Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2012 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa J. B. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego w K.

o nakazanie i zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 12 kwietnia 2012 r. sygn. akt I C 434/09

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adw. D. K. Kancelaria Adwokacka w K. ul. (...) kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych 60/100) w tym 27,60 zł podatku od towarów i usług tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 747/12

UZASADNIENIE

Powód J. B.domagał się: zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa - Dyrektora Aresztu Śledczego w K. kwoty (...)zł tytułem zadośćuczynienia, nakazania pozwanemu - poprzez złożenie oświadczenia - podjęcia natychmiastowego działania polegającego na rozpoczęciu przez szpital pozwanego Aresztu Śledczego w K. lub inną jednostkę medyczną współpracującą rehabilitacji zdrowotnej powoda, nakazania pozwanemu włączania prądu w celi również w godzinach od północy do godz. 7.00 rano oraz w godzinach od 9.00 do 13.00.

Sąd Okręgowy w Krakowie zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2012 r. sygn. akt I C 434/09 powództwo oddalił, odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu oraz przyznał pełnomocnikowi powoda wynagrodzenie tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Sąd wskazał następujące motywy swego rozstrzygnięcia:

Roszczenie powoda w części, w jakiej dotyczy zakazania pozwanemu wyłączania zasilania w celi jest bezprzedmiotowe skoro powód nie przebywa już w pozwanym Areszcie; to samo dotyczy żądania nakazania pozwanemu podjęcia czynności zmierzających do leczenia powoda w postaci zlecenia jego rehabilitacji ruchowej. Sprawia to, że bezprzedmiotowym jest rozważanie zasadności roszczeń powoda w tym zakresie, których ewentualną podstawę prawną, ponieważ powód wywodził je z faktu naruszenia jego dóbr osobistych przez pozwanego, stanowić mógłby art. 24 §1 k.c. Dla porządku jednakże wskazać należy, że brak podstaw do stwierdzenia bezprawności działań pozwanego. Ponadto w pozwanym Areszcie powód przebywał jedynie tymczasowo, w celu leczenia psychiatrycznego i przez bardzo krótki okres czasu. Z tych samych przyczyn, skoro powód przebywać miał w pozwanym Areszcie jedynie tymczasowo i w celu leczenia psychiatrycznego, nie było rzeczą pozwanego Aresztu podejmowanie czynności zmierzających do rozpoczęcia długotrwałego i skomplikowanego leczenia powoda interferonem z powodu zakażenia wirusem żółtaczki wszczepiennej typu C przy braku jednoznacznych w tym celu wskazań wynikających z nagłego i widocznego pogorszenia się stanu zdrowia powoda. Przesądza to o bezzasadności roszczeń powoda w tym zakresie wobec braku podstaw do stwierdzenia bezprawności działań i zaniechań pozwanego.

Także w pozostałej części, w jakiej powód domaga się zasądzenia zadośćuczynienia żądanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W żaden sposób nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym twierdzenia i zeznania powoda, iżby warunki w celi, w której przebywał były nieodpowiednie i nie odpowiadały wymaganiom określonym obowiązującymi w tym zakresie przepisami, a w szczególności aby panować w niej lub w innych pomieszczeniach miały grzyb i pleśń. Powód miał zapewnioną prawidłową opiekę medyczną, odpowiednią do zaleceń wynikających z dokumentacji medycznej, jedynym uchybieniem było niezastosowanie wobec powoda diety wymaganej w przebiegu schorzenia wątroby, na które cierpi. Jakkolwiek niewątpliwie uchybienie to skutkuje odpowiedzialnością pozwanego za naruszenie dóbr osobistych powoda stosownie do art. 24 k.c. wskazać należy, że miało ono miejsce przez bardzo krótki okres czasu i biorąc pod rozwagę zasady doświadczenia życiowego nie sposób, w ocenie Sądu, uznać aby mogło wiązać się z cierpieniami nasilonymi na tyle lub wywołać uszczerbek na zdrowiu powoda tego rodzaju aby z tego tytułu uzasadnione było przyznanie powodowi zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. bądź art. 444 §1 i art. 445 §1 k.c. To samo dotyczy faktu, iż powód przebywał w pozwanym Areszcie w przeludnionej celi bowiem przebywał w niej przez bardzo krótki okres czasu (zaledwie 13 dni), a przeludnienie było nieznaczne (dotyczyło zaledwie jednej dodatkowej osoby w celi) - por. w tym zakresie: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 07.12.2011 r., VCSK 113/11, Lex nr 1101690.

Wobec dokonanych ustaleń na podstawie przeprowadzonych dowodów pominął Sąd, na zasadzie art. 217 §3 k.p.c., jako zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, pozostałe wnioski dowodowe stron.

Powód apelacją zaskarżył powyższy wyrok w części objętej punktem I, zarzucając: wyroku. Na podstawie art. 368 § 1 k.p.c. orzeczeniu temu zarzucił:

