

Pozwany nie uregulował zobowiązania wynikającego z wymienionych faktur.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości. Podstawę dochodzonego w niniejszym procesie roszczenia stanowiła umowa najmu zawarta między stronami w dniu 30 czerwca 2007 r., która została następnie zmieniona aneksem z dnia 28 września 2012 r. Zgodnie z umową powodowie oddali pozwanemu w najem lokal użytkowy, którego byli właścicielami, pozwany natomiast zobowiązał się do comiesięcznego regulowania należności czynszowych w ustalonej wysokości.

Sąd podkreślił, że w toku sprawy pozwany nie kwestionował samej wysokości żądanej kwoty, ani sposobu i prawidłowości naliczania odsetek od należności wynikających z faktur z dnia 03 października 2014 r., 04 listopada 2014 r. oraz 04 grudnia 2014 r., wskazywał natomiast, że wobec oświadczenia złożonego powodom w piśmie z dnia 01 marca 2014 r., zasadnym było uznanie, że pomiędzy stronami nie doszło do automatycznego przedłużenia obowiązywania umowy i wygasła ona z dniem 30 września 2014 r.

Wedle treści aneksu z dnia 28 września 2012 r., § 7 umowy z dnia 30 czerwca 2007 r. został zmieniony o zastrzeżenie, że okres obowiązywania umowy zostanie automatycznie przedłużony do dnia 30 września 2016 r. jeżeli 6 miesięcy przed upływem terminu obowiązywania Umowy Najemca nie złoży Wynajmującemu stosownego oświadczenia.

Pozwany usiłował dowodzić, że wysyłając powodom pismo z dnia 01 marca 2014 r., które zawierało propozycję zawarcia kolejnego aneksu, z zastrzeżeniem o braku automatycznego przedłużenia umowy na okres kolejnych dwóch lat, w należyty sposób wykorzystał swoje uprawnienie wynikające ze zmienionego § 7 i w tenże sposób złożył „stosowne oświadczenie", o którym mowa w aneksie.

W ocenie Sądu Rejonowego, aneks podpisany przez strony dnia 28 września 2012 r. w sposób jasny i czytelny precyzuje, że warunkiem nie przedłużenia umowy do dnia 30 września 2016 r. było złożenie przez pozwanego stosownego oświadczenia. Tymczasem wystosowanie propozycji zawarcia kolejnego aneksu nie może być utożsamiany ze złożeniem przedmiotowego oświadczenia, przez które niewątpliwie należało rozumieć oświadczenie negatywne, tj. takie z którego wynikać będzie brak woli kontynuowania umowy do dnia 30 września 2016 r. Pismo z dnia 01 marca 2014 r. w swojej treści nie zawiera zaś tego typu oświadczenia woli, zawiera jedynie propozycję przedłużenia umowy na dalszy okres na czas nieoznaczony z zachowaniem 6 miesięcznego terminu wypowiedzenia. Konstrukcja zawarta w aneksie z dnia 28 września 2012 r. uzależniała zatem brak automatycznego przedłużenia umowy z dnia 30 czerwca 2007 r., od wyraźnego oświadczenia pozwanego w tym zakresie, które to oświadczenie winno zostać złożone powodom nie później niż dnia 30 marca 2014 r.
W ocenie Sądu, analizowany zapis jest czytelny oraz nie pozostawiający wątpliwości i próba korzystnej dla siebie interpretacji wskazanego zapisu przez pozwanego nie zasługuje na aprobatę. Sąd wskazał, że pozwany jest profesjonalnym podmiotem działającym w sektorze finansowym i obracającym wielomilionowym kapitałem, w związku z czym w zakresie praw oraz obowiązków dotyczących swoich finansów, wymagać należy od niego podwyższonego standardu postępowania i najwyższej staranności. W analizowanej sprawie nic nie stało na przeszkodzie aby pozwany, wobec całkowitego braku reakcji ze strony powodów na propozycję zawartą w piśmie z dnia 01 marca 2014 r., w trosce o swoje interesy zachował należytą ostrożność w zakresie omawianej umowy i przed upływem 30 marca 2014 r. w czytelny sposób wyraził sprzeciw wobec automatycznemu jej przedłużeniu, tym bardziej że aneks z dnia 28 września 2012 r. nie był sformułowany w zawiły sposób i nie wymagał dokonania skomplikowanej analizy jego treści.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się pozwany (...) S.A., który za pośrednictwem swojego pełnomocnika wywiódł apelację, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając rozstrzygnięciu:

