Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Konin, dnia 15 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Koninie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia – SO Elżbieta Majewska

Protokolant: Starszy sekretarz sądowy Alina Darul

przy udziale

po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2017 r. w Koninie

sprawy R. M.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania R. M.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 14 stycznia 2015r. znak: (...)

Zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż R. M. nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników od 12 maja 2013r. i nie ma obowiązku opłacania z tego tytułu składek.

SSO Elżbieta Majewska

Sygnatura akt III U 285/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 stycznia 2015 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził podleganie przez R. M. ubezpieczeniu społecznemu rolników i obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz emerytalno – rentowe od dnia 12.05.2013 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy stwierdził, że R. M. spełnia przesłanki do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy ponieważ prowadzi działalność rolniczą na obszarze użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego i nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu , nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty oraz nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczeniem społecznym rolników R. M. został objęty od dnia 12 maja 2013 r. tj. od daty wygaśnięcia umowy dzierżawy.

Odwołanie od tej decyzji wniósł R. M. podnosząc, iż wprawdzie jest właścicielem gospodarstwa rolnego jednak obecnie toczy się sprawa przeciwko ZUS o ustalenie jego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W razie przyznania mu prawa do renty świadczenie to obejmowałoby okres , za który KRUS żąda opłacenia składki. Odwołujący wniósł o zawieszenie postępowania bowiem w razie uzyskania prawa do renty odpadnie jego obowiązek opłacania składek.

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w imieniu którego działa Kierownik Placówki Terenowej w Koninie, wniósł o oddalenie odwołania wskazując, że w dniu 17.12.2014 r. odwołujący zwrócił się do Placówki Terenowej KRUS w Kole w celu objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników w związku z zaprzestaniem podlegania ubezpieczeniu społecznemu w ZUS z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego organ ustalił, że R. M. jest właścicielem gospodarstwa rolnego o pow. 3,99 ha, co stanowi 1,69 ha przeliczeniowych. W chwili nabycia gospodarstwa nie spełniał przesłanek do objęcia go ubezpieczeniem społecznym rolników, gdyż podlegał ubezpieczeniu społecznemu w ZUS w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą . Ponadto w okresie od 11.05.2010 r. do 11.05.2013 r. wydzierżawił gospodarstwo. Odwołujący podlegał ubezpieczeniom społecznym w ZUS do dnia 30.11.2012 r. i nie przedstawił przedłużenia umowy dzierżawy . Ponadto składając wniosek do KRUS nie poinformował o fakcie złożenia w ZUS wniosku o rentę.

Postanowieniem z dnia 31.05.2016r. na podstawie art./ 177 § 1 pkt 1 kpc Sąd zawiesił postępowanie z uwagi na toczące się przed Sądem Okręgowym w Koninie postępowanie z odwołania R. M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Poznaniu o rentę z tytułu niezdolności do pracy – sygn. akt III U 1131/15.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Odwołujący R. M. jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 3,99 ha fizycznych (1,69 ha przeliczeniowy) położonego na terenie gminy (...) które nabył na podstawie aktu notarialnego w dniu 01.02.2008r.

W dniu nabycia gospodarstwa odwołujący nie spełniał warunków do objęcia go ubezpieczeniem społecznym rolników, gdyż z uwagi na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, od dnia 01.12.2006r., odwołujący podlegał ubezpieczeniu społecznemu w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Nadto, na podstawie umowy z dnia 11.05.2010r, odwołujący wydzierżawił przedmiotowe gospodarstwo rolne (...) na okres od 11.05.2010r. do 11.05.2013r.

R. M. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą do dnia 30.11.2012r. i do tego dnia był objęty ubezpieczeniem społecznym w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Natomiast od dnia następnego, tj. od 01.12.2012r. odwołujący nigdzie nie pracował i z uwagi na dzierżawę gospodarstwa rolnego, nie prowadził też działalności rolniczej.

Po wygaśnięciu okresu na jako została zawarta umowa dzierżawy z dnia 11.05.2010r. odwołujący nie wydzierżawiał już przedmiotowego gospodarstwa rolnego. Pomimo tego odwołujący nie zajmował się też prowadzeniem tego gospodarstwa, tzn. nie prowadził w nim produkcji rolnej. R. M. nie posiada żadnych maszyn rolniczych. Odwołujący nie hodował zwierząt, ani też nie uprawiał ziemi wchodzącej w skład gospodarstwa.

Ponadto zarówno w 2013, jak i w 2014r. R. M. nie składał w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wniosków o przyznanie dopłat bezpośrednich do gospodarstwa rolnego. Wnioski takie złożył dopiero w 2015 roku i w 2016 roku. Za 2015 rok odwołującemu została przyznana płatność z tytułu płatności obszarowej.

Jeszcze w okresie prowadzenia działalności gospodarczej odwołujący ubiegał się w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wniosek o przyznanie tego świadczenia odwołujący złożył w dniu 19.08.2009r.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego organ rentowy decyzją z dnia 22 marca 2012 roku odmówił odwołującemu prawa do renty.

