Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W., dnia 11 lipca 2017 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu XI Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Anna Małecka

Protokolant:Małgorzata Kotulska

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2017 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa A. K. (1)

przeciwko (...) S.A.

o zapłatę

I.  zasądza od strony pozwanej (...) S.A. na rzecz powódki A. K. (1) kwotę 4.770,09 zł (cztery tysiące siedemset siedemdziesiąt złotych dziewięć groszy) wraz z:

- odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 20 października 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r.,

- odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.317 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt XI C 1080/16

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 21 kwietnia 2016 roku A. K. (1) wniosła o zasądzenie od (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 4 770,09 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 20 października 2014 roku do dnia zapłaty. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że w okresie od 10 kwietnia 2012 r. do 24 lipca
2014 r. posiadała wykupioną polisę nr (...). Przez cały okres obowiązywania umowy powódka zgromadziła na swoim koncie kwotę 5 962,61 zł. W następstwie rozwiązania polisy, strona pozwana wypłaciła powódce kwotę 1 192,52 zł. Znaczna część zgromadzonych środków pieniężnych została pobrana przez stronę pozwaną, tytułem opłaty za umorzenie jednostek (4 770,09 zł). Zdaniem powódki zapisy znajdujące się w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia
i we wzorcu polisy, niebyły uzgodnione indywidualnie z powódką, a dodatkowo kształtują jej prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Pobrana opłata za wykup miała zatem charakter świadczenia nienależnego.

Powódka podniosła dodatkowo, iż zapis dotyczący opłaty likwidacyjnej stanowi postanowienie umowne uznane za niedozwolone przez Sąd Ochrony Konkurencji
i Konsumentów wpisane do rejestru klauzul abuzywnych pod nr (...). Z uwagi na powyższe zakazane było stosowanie takiego postanowienia przez wszystkich przedsiębiorców, stosujących wzorce umów w obrocie z konsumentami. Strona pozwana wezwana przez powódkę w dniu 22 marca 2016 r. do zwrotu bezprawnie pobranej opłaty likwidacyjnej, do dnia wytoczenia powództwa nie ustosunkowała się do wezwania.

Strona pozwana (...) S.A. z siedzibą w W. w złożonej w dniu 13 sierpnia 2016 roku odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana podniosła w pierwszej kolejności, iż powódka nie udowodniła swojego roszczenia, a także nie wskazała, które postanowienia warunków ubezpieczenia podlegać powinny kontroli. Według strony pozwanej postanowienia warunków ubezpieczenia grupowego na dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (kod: UB_ (...)) dotyczące wykupu nie stanowią klauzul niedozwolonych. Strona pozwana twierdziła, iż wpisy do rejestru klauzul niedozwolonych na które powoływała się powódka nie dotyczą świadczenia wartości wykupu, lecz wyłącznie opłaty likwidacyjnej. Przez wzgląd na odmienności pomiędzy opłatą likwidacyjną a wartością wykupu, nie możliwe było uznanie, iż postanowienia zastosowane przez stronę pozwaną w niniejszym przypadku były wpisane do rejestru klauzul niedozwolnych. Ponadto w związku z powyższym nie zachodził także stan związania wpisami do rejestru klauzul niedozwolonych, co determinowało dokonanie tzw. indywidualnej kontroli wzorca umownego, biorąc tym samym pod uwagę treść umowy, okoliczności jej zawarcia, jak również ewentualne umowy pozostające w związku ze stosunkiem prawnym będącym przedmiotem kontroli Sądu.

