Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Kala

Sędziowie : SO Wojciech Wołoszyk

SO Artur Fornal (sprawozdawca)

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2017 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy upadłościowej osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej – P. G.

w przedmiocie umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli bądź ustalenia planu spłaty wierzycieli

na skutek zażalenia wierzyciela : (...) Sp. z o.o. w S.

na postanowienie Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 31 sierpnia 2017 r., sygn. akt XV GUp 57/16

p o s t a n a w i a:

oddalić zażalenie.

Artur Fornal Elżbieta Kala Wojciech Wołoszyk

Sygn. akt VIII Gz 191/17

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z 31 sierpnia 2017 r. wydanym w sprawie upadłościowej P. G. nieprowadzącego działalności gospodarczej, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy ustalił plan spłaty wierzycieli upadłego zakładający przeznaczenie na zaspokojenie wierzycieli kwoty 150 zł miesięcznie, w ratach miesięcznych płatnych do 15-ego dnia każdego miesiąca przez okres 36 miesięcy począwszy od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się niniejszego postanowienia, uiszczając raty miesięczne wobec wierzycieli: Bank (...) S.A w kwocie 33,70 zł, (...) z siedzibą w W. w kwocie 37,10 zł, (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. w kwocie 52,48 zł, (...) Bank Spółdzielczy w M. w kwocie 4,79 zł, (...) w kwocie 9,25 zł oraz (...) Bank SA. w kwocie 12,68 zł.

Sąd Rejonowy w pkt 2 postanowienia określił, że po wykonaniu przez upadłego P. G. planu spłaty zobowiązania upadłego powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, tj. przed dniem 7 kwietnia 2016 r., zostaną w pozostałej części umorzone z wyjątkiem zobowiązań wymienionych w art. 491 ²¹ ust. 2 Prawa upadłościowego.

Uzasadniając rozstrzygniecie Sąd Rejonowy wskazał, że dłużnik nie posiadał żadnego majątku, który wchodziłby w skład masy upadłości, jak również przysługujących mu należności. W postępowaniu upadłościowym syndyk sporządził listę wierzytelności, na której uznał wierzytelności sześciu wierzycieli, odmawiając uznania wierzytelności jednego wierzyciela. Postanowieniem z dnia 19 stycznia 2017 r. sędzia-komisarz zatwierdził listę wierzytelności.

Upadły P. G. ma 54 lata, z wykształcenia jest opiekunem medycznym. Upadły całe zawodowe życie pracuje w (...), obecnie jako pracz w szpitalnej pralni, na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem 1.787,54 zł netto miesięcznie. Na wcześniej zajmowanych stanowiskach pracy upadły osiągał podobne zarobki. Upadły składa wnioski o pracę jako opiekun medyczny, ale nie ma na to zapotrzebowania. Upadły nie ma nikogo na utrzymaniu, nie ciąży na nim żaden obowiązek alimentacyjny. P. G. mieszka w wynajmowanym pokoju. Koszt najmu wynosi 440 zł oraz 80 zł za prąd i wodę. Upadły płaci 90 zł z bilet miesięczny sieciowy, gdyż do pracy dojeżdża dwoma środkami komunikacji miejskiej. Na wyżywienie, środki czystości i ubranie miesięcznie wydaje około 1000 zł. Upadły cierpi na zwyrodnienie stawu biodrowego, lecz nie bierze żadnych leków z tego powodu. Korzysta z okularów, co okresowo wiąże się z koniecznością ich wymiany.

Zgodnie z dyspozycją art. 491 ¹⁴ ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 2344; dalej jako: p.u.), po sporządzeniu ostatecznego planu podziału, a gdy z uwagi na brak majątku upadłego plan podziału nie został sporządzony - po zatwierdzeniu listy wierzytelności, i po wysłuchaniu upadłego, syndyka i wierzycieli, sąd ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadkach, o których mowa w art. 491 ¹⁶ p.u. umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli upadłego sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty (art. 491 ¹⁵ ust. 1 p.u.). W niniejszym postępowaniu upadłościowym syndyk wystąpił ostatecznie z wnioskiem o ustalenie planu spłaty na okres 36 miesięcy z miesięczną kwotą 300 zł, a upadły wniósł o umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli.