Od powyższej decyzji odwołujący wniósł odwołanie do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koninie, który wyrokiem z dnia 30 grudnia 2014 roku sygn. akt III U 754/12 uchylił zaskarżoną decyzję i przekazał sprawę organowi rentowemu do ponownego rozpoznania , umarzając postepowanie.

Po skierowaniu sprawy do ZUS, decyzją z dnia 21 lipca 2015 roku organ rentowy odmówił odwołującemu prawa do renty i od powyższego orzeczenia odwołujący ponownie złożył odwołanie do Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koninie, który wyrokiem z dnia 04.07.2017r. , wydanym w sprawie III U 1131/15 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał R. M. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 30.05.2018r. , począwszy od dnia 30.05.2014r.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i w aktach sprawy SO w Koninie, sygn. akt III U 1131/15 oraz aktach organu rentowego, a ponadto w oparciu o zeznania odwołującego R. M..

Treść dokumentów, w oparciu o które Sąd ustalił powyższy stan faktyczny nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującego w zakresie jakim zaprzeczył aby w okresie od 11.05.2013r. prowadził działalność rolniczą, bowiem są ona spójne, logiczne, i rzeczowe, a nadto znajdują też potwierdzenie w dokumentach zawartych w aktach sprawy SO w Koninie, sygn. akt III U 1131/15 z których wynika, że odwołujący od wielu lat choruje, gdyż wniosek o rentę złożył już w 2009 roku, a stwierdzona u niego przewlekła obturacyjna choroba płuc i zmiany śródmiąższowe płuc rozwijała się u niego na wiele lat przed rozpoznaniem w 2015r.

Istotą sporu w przedmiotowej sprawie było rozważenie, czy odwołujący R. M. winien podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz emerytalno-rentowego od dnia 12 maja 2003 roku, tj. od dnia rozwiązania umowy dzierżawy zawartej ze S. G. na okres od 11.05.2010r. do 11.05.2013r.

Zgodnie z art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U.2016.277 t.j.) – ubezpieczenie społeczne rolników obejmuje, na zasadach określonych w ustawie rolników i pracujących z nimi domowników, którzy posiadają obywatelstwo polskie.

W ubezpieczeniu społecznym rolników wyodrębnia się natomiast ubezpieczenie:

1)  wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie,

2)  emerytalno – rentowe (art. 1 ust. 2 powołanej ustawy).

Za rolnika, zgodnie z art. 6 punktem 1 powołanej ustawy rozumie się pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia.

Działalność rolnicza to działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęciej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej (punkt 3 art. 6 powołanej ustawy).

Za gospodarstwo rolne uważa się natomiast każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej (punkt 4 art. 6 powołanej ustawy).

Zgodnie z powyższymi przepisami należy wskazać, że sam fakt posiadania gospodarstwa rolnego nie przesądza o tym, że posiadacz prowadzi w nim działalność rolniczą, a więc zgodnie z powyższym, że jest on rolnikiem w rozumieniu wyżej cytowanych przepisów.

Pojęcie „rolnik” obejmuje bowiem posiadaczy gospodarstw rolnych (tj.właścicieli i dzierżawców), którzy prowadzą to gospodarstwo osobiście i na własny rachunek, co oznacza przede wszystkim ponoszenie przez daną osobę ryzyka gospodarczego (Jankowska Karina, Jędrasik-Jankowska Inetta, Komentarz do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, [w:] Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z orzecznictwem - LexisNexis 2011 - komentarz , stan prawny : 1 czerwca 2011r.)

Zarówno w orzecznictwie sądów powszechnych , jaki i Sądu Najwyższego od dawna utrwalony jest pogląd, że prowadzenie działalności rolniczej w rozumieniu ww. art. 6 pkt 1 oznacza więc prowadzenie na własny rachunek przez posiadacza gospodarstwa rolnego działalności zawodowej, związanej z tym gospodarstwem, stałej i osobistej oraz mającej charakter wykonywania pracy lub innych zwykłych czynności wiążących się z jego prowadzeniem. W uzasadnieniu do wyroku Sądu Najwyższego z 29 września 2005 r. I UK 16/05 zawarto konkluzję, że już naturalne znaczenie terminów "rolnik" i "prowadzenie na własny rachunek działalności rolniczej" wskazuje na zawodowy, stały, osobisty i realizujący interes danej osoby charakter tej działalności.

Kwestia podlegania rolnika ubezpieczeniu społecznemu została uregulowana w przepisach art. 7 i 16 powołanej ustawy.

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 powyższej ustawy stanowi, że ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Natomiast art. 16 ust. 1 i 3 stanowi, że ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny chyba, że podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty, lub ma ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 grudnia 2016 r., sygn. akt III AUa 73/16 Sąd podał, że ustawodawca jasno określił warunki jakie należy spełniać, aby podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników, mianowicie właściciel lub posiadacz gospodarstwa rolnego o pow. przekraczającej 1 ha przeliczeniowy, będący rolnikiem, po spełnieniu pozostałych wymogów określonych w art. 7 i 16 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy. W takim przypadku decyzja organu rentowego ma charakter deklaratoryjny, co oznacza tyle, że formalizuje zaistniały stan prawny.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że zgromadzony materiał dowodowy wykazał, iż odwołujący rzeczywiście od 2008 roku jest w posiadaniu gospodarstwa rolnego, ale w okresie od 11.05.2010r. do 11.05.2013r. nie prowadził tego gospodarstwa, gdyż w tym czasie było one przedmiotem umowy dzierżawy zawartej ze S. G..