Towarzystwo (...), zaprzeczyło również aby zatrzymane świadczenie w istocie stanowiło opłatę likwidacyjną związaną z przedterminowym zakończeniem umowy.
W tym kontekście strona pozwana wyjaśniała, iż pojęcie wartości wykupu nie jest tożsame
z pojęciem opłaty likwidacyjnej, natomiast wykup w przypadku umowy ubezpieczenia
z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest głównym świadczeniem stron. W związku
z samodzielnym bytem świadczenia wartości wykupu jako świadczenia głównego niedopuszczalne było uznanie tego świadczenia za niedozwolone postanowienie umowne
w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Nadto zdaniem strony pozwanej umowa nie naruszała interesu powódki i była ona transparentna i zrozumiała. Co więcej powódka w niniejszej sprawie nie mogła być uznana za konsumenta, bowiem w momencie zawarcia umowy ubezpieczenia prowadziła ona działalność gospodarczą. W niniejszym wypadku powódka jeszcze przed podjęciem decyzji inwestycyjnej miała otrzymać tabelaryczne zestawienie określające wartość wykupu w stosunku do roku polisowego, w którym ubezpieczyciel miał uwypuklić wszelkie istotne elementy stosunku łączącego strony. Działanie strony pozwanej nie było zatem sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Dalej strona pozwana wyjaśniała, iż sposób obliczania wartości wykupu ubezpieczenia nie stanowi wbrew stanowisku powódki sankcji za rezygnację z kontynuowania ubezpieczenia, lecz pozostaje w relacji z kosztami jakie ubezpieczyciel ponosi w związku z prowadzoną działalnością ubezpieczeniową, z kolei sama składka ubezpieczeniowa ma służyć ochronie wypłacalności zakładu ubezpieczeń, co w istocie ma charakter prokonsumencki.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. K. (1) zawarła w dniu 2 kwietnia 2012 r. z (...) S.A. w W. umowę grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie
z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym w wariancie (...). W wyniku zawartej umowy ubezpieczenia powódka została objęta polisą nr (...). Przedmiotem ochrony na podstawie polisy było życie powódki, zaś zakres ubezpieczenia obejmował zgon ubezpieczonej
w okresie ubezpieczenia oraz dożycie ubezpieczonej do ostatniego dnia okresu ubezpieczenia. Okres ubezpieczenia trwał od daty nabycia udziałów jednostkowych za składkę pierwszą do rocznicy polisy przypadającej w roku kalendarzowym, w którym ubezpieczony/a kończy 85 lat.
Na podstawie zawartej umowy, A. K. (1) była zobowiązana obok jednorazowej wpłaty składki alokowanej do ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego, wpłacać składki ubezpieczeniowe opiewające na 250,00 zł miesięcznie do 10 - dnia każdego miesiąca kalendarzowego. Początek ochrony ubezpieczeniowej przypadł na 10 kwietnia 2012 r.

/ dowód:

1)  deklaracja przystąpienia do umowy ubezpieczenia z dnia 2 kwietnia 2012 r., k 8 – 8 verte;

2)  oświadczenie ubezpieczonego – załącznik nr 1 do deklaracji przystąpienia, k. 9;

3)  certyfikat do rachunku udziałów nr (...), k. 10/

Zasady, na jakich ubezpieczyciel obejmuje ochroną ubezpieczeniową osoby korzystające
z usług ubezpieczającego w przypadku oferty (...) oraz prawa i obowiązki stron związane z czynnościami podejmowanymi w związku z jej realizacją określał regulamin warunków ubezpieczenia, oznaczony kodem UB_ (...) wraz z załącznikiem nr 1 do warunków ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym (...), deklaracja przystąpienia do umowy ubezpieczenia wraz
z załącznikiem nr 1, certyfikat przystąpienia do ubezpieczenia, oświadczenie ubezpieczonego oraz Tabela Opłat i Limitów Składek.

/dowód:

1)  deklaracja przystąpienia do umowy ubezpieczenia z dnia 2 kwietnia 2012 r., k 8 – 8 verte;

2)  oświadczenie ubezpieczonego – załącznik nr 1 do deklaracji przystąpienia, k. 9;

3)  certyfikat do rachunku udziałów nr (...), k. 10;

4)  ogólne warunki ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym oznaczone kodem UB_ (...), k. 124-131;

5)  załącznik nr 1 do warunków ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) k. 132/

Wartość wykupu całkowitego – wypłacana ubezpieczonemu w związku z rezygnacją
z ubezpieczenia stanowi iloczyn umorzonej wartości rachunku udziałów oraz stawki procentowej wartości rachunku udziałów właściwej dla roku polisowego w którym jednostka obsługująca ubezpieczenie otrzymała dyspozycję finansową częściowej lub całkowitej wypłaty wartości wykupu, lub zakończyła się ochrona ubezpieczeniowa w stosunku do ubezpieczonego w związku z bezskutecznym upływem okresu prolongaty. W trzecim roku polisowym wartość ta została określona na 20 % środków pochodzących z rachunku podstawowego. Podpisując wniosek
o zawarcie umowy ubezpieczenia powódka oświadczyła, że m.in. otrzymała warunki ubezpieczenia do ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...).

