Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 sierpnia 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Włodzimierz Czechowicz

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 sierpnia 2017 r. w Warszawie

sprawy (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o odstąpienie od wymierzenia dodatkowej opłaty

na skutek odwołania (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 1 lutego 2017 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 417/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. , decyzją z dnia 1 lutego 2017 r., nr: (...), w oparciu o przepisy art. 24 ust. 1a i art. 83 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. z 2017 r., poz. 38 z późn. zm.) wymierzył płatnikowi składek (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. dodatkową opłatę w łącznej wysokości 6.045,46 zł tj.: 4.548,46 zł, co stanowi 10,00% nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres od marca do czerwca 2016 r. według numerów zakresów deklaracji od 01 do 39, 1.164,26 zł, co stanowi 10,00% nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od marca 2016 r. do czerwca 2016 r. według numerów zakresów deklaracji od 01 do 39 oraz 332,74 zł, co stanowi 10,00%, nieopłaconych składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od marca 2016 r. do czerwca 2016 r. według numerów zakresów deklaracji od 01 do 39.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, że płatnik składek (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. nie opłacała należnych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wyniku czego na jego koncie powstało w podanym wyżej okresie, zadłużenie w kwocie 60.454,60 zł. W dniu 2 sierpnia 2016 r. płatnik składek został powiadomiony o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w przedmiocie wymierzenia dodatkowej opłaty. W toku prowadzonego postępowania administracyjnego płatnik składek oświadczył, że nieuregulowanie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne związane jest z brakiem płatności od kontrahentów Spółki. Z kolei z uwagi na sezonowość działalności oraz uzyskiwanych wpływów zaległości wobec organu rentowego, zostaną uregulowane po zakończeniu III kwartału 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że do chwili wydania decyzji z dnia 1 lutego 2017 r. płatnik składek nie uregulował ww. należności, ani nie przedstawił żadnych dodatkowych wyjaśnień i dokumentów w sprawie, Spółka nie przedstawiła także żadnej propozycji uregulowania zadłużenia, w szczególności nie wystąpiła z wnioskiem o umożliwienie ratalnej spłaty zaległości. Z uwagi na brak spełnienia tego zobowiązania oraz w celu zdyscyplinowania płatnika składek organ rentowy orzekł jak w sentencji decyzji (decyzja z dnia 1 lutego 2017 r., nr: (...), k. 10 a.r.).

