Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lipca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Teresa Mróz (spr.)

Sędzia SA Krzysztof Tucharz

Sędzia SO (del.) Monika Skalska

Protokolant st. sekr. sądowy Magdalena Męczkowska

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. J.

przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej (...) przy ulicy (...) w J.

o uchylenie uchwał

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 17 grudnia 2015 r., sygn. akt III C 560/14

I zmienia zaskarżony wyrok w całości nadając mu następującą treść:

„1. oddala powództwo;

2. zasądza od J. J. na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ulicy (...) w J. 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3. nakazuje pobrać od J. J. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w W. 1.918,20 zł (jeden tysiąc dziewięćset osiemnaście złotych dwadzieścia groszy) tytułem wydatków poniesionych w toku postępowania tymczasowo przez Skarb Państwa;

II zasądza od J. J. na rzecz Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ulicy (...) w J. 670 zł (sześćset siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI A Ca 681/16

UZASADNIENIE

Powód J. J. wniósł o uchylenie uchwały nr (...) w sprawie zatwierdzenia sprawozdania zarządu za 2013 r. Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ulicy (...) w J. oraz o uchylenie uchwały numer (...) w sprawie udzielenia absolutorium zarządowi wspólnoty za 2013 r.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że zaskarżone uchwały zostały podjęte w okolicznościach naruszenia przez zarząd wspólnoty w osobie R. A. zasady prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną oraz naruszenia interesu właścicieli. Powód wskazał, że zarząd wspólnoty nie przedłożył pisemnego sprawozdania z działalności zarządu za 2013 r. czym naruszył interes właścicieli lokali wynikający z art. 27 ustawy o własności lokali, ponadto zarząd naraził właścicieli na ponoszenie nieuzasadnionych kosztów wynikających z niewypełnienia przedmiotu umowy o administrowanie nieruchomością wspólną z dnia 2 kwietnia 2012 r. Zdaniem powoda wraz ze złożeniem sprawozdania z działalności zarządu wspólnoty za 2013 r. zarząd miał obowiązek złożenia sprawozdania finansowego za okres rozliczeniowy. Doręczone właścicielom lokali sprawozdanie nie zostało opatrzone datą złożenia podpisów pod nim, ponadto sprawozdanie z wykonania rocznego planu gospodarczego za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2013 r. zawierało błędy merytoryczne – brak odniesienia się w sprawozdaniu do wyniku finansowego wspólnoty za 2012 r., co ma istotne znaczenie ze wzglądu na uwidoczniony w złożonym do urzędu skarbowego zeznaniu podatkowym dochodu wspólnoty w wysokości 12.354,57 zł, a co nie znajduje odzwierciedlenia w doręczonym właścicielom sprawozdaniu, błędy w wyliczeniach przychodów i kosztów usług komunalnych obejmujących zaliczki i koszty utrzymania lokali indywidualnych, nierzetelne przedstawienie korekty naliczeń. Zdaniem powoda oczywistym naruszeniem interesów właścicieli jest nieujawnienie przez zarząd w sprawozdaniu nadpłaty właścicieli lokali na poczet kosztów utrzymania lokali indywidualnych.

W ocenie powoda uchwała w sprawie udzielenia absolutorium zarządowi wspólnoty jest wadliwa z uwagi na to, że członek zarządu R. A. dopuścił się naruszenia zasady prawidłowego zarządu nieruchomością wspólną oraz naruszenia interesu właścicieli poprzez zawarcie umowy na obsługę prawną z kancelarią radcy prawnego M. K., poprzez zaniechanie jakichkolwiek działań w związku z wykonywaniem przez właścicieli lokalu nr (...)zabudowy instalacji nawadniającej na części gruntu stanowiącego nieruchomość wspólną oraz ograniczenie biologicznie czynnego terenu zieleni przez usypanie kamienia, poprzez wydatkowanie środków z funduszu remontowego niezgodnie z zatwierdzonym planem remontów na 2013 r., poprzez brak zasady uczciwej konkurencji przy wyłanianiu wykonawcy między innymi robót odwadniania budynku, dokonanie zmian zakresu robót wycenionych w operacie szacunkowym, co skutkowało wzrostem kosztów inwestycji o ponad 1.500 zł oraz przekroczeniem udzielonego zarządowi uprawnienia przez wydatkowanie z funduszu remontowego o ponad 5.000 zł więcej aniżeli zatwierdzili właściciele lokali.

