Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2012 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa P. P., J. P. (1) i G. P. (1)

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 21 października 2010 r., sygn. akt II C 307/09

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

I ACa 812/12

UZASADNIENIE

Powodowie P. P., J. P. (1) i G. P. (1) wnosili o pozbawienie w całości wykonalności tytułów wykonawczych w postaci: nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 14 marca 2003 r. (sygn. I Nc 102/03) utrzymanego w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 21 września 2004 r. (sygn. I C 2813/03), a następnie zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 października 2005 r. (sygn. I ACa 346/05), na podstawie którego prowadzona jest przez Komornika Sądowego Rewiru I przy Sądzie Rejonowym w S. egzekucja w sprawie (...) Nadto powodowie wnosili o pozbawienie wykonalności nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Poznaniu z dnia 27 grudnia 2001r. (sygn. III Nc224/01/5), na podstawie którego prowadzona jest przez Komornika Sądowego Rewiru I przy Sądzie Rejonowym w S. egzekucja w sprawie (...) oraz nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 30 maja 2001 r. (sygn. I Nc 104/01), na podstawie którego prowadzona jest przez Komornika Sądowego Rewiru I przy Sądzie Rejonowy w S. egzekucja w sprawie (...). Powodowie wnieśli również o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazywali, że G. P. (1) i J. P. (1) byli wspólnikami spółki cywilnej (...), G. P. (1), pozwany jest natomiast następcą prawnym (...) SA z siedzibą w P.. Pozwany zawarł z powodami jako leasingobiorcami w dniu 26 listopada 1999 r. dwie umowy leasingu operacyjnego – umowę nr (...) i nr (...), których przedmiotem były ciągniki siodłowe marki (...). Na podstawie umów i porozumienia z dnia 20 grudnia 1999 r. powodowie byli zobowiązani do zapłaty 60 opłat leasingowych. Poręczycielem zobowiązań J. P. i G. P. był pozwany P. P.. Umowa nr (...), została rozwiązana na skutek utraty przedmiotu leasingu – ciągnik uległ wypadkowi. Uprawnienia ubezpieczonego wykonywał pozwany, który zgodził się na rozliczenie szkody w uszkodzonym pojeździe jako całkowitej, w sytuacji, gdy koszt naprawy wynosił 108 704,00 zł i stanowił 44% wartości rynkowej ciągnika, gdy tymczasem brak było prawnych i ekonomicznych przeciwwskazań do dokonania naprawy. Powodowie wskazali, że dopuszczenie przez pozwanego do utraty przedmiotu leasingu poprzez akceptację nieuzasadnionego likwidacyjnego sposobu naprawienia szkody stanowiło naruszenie zobowiązania leasingodawcy do zapewnienia leasingobiorcy możliwości korzystania z przedmiotu leasingu, skoro do rozwiązania umowy leasingu doszło z winy pozwanego, to rozliczenie stron powinno nastąpić analogicznie jak w przypadku odstąpienia od umowy wzajemnej – strony powinny sobie nawzajem zwrócić to, co otrzymały na skutek zawarcia umowy. Pojazd utracony z winy leasingodawcy powinien być uznany za pojazd zwrócony leasingodawcy, a ten powinien zwrócić leasingobiorcy wartość dotychczas zapłaconych opłat leasingowych oraz wszystkich innych opłat zapłaconych na podstawie tej umowy. Umowa leasingu nr (...) została rozwiązana na skutek wypowiedzenia przez leasingodawcę. Po odebraniu przedmiotu leasingu leasingodawca doprowadził do niekorzystnego dla powodów rozporządzenia pojazdem oddanym w ponowny leasing, czym wyrządził powodom szkodę, ponieważ przyjął wartość przedmiotu leasingu zaledwie na kwotę 125 000 zł. Szkoda powodów odpowiada różnicy pomiędzy wartością rzeczywistą przedmiotu leasingu, a wartością przyjętą przy oddaniu przedmiotu w kolejny leasing.

