Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w W.

przeciwko T. C. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 14 listopada 2016 roku, sygn. akt I C 2148/16upr

1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym i drugim sentencji w ten sposób, że zasądzoną w punkcie pierwszym kwotę 540,43 zł podwyższa do kwoty 689,04 sześćset osiemdziesiąt dziewięć złotych 43/100) zł oraz w punkcie trzecim sentencji w ten sposób, że zasądza od pozwanego T. C. (1) na rzecz powoda (...) z siedzibą w W. kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

2. zasądza od pozwanego T. C. (1) na rzecz powoda (...) z siedzibą w W. kwotę 165 (sto sześćdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sygn. akt: II Ca 134 /17

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 26 sierpnia 2016 roku powód (...) z siedzibą w W., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł w elektronicznym postępowaniu upominawczym pozew o zapłatę kwoty 689,04 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26.08.2016 r. do dnia zapłaty. Powód wskazał, iż dochodzone roszczenie wynika z zawartej pomiędzy pozwanym a poprzednim wierzycielem pozwanego - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. - umowy pożyczki. Wierzytelność wynikającą ze wskazanej umowy nabył powód (...) z siedzibą w W.. Na dochodzoną pozwem kwotę składają się: 528,00 zł niespłaconych rat kapitałowych, koszty windykacyjne 130,00 zł. Powód żądał ponadto zasądzenia na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Wobec braku podstaw do wydania nakazu zapłaty Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie w dniu 1 września 2016 roku przekazał sprawę do Piotrkowa Trybunalskiego.

Na terminie rozprawy w dniu 14 listopada 2016 r. pozwany T. C. (1) uznał powództwo i wnosił o nieobciążanie go kosztami procesu z uwagi na jego trudną sytuację materialną i rodzinną.

Wyrokiem z dnia 14 listopada 2016 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim zasądził od pozwanego T. C. (1) na rzecz powoda (...) z siedzibą w W. kwotę 540,43 zł (pięćset czterdzieści 43/100 złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od tej kwoty od dnia 27.08.2016 r. do dnia zapłaty; w pozostałej części oddalił powództwo; nie orzekł o kosztach procesu na rzecz strony powodowej.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego.

W dniu 18 lutego 2013 roku T. C. (1) zawarł z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. umowę pożyczki. Pożyczkodawca udzielił pożyczkobiorcy pożyczki w kwocie 400 zł na okres 30 dni. Umowa miała trwać do dnia 20 marca 2013 roku. Pozwany zobowiązany był do spłaty łącznie kwoty 528 zł, na którą oprócz kapitału w wysokości 400 zł składała się prowizja w kwocie 128 zł. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 2.830,78%.

T. C. (1) nie spłacił pożyczki w żadnej części.

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. działa również pod firmą (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. i (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G.. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. zawarła w dniu 3 listopada 2015 roku z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością „w organizacji” z siedzibą w G. umowę spółki komandytowej.

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. do przedmiotowej spółki wniosła wkład niepieniężny w postaci wierzytelności wynikających z umów pożyczek, których stroną była (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. – w tym wierzytelność przysługującą względem T. C. (1). Nowopowstała spółka działa pod firmą (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa.

(...) z siedzibą w W. w dniu 25 listopada 2015 r. na mocy umowy przelewu wierzytelności nabył od spółki (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej z siedzibą w G. wierzytelność przysługującą tejże spółce względem T. C. (1).

Pismem datowanym na dzień 18 grudnia 2015 roku powód poinformował pozwanego o nabyciu przez powoda wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki zawartej przez pozwanego z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G.. Jednocześnie powód wezwał T. C. (1) do zapłaty kwoty 663,32 zł.

Na terminie rozprawy w dniu 14 listopada 2016 r. pozwany T. C. (1) uznał żądanie pozwu.

T. C. (1) zarabia 1.250 zł. Mieszka wraz z żoną i dzieckiem. Na utrzymanie mieszkania przeznacza miesięcznie około 450 zł.

Wskazując na podstawy powyższych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy stwierdził, że dokonał ich ustalenia w oparciu o przedstawiony przez powoda materiał dowodowy a także na podstawie oświadczenia pozwanego o uznaniu powództwa.

W następstwie powyższych ustaleń Sąd uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części. Zważył, że jak stanowi art. 720 i nast. k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Strona powodowa wywodziła dochodzone roszczenie z przepisów o przelewie wierzytelności z art. 509 k.c. i nast. Zgodnie z powołaną normą wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania (art. 509 § 1 k.c.). W takiej sytuacji dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie (art. 513 § 1 k.c.).