Spółka (...) Sp. z.o.o. z siedzibą w W. w ustawowym terminie odwołała się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę w całości i nie wymierzanie dodatkowej opłaty w wysokościach wskazanych w zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu odwołania płatnik składek wskazał, że w dniu 9 sierpnia 2016 r. złożył w organie rentowym pisemne wyjaśnienia w których zaznaczył, że nie dokonał zapłaty należnych składek z powodu braku środków finansowych, wynikających z niezapłaconych przez kontrahentów faktur. Spółka sprecyzowała także, że prowadzi działalność typowo rolniczą i przychody osiąga w trzecim kwartale po dokonaniu zbiorów i również wtedy będzie w stanie dokonać płatności wszystkich należnych składek. Płatnik składek podniósł nadto, że nie dostał od organu rentowego żadnej odpowiedzi na wcześniej przytoczone pismo, jak również nie dostał ponownego upomnienia, ani pouczenia o możliwości złożenia wniosku, który umożliwia ratalną spłatę zaległości. Płatnik składek zarzucił zaskarżonej decyzji także naruszenie art. 9 k.p.a., stanowiącego o obowiązku wyczerpującego informowania stron postępowania administracyjnego w zakresie kroków podejmowanych przez organ administracji publicznej, wskazując, że organ rentowy w tym zakresie ograniczył się wyłącznie do przytoczenia przepisów prawa dotyczących wszczęcia postępowania administracyjnego (odwołanie z dnia 10 marca 2017 r. k. 2-3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 10 kwietnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o jego oddalenie i podtrzymał argumenty zawarte w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy podał, że płatnik składek nie przedstawił żadnych dodatkowych wyjaśnień i dokumentów w sprawie, jak również nie uregulował zaległości z tytułu składek w jakiejkolwiek części, a ponadto nie dokonał płatności za kolejne okresy rozliczeniowe. Powołując się na treść art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych, organ rentowy podkreślił, że w razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości, ZUS może wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100% nieopłaconych składek. Dodał przy tym, że warunkiem zastosowania sankcji określonej w ww. przepisie jest sam fakt niepłacenia składek przez płatnika składek i nie jest ona uzależniona od jego sytuacji finansowej. Podał, że okoliczność ta została jednak wzięta pod uwagę, przy wymierzaniu przez organ rentowy dodatkowej opłaty, która została ustalona w wysokości znacznie niższej niż górna granica przewidziana w ww. przepisie. Odnośnie zaś braku pouczenia o możliwości złożenia wniosku o ratalną spłatę zaległości, organ rentowy wyjaśnił, że pismo z taką informacją zostało wysłane do płatnika składek w dniu 28 września 2016 r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 10 kwietnia 2017 r. k. 4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Spółka (...) Sp. z.o.o. z siedzibą w W. jest właścicielem nieruchomości gruntowej (grunty orne i pastwiska trwałe) o powierzchni 7,04 ha, położonej we wsi T. w powiecie (...), dla której Sąd Rejonowy w Iławie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Spółka prowadzi działalność typowo rolniczą, w związku z czym jej przychody uzależnione są od poziomu sprzedaży przetworzonych płodów rolnych, w tym przede wszystkim nasion i pasz dla zwierząt gospodarskich (wniosek w sprawie o wymierzenie dodatkowej opłaty z dnia 30 stycznia 2017 r. k. 8-9 a.r.).

Od terminu płatności przypadającego na marzec 2016 r. odwołujący zaprzestał regulować bieżące należności tytułem składek na: ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Na poczet należnych składek dobrowolnie od marca 2016 r. nie wpłynęła jakakolwiek kwota. Z tego powodu na koncie ubezpieczonego powstała niedopłata w wysokości 60.454,60 zł, w tym: w kwocie 45.484,57 zł z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres od marca do czerwca 2016 r., w kwocie 11.642,58 zł na ubezpieczenie zdrowotne za okres od marca 2016 r. do czerwca 2016 r. oraz w kwocie 3.327,45 zł, z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od marca 2016 r. do czerwca 2016 r. (załącznik do dokumentu nr: (...) z dnia 14 marca 2017 r. k. 15 a.r.).

W dniu 2 sierpnia 2016 r. odwołujący został powiadomiony o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w przedmiocie wymierzenia przez organ rentowy dodatkowej opłaty płatnikowi składek. W dniu 9 sierpnia 2016 r. płatnik składek złożył w organie rentowym pisemne wyjaśnienia, w których zaznaczył, że nie dokonał zapłaty należnych składek z powodu braku środków finansowych, wynikających z niezapłaconych przez kontrahentów faktur. Spółka sprecyzowała także, że prowadzi działalność typowo rolniczą i przychody osiąga w trzecim kwartale po dokonaniu zbiorów i również wtedy będzie w stanie dokonać płatności wszystkich należnych składek. Odwołujący nie spełnił tego zobowiązania. W dniu 14 września 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiadomił odwołującego o zakończeniu postępowania wyjaśniającego, informując go jednocześnie o możliwości wypowiedzenia się, co do zebranych dowodów i materiałów w sprawie wymiaru dodatkowej opłaty, w terminie 7 dni (zawiadomienie o wszczęciu postępowania k. 1-3, pismo z dnia 18 sierpnia 2016 r. k. 4-5, zawiadomienie o zakończeniu postępowania k. 6-7 a.r.).