Po rozwiązaniu umów leasingu pozwany wystąpił przeciwko powodom z powództwem w związku z wzajemnymi rozliczeniami. Na skutek przeprowadzonego postępowania na rzecz pozwanego została zasądzona od powodów kwota 230 188,16 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 16 listopada 2002 r. Powodowie wskazali, że nie ma przeszkód dla skutecznego dokonania potrącenia roszczeń odszkodowawczych powodów i innych roszczeń związanych z nienależytym wykonaniem zobowiązania z umów leasingu z roszczeniami pozwanego. Wskazali, że przysługuje im roszczenie o naprawienie szkody spowodowanej dopuszczeniem do utraty przedmiotu leasingu wynoszące 90 047,08 zł. (roszczenie to odpowiada wysokością kwotom uzyskanym przez pozwanego tytułem pozostałych do zapłaty opłat leasingowych) oraz roszczenie o zwrot dokonanych przez nich na rzecz pozwanego świadczeń na podstawie umowy, łącznie w kwocie 77 380,61 zł. i roszczenie o naprawienie szkody spowodowanej nie dochowaniem przez pozwanego wymaganej staranności w zakresie dbałości o przedmiot leasingu w kwocie 121 000 zł, a także roszczenie o zwrot zasądzonych kosztów postępowania w łącznej kwocie 16 225,55 zł. Powodowie podali, że złożyli oświadczenie o potrąceniu roszczeń odszkodowawczych z roszczeniami pozwanego będącymi przedmiotem egzekucji, a wynikającymi z umów leasingu. Na podstawie art. 879 § 1 kc i art. 883 § 1 kc wygaśnięcie roszczeń pozwanego wobec J. P. i G. P. jako dłużników głównych powoduje ich wygaśnięcie również wobec P. P. jako poręczyciela.