W niniejszym procesie bezspornym była okoliczność udzielenia pożyczki T. C. (1) w kwocie 400 zł. Materiał dowodowy zgromadzony w toku procesu, w tym także oświadczenie pozwanego o uznaniu żądania pozwu dostarczyły dowodów na okoliczność niewywiązania się przez pożyczkobiorcę z warunków umowy, zatem bezspornie na pozwanym ciąży obowiązek zwrotu kwoty pożyczki. Wobec powyższego uzasadnione jest roszczenie powoda o zwrot udzielonej pożyczki. Powód wniósł także o zasądzenie na jego rzecz prowizji w kwocie 128 zł.

W ocenie Sądu Rejonowego zastrzeżenie tego rodzaju opłat w okolicznościach niniejszej sprawy budzi uzasadnione wątpliwości. Sąd uznał, iż kwota prowizji stanowi w istocie próbę obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych. Zwrócił uwagę, że prowizja zastrzeżona była w wysokości nieco powyżej 1 % dziennie (łącznie 32 % pożyczki za okres 30 dni).

Dokonując analizy treści umowy, Sąd ustalił, że pożyczkodawca formalnie nie pobierał odsetek kapitałowych od udzielonej pożyczki, czyli określił wysokość odsetek kapitałowych na poziomie zgodnym z treścią art. 359 § 2 ¹ k.c. (treść umowy wskazuje, że oprocentowanie pożyczki wynosi 0%). Z powyższego wynika, iż skoro umowie expressis verbis zaznaczono, że nie jest ona oprocentowana, należy uznać, że jedyną formą zapłaty za jej udzielenie jest prowizja.

Zdaniem Sądu, pożyczkodawca takim zabiegiem chciał obejść przepisy regulujące odsetki maksymalne zawierając w treści umowy opłatę z tytułu prowizji, której wysokość znacznie przewyższa wysokość odsetek maksymalnych. Biorąc pod uwagę, że T. C. (1) zawarł przedmiotową umowę jako konsument, to taka praktyka stosowana przez pożyczkodawcę narusza jego interesy. W związku z powyższym zastrzeżenie opłat w wygórowanej wysokości, które zmierza do obejścia przepisów o odsetkach maksymalnych jest niedopuszczalne (art. 359 § 2 ¹ k.c.), a zatem jako sprzeczne z ustawą – nieważne (art. 58 § 1 k.c.).

Sąd zważył, iż pozwany zobowiązany był do spłaty łącznie kwoty 540,43 zł, tj. niespłaconego kapitału w wysokości 400 zł oraz odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP (10%) za okres od dnia 27 sierpnia 2013 roku do dnia 26 września 2013 roku w łącznej kwocie 9,85 zł – na podstawie art. 359 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2015 r.

Pozwany jest zobowiązany uiścić na rzecz powoda również skapitalizowane odsetki ustawowych od dnia 27 września 2013 roku do 31 grudnia 2015 roku (99,43 zł) i odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia wniesienia pozwu, tj. 26.08.2016 r. – 31,15 zł.

Odsetki ustawowe, w związku z nowelizacją Kodeksu cywilnego, dokonaną na mocy Ustawy z dnia 9 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1830), zasą-dzono na mocy art. 481 § 1 i § 2 k.p.c. w brzmieniu ustawy Kodeks cywilny do dnia wejścia w życie nowelizacji tej Ustawy, czyli do dnia 31 grudnia 2015 r., a począwszy od dnia 1 stycznia 2016 r. odsetki ustawowe za opóźnienie zasądzono w oparciu o art. 481 § 1 - § 2 ¹ k.p.c. w znowelizowanym brzmieniu.

W pozostałej części powództwo ze względów wskazanych we wcześniejszej części uzasadnienie podlegało oddaleniu.