Pozwana Wspólnota Mieszkaniowa wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 17 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił powództwo uchylając zaskarżone uchwały i rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód wraz z R. J. jest właścicielem lokalu numer (...) usytuowanego w budynku przy ulicy (...) w J.. Wspólnotę mieszkaniową tworzą właściciele 9 lokali mieszkalnych i jednego lokalu użytkowego. W 2013 r. zarząd wspólnoty był jednoosobowy, członkiem zarządu był R. A.. Obecnie na mocy uchwały nr (...) wspólnotę reprezentuje zarząd dwuosobowy, R. A. w dalszym ciągu jest jego członkiem.

Porządkiem obrad corocznego zebrania właścicieli lokali zwołanego zawiadomieniem z dnia 18 marca 2014 r. na dzień 27 marca 2014 r. objęte zostało między innymi przedstawienie sprawozdania finansowego za rok 2013, podjęcie uchwały w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdania finansowego za 2013 r. i udzielenie absolutorium zarządowi wspólnoty. Do zawiadomienia o zebraniu dołączony był projekt uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdania z zarządu za 2013 r., w sprawie udzielenia absolutorium zarządowi oraz projekt sprawozdania. Sprawozdanie z wykonania rocznego planu nie zawiera daty jego sporządzenia. Właściciele lokalu nr (...) w dniu 27 marca 2014 r. złożyli pisemne stanowisko, w którym poinformowali o uchybieniach formalnych i merytorycznych sprawozdania jak również o braku przedstawienia sprawozdania z działalności za 2013 r.

Sąd Okręgowy ustalił również, że w dniu 2 kwietnia 2012 r. pozwana zawarła w H. G. umowę o administrowanie nieruchomością wspólną. Zgodnie z paragrafem 3 pkt e) tej umowy administrator zobowiązał się do przedkładania rocznego sprawozdania ze swojej działalności wraz z projektami uchwał oraz sprawozdaniem finansowym w terminie do 28 lutego roku następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. Sprawozdanie z działalności zarządu za rok 2013 zostało złożone w formie ustnej, podobnie jak sprawozdanie z działalności zarządu za rok 2012.

Sąd Okręgowy ustalił również, że w zeznaniu podatkowym CIT-8 pozwanej za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2012 r. w rubryce „razem przychody” wskazano kwotę 92.248,85 zł, w rubryce „razem koszty uzyskania przychodu” – 79.894,28 zł, w rubryce „dochód” – 12.354,57 zł, w rubryce „strata” – 0,00 zł. W zeznaniu podatkowym CIT-8 pozwanej za okres od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. w rubryce „razem przychody” wskazano kwotę 97.014,11 zł, w rubryce „razem koszty uzyskania przychodu” – 99.890,13 zł, w rubryce „dochód” – 349,39 zł, w rubryce „strata” – 0,00 zł. Uchwałą nr (...) pozwanej zatwierdzono sprawozdanie zarządu wspólnoty za rok 2013.

Na podstawie opinii biegłego z zakresu księgowości, finansów i rachunkowości, Sąd Okręgowy ustalił, że wprowadzenie bilansu zamknięcia za 2012 r. jako bilansu otwarcia za 2013 r. zostało wykonane prawidłowo. Kwota 4.237,17 zł jest prawidłowo uwidoczniona w sprawozdaniu za 2013 r. w części 3 (I4) – „wynika zaliczki A za 2012 r., kwota 5.500 zł została zwrócona właścicielom, więc nie jest widoczna w „wyniku na zaliczce A za 2012 r.” Wszystkie zdarzenia gospodarcze występujące we wspólnocie są ewidencjonowane w sposób prawidłowy zgodnie z zasadą memoriału, na prawidłowych kontach, w prawidłowej wysokości. Sprawozdanie finansowe zostało sporządzone w sposób prawidłowy, zgodnie z uchwałą nr (...) z dnia 26 sierpnia 2011 r. W sprawozdaniu za 2013 r. brak daty złożenia podpisu przez zarząd wspólnoty.