W ocenie Sądu Rejonowego osobista sytuacja upadłego wskazuje, iż ma on możliwość realizowania planu spłaty wierzycieli, jednakże w niższej wysokości niż zaproponowana przez syndyka. Sąd wziął pod uwagę, iż upadły jest nisko opłacanym pracownikiem fizycznym, praktycznie bez możliwości awansu, o dość specyficznych kwalifikacjach, które nie poszerzają kręgu jego ewentualnych pracodawców. Również wiek upadłego wskazuje, że, w świetle zasad doświadczenia życiowego, jego sytuacja materialna i zdrowotna może raczej ulec pogorszeniu niż spektakularnej poprawie.

Ustalając miesięczną kwotę możliwą do przeznaczenia na plan spłaty przez upadłego sąd miał na uwadze, iż stałe miesięczne koszty utrzymania upadłego z tytułu wynajęcia pokoju wynoszą około 520 zł, koszty dojazdów do pracy 90 zł, a koszty wyżywienia, środków czystości i ubrania około 1000 zł. Łącznie koszty te stanowią kwotę około 1610 zł. W ocenie sądu określone przez upadłego koszty wyżywienia, ubrania i środków czystości na kwotę 1000 zł są wiarygodne w świetle zasad doświadczenia życiowego, choć bardzo skromne. Zatem mając na uwadze dochody upadłego w kwocie około 1787 zł netto oraz jego wydatki w kwocie około 1610 zł, w ocenie sądu upadły ma możliwość realizowania planu spłaty w kwocie 150 zł miesięcznie przez 36 miesięcy i to przy rozsądnym gospodarowaniu bardzo skromnymi środkami, jakimi dysponuje. Propozycję ustalenia planu spłaty na kwotę 300 zł miesięcznie Sąd uznał natomiast za nieadekwatną do możliwości upadłego. Plan spłaty nie ma bowiem doprowadzić upadłego do nędzy, popadnięcia w ponowne kłopoty finansowe zadłużenie, a zatem do zaprzepaszczenia celu postępowania upadłościowego konsumentów, jakim jest oddłużenie upadłego.

Ustalając kwotę spłat sąd uwzględnił możliwość wykonania planu przez upadłego oraz to, że upadły będzie chciał podjąć wysiłek, aby obowiązki wynikające z planu spłaty wykonywać, co umożliwi przynajmniej częściowe zaspokojenie jego wierzycieli.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył wierzyciel (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w S.. Skarżący zarzucił naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

1)  brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, które doprowadziło Sąd pierwszej instancji do ustalenia, iż upadły przeznaczyć może comiesięcznie jedynie kwotę 150 zł na zaspokojenie roszczeń wierzycieli i w konsekwencji doprowadziło do ustalenia kwestionowanego planu spłaty, mimo że z zestawienia dochodów i wydatków upadłego wyraźnie wynika, że pozostanie do jego dyspozycji znaczna kwota, którą mógłby przeznaczyć dodatkowo na spłatę wierzycieli,

2)  brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, polegający na uznaniu przez Sąd pierwszej instancji za celowe i zasadne wydatkowanie przez upadłego kwoty 1000 zł miesięcznie na poczet wyżywienia, zakupu odzieży i środków czystości, gdy przez okres wykonywania planu spłaty upadły winien obniżyć standard życia i zredukować swoje wydatki do niezbędnych na jego utrzymanie, zaś plan spłaty nie powinien być sporządzony z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Wskazując powyższe zarzuty, skarżący domagał się zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie planu spłaty, na podstawie którego upadły będzie przeznaczał na zaspokojenie swoich wierzycieli comiesięcznie kwotę 600 zł przez okres 36 miesięcy. Wniósł też o zasądzenie na jego rzecz od upadłego kosztów postępowania zażaleniowego.