/ dowód:

1)  oświadczenie ubezpieczonego – załącznik nr 1 do deklaracji przystąpienia, k. 9;

2)  ogólne warunki ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym oznaczone kodem UB_ (...), k.124-131/

Towarzystwo ubezpieczeń zastrzegło sobie prawo do poboru opłat za zarządzenie w tym opłaty za ryzyko oraz opłaty administracyjnej.

/ dowód:

1)  ogólne warunki ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym oznaczone kodem UB_ (...), k.124-131;

2)  przesłuchanie świadka – J. S. – protokół rozprawy z dnia 2 marca 2017 r. – 00:01:05 – 00:13:21/

A. K. (1) nie miała możliwości prowadzenia negocjacji w zakresie kształtu umowy oraz wysokości pobieranych opłat, a także nie miała możliwości negocjowania wysokości i zasad pobierania opłaty za rozwiązanie umowy przed upływem okresu na jaki została zawarta.

/ dowód:

1)  przesłuchanie powódki – protokół rozprawy z dnia 13 czerwca 2017 r. – 00:10:21 – 00:39:36 –
k. 120 – 121;

2)  przesłuchanie świadka – J. S. – protokół rozprawy z dnia 2 marca 2017 r. – 00:01:05 – 00:13:21/

W dniu 18 sierpnia 2014 r. Towarzystwo (...) zawiadomiło A. K. (1),
iż z uwagi na bezskuteczny upływ okresu prolongaty (tj. zaniechanie dalszego uiszczania składki ubezpieczeniowej), ochrona ubezpieczeniowa z tytułu umowy ubezpieczenia grupowego na życie i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym wygasła z dniem 24 lipca 2014 r. Strona pozwana rozliczając polisę określiła, że wartość całkowita rachunku udziałów wynosi 5 962,61 zł, zaś kwota wykupu przyznana do wypłaty to 1 192,52 zł (20 % z 5 962,61 zł). Jednocześnie Towarzystwo (...) wskazało, że wypłata wartości wykupu została zrealizowana według wyceny wartości udziału jednostkowego z dnia 29 lipca 2014 r. Kwota 1 192,52 zł została przekazana na rzecz A. K. (1).

/okoliczność bezsporna między stronami, a nadto dowód:

1) rozliczenie wykupu całkowitego do polisy nr (...) z dnia 18 sierpnia 2014 r., k. 11/

W dniu 20 października 2014 r. (...) S.A.
z siedzibą w W. zawiadomiło pisemnie A. K. (1), iż nie uznaje jej reklamacji
w sprawie ubezpieczenia (...), zaś utracony przez powódkę procent wpłaconych środków pozostaje w proporcji do poniesionych kosztów przez Towarzystwo (...).

/ dowód:

1)  pismo (...) S.A. w W. z dnia 20 października 2014 r.,
k. 12/

Pismem z dnia 22 marca 2016 roku pełnomocnik powódki wezwał (...) S.A. z siedzibą w W. do zwrotu kwoty 4 770,09 zł, podnosząc, iż została ona bezprawnie pobrana tytułem opłaty likwidacyjnej.

/ dowód:

1)  wezwanie do zwrotu bezprawnie pobranej opłaty z dnia 22 marca 2016 r., k . 13 – 14/

(...) S.A. z siedzibą w W. nie uwzględniło wniosku pełnomocnika A. K. (1) o zwrot pozostałej części środków wpłaconych
w trakcie trwania ubezpieczenia.

/okoliczność bezsporna między stronami/

Towarzystwo (...) w związku z prowadzoną działalnością akwizycyjną ponosi koszty. W roku 2012 r. powyższe koszty wyniosły 4 135 795,36 zł.

/fakt notoryjny a nadto dowód:

1)  faktura VAT nr (...), k. 46;

2)  przesłuchanie świadka – J. S. – protokół rozprawy z dnia 2 marca 2017 r. – 00:01:05 – 00:13:21/

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Spór pomiędzy stronami sprowadzał się do rozstrzygnięcia co do uprawnienia zatrzymania przez stronę pozwaną – (...) S.A.
w W. kwoty 4 770,09 zł, którą powódka wpłaciła w ratach w formie składki na rzecz pozwanego Towarzystwa (...) w związku z zawartą umową ubezpieczenia na życie
i dożycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Według powódki powyższa kwota została zatrzymana jako tzw. opłata likwidacyjna za przedterminowe zakończenie umowy, natomiast, według strony pozwanej zatrzymana opłata nie stanowiła opłaty likwidacyjnej, lecz świadczenie nazwane „wartością wykupu”, które miało być należne stronie pozwanej w związku
z przedterminowym wygaśnięciem umowy jako świadczenie główne.