Pozwany (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wnosiła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany wskazywał, że powodowie nie wykazali, aby zachodziła jakakolwiek z przesłanek wskazanych w art. 840 § 1 i 2 kpc. Pozwany podnosił, że z uwagi na powagę rzeczy osądzonej nie można kwestionować obowiązku stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia wskazując, że o fakcie rzekomego wyrządzenia szkody powodowie wiedzieli co najmniej od dnia doręczenia im pisma z 24 lipca 2001 r. Roszczenie uległo przedawnieniu, bowiem termin przedawnienia roszczeń związanych z działalnością gospodarczą wynosi zgodnie z art. 118 kc trzy lata. Również wówczas gdyby przyjąć, że szkoda wynika z czynu niedozwolonego, roszczenie podlega przedawnieniu w terminie trzyletnim. Pozwany zakwestionował wysokość wskazanej szkody poniesionej przez powodów. Co do kwoty 90 047,08 zł podał, że nie uzyskał tej kwoty, ponieważ powodowie jej nie zapłacili. Roszczenie o zwrot dokonanych przez powodów świadczeń w kwocie 77 380,61 zł jest bezzasadne, ponieważ nie doszło do odstąpienia od umowy ze skutkiem ex tunc. Dokonane wpłaty stanowiły wynagrodzenie należne pozwanemu za świadczenie usługi leasingu. Co do roszczenia o zapłatę kwoty 121 000 zł pozwany wskazał, że ta kwestia była już przedmiotem rozważań sądu w toku postępowania w sprawie I Nc 102/03 i jest objęta powagą rzeczy osądzonej. Co do żądania kwoty 16 225,55 zł, pozwany wskazał, że zasądzone koszty sądowe wynikają z prawomocnych orzeczeń.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 21 października 2010 r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo oraz zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 7 234 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż strony łączyły między nimi dwie umowy leasingu operacyjnego z dnia 26 listopada 1999 r. nr (...) i nr (...), których przedmiotem były dwa ciągniki siodłowe marki (...). Prawomocnym nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym dnia 30 maja 2001r. przez Sąd Okręgowy w Poznaniu, w sprawie o sygnaturze akt INc 104/01, nakazano J. P. (1), G. P. (1) i P. P. by zapłacili solidarnie na rzecz (...) S.A. w P. kwotę 33 516,18 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 listopada 2000r. oraz kosztami procesu. Prawomocnym nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym dnia 27 grudnia 2001r. przez Sąd Rejonowy w Poznaniu, w sprawie o sygnaturze akt III Nc 224/01/5, nakazano J. P. (1), G. P. (1) i P. P. by zapłacili solidarnie na rzecz (...) S.A. w P. kwotę 19 540,49 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 25 listopada 2001r. oraz kosztami procesu. Przed Sądem Okręgowym w Poznaniu toczyła się sprawa pod sygn. I C 2813/03 z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. przeciwko J. P. (1), G. P. (1) i P. P. o zapłatę. W sprawie tej powód wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, zobowiązującego pozwanych do zapłacenia solidarnie na jego rzecz kwoty 230 188,16 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 listopada 2002 r. oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 7 200 zł. W dniu 14 marca 2003 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu wydał nakaz zapłaty. Wyrokiem z dnia 21 września 2004 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu utrzymał nakaz zapłaty z dnia 14 marca 2003 r. w mocy w części zasądzającej kwotę 183 746 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 listopada 2002 r., a żądanie zapłaty kwoty 46 402 zł. oddalił. Sąd utrzymał nadto nakaz zapłaty w mocy w zakresie kosztów postępowania w części zasądzającej kwotę 4 832,58 zł, w pozostałym zakresie żądanie zwrotu kosztów oddalił. Na skutek apelacji powoda od tego wyroku Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 27 października 2005 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że utrzymał nakaz zapłaty w całości, Sąd ten zasądził ponadto od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 3 348,20 zł. tytułem zwrotu kosztów sadowych oraz kwotę 2 400 zł. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym. Na podstawie tytułów wykonawczych wskazanych w pozwie, prowadzone są postępowania egzekucyjne z wniosków pozwanego w niniejszej sprawie przeciwko powodom w niniejszej sprawie. W procesie który toczył się pod sygnaturą akt I C 2813/03 ustalonym zostało, że w związku z rozwiązaniem umowy leasingu nr (...) (odnośnie rozbitego ciągnika) rozliczenia finansowego umowy dokonać należało zgodnie z literalną wykładnią punktu 25 ust. 1 ogólnych warunków leasingu operacyjnego. Ustalonym również zostało, że przedmiot umowy leasingu nr (...) (zwrócony ciągnik) wyceniony został na kwotę 125 200 zł. Dnia 12 lutego 2009 r. powodowie złożyli oświadczenie o potrąceniu wzajemnych roszczeń. W oświadczeniu wskazali, że potrącają roszczenia odszkodowawcze o naprawienie szkody wyrządzonej nienależytym wykonaniem zobowiązań leasingodawcy wynikających z zawartych umów leasingu w łącznej kwocie 304 653,24 zł z roszczeniami z tytułu rozliczenia tych umów objętych orzeczeniami sądowymi, w szczególności Sądu Okręgowego w Poznaniu I Nc 104/01 i IC 2813/03 oraz Sądu Rejonowego w Poznaniu II Nc 224/01/5. Na kwotę 304 653, 24 zł. składają się: roszczenie z umowy nr (...) obejmujące kwoty 90 047,08 zł. (raty do zapłacenia przez powodów) i 77 380,61 zł.( raty zapłacone przez powodów), albowiem rozliczenie tej umowy winno nastąpić analogiczne jak w przypadku odstąpienia od umowy, roszczenie z umowy nr (...) w kwocie 121 000 zł, albowiem wartość przedmiotu leasingu została zaniżona w stosunku do jej rzeczywistej wartości o tą kwotę oraz kwota 16 225,55 zł kosztów postępowania zasądzonych w powołanych orzeczeniach.

