Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Leon Miroszewski

Protokolant. Starszy sekretarz sądowy Emilia Marchewka

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2017 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą

w S.

przeciwko 1) (...) spółce akcyjnej z siedzibą w G.

2) Spółka (...) spółce

z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  rozstrzyga o obowiązku powódki zwrotu w całości kosztów procesu na rzecz pozwanych, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Sygnatura akt: VIII G 114/14

UZASADNIENIE

Pozwem o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 27 lutego 2014 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. wniosła o zasądzenie od (...) spółce akcyjnej w G. (pozwana ad. 1) oraz Spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (pozwana ad. 2) solidarnie kwoty 389.865,61 złotych tytułem należności głównej wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 6 czerwca 2013 roku, wraz z odsetkami w wysokości 17% w stosunku rocznym od dnia 14 czerwca 2013 roku do dnia 3 lipca 2013 roku oraz w wysokości 16% w stosunku rocznym od dnia 4 lipca 2013 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kosztów postępowania sądowego.

W uzasadnieniu powódka powołała się na zawartą w dniu 4 kwietnia 2013 roku umowę z pozwaną ad. 1, której przedmiotem była dostawa i montaż drzwi drewnianych w obiekcie Centrum (...) w W.. Pozwana ad. 1 była wykonawcą dostawy i montażu stolarki wewnętrznej drzwiowej wraz z ościeżnicami w budynku Centrum, którego inwestorem była pozwana ad. 2. Pierwszy wykonawca tego zdania Przedsiębiorstwo Budowlano-Usługowe (...) S.A. w B., którego podwykonawcą również była powodowa spółka, odstąpił od umowy i zaprzestał wykonywania prac, a nowym wykonawcą – po ogłoszeniu przetargu przez pozwaną ad. 2 została pozwana ad. 1. Powódka stwierdziła, że należycie wykonała przedmiot umowy i wystawiła w związku z powyższym fakturę VAT nr (...) z 6 czerwca 2013 roku na kwotę 389865,61 zł z terminem płatności do 13 czerwca 2013 roku. Dostarczyła również pozwanej ad. 1 gwarancję bankową na kwotę 11.695,97 zł w postaci kaucji gwarancyjnej. Dalej podniosła, że nieważne jest postanowienie powołanej umowy, zgodnie z którym uzależniono termin zapłaty wynagrodzenia podwykonawcy przez wykonawcę od uzyskania przez wykonawcę wynagrodzenia od inwestora. Nadto podniosła, że pozwana ad. 2 dotychczas nie dokonała odbioru prac od pozwanej ad. 1, choć decyzją z 21 czerwca 2013 roku pozwana ad. 2 uzyskała pozwolenie na użytkowanie części inwestycji obejmującej budynek krytej pływalni, budynek hali widowiskowo-sportowej, budynek techniczny wraz z zagospodarowaniem terenu, natomiast w dniu 6 września 2013 roku uzyskała pozwolenie na użytkowanie hotelu turystycznego. Wskazując na bezskuteczne wzywanie pozwanych do zapłaty podkreśliła, że była zgłoszonym inwestorowi podwykonawcą, któremu powierzono roboty budowlane w zakresie dostawy i montażu stolarki wewnętrznej drzwiowej wraz z ościeżnicami od początku realizacji tej części inwestycji.

W odpowiedzi na pozew pozwana ad. 1 wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazała na § 3 ust. 3 umowy stron, zgodnie z którym wynagrodzenie powódki miało zostać zapłacone w terminie 7 dni licząc od daty dokonania płatności przez pozwaną ad. 2. Postanowienie to zostało wprowadzone do przedmiotowej umowy dobrowolnie, zgodnie z zamiarem stron. W związku z brakiem zapłaty umówionego wynagrodzenia przez pozwaną ad. 2 pozwana ad. 1 skierowała do Sądu Okręgowego w Legnicy powództwo o zapłatę wynagrodzenia na podstawie faktury VAT nr (...) z dnia 30 września 2013 roku wystawionej przez pozwaną ad.1 na kwotę 409.411,21 zł brutto.

