Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Marzena Głuchowska

Protokolant st. sekr. sądowy Barbara Wypych

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2017 r. w Kaliszu

odwołania D. C.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia

⚫

30 maja 2017 r. Nr (...)

⚫

30 maja 2017 r. Nr (...)-2

⚫

9 czerwca 2017 r. Nr (...)

⚫

20 lipca 2017 r. Nr (...)

w sprawie D. C.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o wysokość świadczenia, zwrot nienależnie pobranego świadczenia, wytrzymanie wypłaty części uzupełniającej świadczenia

1.  Zmienia punkt 5 decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 9 czerwca 2017 r. znak (...) oraz punkt 5 decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 20 lipca 2017 r. znak (...) w ten sposób, że ustala, iż odwołująca D. C. nie jest zobowiązana do zwrotu świadczenia za okres od dnia 1 czerwca 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. oraz od dnia 1 maja 2017 r. do dnia 31 maja 2017 r. w kwocie 27 510,60 zł,

2.  W pozostałym zakresie oddala odwołania od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 30 maja 2017 r. znak (...), z dnia 9 czerwca 2017 r. znak (...) oraz z dnia 20 lipca 2017 r. znak (...),

3.  Oddala odwołanie od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 30 maja 2017 r. znak (...) o wstrzymaniu wypłaty części uzupełniającej świadczenia od dnia 1 czerwca 2017 r.,

4.  Nie obciąża organu rentowego kosztami postępowania.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30.05.2017 r. znak (...) organ rentowy Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wstrzymał odwołującej D. C. od dnia 01.06.2017 r. wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej z powodu prowadzenia działalności rolniczej.

Decyzją z dnia 30.05.2017 r. znak (...) organ rentowy ustalił nadpłatę części uzupełniającej świadczenia za okres od 01.07.2013 r. do 15.02.2017 r. oraz od 26.04.2017 r. do nadal oraz ustalił pobranie nienależnego świadczenia za okres od 01.07.2013 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. w kwocie 36050,38 zł. W punkcie 5 tej decyzji ustalono zobowiązanie do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 01.06.2014 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. w kwocie 27510,60 zł. Ten punkt decyzji został uchylony decyzją z dnia 09.06.2017 r.

Decyzją z dnia 09.06.2017 r. znak (...) Prezes Kasy ustalił, iż zostało pobrane nienależne świadczenie za okres od 01.07.2013 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. w postaci wypłaty 100% części uzupełniającej w sytuacji podjęcia zatrudnienia przez małżonka rolnika i to w kwocie 36050,38 zł. W punkcie 5 tej decyzji zobowiązano odwołującą do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 01.06.2014 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. w kwocie 23333,60 zł. (kwota 27510,60 zł została umniejszona o kwotę 4177,00 zł.) Ten punkt decyzji został zmieniony decyzją z dnia 20.07.2017 r.

Decyzją z dnia 20.07.2017 r. znak (...) organ rentowy ustalił iż zostało pobrane nienależne świadczenie za okres od 01.07.2013 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. w postaci wypłaty 100% części uzupełniającej w sytuacji podjęcia zatrudnienia przez małżonka rolnika i wyłączenia go w tym okresie z ubezpieczenia rolniczego w kwocie 36050,38 zł, z tym że wobec przedawnienia części roszczenia oraz nadpłaty z tytułu składek należność do zwrotu ustalono na kwotę 27510,60 zł.

Od powyższych decyzji odwołanie złożyła D. C., domagając się ich zmiany i ustalania, iż nie prowadzi działalności rolniczej, stąd ma prawo do wypłaty renty inwalidzkiej rolniczej w pełnej wysokości, a gdyby przyjąć iż taką działalność prowadzi, iż nie była pouczona o braku prawa do pobierania świadczenia i nie jest zobowiązana do zwrotu łącznej kwoty 36050,38 zł.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił i zważył co następuje.