Zaskarżoną decyzją z dnia 1 lutego 2017 r., nr: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych, działając w oparciu o przepisy art. 24 ust. 1a i art. 83 ust. 1 pkt. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. z 2017 r., poz. 38 z późn. zm.) wymierzył płatnikowi składek (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. dodatkową opłatę w łącznej wysokości 6.045,46 zł tj.: 4.548,46 zł, co stanowi 10,00% nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres od marca do czerwca 2016 r. według numerów zakresów deklaracji od 01 do 39, 1.164,26 zł, co stanowi 10,00% nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od marca 2016 r. do czerwca 2016 r. według numerów zakresów deklaracji od 01 do 39 oraz 332,74 zł, co stanowi 10,00%, nieopłaconych składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od marca 2016 r. do czerwca 2016 r. według numerów zakresów deklaracji od 01 do 39 (decyzja z dnia 1 lutego 2017 r., nr: (...), k. 10 a.r.).

Do dnia wyrokowania zadłużenie, o którym mowa w zaskarżonej decyzji (czyli za okres od marca 2016 r. do czerwca 2016 r.) pozostało aktualne o tyle, że nie została spłacona jakakolwiek jego część. Ponadto odwołujący nie podjął żadnych działań zmierzających do uregulowania powstałych zaległości, jak również nie wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty pomimo tego, że o takiej możliwości został poinformowany przez organ rentowy w piśmie z dnia 28 września 2016 r. Konsekwencją skorzystania przez odwołującego z ww. możliwości byłoby z kolei zawieszenie wcześniej wszczętych i niezakończonych postępowań egzekucyjnych, dotyczących należności, objętych ulgą ( wniosek w sprawie o wymierzenie dodatkowej opłaty z dnia 30 stycznia 2017 r. k. 8-9, pismo z dnia 28 września 2016 r. k. 16-17 a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach rentowych odwołującego. Zdaniem Sądu powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. Odwołujący się nie stawił się na rozprawę w dniu 4 sierpnia 2017 roku powiadomiony prawidłowo o terminie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia
1 lutego 2017 r., nr: (...) jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

W myśl art. 24 ust. 1a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z2017 r. poz. 38 z późn. zm.) w razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100% nieopłaconych składek. Od decyzji w sprawie wymierzenia dodatkowej opłaty przysługuje odwołanie do Sądu według zasad określonych w art. 83. Zgodnie z ustępem 1b tego artykułu, w stosunku do płatnika składek, będącego osobą fizyczną, skazanego prawomocnym wyrokiem za nieopłacenie składek lub opłacenie ich w zaniżonej wysokości, dodatkowej opłaty za ten sam czyn nie wymierza się.

Trzeba mieć na uwadze, że norma zawarta w art. 24 ust. 1a cyt. wyżej ustawy, nie ma charakteru obligatoryjnego lecz ma niewątpliwie charakter fakultatywny tzn. nie nakłada na ZUS bezwzględnego obowiązku jej wymierzenia, uzależniając ewentualną decyzję od rozpatrzenia okoliczności, które spowodowały zaniechanie lub nieterminowe opłacanie składek (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 lutego 2003 r, III AUa 334/2002). Jednocześnie zarówno w orzecznictwie jak w doktrynie nie budzi wątpliwości, że kognicja sądu właściwego do rozpoznania odwołania, obejmuje kontrolę decyzji wymierzającej płatnikowi składek opłatę dodatkową zarówno, co do formalnej poprawności jej wydania, jak i w odniesieniu do jej merytorycznej zasadności i celowości, w tym wysokości kwestionowanej przez odwołującego opłaty (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., II UK 403/2003). Zatem decyzja organu rentowego w tym przedmiocie, jakkolwiek należy do sfery tzw. swobodnego uznania, to jednak nie jest oparta na zupełnej dowolności, jej zakres określony jest przez prawo, a merytoryczna zasadność podlega kontroli sądowej. Rozpoznając odwołanie Sąd zobowiązany jest więc do wnikliwego rozpatrzenia całokształtu okoliczności sprawy, dokonując w ich aspekcie oceny, czy wymierzając opłatę dodatkową organ rentowy uwzględnił charakter tej opłaty, interes społeczny, słuszny interes obywatela, wysokość zaległości, przyczyny powstania zaległości oraz jej cel sprowadzający się do zdyscyplinowania nierzetelnego płatnika składek (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 października 2005 r., sygn. III AUa 763/2005).