Sąd Okręgowy dał wiarę w zasadzie wszystkim złożonym do akt postępowania dowodom, również opinii biegłej, stwierdził jedynie, że jakkolwiek obdarzył walorem wiarygodności zeznania stron to jednak nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługuje w całości na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że zebranie roczne ma charakter sprawozdawczo-ocenny, a zadaniem zebrania jest szczegółowa ocena, czy nieruchomość wspólna jest zarządzana prawidłowo, co w efekcie znajduje odzwierciedlenie w udzieleniu bądź nie absolutorium zarządowi. Sprawozdanie zarządu wspólnoty służy przedstawieniu jej członkom zarówno informacji dotyczących czynności podjętych przez zarząd, jak również informacji dotyczących rozliczeń związanych z utrzymaniem nieruchomości wspólnej w należytym stanie. Sprawozdanie przedstawia funkcjonowanie wspólnoty, a nie tylko jej zarządu. Zatwierdzenie lub nie sprawozdania, a co za tym idzie udzielenie bądź nie absolutorium zarządowi ma znaczenie nie tylko w sferze ewentualnej odpowiedzialności organizacyjnej członków zarządu, ale również, w dalszej konsekwencji ze sprawozdania może wynikać konieczność pokrycia przez właścicieli strat finansowych.

Sąd Okręgowy podkreślił, że podstawą sporządzenia przez zarząd rocznego sprawozdania zarządu, zgodnie z art. 29 ustawy o własności lokali, powinna być pozaksięgowa ewidencja kosztów zarządu nieruchomością wspólną, zaliczek uiszczanych na pokrycie tych kosztów oraz rozliczeń z innych tytułów na rzecz nieruchomości wspólnej. Dane te stanowią podstawę sporządzenia sprawozdania zarządu w zakresie części finansowej. W ocenie Sądu Okręgowego jednak sprawozdanie zarządu powinno zawierać również część opisową stanowiącą sprawozdanie z innych czynności w zakresie zarządu. Całość ta powinna być klarowna, rzetelna i wiarygodna i dopiero na podstawie takiego sprawozdania członkowie wspólnoty mogą dokonać oceny działalności zarządu.

Sąd Okręgowy, podzielając stanowisko powoda, wskazał, że sprawozdanie z działalności zarządu pozwanej wspólnoty na 2013 rok było niekompletne, zawierało bowiem jedynie sprawozdanie finansowe. Sprawozdanie z działalności zarządu nie może być zastąpione sprawozdaniem finansowym, winno zawierać opis działań zarządu, ocenę zrealizowania uchwał wspólnoty, wskazywać problemy wymagające rozwiązania oraz zawierać podpisy członków zarządu. Sąd pierwszej instancji zauważył jednak, że w ustawie o własności lokali brak jest wskazówek co do formy takiego sprawozdania.

Sąd podkreślił, że w przedmiotowej sprawie sporządzone zostało jedynie sprawozdanie finansowe stanowiące w istocie tabelaryczne i skrótowe zestawienie składające się z pięciu ogólnych części.

Sąd Okręgowy uznał za niezasadny zarzut pozwanej, jakoby wymogi ustawy o rachunkowości nie miały zastosowania do sprawozdań sporządzanych przez zarząd wspólnoty mieszkaniowej. Obowiązek taki wynika z art. 2 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 80 ust. 3 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z powyższą ustawą sprawozdanie powinno być podpisane przez zarząd i opatrzone datą złożenia podpisu, czego w sprawozdaniu pozwanej wspólnoty nie ma.

Sąd nie podzielił stanowiska powoda co do nierzetelnego sporządzenia sprawozdania finansowego za rok 2013. W tym zakresie Sąd podzielił pogląd biegłej wyrażony w opinii, z którego wynika, że sprawozdanie to sporządzone zostało zgodnie z ustawą o rachunkowości.

Powyższa argumentacja legła u podstaw uchylenia uchwały zatwierdzającej sprawozdanie z działalności zarządu wspólnoty.