I. naruszenie prawa materialnego, a mianowicie:

1. art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez nieprawidłową wykładnię:

1) wyrażającą się w błędnej interpretacji oświadczenia woli Pozwanego, zawartego w piśmie z dnia 1 marca 2014 r., w wyniku nieuwzględnienia okoliczności, w których oświadczenie to zostało złożone przez Pozwanego, takich jak kontekst umowny i kontekst sytuacyjny, pozwalających na określenie rzeczywistego zamiaru wywołania określonych skutków prawnych,

2) polegającej na oparciu się na dosłownym brzmieniu części ww. oświadczenia woli Pozwanego oraz nieuwzględnieniu znaczenia złożonego tego oświadczenia w określonym terminie, a także wynikającego z tego oświadczenia celu jego złożenia, a mianowicie zamiaru uniknięcia automatycznego przedłużenia umowy najmu na dalszy czas oznaczony,

2. z ostrożności procesowej - w przypadku nieuwzględnienia ww. zarzutu - naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 93 § 1 k c. poprzez zaniechanie jego zastosowania, w przypadku naruszenia przez Powoda zasad współżycia społecznego w celu uniemożliwienia Pozwanemu spełnienia warunku - złożenia stosownego oświadczenia w określonym terminie - poprzez nieuzasadnioną obiektywnymi okolicznościami zwłokę Powoda w przedstawieniu stanowiska w przedmiocie zmiany rodzaju umowy najmu zawartej na czas oznaczony na umowę najmu na czas nieoznaczony,

II. naruszenie przepisów postępowania, mających istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez oparcie rozstrzygnięcia na niepełnym materiale dowodowym, na skutek przeprowadzenia przez Sąd Rejonowy postępowania dowodowego bez rozważenia w sposób bezstronny i wszechstronny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji nieuwzględnieniu okoliczności związanych ze złożeniem oświadczenia woli przez Pozwanego, w tym sposobu zachowania się Powoda i Pozwanego po złożeniu tego oświadczenia, a także nieuwzględnieniu biernej postawy Powoda w toku prowadzonego postępowania dowodowego, a w konsekwencji przyznaniu przez niego faktów powołanych i udowodnionych przez Pozwanego,

2) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, wyrażające się w tym, że uzasadnienie w części dotyczącej oceny dowodów ma charakter ogólny i abstrakcyjny, w szczególności nie zawiera faktów, udowodnionych przez Pozwanego, dotyczących sposobu zachowania się Powoda i Pozwanego po złożeniu przez tego ostatniego oświadczenia woli, nie zawiera również ewentualnych przyczyn, dla których powołanym przez Pozwanego dowodom Sąd Rejonowy odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa,

III. błąd w ustaleniu stanu faktycznego, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na:

1) pominięciu faktu odwołania się przez Pozwanego w złożonym przez niego oświadczeniu woli do treści § 7 umowy najmu, a w konsekwencji uznaniu, że oświadczenie woli było jedynie propozycją przedłużenia umowy na dalszy okres,

2) ustaleniu, że konstrukcja zawarta w aneksie nr (...) do umowy najmu uzależniała brak automatycznego przedłużenia umowy n^imu od wyraźnego oświadczenia złożonego nie później niż do 30.03.2014 r.,

3) pominięciu faktu sposobu zachowania się Powoda i Pozwanego po złożeniu oświadczenia woli przez Pozwanego,