Pozwana ad. 2 w odpowiedzi na pozew wniosła o jego oddalenie zarzucając niewykonywanie przez powódkę w jakiejkolwiek części obciążających ją świadczeń w myśl umowy podwykonawczej z dnia 4 kwietnia 2013 roku zawartej pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1, ze względu na objęcie umową podwykonawczą prac już wcześniej zrealizowanych na rzecz pozwanej ad. 2 przez generalnego wykonawcę inwestycji (...) spółkę akcyjną, (...) spółkę z o.o., T. K., (...) spółkę z o.o, (...) spółkę z o.o. Zarzuciła też brak swojej legitymacji biernej z uwagi na to, że umowa powołana przez powódkę nie miała charakteru umowy o roboty budowlane, a nadto nie była ona prawidłowo zgłoszonym i zaakceptowanym przez pozwaną ad. 2 podwykonawcą.

W toku procesu powódka sprecyzowała, że roszczenie dochodzone pozwem obejmuje prace dotyczące dostawy i montażu zarówno stolarki drewnianej, jak i stolarki metalowej, w tym dostarczonej na miejsce inwestycji przez powódkę w czasie, gdy wykonawcą robót była (...) S.A., nadto podniosła, że jej roszczenie może być kwalifikowane jako dochodzone z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej ad. 2.

W odpowiedzi na powyższe pozwana ad. 2 stwierdziła, że nie wzbogaciła się względem powódki.

Ustalenia faktyczne.

Umową nr (...) z dnia 16 maja 2012 roku Przedsiębiorstwo Budowlano-Usługowe (...) spółka akcyjna z siedzibą w B. zleciło powódce dostawę i montaż 141 sztuk drzwi drewnianych na realizowanej przez B. budowie w ramach zadania inwestycyjnego pod nazwą „Budowa Centrum (...) przy ul. (...) w W. na rzecz pozwanej ad. 2. Kierownikiem robót z ramienia powódki Został M. K.. Strony ustaliły termin realizacji robót na 10 sierpnia 2012 roku (montaż ościeżnic) oraz 15 sierpnia 2012 roku (montaż skrzydeł drzwiowych) i ryczałtowe wynagrodzenie w wysokości 198.972 zł netto.

Powódka została wpisana do rejestru podwykonawców wykonujących roboty na placu budowy Centrum (...) w W..

Aneksem nr (...) z dnia 6 lipca 2012 roku powódka zobowiązała się dodatkowo do dostawy i montażu 141 sztuk elektrozamykaczy w drzwiach HD1 z jednostronną kontrolą dostępu od strony korytarza oraz do wyposażenia drzwi w gałkę od strony korytarza hotelowego i klamkę od strony pokoju hotelowego. Strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe za wykonanie przedmiotu umowy w wysokości 229.122 zł netto.

Aneksem nr (...) z 6 lipca 2012 roku powódka zobowiązała się także do dostawy i montażu 42 sztuk drzwi stalowych U. w poziomie -1 krytej pływalni oraz hotelu turystycznego wg załącznika nr 3 do umowy za wynagrodzeniem ryczałtowym w kwocie 41.167,71 zł netto.

Dowody: - umowa nr (...) z 16.05.2012r. (k. 296-304),

- karta nr 1 wpisu do rejestru wykonawców (k. 306),

- aneks nr (...) z 6 lipca 2012 roku (k. 313-314),

- aneks nr (...) z 6 lipca 2012 roku (k. 315-316),

Przed wygaśnięciem umowy pozwanej ad. 2 oraz (...) S.A. powódka wykonała ok. 1/3 prac montażowych objętych umową z (...) S.A. (ościeżnice w budynku hotelowym oraz częściowo drzwi stalowe na poziomie -1), a następnie – w okresie od września 2012 roku do kwietnia 2013 roku nie prowadziła żadnych prac w A.-Z. w W.. (...), które dostarczono, leżały na budowie w zamkniętym pomieszczeniu.

Dowody: - zeznania świadka A. S. (k. 747-749, 755),

- zeznania świadka M. K. (k. 749-752, 755),

- zeznania świadka M. A. (k. 752-753, 755),

- zeznania świadka P. M. (k. 805-807, 808),

- częściowo zeznania świadka B. K. (k. 859-861, 868),

- zeznania świadka M. S. (k. 900-901),

- zestawienie pozostawionych towarów (k. 328).

Tytułem wykonanej dostawy i montażu powódka wystawiła (...) spółce akcyjnej w B. fakturę VAT nr (...) z dnia 31 sierpnia 2012 roku na kwotę 152.520 zł brutto, z terminem zapłaty do 30 września 2012 roku. Kwota ta została anulowana wystawioną przez powódkę fakturą korektą z dnia 6 czerwca 2013 roku nr (...) (...) (...) (...).