Sąd Okręgowy podziela tezę wynikającą z orzecznictwa, że funkcją dodatkowej opłaty jest zdyscyplinowanie płatników składek na ubezpieczenia społeczne do wykonania, czyli opłacania składek i to należytego wykonania, czyli terminowego i w pełnej wysokości, ciążącego na nich obowiązku. Funkcję „rekompensaty”, wyrównania straty Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynikające z braku prawidłowego, zgodnego z ustawą opłacania składek pełnią odsetki. Opłata dodatkowa stanowi natomiast sankcję za niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku opłacania składek. Jej zastosowanie ma sens wówczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności, można przewidywać, że spełni ona lub może spełnić założony, dyscyplinujący, cel. To zaś zależy przede wszystkim od przyczyn nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości. Przy stosowaniu opłaty dodatkowej powinien być wzięty pod uwagę także dotychczasowy stosunek płatnika do obowiązku opłacania składek. Utrwalony bądź incydentalny charakter opóźnienia to tylko jeden z obiektywnych elementów ważnych dla ustaleń w tym zakresie.

Dotychczasowy stosunek do spełnienia obowiązku to także wykazanie zainteresowania jego należytym wykonaniem, w tym podejmowanie czynności zmierzających do prawidłowego jego wykonania Nie bez znaczenia jest także, postawa ubezpieczonego, po powstaniu zaległości. Nie może być traktowany w identyczny sposób podmiot, który nie opłaca składek, nie informując organu rentowego o przyczynach opóźnienia i podmiot, który informuje o tych okolicznościach i deklaruje szybką spłatę zadłużenia, skorzystanie z instrumentów prawnych pozwalających jej na spłatę należności (rozłożenie zadłużenia na raty, odroczenie terminu płatności należności), spłacanie bądź spłacenie zaległości do czasu wydania decyzji lub wyrokowania w sprawie, opłacanie bieżących składek (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2008 r. II UK 98/07 oraz z dnia 20 maja 2004 r. II UK 403/03).

Niespornym w niniejszej sprawie jest to, że Spółka (...) z siedzibą w W. od marca 2016 r. do dnia wyrokowania nie opłaciła dobrowolnie składek należnych na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. W ocenie Sądu Okręgowego, tak długi okres bezczynności ze strony odwołującego przejawiającej się w braku reakcji i konkretnych działań zmierzających choćby do ograniczenia zadłużenia, jak i choćby częściowego opłacania składek bieżących, prawidłowo poskutkował wszczęciem postępowania przez organ rentowy. Tak długo trwająca bezczynność nie może być bowiem wytłumaczona samym faktem trudnej sytuacji ekonomicznej wynikającej z braku regulowania faktur przez kontrahentów. Po pierwsze wskazać należy, że płatnik składek jest przedsiębiorcą, a podejmując się działania wiążącego się ze znacznym ryzykiem finansowym, nie może w razie jego ziszczenia uchylać się odpowiedzialności jedynie na tej jednej podstawie. Od podmiotu prowadzącego zawodowo działalność należy bowiem oczekiwać wyższej staranności, co do przewidywania i zapobiegania niewypłacalności, a w razie jej ziszczenia kroków mających na celu rozwiązanie lub złagodzenie negatywnych skutków zaistniałej sytuacji. Prowadzący działalność gospodarczą powinien liczyć się z obowiązkiem terminowego i w należnej wysokości realizowania zobowiązań publicznoprawnych, w tym z tytułu opłacani składek czy podatków. Tymczasem odwołujący od marca 2016 r. prowadzi nierentowną działalność gospodarczą, bo za taką należy uznać działalność gospodarczą, która nie wystarcza na zaspokojenie zobowiązań fiskalnych i składkowych odwołującego. Jednocześnie zaznaczyć trzeba, że odwołujący nie zrealizował spoczywającego na nim obowiązku choćby w niewielkim zakresie, jak również nie skorzystał z wystosowanej do niego przez organ rentowy propozycji rozłożenia zadłużenia na raty, przez co wykazałby wówczas dobrą wolę i chęć płacenia składek.

