Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2017r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Katarzyna Wręczycka

Sędziowie: Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc

Sędzia SO Grzegorz Karaś (spr.)

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2017r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa B. B. (1) i B. B. (2)

przeciwko (...) S.A. w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej

z dnia 22 listopada 2016r.

sygn. akt I C 1233/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie I zasądza od strony pozwanej (...) S.A. w K. na rzecz powodów B. B. (2) i B. B. (1) solidarnie kwotę 1589,84 zł (jeden tysiąc pięćset osiemdziesiąt dziewięć złotych osiemdziesiąt cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w płatności od dnia 29 listopada 2013r. do dnia zapłaty,

b.  w punkcie III zasądza od powodów solidarnie na rzecz strony pozwanej kwotę 515,72 zł zwrotu kosztów procesu,

c.  w punkcie IV nakazuje stronom, aby uiściły na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej tytułem nieopłaconych wydatków następujące kwoty:

- powodowie B. B. (2) i B. B. (1) solidarnie 3889,19 zł,

- strona pozwana (...) S.A. w K. 1228,17 zł;

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 174 zł kosztów postępowania apelacyjnego.

Sędzia SO Grzegorz Karaś Sędzia SO Katarzyna Wręczycka Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 listopada 2016 r. Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej zasądził od strony pozwanej (...) S.A. w K. solidarnie na rzecz powodów B. B. (2) i B. B. (1) kwotę 810,58 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 9 września 2015 r. do dnia zapłaty; w pozostałym zakresie powództwo oddalił; zasądził od powodów solidarnie na rzecz strony pozwanej 764 zł. zwrotu kosztów procesu; nakazał stronom, aby uiściły na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej, tytułem nieopłaconych wydatków następujące kwoty: powodowie B. B. (2) i B. B. (1) solidarnie 4.503,28 zł., strona pozwana (...) S.A. w K. 614,08 zł.

Wyrok ten Sąd Rejonowy wydał w oparciu o następujący, ustalony stan faktyczny:

Powodowie są właścicielami na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej nieruchomości położonej z Z. oznaczonej, jako działka numer (...) od lutego 2005 roku. Na terenie nieruchomości będącej własnością powodów posadowione są urządzenia elektroenergetyczne będące własnością strony pozwanej.

W dniu 31 grudnia 2002 r Wójt Gminy M. wydal decyzję numer (...) o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dotyczącą budowy linii napowietrznej słupowej stacji transformatorowej na działce oznaczonej numerem (...), położonej z Z. oraz linii kablowej do zasilania budynków mieszkalnych jednorodzinnych. W dniu 6 marca 2003 r. Wójt Gminy M. decyzją o numerze (...) zatwierdził projekt budowlany i wydał pozwolenie na budowę odcinka linii napowietrznej średniego napięcia słupowej stacji transformatorowej na działce numerem (...), linii kablowej energii elektrycznej niskiego napięcia, czyli przyłącza kablowego oraz złączy do zasilania budynków mieszkalnych na działkach (...). Na podstawie tejże decyzji inwestycja w postaci budowy odcinka linii napowietrznej słupowej stacji transformatorowej, linii kablowej i złączy została wykonana. W dniu 6 marca 2003 roku sporządzony został protokół numer (...) dotyczący odbioru technicznego i przekazania do eksploatacji linii napowietrznej średniego napięcia zasilającej słupową stację transformatorową zlokalizowaną na działce numer (...). Strona pozwana w celu obsługi, konserwacji oraz eksploatacji elementów sieci elektroenergetycznej posadowionych na działce numer (...) korzysta z fragmentu tej działki o powierzchni 67 m2.

W dniu 2 sierpnia 2012 r. powodowie sformułowali wezwanie do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z działki stanowiącej ich własność, działki (...) położonej w Z. na terenie gminy M., za okres od 1 kwietnia 2005 r. do 31 sierpnia 2012 r. w łącznej kwocie 15.263,50 zł.