W dniu 6 października 2012 roku powódka wystawiła (...) spółce akcyjnej w B. fakturę VAT nr (...) na kwotę 172.623,99 zł tytułem dostawy i montażu drzwi zgodnie z umową nr (...). Kwota ta została anulowana wystawioną przez powódkę fakturą korektą z dnia 6 czerwca 2013 roku nr (...) (...) (...) (...).

11 września 2012 roku, w związku z zaprzestaniem prac przez (...) S.A. sporządzono protokół inwentaryzacyjny do umowy (...) stwierdzając, że na III piętrze zamontowano 23 szt. drzwi HD1 wraz z ościeżnicami (klamkami, elektrozaczepami), 21 skrzydeł HD2, na II piętrze 2 sztuki drzwi HD1 i 21 szt. skrzydeł HD 2, na parterze łącznie 3 sztuki ościeżnic drzwi suwanych i wahadłowych oraz 4 szt. ościeżnic kątowych. Powódka oraz M. S. z (...) S.A. podpisali wykaz towarów pozostawionych na budowie i niezamontowanych do 11 sierpnia 2012 roku, obejmujący m.in. kilkadziesiąt skrzydeł drzwiowych, 5 sztuk ościeżnic oraz akcesoria drzwiowe (klamki, wkładki, elektrozaczepy).

W piśmie z 25 października 2012 roku pozwana ad. 2 poinformowała powódkę, że prace zafakturowane w sierpniu i październiku nie zostały przez zamawiającego odebrane i z tego względu odmówili zapłaty kwoty objętej „wezwaniem do zapłaty”. Jednocześnie w piśmie tym stwierdzono, że cały czas prowadzona jest inwentaryzacja budowy, podczas której weryfikowana jest między innymi jakość wykonanych prac, inwentaryzowana jest też rozliczeń generalnego wykonawcy ( (...) S.A.) z podwykonawcami. Zadeklarowała, że po zakończeniu wymienionych prac każde z roszczeń podwykonawców będzie indywidualnie rozpatrywane.

(...) S.A. zwróciła się do pozwanej ad. 2 z pismem z dna 8 listopada 2012, w którym między innymi ubiegała się o odbiór wykonanych robót i dostaw do dnia odstąpienia od umowy, oraz poruszyła temat rozliczenia się z wykonawcą/podwykonawcami za materiały niewbudowane, zamówione lub wytworzone do dnia odstąpienia od umowy. W odpowiedzi na to pismo z dnia 5 grudnia 2012 roku pozwana ad. 2 wezwała (...) S.A. do usunięcia wszystkich materiałów pozostawionych na terenie budowy lub do realizacji wydawania materiałów podwykonawcą, po przedstawieniu harmonogramu powyższego z terminami przekazywania materiałów. Zwróciła się o pilne podjęcie działań w tym kierunku z uwagi na pogarszające się warunki atmosferyczne oraz niewłaściwe zabezpieczenie materiałów. Powołała się też na swoje wcześniejsze wezwanie do usunięcia materiałów.

Dowody: - faktura VAT nr (...) z 31 sierpnia 2012 roku (k. 318),

- faktura VAT nr (...) z 6 października 2012 roku (k. 319-320),

- faktura korekta nr (...) (...) (...) (...) z 6 czerwca 2013 roku (k. 321),

- faktura korekta nr (...) (...) (...) (...) z 6 czerwca 2013 roku (k. 322-325),

- protokół inwentaryzacyjny z 11 września 2012 roku (k. 326-327),

- zestawienie pozostawionych towarów (k. 328),

- pismo pozwanej ad. 2 do powódki z 25 października 2012 roku (k. 331),

- korespondencja pomiędzy pozwaną ad. 2 a (...) S.A. (k. 332-337),

- zeznania świadka P. M. z 10 lutego 2015r. (k. 805-808),

- zeznania świadka D. K. (k. 863-864, 868),

- zeznania świadka M. S. (k. 900-901).

E-mailem z dnia 10 grudnia 2012 roku, w odpowiedzi na e-mail inspektora nadzoru robót budowlanych, zatrudnionego przez pozwaną ad. 2, Z. K. (1) z 29 listopada 2012 roku o konieczności ogłoszenia przetargu na dostawę i montaż stolarki, wiceprezes zarządu powódki T. W. przesłał Z. K. (1) ofertę na stolarkę drzwiową zamontowaną już przez powódkę na inwestycji Budowa Centrum (...) A.-Z. dotychczas realizowanej przez wykonawcę (...) spółkę akcyjną w B.. Zwrócił się o informację o dalszych pojętych działaniach wskazując, że cała stolarka znajduje się na prowadzonej budowie.