Ustalając stan faktyczny sprawy Sąd oparł swoje przekonania na dokumentacji przedstawionej przez strony sporu, którą w całości oceniono jako wiarygodną. Ponadto osobowe źródła dowodowe tj. zeznania świadka oraz powódki okazały się przydatne w kontekście uzupełnienia całokształtu materiału dowodowego.

W tym miejscu zaznaczenia wymaga, iż zarówno powódka jak i świadek powołany notabene przez stronę pozwaną zgodnie oświadczyli, iż powódka nie miała możliwości kształtowania treści zobowiązania, lecz mogła ona wybrać wyłącznie wariant składkowy. Powyższa okoliczność miała natomiast istotne znaczenie z punktu widzenia oceny prawnej postanowień zawartej umowy.

Fakt przystąpienia powódki do umowy, wysokość ustalonej składki oraz chwila w której doszło do rozwiązania umowy potwierdzają przedłożone dokumenty. Nie ulega także wątpliwości, iż strona pozwana zatrzymała kwotę 4 470,09 zł, wpłaconą przez powódkę w trakcie trwania ochrony ubezpieczeniowej, bowiem strona pozwana wystawiła dokument w którym określiła wartość rachunków udziałów (k. 11), a jego wiarygodność nie została zakwestionowana przez strony sporu. Z tego też względu zarzut strony pozwanej odnoszący się do braku udowodnienia roszczenia okazał się całkowicie nietrafny. Z kolei okoliczność ponoszenia przez Towarzystwo (...), kosztów związanych z prowadzonymi działaniami akwizycyjnymi, uznać należy za fakt notoryjny, niewymagający udowodnienia.

Zasadniczo zatem w niniejszej sprawie nie było sporu co do faktów, lecz główny problem stanowiła prawna ocena charakteru umowy wiążącej strony oraz możliwości zatrzymania przez stronę pozwaną części środków wpłaconych przez powódkę w ramach umowy ubezpiezpieczenia, wobec jej rozwiązania w III roku polisowym.

Umowa ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym uważana jest za umowę ubezpieczenia, co wynika z bardzo szerokiej definicji tej umowy zawartej
w art. 805 k.c. W myśl § 1 powołanego przepisu art. 805 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Zgodnie natomiast z § 2 pkt 2 przywołanego art. 805 k.c. świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie przy ubezpieczeniu osobowym - umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. Powyższy przepis stanowi podstawę i punkt wyjścia do oceny charakteru głównych świadczeń stron wynikających z umowy.

Sąd nie podzielił twierdzenia strony pozwanej jakoby tzw. świadczenie wykupu miało stanowić świadczenie główne stron, o którym mowa w art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. W tym względzie należy odróżnić świadczenie główne spełniane w związku z trwaniem umowy, od świadczenia spełnianego wskutek tego, że umowa ustała. Charakter umowy łączącej strony tj. tzw. polisolokaty należy oceniać przez pryzmat art. 805 k.c. oraz ogólnych warunków umowy zwanych dalej OWU. W myśl § 3 – OWU, strona pozwana zobowiązała się do spełnienia świadczenia
w razie zajścia zdarzenia objętego zakresem ubezpieczenia w trakcie trwania okresu ubezpieczenia. Zgodnie z § 5 OWU objęcie ubezpieczonego ochroną ubezpieczeniową miało nastąpić po złożeniu podpisanej deklaracji przystąpienia oraz zapłaceniu pierwszej składki zadeklarowanej w deklaracji przystąpienia. W § 3 pkt. 3 OWU wyraźnie wskazano, iż zakres ubezpieczenia obejmuje następujące zdarzenia w życiu ubezpieczonego zaistniałe w okresie odpowiedzialności tj. śmierć ubezpieczonego, lub dożycie przez ubezpieczonego do pewnego konkretnego dnia. Z tych zapisów nie wynika, aby świadczeniem głównym, którejkolwiek
ze stron miało być uiszczanie wartości wykupu całkowitego. Są one natomiast tożsame ze świadczeniami określonymi w art. 805 k.c. Co prawda w pkt. 5 § 3 OWU odnaleźć można informację, iż w przypadku złożenia dyspozycji całkowitej wypłaty wartości wykupu, lub rezygnacji w okresie ubezpieczenia Towarzystwo (...) wypłaca ubezpieczonemu wartość wykupu o której mowa w § 18 OWU – niemniej jednak wciąż pozostaje ono nie tylko kompletnie nieczytelne, co także odnosi się ono do częściowej lub całkowitej rezygnacji w kontynuacji umowy.