Łączna wartość odszkodowania za bezumowne korzystanie z części działki (...) położonej w Z., gmina M. o powierzchni 67 metrów kwadratowych w okresie objętym żądaniem pozwu wynosi łącznie 4.791 złotych. I to jest wysokość wynagrodzenia za okres od dnia 1 kwietnia 2005 r. do dnia 31 sierpnia 2015 r. I tak:

- za okres od dnia 1 kwietnia 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. wysokość wynagrodzenia wynosi 11,38 zł

- za cały rok 2006 – 109,76 zł.,

- za cały rok 2007 – 367,65 zł.,

- za cały rok 2008 – 458,91 zł.,

- za cały rok 2009 – 582,32 zł.,

- za cały rok 2010 – 615,92 zł.,

- za cały rok 2011 – 594 zł.,

- za cały rok 2012 – 585,50 zł.,

- za cały rok 2013 – 538,62 zł.,

- za cały rok 2014 – 544,42 zł.,

- za okres od 1 stycznia 2015 r. do 31 sierpnia 2015 r. – 373,55 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał, że roszczenie pozwu na podstawie art. 224 KC zasługuje na uwzględnienie tylko w części. Sąd ustalił, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z części działki o numerze (...) o powierzchni 67 m2 za łączny okres od 13 marca 2014 r. do 31 sierpnia 2015 r. Z tego za okres od dnia 13 marca 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r. - to jest przez okres 293 dni odszkodowanie wynosi 437,03 zł. Natomiast za 8 miesięcy roku 2015 – 373,55 zł. Sąd ustalając okres za jaki należne jest wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z zajętej części nieruchomości przyjął, że strona pozwana pozostawała posiadaczem w dobrej wierze do dnia doręczenia odpisu pozwu, co samo przez się eliminowało możliwość obciążenia jej wynagrodzeniem za korzystanie z części działki stanowiącej własność powodów za okres poprzedni.

Wyrok apelacją powodowie zaskarżyli w części, wnosząc o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów dalszej kwoty 779, 26 zł. za okres od 8.10.2012 r. do 12.03.2014 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, oraz stosowną korektę rozliczenia kosztów w pkt. III i IV wyroku, a także zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania sądowego za II instancję z uwzględnieniem kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisowych.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili:

1.  sprzeczność zebranego materiału dowodowego sprawy z wnioskami końcowymi Sądu polegającą na przyjęciu złej wiary pozwanego dopiero od 13.03.2014 r. tj. od daty doręczenia niniejszego pozwu, podczas gdy stan tej złej wiary po otrzymaniu pisemnego wezwania powodów z 2.08.2012 r. do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu powodów zaistniał niewątpliwie od daty pisma pozwanego sporządzonego 8.10.2012 r., co powoduje konieczność rozliczenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z własności powodów także za okres od 8.10.2012 r. do 31.08. 2015 r.;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego art, 224 § 1-2 KC w zw. z art. 225 KC w zw. z art. 7 KC poprzez wadliwe zastosowanie i wykładnię tychże przepisów prawa polegające na przyjęciu powstania stanu złej wiary pozwanego co do bezprawności korzystania z części gruntu powodów dopiero od dnia doręczenia pozwu w niniejszej sprawie, podczas gdy stan owej złej wiary powstał po wezwaniu powodów z 2.08.2012 na które odpowiedział pismem z 8.10.2012 r. odmawiającym rozliczenia się za bezumowne korzystanie z ich własności, mimo pełnej świadomości pozwanego o bezprawności władania tym gruntem;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego art. 476 KC w zw. z art. 481 § 1 KC poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu pozostawaniu pozwanego w zwłoce dopiero od dnia doręczenia pisma powodów z 10.08.2015 podczas gdy stan zwłoki zaistniał od wezwania pozwanego do zapłaty świadczenia pieniężnego pismem z 2.08.2012, a powodowie mimo tego wskazali względniejszą dla pozwanego datę 3.10.2013 na dzień wniesienia niniejszego pozwu.

Strona pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów postepowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przyjmując za własne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie jako prawidłowe, Sąd Okręgowy uznał, że apelacja w przeważającej części zasługiwała na uwzględnienie. Dokonując bowiem oceny dokonanych w sprawie ustaleń, Sąd II instancji nie podzielił części ocen i wniosków, które legły u podstaw wydania zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu Okręgowego apelacja powodów była uzasadniona a podnoszone w apelacji zarzuty trafne i uzasadnione. Na etapie postepowania apelacyjnego poza sporem pozostawała sama odpowiedzialność strony pozwanej wobec powodów z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości powodów oraz wysokość tego wynagrodzenia za poszczególne lata. Spornym pozostała natomiast kwestia okresu za jaki wynagrodzenie to powodom przysługuje, a wynikało to z rozbieżności przyjmowanej przez strony daty od jakiej strona pozwana pozostała w złej wierze korzystając z części nieruchomości powodów.