Wobec trudnej sytuacji materialnej i rodzinnej pozwanego Sąd uznał – w oparciu o art. 102 k.p.c., iż zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek i nie orzekł o kosztach na rzecz strony powodowej. Podkreślić należy, iż pozwany utrzymuje się z wynagrodzenia w wysokości 1.250 zł, za utrzymanie mieszkania musi uiszczać opłaty w kwocie 450 zł, zatem mając na utrzymaniu żonę i dziecko uznać należy, iż wysokość pozostającego do jego dyspozycji dochodu kształtuje się na poziomie poniżej minimum socjalnego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powoda (...) z siedzibą w W., który zaskarżył wydany wyrok, w części oddalającej powództwo co do kwoty 148,61 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27.08.2016 r. do dnia zapłaty oraz w części rozstrzygającej o kosztach procesu tj. w zakresie pkt 2 i 3.

Zaskarżanemu orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy, tj.:

I. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. polegające na dowolnej, sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, ocenie materiału dowodowego przejawiającej w nieuwzględnieniu kwoty 130,00 zł dochodzonej pozwem stanowiącej zadłużenie z tytułu naliczonych przez poprzednika prawnego powoda kosztów windykacyjnych, podczas gdy z przedstawionej przez powoda umowy pożyczki o numerze (...) z dnia 18.04.2013 r. zawartej pomiędzy poprzednikiem prawnym powoda tj. (...) sp. z o.o. a pozwanym, a mianowicie § 6.4 dotyczącego naliczania opłat za działania windykacyjne wyraźnie wynika sposób naliczenia przedmiotowej kwoty.

II. art. 213 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie powództwa w całości wskutek błędnego przyjęcia, iż dokonane przez pozwanego na rozprawie w dniu 14 listopada 2016 r. uznanie powództwa w części dotyczącej prowizji i kosztów zmierzało do obejścia prawa i było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, podczas gdy Sąd jest związany zakresem uznania powództwa, zaś zobowiązanie pozwanego wynikało z ważnie zawartej umowy, co zostało przez niego samego potwierdzone, wobec czego dokonane przez pozwanego uznanie powództwa nie zmierzało do obejścia prawa, a także nie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, albowiem miało na celu zaspokojenie roszczenia wynikającego ze stosunku prawnego, na którego powstanie pozwany się godził, a ponadto pozostawało w zgodzie z jedną z podstawowych zasad prawa cywilnego, tj. zasadą konieczności spełniania zobowiązań przez dłużników względem wierzycieli.

III. art. 102 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wskutek błędnego uznania, iż w realiach niniejszej sprawy zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek który skutkuje możliwością odstąpienia od obciążania strony przeciwnej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu, podczas gdy sama sytuacja ekonomiczna strony pozwanej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy do nieobciążania strony pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu powodowi.

Skarżący wskazał również na naruszenie prawa materialnego art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 359 § 2 ¹ k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie wskutek błędnej wykładni zapisów umowy pożyczki z dnia 18.02.2013 o nr (...) zawartych w § 2.1 dotyczących prowizji za udzielenie pożyczki przejawiającej się w uznaniu, iż ww. prowizja jest zbyt wysoka, a tym samym jej naliczanie zmierza do obejścia przepisów ustawy o odsetkach maksymalnych, podczas gdy z ustawy o kredycie konsumenckim wynika możliwość zamieszczania w umowach pożyczki zapisów umożliwiających naliczanie tego rodzaju opłat, a zatem obciążanie nimi pożyczkobiorcy należało uznać za dopuszczalne.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 2 poprzez zasądzenie od pozwanego T. C. (1) na rzecz powoda (...)z siedzibą w W. dalszej kwoty 148,61 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27.08.2016 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego T. C. (1) na rzecz powoda (...) z siedzibą w W., zwrotu kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie przed Sądem I instancji, a ponadto o zasądzenie od pozwanego T. C. (1) na rzecz powoda (...) zwrotu kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych za postępowanie apelacyjne.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Za uzasadniony należy uznać zarzut pełnomocnika powoda wskazujący na wadliwe zastosowanie przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 213 § 1 k.p.c. Pozwany podczas rozprawy w dniu 14 listopada 2016 r. uznał powództwo. Przywołując normę powołanego przepisu zaznaczyć należy, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy sąd był związany uznaniem powództwa.