Z kolei od 12.05.2013r. R. M., co prawda nie wydzierżawiał już przedmiotowego gospodarstwa, ale pomimo tego nie prowadził w nim działalności rolniczej. Z zeznań odwołującego, które Sąd ocenił jako wiarygodne, wynika bowiem, że nie zajmował się żadną działalnością rolniczą w gospodarstwie rolnym. Odwołujący nie posiada maszyn rolniczych, nie hodował zwierząt i nie uprawiał ziemi wchodzącej w skład gospodarstwa. Ponadto zarówno w 2013 roku , jak i w 2014 roku nie składał wniosków o przyznanie mu dopłat bezpośrednich do gospodarstwa, a nie można pominąć okoliczności, że warunkiem przyznania tego rodzaju dopłat jest prowadzenie działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym. Skoro więc odwołujący nie składał wniosków o przyznanie takich dopłat to należny też wnioskować, że w okresie od 2013 roku do 2014 roku rzeczywiście takiej działalności nie prowadził. Tym bardziej, że z dokumentów zgromadzonych zarówno w aktach niniejszego postępowania, jak i w aktach SO w Koninie, sygn. akt III U 1131/15 wynika, że w tym okresie odwołujący chorował i ubiegał się o rentę z tytułu niezdolności do pracy z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Natomiast w 2015 roku odwołujący złożył wniosek o przyznanie mu dopłat bezpośrednich. W ocenie Sądu złożenie takiego wniosku może wskazywać na fakt podjęcia prowadzenia przez niego działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, co mogłoby być podstawą do objęcia odwołującego ubezpieczeniem społecznym rolników. Niemniej jednak, mocą wyroku Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 04.07.2017r. , sygn. akt III U 1131/15 R. M. zostało przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy – począwszy od dnia 30.05.2014r. Tym samym, pomimo tego, że odwołujący w 2015 roku złożył wniosek o przyznanie dopłaty do gospodarstwa, co wskazuje na podjęcie w nim działalności rolniczej, brak jest podstaw do objęcia go obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rolników, gdyż od 30.05.2014r. odwołujący ma ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, która to okoliczność, zgodnie z wyżej cytowanymi przepisami art. 7 ust. 1 i 16 ust. 3 wyłącza możliwość objęcia go jednocześnie ubezpieczeniem społecznym rolników.

Bez znaczenia jest tutaj okoliczność, że renta z tytułu niezdolności została odwołującemu przyznana wyrokiem z dnia 04.07.2017r. – a więc renta została przyznana z mocą wsteczną – od dnia 30.05.2014r., gdyż w tym przypadku należy uwzględniać datę od której świadczenie zostało odwołującemu przyznane, a nie datę wydania orzeczenia mocą, którego przyznano świadczenie. W przeciwnej sytuacji doszłoby bowiem do objęcia odwołującego ubezpieczeniem społecznym w okresie, w którym jednocześnie przysługuje mu prawo do renty, a taką możliwość wyłączają przepisy art. 7 ust. 1 i 16 ust. 3 ustawy.

W związku z powyższym odwołujący nie może zostać objęty ubezpieczeniem społecznym rodników w dacie w której ma już ustalone prawo do emerytury. Takie samo stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 10 listopada 2016 r., sygn. akt III AUa 175/16 podając, pojęcie ustalone prawo do emerytury w rozumieniu art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników obejmuje także sytuację, w której prawo do emerytury zostało ustalone decyzją organu emerytalnego (Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) z mocą wsteczną.

Mając na względzie ustalenia poczynione w przedmiotowej sprawie stwierdzić należy, że odwołujący R. M. nie podlega z mocy ustawy ubezpieczeniu społecznemu rolników, tj. ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu oraz emerytalno – rentowemu od 12.05.2013r. Bezspornym jest bowiem, że jest on współwłaścicielem gospodarstwa rolnego, którego obszar użytków rolnych jest większy niż 1 ha przeliczeniowy, ale w okresie od 12.05.2013r. do 2014 roku odwołujący nie prowadził w przedmiotowym gospodarstwie działalności rolniczej, a od 12.05.2014 roku ma on ustalone do renty z tytułu niezdolności do pracy z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a więc zachodzą okoliczności, które wyłączają możliwość objęcia odwołującego obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rolników we wskazanym okresie.

Bez znaczenie dla ustalenia okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, jest tutaj fakt, że odwołujący w 2015 roku pobierał z KRUS zasiłek, gdyż obowiązek ewentualnej niezasadności pobierania tego zasiłku może zostać rozstrzygnięta w innym postępowaniu.

Przyjąć zatem należy, że odwołujący nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 12.05.2013r. i nie ma obowiązku opłacania z tego tytułu składek.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w wyroku.

SSO Elżbieta Majewska