Oferta ta – „zestawienie drzwi wewnętrznych drewnianych Hotel (...)” obejmowała 140 sztuk drzwi wraz z montażem o łącznej wartości 253.387,27 zł.

Dowody: - e-mail T. W. do Z. K. (2) z 10.12.2012r. (k. 45),

- e-mail Z. K. (1) do T. W. z 29.11.2012r. (k. 66-67),

- zestawienie drzwi wewnętrznych drewnianych wraz z zestawieniem cen

ofertowych (k. 46),

- oferta wykonania drzwi stalowych w pomieszczeniach piwnicy basenu

(k. 48-53),

Powódka i pozwana ad. 1 były powiadamiane przez pozwaną ad. 2, w tym jej ówczesnego prezesa zarządu B. S., że do rozliczenia świadczenia polegającego na dostawie stolarki na miejsce inwestycji niezbędne jest przeprowadzenie postępowania przetargowego, a co za tym idzie przystąpienie do niego powódki i pozwanej ad. 1. Pozwana ad. 2 ogłosiła przetarg na dostawę i montaż stolarki wewnętrznej drzwiowej wraz z ościeżnicami w budynku (...), Hotelu (...)-Sportowej na terenie Centrum (...) w W. określając wartość zamówienia na 516.200 zł, termin otwarcia ofert – 13 lutego 2013 roku.

Spośród dwóch ofert – powódki oraz pozwanej ad. 1 wybrano ofertę pozwanej ad.1 wskazującej wynagrodzenia w wysokości 995.257,75 zł brutto, to jest ofertę o najniższej cenie. Ogłoszony przetarg obejmował cały zakres dotychczas niezamontowanej stolarki, a więc zarówno drzwi stalowe, jak i drewniane, tak te zamontowane, jak i przewidziane do dostarczenia. Składając oferty powódka i pozwana ad. 1 wymieniały jako swojego podwykonawcę drugiego oferenta. Pozwana ad. 2 wskazywała, że jedynie dokończenie prac przy montażu stolarki drzwiowej umożliwi zapłatę za tą dostawę.

Oferta pozwanej ad. 1 w pkt 12 wskazywała na zamiar powierzenia powódce jako podwykonawcy zadania 1 wg przedmiaru pkt 1.1.1 i 1.1.2.

Na podstawie umowy nr (...) zawartej 22 marca 2013 roku pozwana ad. 1 zobowiązała się wobec pozwanej ad. 2 do dostawy i montażu stolarki wewnętrznej drzwiowej wraz z ościeżnicami w budynku krytej pływalni, hotelu turystycznego i hali widowiskowo-sportowej na terenie Centrum (...) w W. – w terminie do 31 marca 2013 roku, za wynagrodzeniem ryczałtowym w kwocie 809.152,64 zł netto. W § 8 ust. 1 umowy pozwana ad. 1 zobowiązała się wykonać przedmiot umowy własnymi siłami, przynajmniej w zakresie określonym w oświadczeniu złożonym pozwanej ad. 2 w formularzu ofertowym wskazując, że „następujące części niniejszego zamówienia zamierzamy powierzyć podwykonawcom: S. - Zadanie 1 (wg przedmiaru pkt 1.1.1 i 1.1.2). W § 8 ust. 3 strony potwierdziły, że „z uwagi na przedmiot umowy – dostawy, nie zachodzi odpowiedzialność solidarna zamawiającego w stosunku do podwykonawców. W przypadku zawarcia przez wykonawcę umowy z podwykonawcą, wykonawca zobowiązany jest do zapisania w umowie, że nie zachodzi odpowiedzialność solidarna zamawiającego”.

W arkuszu wyceny przygotowanym przez pozwaną ad. 1 w oparciu o zestawienia stolarki (obmiar) na dostawę i montaż stolarki drzwiowej w pkt 1.1.1. wymieniono drzwi wewnętrzne stalowe laminowane (łącznie 136 sztuk) o wartości 257294,54 zł, dostawę i montaż drzwi z ościeżnicą wg specyfikacji i projektu o oznaczeniu (...), (...), (...), (...) o wartości 54033 zł oraz dostawę i montaż drzwi z ościeżnicą wg specyfikacji i projektu zlokalizowanych w krytej pływalni (18 sztuk) o wartości 21527,10 zł, tj. łącznie 332854,64 zł.