D. C. i C. C. do czerwca 2017 r. byli właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 6,31 ha położonego w P..

W dniu 26.01.1995 r. wydana została decyzja o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników przez C. C.. Decyzja ta była kierowana do D. C.. W powyższej decyzji nie zawarto pouczenia o obowiązku powiadomienia o podjęciu zatrudnienia przez C. C..

W dniu 16.09.1999 r. odwołująca D. C. urodzona w dniu (...) złożyła wniosek o rentę inwalidzką rolniczą. W kwestionariuszu podała dane współmałżonka i informacje iż prowadzi on gospodarstwo rolne o powierzchni 6,31 ha. Nie wskazano, aby C. C. pozostawał w zatrudnieniu.

Decyzją z dnia 18.11.1999 r. odwołującej przyznano rentę rolniczą. Wypłata renty została zawieszona w 50% z powodu nie zaprzestania działalności rolniczej.

W decyzji zawarto pouczenie co do zachowania się osoby pobierającej już świadczenie i o warunkach zawieszalności świadczeń. Zawarto także pouczenia o tym, iż świadczenia uważa się za nienależne jeżeli zostały przyznane i wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów oraz w innych wypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego. Podobne pouczenia zawarto w decyzjach z dnia 13.12.1999 r., 18.10.2000 r., 23.10.2002 r. W żadnej z decyzji kierowanej do odwołującej nie ma pouczenia, iż powinna zawiadomić organ rentowy o podjęciu zatrudnienia przez małżonka.

Decyzją z dnia 10.12.2012 r. organ rentowy podjął odwołującej wypłatę 100% części uzupełniającej świadczenia od dnia 01.01.2013 r. W tej decyzji także zawarto pouczenie co do zasad zawieszalności świadczeń. Wydano ją wobec zmiany przepisów i prowadzenia działalność z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy. Także w tej decyzji nie zawarto pouczenia o obowiązku zawiadomienia organu rentowego o podjęciu zatrudnienia przez męża odwołującej.

W aktach organu znajduje się druk decyzji bez daty, bez podpisu i pieczątki osoby wydającej i bez adnotacji o wysłaniu takiej decyzji, z przekreśloną treścią i ręcznymi nieczytelnymi adnotacjami. Na tym druku jest inna, niż dotychczas, treść pouczenia co do zawieszenia części świadczenia. Wskazano, iż podlega zawieszeniu część świadczenia jeżeli małżonek rolnika został wyłączony z ubezpieczenia rolniczego. Także w tym pouczeniu nie ma jednak ustalonego obowiązku poinformowania o podjęciu przez małżonka zatrudnienia. Odwołująca takiego pouczenia nie uzyskała także w 2014 r.

Decyzją z dnia 13.01.2016 r. organ rentowy przyznał odwołującej prawo do wypłaty części uzupełniającej świadczenia od dnia 01.02.2016 r. W tej decyzji zawarto pouczenie co do zasad zawieszalności świadczeń, takie jak opisano przy okazji druku zawartego w aktach, a nie wysłanego do odwołującej. Z tego pouczenia wynika jedynie, iż część świadczenia podlega zawieszeniu w sytuacji wyłączenia małżonka z ubezpieczenia rolniczego. Nie zawarto informacji o obowiązku poinformowania organu rentowego o podjęciu zatrudnienia przez współmałżonka.

W marcu 2017 r. organ rentowy uzyskał świadectwo pracy z dnia 16.02.2017 r., z którego wynika, iż C. C. od dnia 01.07.2013 r. do dnia 15.02.2017 r. pozostawał w zatrudnieniu w PPHU (...) s.c. w P..

Decyzją z dnia 26.04.2017 r. organ rentowy wyłączył C. C. z ubezpieczenia rolniczego w okresach od 01.07.2013 r. do 15.02.2017 r. Powyższa decyzja nie została zaskarżona. Decyzją z dnia 12.05.2017 r. organ rentowy wyłączył C. C. z ubezpieczenia rolniczego od dnia 26.04.2017 r. Także ta decyzja nie została zaskarżona.