Jeśli celem wskazanej wyżej normy prawnej jest dyscyplinowanie płatnika składek, który nie spełnia podstawowych obowiązków na nim spoczywających oraz nie podejmuje żadnych czynności mających na celu choćby poinformowanie wierzyciela o przyczynach zadłużenia, to organ rentowy, w celu obrony własnych interesów fiskalnych, powinien podjąć kroki wyjaśniające oraz zależnie od uzyskanych informacji wymierzyć karę bądź odstąpić od jej wymierzenia. Nie podejmowanie czynności w zaistniałej sytuacji słusznie powinno zostać uznane, za zaniechanie przez organ rentowy spełniania podstawowego obowiązku jakim jest egzekwowanie składek od płatników.

Nie można też zarzucić organowi rentowemu, aby zastosował zbyt surową sankcję. Wymierzenie kary w wysokości 1/10 dopuszczalnego wymiaru nie może zostać uznane za działanie nieproporcjonalne. Skorzystanie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z tak niewielkiego wymiaru kary, świadczy o uwzględnieniu w procesie decyzyjnym trudnej sytuacji majątkowej odwołującego. Tak znaczne ograniczenie w wysokości wymierzonej kary wskazuje na realizację postulatu celowości omawianej sankcji. Organ rentowy słusznie nie ustalił wyższej wysokości ograniczając do minimum surowość wymierzonej kary. Zaskarżona decyzja zyskała tym samym możliwie niską dolegliwość, która jednak musiała być odczuwalna przez odwołującego, jeśli jej cel miał być osiągnięty. Ponadto niezasadny okazał się także zarzut naruszenia przez organ rentowy art. 9 k.p.a. W tym miejscu wskazać należy, że z treści ww. przepisu nie można wywodzić istnienia po stronie organu rentowego obowiązku informowania z urzędu strony postępowania o wszystkich środkach prawnych przysługujących jej w postępowaniu. Określony w art. 9 k.p.a. obowiązek doznaje uszczegółowienia w przepisach zobowiązujących organ do informowania z urzędu strony o środkach zaskarżania rozstrzygnięć wydawanych w toku postępowania (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 września 2006 r., sygn. akt III SA/Wa 362/06). W zakresie pozostałych środków prawnych przysługujących stronie można uznać istnienie obowiązku informowania strony o tych środkach ale na wniosek, gdyż w przeciwnym razie organ obowiązany byłby świadczyć w toku postępowania na rzecz strony nieograniczoną pomoc prawną. Z tych względów działanie organu rentowego nie sprowadza się do zapewnienia stronie indywidualnej pomocy prawnej udzielanej z urzędu i w każdym zakresie spraw, a jedynie funkcji informacyjnej, inicjowanej przez osobą zainteresowaną. Jednocześnie, formułując zarzut naruszenia art. 9 k.p.a., odwołujący nie sprecyzował jakie informacje nie zostały mu udzielone oraz o jakich konkretnie przepisach prawa organ rentowy go nie pouczył. Odnośnie zaś kwestii związanej z możliwością rozłożenia na raty powstałych zaległości składkowych, to odwołujący został o tym fakcie poinformowany przez organ rentowy pismem z dnia 28 września 2016 r., z czego jednak nie skorzystał. Wskazać przy tym należy, że na każdym etapie postępowania administracyjnego odwołujący był także informowany o podejmowanych przez organ rentowy działaniach. Brak jest zatem na gruncie niniejszej sprawy podstaw do uznania za uzasadnione zarzutów sformułowanych w wywiedzionym przez wnioskodawcę odwołaniu.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania, Sąd Okręgowy uznając stanowisko organu rentowego za trafne, oddalił odwołanie od decyzji z dnia 1 lutego 2017 r., o czym orzekł w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)