Na wstępie rozważań podnieść należy, że dobra lub zła wiara strony pozwanej przy posiadaniu części nieruchomości powodów determinowała czy od jakiej daty powodom należne jest wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości. Zgodnie bowiem z art. 224 § 1 KC samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę, a jednocześnie nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jednakże w myśl art. 224 § 2 KC od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba, że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy, a także zobowiązany jest zwrócić pobrane pożytki od powyższej chwili, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych pożytków, które zużył. Natomiast zgodnie z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, przy czym, samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba, że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego. Na wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przez posiadacza składa się to wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby oddał ją osobie drugiej do korzystania na podstawie określonego stosunku prawnego, czyli na przykład stosunku zobowiązaniowego wynikającego z umowy najmu czy też umowy dzierżawy.

Pierwszy i drugi zarzut apelacyjny dotyczył w istocie tego samego a mianowicie błędnego przyjęcia przez Sąd Rejonowy, że strona pozwana pozostawała w złej wiary pozwanego dopiero od 13.03.2014 r. (od daty doręczenia pozwu), a co za tym idzie błędnego obliczenia okresu na jaki należne było wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W ocenie skarżącego stan tej złej wiary po stronie pozwanej wystąpiła już wcześniej tj. po otrzymaniu pisemnego wezwania powodów z dnia 2.08.2012 r. do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu. Stan tak zaistniał od daty nie później niż od pisma pozwanego sporządzonego 8.10.2012 r., co powoduje konieczność rozliczenia także wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z własności powodów także za okres od 8.10.2012 r. do 31.08. 2015 r.

Odnosząc się do tych zarzutów apelacyjnych, Sąd Okręgowy uważa je za uzasadnione. W judykaturze utrwalone jest stanowisko, że przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest do świadczenia właścicielowi wynagrodzenia na podstawie art. 225 KC. Dobrą wiarę korzystającego wyłącza bowiem ujawnienie przez właściciela nieruchomości takich okoliczności, które powinny wzbudzać poważne wątpliwości korzystającego, że nie przysługuje mu prawo do swobodnego korzystania z nieruchomości w dotychczasowym zakresie (vide Wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 kwietnia 2009 r., sygn. akt II CSK 400/08 i z dnia 6 maja 2009 r., sygn. akt II CSK 594/08). Od chwili bowiem dokonanego przez powodów wezwania o zapłatę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jego gruntu, należy pozwane przedsiębiorstwo energetyczne uważać za będące w złej wierze (art. 224 § 2 KC), a w konsekwencji od tej chwili jest ono zobowiązane do zapłacenia właścicielowi wynagrodzenia za korzystanie z gruntu. Brak stosownej umowy lub innego tytułu uprawniającego do nieodpłatnego korzystania z gruntu właściciela oznacza stan bezumownego korzystania z cudzej własności, co uzasadnia stosowanie art. 224 § 2 i art. 225 KC do korzystającego z gruntu i będącego w złej wierze od chwili wezwania go przez właściciela o zapłatę wynagrodzenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2009 r., sygn. akt II CSK 137/09; Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2016 r. IV CSK 2/16). Zaniechanie bowiem przez przedsiębiorstwo energetyczne rozwiązania kwestii uzyskania tytułu prawnego do korzystania z cudzego gruntu oznacza brak tytułu prawnego do dalszego ingerowania w sferę cudzej własności, a taka faktyczna ingerencja jest korzystaniem z gruntu w złej wierze.

Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że przedstawiając w toku postępowania pismo z dnia 2.08.2012 r. skierowane przez powodów do strony pozwanej jak również odpowiedź strony pozwanej z dnia 8.10.2012 r. powodowie skutecznie obalili określone w art. 7 KC domniemanie dobrej wiary strony pozwanej, wykazując istnienie po jej stronie złej wiary. Strona pozwana od dnia otrzymania od powodów pisemnego wezwania z dnia 2.08.2012 r. do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu utraciła przymiot dobrej wiary i od tej daty pozostawała w złej wierze, co z kolei skutkowało wynikającym z art. art. 224 § 1 KC w zw. z art. 225 KC obowiązkiem ponoszenia wobec właścicieli opłaty za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości. Skoro strona pozwana w dniu 8.10.2012 r. sporządziła pismo bezpodstawnie odmawiając zapłaty to od tej daty niewątpliwie miała pełną świadomość braku podstawy do władania gruntem należącym do powodów, a co za tym idzie pozostawała w złej wierze.