W latach 2014.2015,2016 o przyznanie płatności unijnych wnioski wypełnione zostały na nazwisko C. C.. D. C. nie wykonuje czynności związanych z pracą fizyczną w gospodarstwie rolnym, pracuje jednak w gospodarstwie domowym z tym gospodarstwem związanym. Korzysta także z profitów z działalności rolniczej.

W lipcu 2017 r. małżonkowie C. przekazali gospodarstwo rolne następcy.

W niniejszej sprawie sporną okolicznością jest czy odwołująca zaprzestała działalności rolniczej oraz czy była pouczona, iż powinna poinformować o podjęciu pracy przez współmałżonka, który był objęty ubezpieczeniem rolniczym i podjął jednocześnie zatrudnienie.

Co do zaprzestania działalności rolniczej stwierdzić należy. W myśl art. 28 ust 1 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2016 poz. 227) wypłata renty rolniczej ulega całkowitemu lub częściowemu zawieszeniu, jeżeli rencista prowadzi działalność rolniczą. W myśl ust 3 tegoż przepisu wypłata części uzupełniającej świadczenia ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej i nie zachodzą sytuacje uzasadniające zawieszenie części uzupełniającej świadczenia: Zgodnie z ust 4 wymienionego przepisu uznaje się, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego. Zgodnie z ust 11 powyższego przepisu, w przypadku gdy rencista lub emeryt uprawniony do emerytury w myśl art. 19 ust 1 prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu z mocy ustawy, wypłata nie ulega zawieszeniu. Gospodarstwo rolne odwołującej i jej męża cały czas funkcjonuje. Prace fizyczne wykonywane są przez męża odwołującej i jej syna. Pobierane są dopłaty unijne z tego gospodarstwa. W gospodarstwie domowym związanym z tym gospodarstwem rolnym prace wykonuje odwołująca i jej synowa. Z efektów prowadzenia gospodarstwa rolnego korzysta także odwołująca. Pojęcie zaprzestania działalności rolniczej jest szerszym pojęciem, niż nie wykonywanie w gospodarstwie rolnym faktycznych czynności. Sam fakt uzyskania renty inwalidzkiej rolniczej z powodu całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym nie jest jednoznaczny z zaprzestaniem działalności rolniczej. Przy innym rozumieniu tego pojęcia, za zbędne uznać należałoby przepisy dotyczące zwieszania części świadczenia w sytuacji pobierania renty inwalidzkiej rolniczej. Odwołująca nie zaprzestała więc prowadzenia działalności rolniczej. Decyzja z dnia 30.05.2017 r. znak (...) o wstrzymaniu wypłaty części uzupełniającej świadczenia od dnia 01.06.2017 r. jest więc prawidłowa. Stąd odwołanie od tej decyzji należało oddalić w myśl art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.

W kwestii ustalenia, iż odwołująca w okresie od 01.07.2013 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. pobrała świadczenie, którego nie powinna otrzymać w kwocie 36050,38 zł oraz żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 01.06.2014 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. w kwocie 27510,60 zł stwierdzić należy.

W sytuacji przyjęcia, iż odwołująca nie zaprzestała działalności rolniczej, miała prawo do wypłaty części uzupełniającej świadczenia wobec prowadzenia działalności rolniczej z małżonkiem, który nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty rolniczej i podlegał ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu z mocy ustawy. W 2017 r. organ rentowy powziął wiadomość, iż mąż odwołującej C. C. w okresie od dnia 01.07.2013 r. do dnia 15.02.2017 r. pozostawał w zatrudnieniu w PPHU (...) s.c. w P.. W związku z powyższym, zgodnie z art. 7 ust 1 cytowanej ustawy małżonek odwołującej, skoro podlegał ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu z tytułu zatrudnienia, nie mógł podlegać ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolniczemu z mocy ustawy. W związku z tym zaistniała sytuacja, iż odwołująca nie miała prawa do wypłaty części uzupełniającej świadczenia w okresie od 01.07.2013 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. Za okres ten wypłacono odwołującej świadczenie, do którego nie miała prawa. Kwota świadczeń, których odwołująca nie powinna otrzymać wynosiła 36050,38 zł. Prawidłowe są więc decyzje z dnia 30.05.2017 r. znak (...), z dnia 09.06.2017 r. znak (...), z dnia 20.07.2017 r. znak (...) w części, w której ustalono wypłacenie odwołującej świadczenia w postaci części uzupełniającej za okres od 01.07.2013 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. w kwocie 36050,38 zł nieprawidłowo.