Odnośnie do uchwały udzielającej absolutorium zarządowi pozwanej wspólnoty, Sąd stwierdził, że jakkolwiek uchylenie uchwały zatwierdzającej sprawozdanie z działalności zarządu nie oznacza automatycznie konieczności uchylenia również uchwały udzielającej absolutorium, to jednak nieprzedstawienie pełnego sprawozdania w formie pisemnej uniemożliwia rzetelną ocenę pracy zarządu w rozumieniu art. 30 ust. 2 pkt 2 ustawy o własności lokali, co przesądziło o konieczności uchylenia uchwały wspólnoty udzielającej absolutorium zarządowi pozwanej.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła pozwana.

Zaskarżając wyrok w całości zarzuciła Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa materialnego:

- art. 25 ust. 1 ustawy o własności lokali poprzez uchylenie zaskarżonych uchwał, mimo braku ku temu podstaw,

- art. 30 ust. 2 pkt 3 ustawy o własności lokali poprzez przyjęcie, że sprawozdanie zarządu winno być sporządzone w formie pisemnej i nie może zostać zastąpione sprawozdaniem finansowym, podczas gdy żaden przepis u.w.l. nie wskazuje na konieczność zachowania określonej formy tego sprawozdania,

- art. 52 ustawy o rachunkowości poprzez przyjęcie, że sprawozdanie finansowe pozwanej winno zostać podpisane przez zarząd i opatrzone datą złożenia podpisu, podczas gdy przepisy ustawy o rachunkowości nie mają zastosowania do sprawozdań z działalności wspólnoty, o którym mowa w art. 30 ust. 2 pkt 3 u.w.l.

W konkluzji apelacji pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jest uzasadniona.

Sąd Apelacyjny aprobuje i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd Okręgowy stan faktyczny, który nie był między stronami sporny. Nie można jednak zgodzić się z przedstawioną przez sąd pierwszej instancji w pisemnych motywach zaskarżonego orzeczenia argumentacją prawną.

Podkreślić należy, że kwestia prawidłowości sporządzonego sprawozdania winna być oceniana przez pryzmat przepisów ustawy o własności lokali. Intencją wprowadzenia w art. 29 ust. 1 u.w.l. obowiązku prowadzenia przez zarząd wspólnoty mieszkaniowej pozaksięgowej ewidencji kosztów zarządu nieruchomością wspólną było nie istotne uproszczenie zasad sporządzania przez wspólnoty dokumentacji księgowej, ile umożliwienie oraz ułatwienie członkom wspólnot mieszkaniowych zapoznania się z finansowymi aspektami ich funkcjonowania, które pozwala na łatwiejsze podjęcie decyzji w zakresie zatwierdzenia sprawozdania z działalności wspólnoty oraz udzielenia absolutorium jej zarządowi. Zgodnie bowiem z art. 6 u.w.l. wspólnotę mieszkaniową tworzy ogół właścicieli, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości. Od właścicieli lokali, będących w przeważającej większości osobami fizycznymi, nie można wymagać znajomości ustaw regulujących szczegółową rachunkowość oraz zasady sporządzania klasycznych sprawozdań finansowych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego wspólnota mieszkaniowa jako jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, może na podstawie art. 22 ust. 3 pkt 10 u.w.l. sama ustanowić zasady i sposób prowadzenia ewidencji w drodze podjęcia uchwały w tej sprawie przez właścicieli lokali. Oznacza to, że wspólnota sama może zdecydować czy chce prowadzić ewidencję uproszczoną, czy też księgi rachunkowe na podstawie ustawy o rachunkowości (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 czerwca 2009 r. sygn. akt I ACa 336/09).