I. mający wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na przyjęciu, że:

a) powód przez cały okres pobytu w pozwanym Areszcie miał zapewnioną właściwą, adekwatną do swojego stanu zdrowia i możliwości pozwanego Aresztu, opiekę medyczną i właściwe leczenie, podczas gdy z materiału dowodowego sprawy wynika, że pozwany Areszt nie stosował wobec powoda niezbędnej dla jego zdrowia i życia diety, nie podawał mu właściwych leków, a te, które podawał - podawał w sposób nieprawidłowy,

b) standard pomieszczeń mieszkalnych nie był wysoki, ale były one jednak utrzymane w czystości i porządku oraz że brak w szczególności jakichkolwiek podstaw do stwierdzenia, aby występowały w nich grzyb i pleśń, podczas gdy z materiału dowodowego sprawy wynika, że u powoda widoczne są wszelkie negatywne zdrowotne konsekwencje - nawet krótkotrwałego - przebywania w pomieszczeniu mieszkalnym, w którym występuje grzyb
i pleśń, między innymi takie jak zapalenie oczu czy suchy kaszel,

c) cele, w których przebywał powód w pozwanym Areszcie nie były przeludnione oraz wyposażone odpowiednio w stosunku do ilości osób w nich przebywających, podczas gdy z materiału dowodowego sprawy, w tym zeznań pracownika Aresztu Śledczego w K. - J. B.- wynika, że przeludnienie cel występowało i że było to zjawisko nagminne,

d) powód w niniejszej sprawie nie doznał krzywdy, albowiem przebywał w pozwanym Areszcie w przeludnionej celi przez bardzo krótki okres czasu, a przeludnienie było nieznaczne.

II. naruszeniu przepisów postępowania, mające wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia, a to:

- art. 278 k.p.c. poprzez nie uzyskanie opinii biegłego psychiatry, ortopedy, okulistyki oraz chorób wewnętrznych, podczas gdy w sprawie niezbędne były wiadomości specjalne, umożliwiające stwierdzenie naruszenia dóbr osobistych, takich jak życie i zdrowie, przez pozwany Areszt,

- w szczególności wskutek występującego w celi grzyba i pleśni, i zasądzenie na tej podstawie odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia pieniężnego.

Wskazując na powyższe zarzuty na podstawie art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. powód wniósł o:

- uwzględnienie pozwu w całości,

- zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego, według norm przepisanych,

względnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja w istocie kwestionuje ustalenia stanu faktycznego, bądź wadliwą wykładnię przepisów art. 23 k.c., 24 k.c., art. 448 k.c.

Odnosząc się do tych zarzutów należy w pierwszej kolejności wskazać, że ustalenia stanu faktycznego dokonane zostały w granicach swobodnej, a nie dowolnej oceny dowodów w rozumieniu art. 233 § 1 k.p.c. i w tym kontekście zarzuty apelacji okazały się bezzasadne.

Przechodząc zatem do oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego, wskazać zaznaczyć, że ocenę tą należy dokonać na tle powyższych ustaleń.

W tym kontekście po pierwsze bezzasadnym jest zarzut błędnej wykładni art. 448 k.c., a to sprzecznej z poglądem prawnym wyrażonym w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 roku, która zapadła w wyniku rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego - wyjaśniającej, że umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m2 może stanowić wystarczającą przesłankę stwierdzenia naruszenia jego dóbr osobistych. Odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 448 k.c. za krzywdę wyrządzoną tym naruszeniem nie zależy od winy. W uzasadnieniu tej uchwały sąd Najwyższy stwierdził, że art. 448 k.c. nie określa, kto ponosi odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych i nie różnicuje jej w zależności od podmiotu odpowiedzialnego. Do roszczeń opartych na tej podstawie musi jednak znaleźć zastosowanie nadrzędna zasada konstytucyjnej odpowiedzialności władzy publicznej. Oznacza to, że jeżeli źródłem odpowiedzialności jest szkoda pozostająca w normalnym związku przyczynowym z wykonywaniem władzy publicznej, to jest ona oparta na przesłance bezprawności. Utrzymanie jako przesłanki tej odpowiedzialności także czynnika subiektywnego (winy) naruszałoby konstytucyjnie ukształtowaną zasadę odpowiedzialności państwa za działania w sferze imperium.

Faktem jest, co podkreśla się w apelacji, że w niniejszej sprawie bezspornym jest, że powód przebywał w przeludnionej celi co najmniej 13 bezspornych dni. Jednakże nie brak winy Skarbu Państwa stanowił podstawę oddalenie powództwa w tym zakresie, lecz ocena skutków tego zdarzenia w kontekście wykładni ar. 448 k.c. Na poparcie swojego stanowiska Sąd Okręgowy przywołał pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7.12.2011, V CSK 113/11, Lex nr 1101690, zgodne z którym nie każde naruszenie dóbr osobistych rodzi prawo do żądania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Sąd Najwyższy stwierdzając, że umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m. kw. może stanowić wystarczającą przesłankę naruszenia dóbr osobistych wskazał jednocześnie, że sam taki fakt nie przesądza o zasadności roszczenia o zadośćuczynienie na podstawie art. 448 k.c., którego przyznanie zależy od wielu różnych okoliczności, w tym między innymi od długotrwałości przebywania w przeludnionej celi, uciążliwości z tym związanych, poczucia krzywdy i jego stopnia oraz od pozostałych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, które mogą zwiększać poczucie krzywdy lub je osłabiać a nawet sprawiać, że w ogóle nie powstało.

Mając zatem na względzie ustalenia stanu faktycznego w ocenie Sąd Apelacyjnego Sąd Okręgowy dokonał właściwej wykładni normy art. 448 k.c., a zatem apelacja oparta na zarzutach naruszenia art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c. okazała się bezzasadna.

Dlatego tez Sąd Apelacyjny orzekł jak pkt 1 sentencji na mocy art. 385 k.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono jak w pkt 2 sentencji według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., natomiast co do wysokości zgodnie z § 2 ust 1 i 2, § 10 ust. 1 pkt 25 oraz § 12 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163 poz. 1349).

O kosztach wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu powodowi w postępowaniu apelacyjnym orzeczono jak w pkt 3 sentencji zgodnie z § 2 ust 1 i 3, § 15, § 10 ust. 1 pkt 25 oraz § 12 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163 poz. 1349).