Za okres ten wypłacono odwołującej świadczenie, do którego nie miała prawa.

Następnie rozważyć należy, czy zaistniały warunki do żądania od odwołującej zwrotu pobranego świadczenia jako świadczenia nienależnego.Za okres od 01.07.2013 r. do 31.05.2014 organ rentowy odstąpił od żądania zwrotu świadczeń, wobec przekroczenia okresu 3- letniego, za który możliwe jest żądanie zwrotu. Co do żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w postaci części uzupełniającej świadczenia za okres od 01.06.2014 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. w kwocie 27510,60 zł stwierdzić należy.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 i 2 pkt. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2017 r. poz. 1383) w zw. z art. 52 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U z2016 r. poz. 227.) osoba, która nienależnie pobrała świadczenie, jest obowiązana do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania oraz świadczenia przyznane na podstawie fałszywych zeznań i dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych przyjmuje się, iż warunkiem uznania świadczenia za nienależnie pobrane jest pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje jego utratę (w całości lub w części). Pouczenie o takich okolicznościach nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z różnorodnych okoliczności wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy. W tym sensie wystarczające jest przytoczenie przepisów określających te okoliczności. Jednakże pouczenie musi być na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 10.06.2008 r. w sprawie I UK 394/07, LEX nr 494135, w wyroku z dnia 12.08.2009 r. w sprawie II BU 9/09, LEX nr 532127 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 07.08.2007 r., w sprawie III AUa 1327/06, LEX nr 339751).

Odwołująca ubiegając się o świadczenie, w żadnej z decyzji kierowanych do niej nie była pouczona o obowiązku poinformowania organu rentowego o podjęciu zatrudnienia przez męża. W żadnym miejscu odwołująca nie złożyła także oświadczenia nie odpowiadającego stanowi faktycznemu. Wtedy, gdy składano oświadczenia, iż C. C. podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, w obrocie prawnym były decyzje o objęciu go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym z mocy ustawy, a wyłączenie z tego ubezpieczenia nastąpiło decyzjami z kwietnia 2017 r. Trudno przyjąć, iż odwołująca świadomie zataiła dane dotyczące zatrudnienia męża. Nie podanie przez odwołującą danych dotyczących zatrudnienia męża wyniknęło z niedoinformowania, niezrozumienia wymagań i braku pouczeń organu rentowego.

Odwołanie w zakresie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia jako zasadne podlegało uwzględnieniu w myśl art. 477 ¹⁴ § 2 kpc. poprzez zmianę zaskarżonych decyzji z dnia 30.05.2017 r. znak (...), z dnia 09.06.2017 r. znak (...), z dnia 20.07.2017 r. znak (...) w części dotyczącej żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, czyli co do punku 5 i ustalenie, iż odwołująca nie jest zobowiązana do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 01.06.2014 r. do 28.02.2017 r. i od 01.05.2017 r. do 31.05.2017 r. w kwocie 27510,60 zł.

O kosztach orzeczono w myśl art. 102 kpc, uznając, iż organ rentowy zajął w przeważającej części prawidłowe stanowisko co do odwołującej, poza kwestią stwierdzenia zaistnienia warunków do żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

SSO Marzena Głuchowska