Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w IV Wydziale Karnym – Odwoławczym

w składzie:

Przewodniczący: SSO Piotr Gerke ( spr. )

Sędziowie: SSO Hanna Bartkowiak

SSO Małgorzata Ziołecka

Protokolant : st. sekr . sąd . Aleksandra Langocz

przy udziale Prokuratora Prok. Rej. w Trzciance Justyny Kraśniewskiej

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2018 r.

sprawy M. Ś. (1) ,

oskarżonej z art. 286§1 k.k., art. 297§1 k.k. i art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k.,

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Trzciance z dnia 19 września 2017 r., sygn. akt II K 239/17,

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 2 i sprawę przeciwko M. Ś. (1) odnośnie zarzutu z art. 286§1 k.k., art. 297§1 k.k. i art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. przekazuje Sądowi Rejonowemu w Trzciance do ponownego rozpoznania.

Małgorzata Ziołecka Piotr Gerke Hanna Bartkowiak

UZASADNIENIE

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Trzciance z dnia 19 września 2017 r., sygn. akt II K 239/17 :

1.  oskarżoną M. Ś. (1) uznano za winną tego, że w dniu 9 czerwca 2008 r. w T., powiat czarnkowsko- (...), woj. (...), działając w celu uzyskania przez M. Ś. (2) (obecnie R.) kredytu bankowego przedłożyła (...) Bank S.A. w W. podrobioną przez M. Ś. (2) oraz poświadczającą nieprawdę umowę o kredyt gotówkowy o nr (...), na której M. Ś. (2) naniosła podpis M. Ś. (3) jako kredytobiorcy oraz podała jej dane osobowe, a nadto poświadczające nieprawdę oświadczenie, że kredytobiorca M. Ś. (3) złożyła w jej obecności podpis pod wymienioną wyżej umową kredytową, w następstwie czego M. Ś. (2) uzyskała kredyt gotówkowy w wysokości 5.000 zł, czym działała na szkodę (...) Bank S.A. w W., tj. przestępstwa z art. 297 § 1 k.k. i za to na podstawie tego przepisu i przy zastosowaniu art. 37a k.k. wymierzono jej karę 200 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10,- zł,

2.  oskarżoną M. Ś. (1) uniewinniono od zarzutu przestępstwa z art. 297§1 k.k., art. 286§1 k.k. i art. 270§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k., mającego polegać na tym, że w dniu 3 czerwca 2008 r. w T., woj. (...), w firmie PHU (...) z/s w T. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i uzyskania kredytu, prowadząc firmę PHU (...) z/s w T. zawarła umowę kredytu gotówkowego numer (...) opiewającą na kwotę 5.591,05 zł podrabiając na wyżej wspomnianej umowie podpis Z. N., czym wprowadziła pracownika (...) Bank SA w W. Oddział w L. w błąd co do faktu, że umowę zawiera Z. N., przez co wyłudziła wspomniany kredyt, czym działała na szkodę (...) SA w W. Oddział w L. i Z. N.,

3.  rozstrzygnięto w przedmiocie kosztów procesu.

Powyższy wyrok w zakresie pkt II co do winy na niekorzyść oskarżonej zaskarżył Prokurator Rejonowy w Trzciance zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a polegający na błędnej ocenie całości zebranych i ujawnionych na rozprawie dowodów skutkującej stwierdzeniem, że oskarżona nie dopuściła się przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., podczas gdy prawidłowo oceniony materiał dowodowy prowadzi do wniosku odmiennego.

Wobec powyższego apelujący wniósł o uchylenie wyroku w ww. zakresie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozstrzygnięcia.

Odpowiedź na apelację złożył obrońca oskarżonej, wnosząc o utrzymanie wyroku w mocy („ oddalenie apelacji w całości jako oczywiście bezzasadnej”) i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna.