Apelację od powyższego wyroku złożyli powodowie wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i wydanie orzeczenia uwzględniającego żądanie pozwu w całości ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Nadto powodowie wnosili o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Skarżący zarzucali:

1.  Naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to art. 365 § 1 kpc w związku z art. 366 kpc poprzez błędne przyjęcie, że roszczenia powodów są objęte powagą rzeczy osądzonej, w sytuacji gdy w postępowaniu zakończonym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu I ACa 346/05 pozwani w tamtym postępowaniu (a powodowie w niniejszej sprawie) nie zgłaszali roszczeń odszkodowawczych dochodzonych w niniejszym procesie, ani też w wyroku Sądu żadnej instancji kwestia takich roszczeń nie była rozpatrywana, na mocy art. 493 §3 kpc przedstawienie do potrącenia roszczeń odszkodowawczych powodów było w tamtym postępowaniu niedopuszczalne, gdyż wierzytelności powodów nie były udowodnione dokumentami, o których mowa w art. 485 kpc, w powyższym procesie ustalonym zostało, że rozliczenia finansowego umów leasingu dokonać należało zgodnie z literalną wykładnią ogólnych warunków leasingu operacyjnego, zaś uwzględnienie nienależytego wykonania umowy przez leasingodawcę w zakresie objętym podstawą faktyczną powództwa w niniejszej sprawie, przy takiej metodologii orzekania o rozliczeniach stron wynikających z umów leasingu, było konstrukcyjnie niemożliwe, oraz poprzez przyjęcie, że prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu wydany w sprawie o sygn. akt I ACa 346/05 stanowi orzeczenie o charakterze prejudycjalnym w stosunku do roszczeń odszkodowawczych zgłoszonych w pozwie oraz jako takie wiąże Sąd pierwszej instancji w przedmiotowym postępowaniu, co w konsekwencji doprowadziło do nierozpatrzenia merytorycznego sprawy oraz nieuzasadnionego nie orzeczenia w przedmiocie roszczeń odszkodowawczych powodów, pomimo, że sprawa tych roszczeń nigdy nie została poddana rozstrzygnięciu żadnego Sądu.

2.  Naruszenie prawa procesowego mającego istotny wpływ na wynik sprawy - art. 233 kpc w zakresie wymogu wszechstronnego rozpatrzenia zebranego materiału, poprzez pominięcie oceny prawnej wyrażonej przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku IACa 346/05, w myśl której rozstrzygnięcie (niekorzystne dla powodów w tamtym postępowaniu) nie pozbawia ich możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w stosunku do leasingodawcy na zasadach ogólnych

3.  Naruszenie prawa materialnego, a to art. 471 kc przez błędną jego wykładnię polegającą na przyjęciu, że pozwanemu w niniejszej sprawie nie można przypisać, iż szkoda jest następstwem okoliczności za które ponosi on odpowiedzialność w sytuacji, gdy w przypadku umowy leasingu o numerze (...) utrata przedmiotu leasingu nastąpiła z wyłącznej winy pozwanego, gdyż pozwany zgodził się na rozliczenie szkody w uszkodzonym pojeździe jako całkowitej w sytuacji, gdy koszt naprawy wynosił zaledwie 44 % wartości rynkowej pojazdu, zaś zapewnienie leasingobiorcy możliwości korzystania z przedmiotu leasingu jest podstawowym obowiązkiem leasingodawcy. W przypadku umowy leasingu o numerze (...), która została rozwiązana na skutek wypowiedzenia dokonanego przez leasingodawcę, po odebraniu od powodów przedmiotu leasingu, leasingodawca doprowadził do niekorzystnego dla powodów rozporządzenia pojazdem, które polegało na oddaniu przedmiotu leasingu identycznego jak wyceniony w procesie na kwotę 246 000,00 zł netto (zaś wyceniony przez (...) na kwotę 200 000,00 zł) w kolejny leasing przy przyjęciu wartości przedmiotu leasingu zaledwie 125 000 zł, zaś w sytuacji w której dyspozycja zwróconym przedmiotem leasingu ma bezpośredni wpływ na sytuację majątkową leasingobiorcy, leasingodawca odpowiada za dołożenie staranności wymaganej w obrocie profesjonalnym w zakresie uzyskania z dalszej dyspozycji przedmiotem leasingu kwoty adekwatnej do jego wartości. Nie może być potraktowane jako wypełnienie tego wymogu rozporządzenie pojazdem przy przyjęciu jego wartości w wysokości zaledwie 50% jego wartości rynkowej.