Dowody: - umowa nr (...) z 22 marca 2013 roku (k. 377-393),

- formularz oferty pozwanej ad. 1 (k. 394-396)

- arkusz wyceny (k. 414-417),

- obmiar stolarki drzwiowej (k. 436-439),

- zeznania świadka W. B. (k. 803-805, 808),

- przesłuchanie za powódkę T. W. (k. 951-954, 956),

25 marca 2013 roku powódka poinformowała pozwaną ad. 1 o pozostawieniu na inwestycji A.-Z. zamontowanych drzwiach stalowych, drzwiach i ościeżnicach HD oraz złożeniu na budowie kilkudziesięciu kompletów skrzydeł i drzwi stalowych oraz HD 1.

W dniu 4 kwietnia 2013 roku zawarto pomiędzy pozwaną ad. 1 a powódką - prowadzącą działalność gospodarczą w zakresie produkcji i zakładania stolarki budowlanej – umowę, na mocy której powódka przyjęła do wykonania dostawę i montaż drzwi drewnianych – zgodnie z załącznikiem nr 1 do umowy na obiekcie Centrum (...) w W.. Termin realizacji przedmiotu umowy ustalono na dzień 23 kwietnia 2013 roku, wynagrodzenie powódki na kwotę 316.963,91 zł netto jako kwotę ryczałtową i niezmienną (§ 3 ust.1). W § 3 ust. 3 umowy uzgodniono, że wynagrodzenie powódki płatne będzie przez pozwaną ad. 1 przelewem na podstawie faktury końcowej, na konto bankowe powódki wskazane na fakturze, w terminie 7 dni licząc od daty dokonania płatności przez pozwaną ad. 2 na rzecz pozwanej ad. 1. Pozwana ad. 1 zobowiązała się do odebrania przedmiotu umowy po jej należytym wykonaniu (§ 4 ust. 1). Powódka udzieliła 36. miesięcznej gwarancji jakości i rękojmi na wykonane roboty budowlane oraz montażowe oraz 24. miesięcznej gwarancji jakości na dostarczone i zamontowane elementy stolarki drzwiowej w ramach realizacji przedmiotu umowy (§ 6 umowy).

W załączniku nr 1 do umowy wymieniono 9 pozycji drzwi wewnętrznych drewnianych (łącznie 139 sztuk) oraz 7 pozycji (30 sztuk) drzwi stalowych, jak również drzwi zlokalizowane w piwnicy krytej pływalni (13 sztuk), o łącznej wartości 311269,41 zł.

Po przejęciu w dniu 13 kwietnia 2013 roku prac w zakresie stolarki drzwiowej drewnianej i stalowej przez powódkę, 15 kwietnia 2013 roku awaryjnie otworzono pomieszczenie, w którym powódka składowała towar wymieniony w inwentaryzacji z 24 października 2012 roku i stwierdzono brak ościeżnic stalowych (łącznie 5 sztuk), skrzydła i ościeżnicy HD 13, 3 szt. klamko-gałek, 32 sztuk klamek do HD2, wkładek PT, samozamykaczy (3 szt.), elektrozaczepów (33 szt.) oraz klamki do drzwi przeciwpożarowych.

Dowody: - pismo powódki z 25 marca 2014 roku (k. 358),

- umowa (...) z załącznikiem nr 1 (k. 29-35);

- pismo powódki z 15 kwietnia 2013 roku (k. 360-361).

Zarówno w 2012, jak i w 2013 roku montażem drzwi drewnianych dla powódki oraz montażem drzwi stalowych dla pozwanej ad. 1 zajmował się M. A. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą PPHU (...) w W..

Dziennik budowy dotyczący prowadzonej inwestycji nie zawiera wpisów dotyczących dostawy i montażu stolarki drzwiowej

Tytułem prac przy montażu drzwi na zlecenie powódki w czasie, gdy wykonawcą prac był (...) S.A. M. A. wystawił powódce w dniu 24 sierpnia 2012 roku fakturę VAT nr (...) na kwotę 6.765 zł. Należność tą powódka uiściła.

Tytułem prac przy montażu drzwi na zlecenie powódki w czasie, gdy wykonawcą prac była pozwana ad. 1 M. A. wystawił powódce w dniu 17 czerwca 2013 roku fakturę VAT nr (...) na kwotę 17.035,50 złotych. Należność tą powódka uiściła.