Słusznie wskazał pełnomocnik pozwanego, że jak wynika wprost z powyższego przepisu co do zasady Sąd jest związany uznaniem powództwa. Ustawodawca przewidział możliwość nieprzyjęcia przez Sąd uznania powództwa wyłącznie w przypadku uznania, iż jest ono sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego, albo zmierza do obejścia prawa. Uznanie powództwa jest aktem dyspozycyjności pozwanego, który nie tylko uznaje samo żądanie powoda, ale i to, że uzasadniają je przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne i godzi się na wydanie wyroku uwzględniającego to żądanie Związanie uznaniem jest jednocześnie możliwe w granicach, w których dopuszczalne jest dysponowanie przez strony swoimi prawami materialnymi. Ocena, czy zachodzi jedna z wymienionych wyżej przesłanek niedopuszczalności uznania powództwa, powinna nastąpić w zasadzie wyłącznie w świetle materiału procesowego znajdującego się w aktach sprawy. Obecne unormowanie skutków uznania powództwa jest więc przejawem prawdy formalnej (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach, I Wydziału Cywilnego z dnia 21 stycznia 1999 r., sygn. akt I ACa 890/98, OSA 1999/11-12/52).

Dla właściwej wykładni powołanego przepisu podkreślenia wymaga, iż Sąd badając kwestie dopuszczalności uznania powództwa przez pozwanego winien wyłącznie rozpoznawać kwestie motywów, jakimi kierował się pozwany dokonując uznania powództwa. Niedopuszczalne jest natomiast badanie przez Sąd materiaInoprawnych podstaw istnienia i zasadności dochodzonego przez powoda roszczenia. Sąd Apelacyjny w Katowicach, w wyroku z dnia 12 stycznia 2016 r., sygn. akt I ACa 1383/15 wskazał, że „norma art. 213 § 2 k.p.c. nie stanowi dla sądu, w ramach wyznaczonej nim kontroli uznania, podstawy do badania czy roszczenie zgłoszone w pozwie rzeczywiście powodowi przysługuje, a wyjaśnienie przyczyn skłaniających pozwanego do dokonania uznania pozwala na ocenę przesłanek jego skuteczności".

Przy zastosowaniu przedstawionej wyżej wykładni powołanego przepisu zgodzić się należy ze skarżącym, że Sąd pierwszej instancji dokonując badania czy roszczenie zgłoszone przez powoda w pozwie rzeczywiście istnieje dopuścił się nadmiernej ingerencji w cywilnoprawny stosunek zobowiązaniowy stron. Słusznie pełnomocnik powoda wskazuje również, że takie postępowanie jest nieprawidłowe, również z tej przyczyny, że narusza podstawową zasadę prawa zobowiązań, wskazaną w treści art. 353 ¹ k.c., tj. zasadę swobody zawierania umów.

W omawianej sprawie pozwany przyznał fakt zawarcia z pierwotnym wierzycielem umowy pożyczki i zaakceptował jej warunki tak w chwili zawarcia umowy jak i uznając wywiedzione z niej roszczenie dochodzone przedmiotowym pozwem. Za niezasadną należało więc uznać ingerencję Sądu w treść powstałego stosunku zobowiązaniowego. Reasumując, zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w części oddalającej powództwo został wydany z naruszeniem przepisu art. 213 § 2 k.p.c. i wskazane naruszenie miało wpływ na treść rozstrzygnięcia.

Konsekwencją powyższego stanowiska jest uznanie, że całe zgłoszone przez stronę powodową roszczenie jako mające swoje oparcie w treści umowy łączącej pozwanego ze zbywcą wierzytelności oraz w przepisach art. 720 k.c. oraz 509 k.c. zasługiwało na uwzględnienie. Tym samym nieuprawniona była ocena czy poszczególne postanowienia łączącej strony umowy były ważne i czy nie naruszały bezwzględnie obowiązujących norm kodeksu cywilnego.

Powyższa konkluzja zwalnia jednoczenie Sąd drugiej instancji od obowiązku odnoszenia się do pozostałych zarzutów apelacji odnoszących się zwłaszcza do zagadnienia ważności poszczególnych postanowień umownych łączących strony.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sad pierwszej instancji naruszył również, dyspozycję art. 102 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie. Wskazane w uzasadnieniu pozwu okoliczności związane z sytuacją rodzinną pozwanego nie są w ocenie Sądu Okręgowego szczególnie wyjątkowe. Szczupłość dochodów jakie osiąga nie wynika z obiektywnych i co ważniejsze niezawinionych okoliczności a należne od pozwanego na rzecz powoda koszty procesu nie są nazbyt wysokie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 386 § 1 k.p.c. orzekł o zmianie zaskarżonego wyroku i uwzględnił powództwo w całości.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu orzekł od pozwanego na rzecz powoda zwrot opłaty od apelacji oraz zwrot wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego według norm przepisanych.