4.  Naruszenie art. 475 §1 kc oraz art. 493 §1 kc, poprzez błędne przyjęcie, ze pozwany nie ponosi odpowiedzialności za niemożliwość świadczenia w postaci zapewnienia leasingobiorcom możliwości korzystania z przedmiotu leasingu z umowy (...) - w sytuacji gdy to pozwany dopuścił do nieuzasadnionego przyjęcia likwidacyjnego sposobu naprawienia szkody i to pomimo, że powodowie zwracali się do pozwanego o udzielenie im upoważnienia do prowadzenia rozmów z (...) w sprawie naprawienia szkody w pojeździe i związana z tym odmowa uznania zasadności roszczeń powodów opartych na zarzucie zawinionej przez pozwanego niemożliwości świadczenia (dopuszczenia do utraty przedmiotu leasingu).

Wyrokiem z 8 kwietnia 2011 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił apelację powodów od wyroku Sądu Okręgowego i zasądził od nich na rzecz pozwanego 5 400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zaakceptował ustalenia faktyczne poczynione w sprawie przez Sąd Okręgowy. Wskazał, że skoro powodowie wystąpili z powództwem przeciwegzekucyjnym dotyczącym tytułów wykonawczych w postaci orzeczeń sądowych, to przyjęta przez Sąd pierwszej instancji powaga rzeczy osądzonej, jako przesłanka rozstrzygnięcia jest oceniana jako podstawa wydania orzeczenia merytorycznego, a nie odrzucenia pozwu. Drugą kwestią determinującą ocenę prawną rozpoznanej sprawy jest źródło, z którego powodowie wywodzili swoje roszczenia odszkodowawcze i wynikające z niego wierzytelności w stosunku do pozwanego, objęte oświadczeniem o potrąceniu. Sądy rozliczyły już strony z obu zawartych umów. Po rozwiązaniu umów strony rozliczone zostały zgodnie z ogólnymi warunkami leasingu operacyjnego, a to pkt 25 ppkt 1 ogólnych warunków leasingu operacyjnego oraz pkt 32.4 ogólnych warunków leasingu operacyjnego. Sąd Apelacyjny stwierdził, że wszelkie okoliczności, tak natury faktycznej, jak i prawnej, związane z rozliczeniem umów zawartych pomiędzy stronami, mogły być i były, podnoszone przez powodów w ramach postępowań prawomocnie już zakończonych,; a to oznacza, iż wydane orzeczenia objęte są prawomocnością materialną obejmującą swoim zakresem wszelkie zagadnienia związane z tymi rozliczeniami. Zarzuty (zgłoszone przez powodów z odwołaniem się do art. 493 § 3 kpc Sąd Apelacyjny uznał za bezzasadne. Wskazał, że powodowie w dalszym ciągu nie dysponują dokumentami, o jakich mowa w tym przepisie, potwierdzającymi ich rzekome wierzytelności potrącone z wierzytelnościami pozwanego, a wszelkie zarzuty o charakterze środków obrony (w tym także zarzut potrącenia) mogli podnosić w zakończonych prawomocnie postępowaniach.

W wyniku wniesionej przez powodów skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy w Warszawie wyrokiem z dnia 6 lipca 2012 roku uchylił zaskarżony wyrok Sadu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 kwietnia 2011 roku i sprawę przekazał temuż Sądowi do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania kasacyjnego.

W motywach swego rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy stwierdził, iż:

1.

1.

1.

1.  Leasingobiorca, który pozostaje w przekonaniu, że w związku z nienależytym wykonaniem umowy leasingu przez leasingodawcę powstało na jego rzecz roszczenie odszkodowawcze mające podstawę w art. 471 kc może zażądać od leasingodawcy naprawienia wyrządzonej mu szkody i może także złożyć oświadczenie o potrąceniu przewidziane w art. 498 kc. Złożenie przez leasingobiorcę oświadczenia o potrąceniu jego wzajemnej wierzytelności z wierzytelnością leasingodawcy powodujące wygaśnięcie zobowiązania i może uzasadniać wystąpienie z powództwem opozycyjnym, jeżeli potrącenie dotyczyło wzajemnej wierzytelności leasingodawcy stwierdzonej tytułem wykonawczym.