Mając powyższe na uwadze należy uznać, że ocena sprawozdania z działalności zarządu wspólnoty powinna być dokonana przez pryzmat przepisów zawartych w ustawie o własności lokali, a nie ustawy o rachunkowości. Z treści art. 30 u.w.l. nie wynika, w jakiej formie ma być sporządzone sprawozdanie z działalności zarządu wspólnoty mieszkaniowej. W orzecznictwie wskazuje się, że jego treść powinna być przejrzysta i czytelna dla właścicieli lokali i składać się co najmniej z dwóch części – pierwsza opisowa powinna zawierać opis działań podejmowanych przez zarząd, a druga finansowa, analizę wykonania planu gospodarczego. Sprawozdanie to powinno także zawierać takie dane, jakie zawiera prowadzona dla nieruchomości pozaksięgowa ewidencja przychodów i kosztów oraz rozliczeń z innych tytułów. Ze sprawozdania powinien również wynikać stan wzajemnych zobowiązań wspólnoty i jej członków przy uwzględnieniu zaliczek wpłaconych przez właścicieli lokali (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 3 lutego 2015 r. I ACA 700/14). Nawet wadliwe sporządzenie takiego sprawozdania, nie musi pociągać za sobą podjęcia przez członków wspólnoty negatywnej decyzji co do sprawozdania z działalności zarządu.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przy składaniu sprawozdań zarządu wspólnoty mieszkaniowej za rok gospodarczy nie obowiązuje formalizm, charakterystyczny dla tego rodzaju dokumentów opracowywanych przez większe podmioty gospodarcze, nie ma zatem przeszkód, aby sprawozdanie takie zostało przedstawione ustnie przez jednego z członków zarządu czy nawet osobę przez zarząd upoważnioną – istotne jest tylko, aby zarząd wyraził w każdy dostępny sposób wolę uznania sporządzonego dokumentu za własny.

Stanowisko takie prezentowane jest w orzecznictwie, dla przykładu należy przywołać wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 stycznia 2013 r. w sprawie I A Ca 1171/12.

Z materiału dowodowego zebranego w sprawie (protokół walnego zebrania k. 359) wynika, że jedyny na dzień zebrania wspólnoty członek zarządu R. A. zawarł w swoim sprawozdaniu również jego część opisową, udzielał też informacji i wyjaśnień w związku z jego treścią powodowi.

Odnośnie do, podnoszonego przez Sąd pierwszej instancji mankamentu sprawozdania finansowego polegającego na braku jego podpisu, wskazać należy, że w czasie składania sprawozdania przez R. A. był on jedynym członkiem zarządu pozwanej wspólnoty i nie sposób jest przyjąć, mając na uwadze wyżej przywołane orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, że sprawozdanie to nie pochodziło od zarządu wspólnoty.

Tym samym w ocenie Sądu Apelacyjnego wskazane przez skarżącą zarzuty odnoszące się do uchwały w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdania z działalności zarządu wspólnoty uznać należy za zasadne.

W tych okolicznościach już tylko ubocznie podkreślić należy, że część finansowa sprawozdania zarządu wspólnoty w ocenie, sporządzającej w sprawie opinię, biegłej E. Z. jest zgodna z wymogami wynikającymi z ustawy o rachunkowości. Zauważyć również należy, że w świetle art. 30 ust. 2 ustawy o własności lokali zarząd na corocznym zebraniu członków wspólnoty powinien przedstawić sprawozdanie z działalności, które wbrew twierdzeniom strony pozwanej nie może zostać zastąpione sprawozdaniem finansowym.

Z powyższego przepisu ponadto wynika, że zarząd nie ma obowiązku przedstawiania członkom wspólnoty sprawozdania finansowego. Zatem jego ewentualne wadliwości co do zgodności z przepisami ustawy o rachunkowości nie mogą przesądzać nieudzielenia absolutorium zarządowi (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 maja 2014 r. I A Ca 1814/13).

Z pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia wynika, że przyczyną uchylenia uchwały w przedmiocie udzielenia zarządowi absolutorium był brak przedstawienia pełnego sprawozdania zarządu w formie pisemnej, co uniemożliwiło rzetelną ocenę pracy zarządu.

Skoro jednak, jak wyżej podkreślono, brak jest uzasadnienia dla wymogu, w przypadku wspólnot mieszkaniowych, zachowania formy pisemnej sprawozdania z działalności zarządu, przedstawienie go w formie ustnej nie może stanowić podstawy uchylenia uchwały, mocą której członkowie wspólnoty wyrazili akceptację dla działań zarządu za okres objęty sprawozdaniem.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do dokonywania oceny zaskarżonych uchwał w kontekście formułowanych przez powoda zarzutów naruszenia przez zarząd zasad prawidłowego zarządzania nieruchomością wspólną oraz interesu prawnego właścicieli. Powód bowiem upatruje ich w braku zgodności sprawozdania z przepisami ustawy o własności lokali oraz ustawy o rachunkowości. Te okoliczności natomiast nie zachodzą w odniesieniu do zaskarżonych uchwał.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto zgodnie z art. 98 k.p.c.