W uzasadnieniu zażalenia wierzyciel zarzucił, że Sąd wziął pod uwagę wyłącznie wysokość otrzymywanego wynagrodzenia, a nie możliwości zarobkowe upadłego. Tymczasem powinien uwzględnić, iż upadły wykonuje pracę pracza w szpitalnej pralni, tj. znacznie poniżej jego kwalifikacji zawodowych. Ponadto zarzucił przyjęcie zawyżonych kosztów utrzymania upadłego, zgodnie z jego twierdzeniem, podczas gdy koszty te powinny być w okresie spłaty zredukowane do niezbędnych kosztów utrzymania. Odnosząc się do ustalonej kwoty minimum socjalnego, które w 2016 r. wynosiło 1098,18 zł, skarżący zaznaczył, że osiągany prze upadłego dochód przekracza tę kwotę o 689,36 zł. Dodał, że ogłoszona w marcu 2017 r. kwota minimum socjalnego w jednoosobowym gospodarstwie pracowniczym dla wydatków żywnościowych wynosi 265,87 zł na osobę, 52,42 zł – na odzież i obuwie, 32,02 zł na higienę osobistą. Łącznie daje to kwotę 350,31 zł, zł , a nie jak przyjął Sąd Rejonowy 1.000 zł na osobę w stosunku miesięcznym. Dodał, że plan spłaty w ustalonej przez Sąd Rejonowy wysokości zaspokoiłby jedynie 6,9 % z uznanej w postepowaniu wierzytelności 27.953,94 zł, co jest dla niego krzywdzące i nie odpowiada zasadzie optymalizacji – wyważenia interesów wierzycieli i dłużnika.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie wierzyciela nie podlegało uwzględnieniu.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy ustalił okoliczności sprawy i na ich podstawie trafnie zastosował normy regulujące kwestie ustalenia planu spłaty wierzycieli i umorzenia pozostałych zobowiązań upadłego w przypadku wykonania przez niego tego planu.

W świetle art. 491 ¹⁵ ust. 4 p.u., sąd upadłościowy ustalając plan spłaty wierzycieli powinien uwzględnić możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości. Podkreślenia jednak wymaga, że każdorazowo należy badać indywidualną sytuację upadłego.

Wbrew stanowisku skarżącego, nie sposób przyjąć w okolicznościach przedmiotowej sprawy, że Sąd Rejonowy, z naruszeniem dyspozycji przepisu art. 233 § 1 k.p.c., nie dokonał wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego. Zważyć trzeba, że podniesienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., wymaga nie polemiki, lecz wskazania, że sąd uchybił kryteriom oceny, zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Skarżący nie wykazał uchybienia powyższym kryteriom, nie wykazał też, by pominięto jakieś dowody, których przeprowadzenie mogłoby skutkować inną recenzją zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Podnoszony przez skarżącego wierzyciela argument wskazujący na kwotę minimum socjalnego, jako górną granicę wydatków związanych z utrzymaniem upadłego, nie mógł podważyć przyjętych w sprawie kwot, które Sąd Rejonowy prawidłowo zakwalifikował jako niezwykle skromne. Należy mieć na uwadze, że publikowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych wskaźniki minimum socjalnego (mające w założeniu pozwolić na ustalenie kosztów utrzymania gospodarstw domowych) – na które powołuje się w swoim zażaleniu wierzyciel – przy ustaleniu planu spłaty mogą mieć charakter wyłącznie pomocniczy. Pozbawione podstaw byłoby zatem ich mechaniczne stosowanie, bez uwzględnienia indywidualnych okoliczności konkretnej sprawy. Jest to również kwestia samodzielnej oceny Sądu rozpoznającego daną sprawę, który dał wiarę zeznaniom upadłego złożonym w czasie jego wysłuchania co do ponoszenia bieżących wydatków we wskazanej przez niego wysokości.