2.  Sprawy, w których pozwany uzyskał tytuły wykonawcze objęte żądaniem pozwu, zostały rozpoznane w postępowaniu nakazowym. W postępowaniach tych powodowie nie mogli oni wystąpić przeciwko pozwanemu z powództwami wzajemnymi, co byłoby formą dochodzenia od niego jakichś własnych roszczeń przysługujących powodom. Do potrącenia mogli przedstawić tylko te wierzytelności, które byli w stanie udowodnić dokumentami, o jakich mowa w art. 485 kpc (art. 493 § 3 kpc). Jeżeli pozwany w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nakazowym z uwagi na ograniczenia wynikające z art. 493 § 3 kpc nie jest w stanie wykazać, że przysługują mu w stosunku do powoda wierzytelności, których istnieniu powód przeczy, a które przez pozwanego zostały objęte oświadczeniem o potrąceniu, to istnienie tych wierzytelności, ich wysokość i skuteczność oświadczenia o potrąceniu pozwany może wykazywać tylko w odrębnym postępowaniu, którym - po powstaniu przeciwko niemu tytułu wykonawczego opartego na nakazach zapłaty wydanych w postępowaniu nakazowym - jest tylko powództwo opozycyjne.

3.  Sąd Apelacyjny z naruszeniem art. 366 kpc określił granice powagi rzeczy osądzonej, z jakiej korzysta wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z 21 września 2004 r., I C 2813/03, częściowo zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 27 października 2005 r., I ACa 346/05, a to w związku z przyjęciem, że kwestia nienależytego wykonania przez poprzednika prawnego leasingodawcy jego zobowiązań w stosunku do powodów była objęta rozstrzygnięciem wydanym w tej sprawie. Jeżeli w sprawach zakończonych wydaniem prawomocnych orzeczeń stanowiących tytuły wykonawcze przeciwko powodom w niniejszej sprawie rozpoznane zostały roszczenia pozwanego jako leasingodawcy o zasądzenie na jego rzecz świadczeń należnych mu zgodnie z umowami leasingu od pozwanych jako opłaty leasingowe i opłaty zwane przez strony „rozliczeniowymi", to nie sposób jest uznać, że rozstrzygnięcie wydane w takich sprawach tworzy stan powagi rzeczy osądzonej dla powodów jako leasingobiorców i nie pozwala im dochodzić od leasingodawcy odszkodowania za szkodę spowodowaną nienależytym wykonaniem umowy leasingu (art. 471 kc).

4.  Zarówno z mocy wiążącej, jak i z powagi rzeczy osądzonej korzysta rozstrzygnięcie zawarte w sentencji. Motywom zamieszczonym w uzasadnieniu wyroku, w tym zwłaszcza ustaleniom faktycznym, powaga rzeczy osądzonej nie przysługuje i nie wiążą one sądu w innej sprawie cywilnej. W pewnych jednak wypadkach uzasadnienie prawomocnego wyroku może być wykorzystane przy wyjaśnianiu granic jego powagi rzeczy osądzonej. Sięgnięcie do motywów wyroku jest wskazane szczególnie w sytuacji, gdy na podstawie samej sentencji nie można dokładnie określić przedmiotu rozstrzygnięcia sądu. o tym, iż roszczenia odszkodowawcze mające przysługiwać powodom w stosunku do pozwanego nie były przedmiotem rozpoznania i rozstrzygnięcia w sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 27 października 2005 r., I ACa 346/05, należało wnioskować także na podstawie uzasadnienia wyroku tego Sądu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W świetle rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, którym Sąd Apelacyjny jest z mocy art. 398 ²⁰ kpc związany, apelacja powodów zasługuje na uwzględnienie.

Przyczyną oddalenia roszczeń powodów przez Sąd Okręgowy w Katowicach oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach było przyjęcie, iż wszelkie roszczenia pomiędzy stronami dotyczące przedmiotowych umów leasingu zostały prawomocnie rozstrzygnięte w sprawie Sądu Okręgowego w Poznaniu (sygn. Akt IC 2813/03, dalej: sprawa poznańska, odpowiednio też: Sądy poznańskie).