Zatem powodom należne było wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z ich gruntu przez stronę pozwaną za okres od 8.10.2012 r. W zaskarżonym wyroku Sąd Rejonowy zasądził wynagrodzenie za bezumowne korzystanie dopiero do dnia 31 sierpnia 2015 r., zatem za okres krótszy niż ten za jaki powodom przysługiwało wynagrodzenie.

Z tego też powodu Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I zasądzając należne powodom wynagrodzenie w łącznej wysokości 1.589 zł. Na kwotę tę składają się wynagrodzenie zasądzone zaskarżonym wyroku w wysokości 810,58 zł oraz wynagrodzenie za okres od 8.10.2012 r. do dnia 30.08.2015 r. w łącznej wysokość 779,26 zł. Wysokość dodatkowego wynagrodzenia ustalona została w oparciu o kwoty ustalone przez Sad Rejonowy na podstawie opinii biegłego i niekwestionowane w toku postępowania apelacyjnego.

Trzeci zarzut apelacyjny dotyczył naruszenie przepisów prawa materialnego art. 476 KC w zw. z art. 481 § 1 KC poprzez niewłaściwe naliczenie odsetek dopiero od dnia doręczenia pisma powodów z 10.08.2015 podczas gdy stan zwłoki zaistniał od wezwania pozwanego do zapłaty świadczenia pieniężnego pismem z 2.08.2012, a powodowie mimo tego wskazali względniejszą dla pozwanego wniesienia pozwu.

Zarzut ten w ocenie Sądu Okręgowego był uzasadniony i podlegał uwzględnieniu. Odsetki od zasądzonej kwoty winny zostać naliczone na podstawie art. 481 KC od dnia złożenia pozwu w sprawie, co miało miejsce w dniu 29.11.2013 r. (data prezentaty na pozwie – k. 3), ponieważ zasądzona kwota mieściła się w pierwotnej wartości przedmiotu sporu, a zasądzona kwota była w dniu złożenia pozwu wymagalna.

Z tych też powodów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I zasądzając należne powodom wynagrodzenie w łącznej wysokości 1.589 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29.11.2013 r. do dnia zapłaty.

Konsekwencją zmiany wyroku w zakresie zasądzonej kwoty była konieczność zmiany zaskarżonego orzeczenia zakresie kosztów procesu. Z tego też względu biorąc pod uwagę, że pozwani wygrali proces w 24 % natomiast strona pozwana w 76 %, na podstawie art. 100 KPC dokonano stosunkowego rozdzielanie kosztów. Suma kosztów poniesionych przez powodów za pierwszą instancję wynosiła 1.705 zł. Z tej kwoty 24% wynosi 409,20 zł. Suma kosztów pozwanego za pierwszą instancję wynosiła 1.217 zł. Z tej kwoty 76% wynosi 924,92 zł. Odejmując obie kwoty otrzymany stosunkowy rozdział kosztów procesu (924,92 zł – 409,72 zł = 515,72 zł). Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w punkcie III zasądzając od powodów solidarnie na rzecz powodów kwotę 515,72 zł zwrotu kosztów procesu za I instancję.

Wobec braku pokrycia wydatków poniesionych w toku procesu w łącznej kwocie 5.117,36 zł Sąd Okręgowy dokonał stosownej korekty obowiązku ich pokrycia zgodnie z proporcjami w jakich strony wygrały proces. Przyjmując, że powodowie przegrali proces w 76 %, zaś strona pozwana przegrała proces w 24 %, strony zostały obciążone obowiązkiem pokrycia tych wydatków w proporcji odpowiadającej zakresowi przegranej. Wobec powyższego zmianie ulegał punkt IV zaskarżonego wyroku poprzez nakazanie powodom pokrycie wydatków w wysokości 3.889,19 zł (76% z 5.117,36 zł), zaś stronie pozwanej w wysokości 1.228,17 zł (24% z 5.117,36 zł).

Mając powyższe na względzie na podstawie art. 386 § 1 orzeczono jak w punkcie I Wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 KPC, zasądzając od strony pozwanej jako przegrywającej koszty poniesione przez powodów w łącznej wysokości 174 zł.

SSO Grzegorz Karaś SSO Katarzyna Węczycka SSO Dorota Stawicka Moryc