W powyższym kontekście Sąd nie podziela także twierdzeń strony pozwanej co do tego, iż wysokość wartości wykupu, nie stanowi opłaty likwidacyjnej. Nie ulega wątpliwości, iż opłata
z tytułu wykupu całkowitego, pomimo odmiennej nazwy w niniejszej sprawie oraz wbrew twierdzeniom pozwanego Towarzystwa (...), w istocie jest jedynie ukrytą opłatą likwidacyjną mającą na celu zdjęcie z ubezpieczyciela ryzyka finansowego związanego
z uruchomieniem programu inwestycyjnego. Należy także dodać, że tzw. opłata likwidacyjna ma charakter zbliżony do odstępnego, czy procentowej kary umownej, która w żadnym stosunku prawnym nie stanowi świadczenia głównego.

Zauważyć też należy, że art. 385 ³ pkt. 17 k.c. stanowi, iż w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego. Zdaniem Sądu opłata, o której mowa
w tabeli umieszczonej w załączniku do wniosku ma taki właśnie charakter i tym samym nie może być uznana za świadczenie główne.

Zawarta pomiędzy stronami umowa, nawet gdyby w ogóle nie regulowała kwestii wykupu całkowitego nadal byłaby tzw. umową o polisolokatę, bowiem essentialia negotii tego stosunku prawnego są inne. Głównym świadczeniem stron w przypadku umowy ubezpieczenia na życie
z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym jest po stronie pozwanego przedsiębiorcy udzielanie ochrony ubezpieczeniowej, zaś po stronie konsumenta zapłata składki ubezpieczeniowej. Fundusz jest niejako przy okazji, w związku z możliwością zaoszczędzenia dodatkowych środków na przyszłość.

Skoro zatem „wartość wykupu” nie może być uznana za świadczenie głownie, zatrzymane przez stronę pozwaną świadczenie ma charakter uboczny i podlega tym samym ocenie przez pryzmat przepisu art. 385 ¹ k.c.

Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ponadto zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuję. Wreszcie nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy,
na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przyjętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.). Uznanie danego postanowienia umownego za niedozwolone jest możliwe wyłącznie w razie kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek: kształtowania praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia jego interesów.

W ocenie Sądu powódka zasadnie zarzuciła abuzywności postanowień umowy łączącej ją ze stroną pozwaną w zakresie problematyki wartości wykupu całkowitego.

Już na wstępie zaznaczenia wymaga, iż zarzut strony pozwanej, aby powódki nie można uznać za konsumenta w niniejszym przypadku okazał się całkowicie chybiony. Fakt, iż powódka w momencie zawarcia umowy ubezpieczenia prowadziła działalność gospodarczą
w żaden sposób nie implikuje automatycznego uznania, iż umowa została zawarta w związku
z prowadzoną przez powódkę działalnością gospodarczą. Nie tylko przedmiot prowadzonej działalności przez powódkę nie koresponduję z usługami finansowymi i inwestycyjnymi, co dodatkowo strona pozwana nie wykazała w żaden sposób aby powódka działała w tym wypadku jako podmiot gospodarczy. Wreszcie co szczególnie znamienne powódka zawarła przecież umowę ubezpieczenia na życie i dożycie co oczywiście wiąże się z jej sferą życia prywatnego.