W ocenie Sądu Okręgowego skoro podstawowym celem upadłości konsumenckiej jest umożliwienie dłużnikowi powrotu do normalnego życia w społeczeństwie to nie można przyjąć za uzasadnionego ustalenia planu spłaty wierzycieli w sposób, który prowadziłby do skrajnego ubóstwa upadłego. W świetle zasad doświadczenia życiowego tak należałoby ocenić sytuację, w której upadłemu pozostawałaby do dyspozycji na żywność, środki czystości i ubranie kwota 577 zł miesięcznie – 1787,54 (wynagrodzenie) – 440 (najem pokoju) – 80 (prąd) – 90 (bilet sieciowy) – 600 (proponowana wysokość raty miesięcznej). Należy zważyć, że skarżący nie kwestionował innych wydatków upadłego, poza przyjętą kwotą 1000 zł. Uwzględnienie stanowiska skarżącego byłoby w realiach sprawy zupełnie oderwane realiów współczesnego życia. Przeznaczana na żywność, środki czystości i ubranie kwota około 1000 zł również musi być uznana za skromną i nie podlegającą dalszemu zredukowaniu w tym konkretnym przypadku. Słusznie przy tym zauważył Sąd Rejonowy, że określenie zbyt wysokiej miesięcznej spłaty mogłoby osiągnąć efekt demotywujący dłużnika i w konsekwencji skutkować zaprzestaniem realizacji planu spłat niwecząc tym samym cele postępowania.

Za nieuzasadnione w realiach niniejszej sprawy należało też uznać odnoszenie przez skarżącego wysokości zakładanych przez niego dochodów dłużnika do jego potencjalnych możliwości zarobkowych. Zarzut, iż powinien on wykonywać pracę zgodną z wykształceniem – opiekuna medycznego, nie mógł zostać uznany za uzasadniony. Dłużnik wyraźnie wskazywał w zeznaniach, że całe swoje życie zawodowe pracował w szpitalach na różnych stanowiskach, a osiągane kwoty wynagrodzenia nie były wyższe niż obecne wynagrodzenie 1787,54 zł netto miesięcznie. Składane zaś przez niego wnioski do przełożonej o przeniesienie na wyższe stanowisko, z uwagi na ukończoną przed trzema laty szkołę policealną, spotykają się z odmową z uwagi na brak takiego zapotrzebowania ( k. 142 akt, zapis elektroniczny na k. 143, min. 4:44-8:40).

Zeznania upadłego nie zostały skutecznie podważone przez skarżącego. Jego reprezentant nie był obecny na posiedzeniu w dniu 24 sierpnia 2017 r. ani nie odniósł się do nich w zażaleniu. Wyjaśnić należy, że chociaż możliwości zarobkowe nie muszą być oczywiście tożsame z faktycznie uzyskiwanymi zarobkami - jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu sił i umiejętności zarobki i dochody mogłyby być większe, a istniejące warunki i ważne przyczyny nie stoją temu na przeszkodzie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 1975 r., III CRN 48/75, LEX nr 7702), to jednak prawidłowość dokonanej przez Sąd upadłościowy oceny takich możliwości upadłego – przy uwzględnieniu jego wieku, wykształcenia oraz konieczności ponoszenia dodatkowych wydatków – nie budzi wątpliwości. Natomiast wierzyciel zaniechał w tym zakresie jakiejkolwiek inicjatywy dowodowej (na temat rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu upadłościowym, zob. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2000 r., V CKN 1117/00, LEX nr 56047 oraz z dnia 19 grudnia 2002 r., V CK 112/02, LEX nr 77067). Ponadto w ocenie Sądu Okręgowego trudno oczekiwać od 55-letniego mężczyzny diametralnej zmiany pozycji zawodowej i miejsca zatrudnienia, skoro dotąd pracował on wyłącznie w szpitalach za podobnym do obecnego uposażeniem.

W konsekwencji uznać należało, iż Sąd Rejonowy prawidłowo uwzględnił zarówno wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez upadłego na realnym poziomie, jak i niewygórowane wydatki, które nie sposób bardziej ograniczyć. Przyjęty plan spłaty pozwoli nie tylko na regularne pokrywanie niewielkich wypłat w ramach realizacji planu, co umożliwi przynajmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli, ale także na pokrywanie minimalnych kosztów utrzymania dłużnika bez popadania w dalsze zadłużenie. Nadmierne obciążenie spłatami mogłoby skutkować tym, że upadły zaprzestałaby realizacji planu spłat, niwecząc tym samym cele postępowania.

Wobec braku podstaw do podważenia prawidłowości wydanego przez Sąd Rejonowy orzeczenia zażalenie wierzyciela podlegało oddaleniu, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 229, a także art. 491 ² ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe.

Artur Fornal Wojciech Wołoszyk Elżbieta Kala