4) przyjęciu faktu, że w uzasadnienia pozwu Powód podał, że najem ulegał automatycznemu przedłużeniu na okres kolejnych dwóch lat, o ile Pozwany nie wypowie go w terminie do dnia 30 marca 2014 r.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a w każdym przypadku o zasądzenie kosztów procesu od powoda na rzecz pozwanego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie oraz o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania za drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, co pozwala Sądowi Okręgowemu uznać go za własny na podstawie art. 382 kpc. Błędnie natomiast Sąd ten zinterpretował treść łączącej strony umowy w zakresie jej § 7 (w brzmieniu nadanym aneksem nr (...) z dnia 28 września 2012 r.) oraz w konsekwencji nieprawidłowo ocenił treść i skutek złożenia przez pozwanego pisma z dnia 1 marca 2014 r.

W owym piśmie pozwany wyraźnie odwołał się do § 7 umowy, zwracając się do powodów z propozycją zmiany jego treści przez usunięcie zapisu o przedłużeniu umowy od 1 października 2014 r. na czas oznaczony kolejnych dwóch lat i przedłużenie jej po tej dacie na czas nieoznaczony. Treść pisma, jak i odwołanie się do § 7 umowy wskazuje w sposób niezbity, że wolą pozwanego było zapobieżenie automatycznemu przedłużeniu umowy na czas oznaczony i zastąpienie oznaczonego czasu obowiązywania umowy czasem nieoznaczonym.

Treść § 7 umowy nie jest precyzyjna w zakresie sposobu zapobieżenia przez pozwanego wystąpieniu automatycznego skutku w postaci przedłużenia umowy do 30 września 2016 r. Wynika z niego jedynie, że pozwany winien złożyć „stosowne oświadczenie”. Zarówno literalna, jak i celowościowa wykładnia tego zapisu wskazuje jednak, że skoro celem tego oświadczenia miało być zapobieżenie automatycznemu przedłużenie umowy na czas oznaczony, pozwany winien przejawić wolę zmiany tego zapisu – czy to przez doprowadzenie w ogóle do zakończenia umowy, czy przez zniweczenie skutku w postaci przedłużenia umowy na kolejny czas oznaczony. W szczególności § 7 umowy nie wymagał jej wypowiedzenia – pozwany mógł złożyć oświadczenie zarówno w kwestii samego skutku przedłużenia umowy, jak i okresu, na jaki miała ulec przedłużeniu. Niewątpliwie oświadczenie pozwanego zawarte w piśmie z dnia 1 marca 2014 r. było „stosownym oświadczeniem”, o którym mowa w § 7 umowy, ponieważ wynikał z niego zamiar zniweczenia automatycznego skutku w postaci przedłużenia umowy na czas oznaczony 2 lat i wola jej przedłużenia na czas nieoznaczony. Okoliczność, że oświadczenie pozwanego przybrało formę propozycji nie ma znaczenia dla oceny jego skuteczności jako „stosownego oświadczenia”, skoro strony nie określiły charakteru tego oświadczenia. Oświadczenie pozwanego wystarczył zatem, by zniweczyć przewidziany pierwotnie skutek w postaci przedłużenia umowy na czas nieoznaczony.

Brak reakcji powodów na pismo pozwanego, a w konsekwencji uzgodnień stron co do czasu przedłużenia umowy skutkował jej wygaśnięciem w dniu 30 kwietnia 2014 r. W konsekwencji po stronie pozwanego nie powstał obowiązek świadczenia czynszu po tej dacie.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo.

O kosztach postępowania przed Sądem I instancji i kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., obciążając nimi w całości powodów jako stronę przegrywającą. Na koszty poniesione przez pozwanego w postępowaniu przed Sądem Rejonowym złożyło się wynagrodzenie jego pełnomocnika w kwocie 2.400 zł, ustalone na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych…(t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 490) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804), powiększone o 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Z kolei na koszty poniesione w postępowaniu odwoławczym złożyły się opłata od apelacji w kwocie 1.769 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w kwocie 1.200 zł, ustalone na podstawie § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 cytowanego wyżej rozporządzenia.

Ryszard Małecki Beata Woźniak Ryszard Marchwicki