Jak ustalono powódka nie miała możliwości podjęcia oraz prowadzenia negocjacji zarówno odnosząc się do treści i zasad funkcjonowania umowy zaoferowanej przez stronę pozwaną jak i w zakresie warunków zakończenia umowy. Sam fakt, że powódka, potwierdziła otrzymanie sporządzonego przez stronę pozwaną wzorca przedmiotowej umowy i podpisania oświadczenia dołączonego do deklaracji przystąpienia do umowy nie przesądza, że wzorzec miał decydujący wpływ na treść umowy. Strona pozwana powinna udowodnić bowiem, że między stronami toczyły się negocjacje co do ostatecznej treści zawartej umowy, a przede wszystkim, że powódka miała wpływ na treść zapisów dotyczących opłaty likwidacyjnej, lub świadczenia wykupu. Skoro strona pozwana nie obaliła domniemania nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych przez powoda postanowień umownych zasadne jest przyjęcie, iż postanowienia umowy nie zostały one indywidualnie uzgodnione. Ciężar dowodu wynika w tym wypadku z treści powołanego przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zdaniem Sądu regulacja umowna dotycząca „świadczenia wykupu”, czy też jak określono ją w OWU „wartości wykupu” rażąco naruszała także interesy powódki. Niewątpliwie bowiem strona pozwana mogła obracać środkami wpłaconymi przez powódkę, osiągając w ten sposób zysk. Oczywisty fakt, iż Towarzystwo (...) ponosi koszty związane z prowadzoną działalnością nie uprawnia do tak wysokiego obciążenia kosztami tej działalności swojego kontrahenta. Przyjmuje się bowiem, że postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta, jeżeli poważnie, znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw
i obowiązków stron. W ocenie Sądu ustalenie wartości wykupu na poziomie ostatecznie 20 % zgromadzonych środków, nakazuje oceniać je w kategoriach bezzasadnej sankcji za utratę przez Towarzystwo (...) możliwości dysponowania środkami finansowymi powódki. Jednocześnie stwierdzić należy, że przerzucenie tak wysokich kosztów obsługi umowy ubezpieczenia na powódkę, przy jednoczesnym uzyskiwaniu dochodu przez stronę pozwaną z obrotu środkami wpłacanymi regularnie w trakcie trwania umowy, ewidentnie kształtuje prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Odnosząc się do wysokości ustalonej przez pozwaną wartości wykupu, która w ocenie Sądu w istocie była opłatą likwidacyjną, warto odwołać się wyroku Sądu Apelacyjnego
w W. z dnia 26 czerwca 2012 roku, który wydano w sprawie VI ACa 87/12, a w którym stwierdzono, że nie można tłumaczyć żadną miarą konieczności pobierania opłaty likwidacyjnej wskutek wcześniejszego rozwiązania umowy, gdyż ubezpieczyciel utracił spodziewane, związane z długim okresem inwestowania środków przez ubezpieczającego, korzyści. Tym samym takie zapisy umowy są swoistą sankcją dla powoda za rezygnację z dalszego kontynuowania umowy. Powyższe stanowisko, w całości podzielane przez tutejszy Sąd, potwierdza tylko, że takie postanowienia umowne naruszają dobre obyczaje, gdyż sankcjonują przyjęcie przez ubezpieczyciela w pierwszych latach trwania umowy ponad połowy wykupionych środków, a tym samym pozbawienie w wyniku pobierania „opłaty likwidacyjnej” ubezpieczającego ponad trzech czwartych wpłaconych przez niego środków, co rażąco narusza jego interesy.

Nie można również tracić z pola widzenia, że pozwana z jednej strony uzyskiwała dochód obracając środkami powoda, a z drugiej strony wszelkie koszty z tym związane pokrywała ze składek uiszczonych przez powódkę. Mówiąc wprost, strona pozwana nie widzi przeszkód
w obracaniu środkami swojego klienta, uzyskując możliwości osiągania zysku, o tyle widzi przeszkody w ponoszeniu kosztów wynikających z rozwiązania umowy, a konkretnie z utraty możliwości obracania tymi środkami. Takie postanowienie umowne ewidentnie kształtuje obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

Niewątpliwie nie godzi się także aby cały ciężar rezygnacji z umowy obciążał powódkę, która przecież nie miała wpływu na koszty zawarcia umowy. W analizowanym przypadku - OWU o kodzie UB_ (...) - nie określają, aby opłata z tytułu wykupu całkowitego służyła pokryciu kosztów i obciążeń jakie poniosło Towarzystwo (...) w związku z zawieraną umową,
a tym bardziej w związku z całą działalnością akwizycyjną pozwanego Towarzystwa (...). Relacje konsument-profesjonalista, powinny być ukształtowane na zasadzie przejrzystości, lojalności oraz jasności, bez pomijania jakichkolwiek okoliczności mających wpływ na prawną
i ekonomiczną pozycję konsumenta. Dlatego też Sąd jest przekonany, iż w dacie podpisania wniosku o zawarcie umowy w ramach produktu grupowego ubezpieczenia na życie i dożycie
z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym powódka nie wiedziała jakie koszty i w jakiej wysokości będzie ponosić w przypadku wypowiedzenia umowy. Co więcej powódka nie wiedziałaby tego nawet po wnikliwej analizie dokumentów. Ubezpieczającej nie były również wiadome jakie elementy składowe wchodzić będą w globalną ilość kosztów obarczających ją. Nieznana była również chociażby ich szacunkowa wysokość.