Na wstępie należy wskazać, że wniesienie środka odwoławczego, niezależnie od jego granic i zakresu, każdorazowo obliguje Sąd odwoławczy do zbadania ewentualności wystąpienia uchybień, o jakich mowa w art. 439 k.p.k. i 440 k.p.k. W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy nie stwierdził wskazanych tam uchybień, osobnych zarzutów co do ich występowania nie formułował zresztą skarżący.

Co do postawionego zarzutu stwierdzić należy, że w sprawie zaistniał „ błąd braku”, polegający na tym, że Sąd Rejonowy co prawda przeprowadził dowody mogące pozwolić na ustalenie, w jaki sposób nastąpiło przekazanie podrobionej umowy kredytowej z podpisem (...) do (...) Banku S.A. w W. (dokumenty, zeznania świadków), jednak ustalenia takiego nie poczynił. Jest to tym bardziej zastanawiające, że w zakresie ustaleń dotyczących drugiego inkryminowanego czynu, za który oskarżona została skazana, Sąd Rejonowy ustalił, w jaki sposób M. Ś. (1) przekazała sfałszowaną dokumentację do banku. Tymczasem poczynienie ww. ustalenia i stwierdzenie, że to oskarżona przedłożyła dokument bankowi, może rodzić jej odpowiedzialność karną.

Fakt, że z opinii biegłego z dziedziny badań pisma ręcznego nie wynika kategorycznie, iż podpis (...) podrobiła oskarżona (przy czym biegły wyjaśnił, iż nie wydał opinii kategorycznej z uwagi na ograniczenia jakościowe i ilościowe materiału porównawczego pochodzącego właśnie od oskarżonej), nie ma decydującego znaczenia dla jej odpowiedzialności karnej. Art. 297 § 1 k.k. nie zawiera bowiem znamienia „ podrabiania” wymienionych tam dokumentów, lecz znamię „ przedłożenia” dokumentów (oświadczeń) m. in. podrobionych. Istotne jest natomiast, iż z ww. opinii wynika kategorycznie, że przedmiotowego podpisu nie nakreśliła Z. N.. Sąd Rejonowy ustalił przy tym, że w momencie podrabiania podpisu oskarżona była przy tym obecna, tym samym strona podmiotowa czynu już na obecnym etapie nie powinna budzić wątpliwości (oskarżona przecież podpisała się pod oświadczeniem, że potwierdza własnoręczność podpisu złożonego przez kredytobiorcę, co w świetle opinii grafologicznej nie może być prawdą). Podkreślić jedynie trzeba, iż Sąd I instancji wykazał się tu daleko idącą niekonsekwencją – z jednej bowiem strony uznał opinię grafologiczną za w pełni przydatną, a z drugiej strony – do porządku dziennego przeszedł nad twierdzeniem K. K. z rozprawy, jakoby umowę w jej obecności „ ciocia podpisała” (k. 368), co jest przecież oczywiście sprzeczne z wnioskiem opinii biegłego.