Sąd Najwyższy wyłuszczył jednakowoż w sposób przekonujący, iż mimo że dokonane zostały w tej sprawie rozliczenia wynikające z umowy leasingu, nie oznacza to automatycznie tego, iż dokonane zostały też rozliczenia wynikające z ewentualnego nienależytego wykonania umowy (art. 471 kc). Co więcej – z roszczeniami takimi pozwami w owej sprawie nie mogli wystąpić, a to z uwagi na ograniczenia dotyczące postępowania nakazowego.

Przy przyjęciu, iż przedmiotem rozpoznania niniejszej sprawy jest ustalenie, czy powodom przysługują względem pozwanego roszczenia z tytułu nienależytego wykonania umowy, a co za tym idzie skutecznie złożyli zarzut potrącenia roszczenia, uznać należy, że zarówno Sąd pierwszej jak i Sąd drugiej instancji nie rozpoznał istoty sprawy, co skutkować winno uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy Sądowi Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd dokona oceny roszczeń powodów pod kątem ustalenia czy poprzednik prawny pozwanego dopuścił się nienależytego wykonania zobowiązania. Odnośnie umowy (...) ustali Sąd czy w sytuacji zniszczenia ciągnika wskazana była jego naprawa czy też likwidacyjny sposób naprawienia szkody. W tym zakresie przydatnym może być wnioskowany przez powodów dowód z opinii biegłego. W sytuacji uznania, iż likwidacja nie była zasadną rozważy Sąd czy do rozwiązania umowy leasingu doszło z winy pozwanego, co mogłoby skutkować rozliczeniem analogicznym jak w przypadku odstąpienia od umowy wzajemnej (art. 493§1 kc), na co powoływali się powodowie.

Odnośnie umowy (...) ustali Sąd czy sprzedaż ciągnika dokonana została za cenę rażąco zaniżoną. I tym zakresie przydatny może okazać się wnioskowany przez powodów dowód z opinii biegłego. Istotnie wykładnia językowa pkt 32.4 owu umowy leasingu prowadzi do wnioski, iż pomniejszenie rozliczenia dokonuje się przy uwzględnieniu ceny netto uzyskanej ze sprzedaży pojazdu. Takiego też rozliczenia dokonał leasingodawca. Nie można jednak odmówić racji skarżącemu, iż sprzedaż za kwotę rażąco zaniżoną może stanowić o szkodzie leasingobiorcy wynikającej z nienależytego wykonania zobowiązania.

W obu przypadkach rozważy Sąd czy powodowie albo też i inne osoby nie przyczyniły się do ewentualnej szkody (art. 362 kc i 474 kc). Tu należy mieć na uwadze to, iż powodowie nie sprzeciwiali się likwidacji szkody, a wyceny dokonywane były przez fachowców.

Ustosunkuje się również Sąd do zgłoszonego przez pozwanego zarzutu przedawnienia roszczenia.

Na zakończenie Sąd Apelacyjny pozwala sobie na uwagę, iż zgłoszona do potrącenia kwota 16 225,55 zł stanowi zasądzone koszty sądowe wynikające z prawomocnych orzeczeń Sądów poznańskich. Sprawę tą powodowie przegrali i winni ponieść koszty postępowania. W świetle okoliczności przytoczonych w pozwie brak jest podstaw prawnych ku przedstawieniu tej kwoty do potrącenia. Ponieważ jednak na obecnym etapie Sąd nie jest władnym ustalić jaka jest wysokość egzekwowanych przez pozwanego roszczeń i w jakiej wysokości (oraz czy w ogóle) kwoty mogą zostać ewentualnie przedstawione do potrącenia wyrok Sądu pierwszej instancji winien ulec uchyleniu w całości.

Z powołanych względów na podstawie art. 386§4 kpc orzeczono jak w sentencji.

O kosztach procesu orzeczono po myśli art. 108§2 kpc. Na koszty, które winien rozliczyć Sąd pierwszej instancji składają się koszty postępowania odwoławczego oraz wywołanego skutecznym wniesieniem skargi kasacyjnej.