Zwrócić należy także uwagę, iż zakres opłat należnych w związku z umową określono
w § 14 ogólnych warunków umowy w myśl którego, Towarzystwo (...) ma prawo do pobrania opłaty za zarządzenie obejmującej opłatę za ryzyko oraz opłaty administracyjnej. Po pierwsze zatem działalność Towarzystwa (...) nie była działalnością nieodpłatną (charytatywną), a po drugie na próżno tutaj szukać informacji na temat opłaty za przedterminowe zakończenie umowy. Sama z kolei regulacja dotycząca wartości wykupu zawarta w § 18 OWU nie jest transparentna i nawet jej uważna analiza nie nasuwa wprost wniosków o wysokim obciążeniu opłatą za przedterminowe zakończenie umowy. Zasada lojalności pomiędzy kontrahentami
i dobre obyczaje wymagały natomiast, by przedsiębiorca wyjaśnił i uzasadnił dlaczego
w poszczególnych latach obowiązywania umowy opłata z tytułu wykupu całkowitego wynosić będzie taki a nie inny procent. Niemniej w niniejszej sprawie brak podstaw aby przyjąć
iż rzeczywiście miało to miejsce.

Z powyższych względów regulacje dotyczące wartości wykupu, zawarte w ogólnych warunkach ubezpieczenia oraz tabeli wartości wykupu w poszczególnych latach polisowych zawarte w załączniku nr 1 do deklaracji przystąpienia określające wartość wykupu w trzecim roku polisowym na 20% wartości rachunku udziałów, oznaczające w istocie możliwość pobrania przez Towarzystwo (...) 80% wartości zgromadzonych środków, stanowiły niedozwolone klauzule umowne, bez względu na to czy zostały wpisane do rejestru niedozwolonych postanowień umownych i wymienione w katalogu klauzul abuzywnych z art. 385 ³ k.c. Zapis umowy, przewidujący obowiązek zapłaty takiej „opłaty za wykup” przed upływem terminu zakończenia umowy, z uwagi na jej obiektywnie nadmierną wysokość w połączeniu
z obciążeniem nią wyłącznie powódki, stanowi, według Sądu, niedozwolone postanowienie umowne, a w swej istocie jest równy ukształtowaniu opłaty likwidacyjnej w niczym nieuzasadnionej wysokości.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż zapisy umowy odnoszące się do „wartości wykupu” nie wiązały powódki, stąd też powództwo było zasadne w całości. Strona pozwana nie posiadała bowiem uprawnienia do zatrzymania wpłaconego świadczenia w zakresie kwoty 4 770,09 zł, zgromadzonej na koncie powódki.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. w związku z art. 476 k.c. Zgodnie
z art. 481 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli natomiast stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe
za opóźnienie (art. 481 § 2 k.c.). Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia
w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności (art. 476 k.c.).

W ocenie Sądu zasadne było przyjęcie za datę początkową terminu wymagalności roszczenia dnia - 20 października 2014 r. Jak wynikało bowiem z treści pisma (...) S.A. w W., kierowanego do powódki A. K. (2), ta wcześniej kierowała do Towarzystwa (...) wniosek o zwrot niesłusznie zatrzymanego świadczenia, zaś właśnie 20 października 2014 r. Towarzystwo (...) wyraziło oficjalne stanowisko odmawiające zwrotu zatrzymanych środków w związku
z rezygnacją z umowy.

Jednocześnie Sąd uwzględniając zmianę treści art. 481 § 1 k.c. obowiązującą od 1 stycznia 2016 r. w okresie od 20 października 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. przyznał na rzecz powódki odsetki ustawowe, natomiast w okresie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty odsetki ustawowe
za opóźnienie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 1 317 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 1 200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego ustaloną na podstawie § 2 pkt 3 - Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, kwotę 100 zł tytułem zwrotu uiszczonej opłaty od pozwu oraz kwotę
17 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.