Sąd Rejonowy w świetle ww. ustalenia powinien również rozważyć możliwość przypisania oskarżonej znamienia z art. 286 § 1 k.k. Wbrew twierdzeniom Sądu Rejonowego oskarżona mogła działać w celu osiągnięcia korzyści majątkowej – co najmniej w postaci sumy kredytu uzyskanej przez K. D. (1), której Z. N. miała przekazać sumę uzyskanego kredytu (względnie kredytu uzyskanego przez Z. N., w razie uznania, że oskarżona nie zdawała sobie sprawy z ustaleń między K. D. (1), a Z. N.) i ewentualnie korzyści majątkowej w postaci własnej prowizji od umowy zawartej za pośrednictwem oskarżonej. Wbrew twierdzeniom Sądu Rejonowego, z materiału dowodowego wynika, iż oskarżona wprowadziła również bank w błąd – co prawda nie co do osoby kredytobiorcy, lecz co do tego, że podpis (...) jest autentyczny. Należy również rozważyć, czy bank został w ten sposób doprowadzony do niekorzystnego rozporządzenia mieniem z uwagi na rzeczywisty uszczerbek, skoro ustalono, że kredyt ten nie był spłacany terminowo. Sąd Rejonowy w razie poczynienia powyższych ustaleń powinien dodatkowo rozważyć, czy pomiędzy wprowadzeniem w błąd co do autentyczności podpisu (...), a skutkiem w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem istnieje możliwość obiektywnego przypisania (w razie takiego ustalenia byłoby to oszustwo szkodowe). Na obecnym etapie postępowania wydaje się jednak, że fakt podrobienia podpisu nie zwiększał w istotny sposób ryzyka wystąpienia skutku w postaci niekorzystności rozporządzenia mieniem. Zakładając bowiem, że to Z. N. złożyłaby swój podpis na dokumencie, to ryzyko, iż dojdzie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem polegającym na rzeczywistym uszczerbku, było identyczne, wynikało ono bowiem z postawy K. D. (2), która nie wywiązała się z obietnicy danej Z. N., że kredyt formalnie zaciągnięty na rzecz Z. N. będzie skonsumowany i następnie spłacony przez K. D. (1). Kwestię tę jednak powinien jednak kategorycznie rozstrzygnąć Sąd Rejonowy.

W razie wykluczenia oszustwa szkodowego z uwagi na brak możliwości obiektywnego przypisania skutku w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem wynikającego z rzeczywistego uszczerbku względnie można rozważyć, czy jeśli oskarżona miała wiedzę o ww. porozumieniu między Z. N. i K. D. (1), to zatajenie tego faktu przed bankiem (wyzyskanie błędu co do osoby rzeczywiście mającej spłacać kredyt) pozostawało w relacji obiektywnego przypisania skutku w postaci niekorzystnego rozporządzenia mieniem, a polegającego na tym, że stopień zabezpieczenia interesu banku był niższy z uwagi na fakt, iż to nieposiadająca zdolności kredytowej K. D. (1) miała spłacać kredyt, a nie Z. N., której zdolność kredytowa była oceniona pozytywnie ( w razie takiego ustalenia byłoby to oszustwo bezszkodowe).

Z kolei możliwość przypisania oskarżonej kwalifikacji z art. 270 § 1 k.k. wydaje się mało prawdopodobna; skoro bowiem nie ma możliwości ustalenia, że to oskarżona podrobiła podpis i stwierdzić jedynie można, że tak podrobionym dokumentem się posłużyła, to art. 270 § 1 k.k. (posłużenie się fałszywym dokumentem) konsumowany jest przez art. 297 § 1 k.k. (przedłożenie fałszywego dokumentu, oświadczenia)-zob. I Zgoliński, Komentarz do art. 297 Kodeksu karnego, SIP LEX, stan prawny: 2 lipca 2016 r., teza 7. Jak jednak wcześniej wskazano, nie zmienia to konieczności rozważenia, czy oskarżona nie powinna odpowiadać z art. 297§1 k.k. i z art. 286§1 k.k.

Sąd Okręgowy z uwagi na treść art. 454§1 k.p.k. nie może sam poczynić ustaleń na niekorzyść oskarżonej, lecz – podzielając krytyczne uwagi autora apelacji – zmuszony jest do uchylenia zaskarżonego wyroku w punkcie 2 i przekazania sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd Rejonowy powinien przeanalizować całość materiału dowodowego zebranego w sprawie przez pryzmat uwag poczynionych wyżej i zweryfikować, czy z materiału tego wynikają fakty relewantne z uwagi na możliwość zakwalifikowania inkryminowanego zachowania oskarżonej z art. 270 § 1 k.k., art. 286 § 1 k.k. lub art. 297 § 1 k.k., a w razie pozytywnego wyniku weryfikacji Sąd Rejonowy powinien fakty te uczynić elementem ustaleń faktycznych, a następnie tak ustalony stan faktyczny subsumować pod ww. przepisy i wyciągnąć odpowiednie konsekwencje prawne.

Małgorzata Ziołecka Piotr Gerke Hanna Bartkowiak