Dowody: - zeznania świadka P. P. (k. 798-803),

- częściowo zeznania świadka B. K. (k. 859-861, 868),

- umowa o współpracy gospodarczej pomiędzy powódką i M.

A. z 26 lipca 2012 roku (k. 1113-1116),

- dziennik budowy (k. 667-693),

- faktura VAT nr (...) z 24 sierpnia 2012r. (k. 1117) wraz z

potwierdzeniem realizacji przelewu (k. 1118),

- faktura VAT nr (...) z 17 czerwca 2013r. (k. 1119) wraz z

potwierdzeniem realizacji przelewu (k. 1120),

W dniu 6 czerwca 2013 roku powódka przekazała pozwanej ad. 1 m.in. zamki, zaślepki, zawiasy, wkładki, samozamykacze i gałko-klamki.

Dowód: - rozchód wewnętrzny nr (...) z 06 czerwca 2013 roku (k. 362-363).

Pismem z 14 czerwca 2013 roku pozwana ad. 1 zgłosiła pozwanej ad. 2 gotowość do odbioru robót montażowych drzwi stalowych i drewnianych załączając zgłoszenie do odbioru z 20 maja 2013 roku.

Pozwana ad. 2 odmówiła podpisania protokołu na wszystkie drzwi, w tym drewniane, wskazując, że pozwana ad. 1 montowała jedynie część drzwi.

Dowody: - pismo pozwanej ad. 1 z 14 czerwca 2013 roku (k. 130) wraz ze zgłoszeniem z 20 maja 2013 roku (k. 131),

- zeznania świadka P. P. (k. 798-803) wraz z zapisem audio-video

rozprawy z 10.02.2015r. (k. 808),

Pismem z dnia 24 kwietnia 2013 roku powódka zgłosiła do odbioru prace „zawarte w umowie dotyczące zadania na obiekcie Centrum (...) w W.. W korespondencji elektronicznej z dnia 15 maja 2013 roku pracownik powódki A. S. przypomniał o wymienionym wyżej zgłoszeniu i zwrócił się do pozwanej ad. 1 o uzgodnienie daty odbioru jakościowego.

W dniu 23 maja 2013 roku sporządzono „protokół wykonanego zlecenia”, podpisany przez P. P. z ramienia pozwanej ad. 1 oraz M. K. z ramienia powódki. W protokole tym potwierdzono wykonanie przez powódkę: „montaż drzwi – zdanie nr 1 wg specyfikacji przetargowej (drzwi drewniane i stalowe-hotel, drzwi stalowe – B. poziom -1 wykonano w całości brak widocznych uszkodzeń”. W uwagach wskazano na konieczność ostatecznej regulacji, uzupełnienia braków uszczelek, okuć – przed odbiorem końcowym.

Dowody: - zgłoszenie prac do odbioru (k. 95),

- korespondencja elektroniczna z dnia 15 maja 2013 (k. 96),

- protokół wykonanego zlecenia z 23.05.2013r. (k. 98).

W dniu 6 czerwca 2013 roku powódka wystawiła pozwanej ad. 1 fakturę VAT nr (...) na kwotę 359865,61 zł brutto (316963,91 zł netto) tytułem dostawy i montażu drzwi, wskazując termin płatności na dzień 13 czerwca 2013 roku.

Wysokość kwoty objętej ww. fakturą wynikała ze sporządzonego do tej faktury dokumentu „rozchód wewnętrzny nr (...)”, w którym wymieniono towar dostarczony dla pozwanej ad. 1, w tym 41 sztuk drzwi.

Dowody: - faktura VAT nr (...) wraz z dowodem nadania (k. 99, 101)

- rozchód wewnętrzny nr (...) (k. 103-107),

Pozwana ad. 1 w dniu 14 czerwca 2013 roku zgłosiła pozwanej ad. 2 do odbioru prace montażowe – drzwi stalowe, drewniane wraz z osprzętem.

Dowód: - zgłoszenie do odbioru z 14 czerwca 2013 roku (k. 258),

W dniu 20 czerwca 2013 roku (...) Bank (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. udzieliła pozwanej ad. 1, jako beneficjentowi gwarancji, do kwoty 11695,97 zł w okresie od 21 czerwca 2013 roku do 20 czerwca 2016 roku – terminowego usunięcia wad i usterek w związku z udzieloną pozwanej ad. 1 przez powódkę gwarancją jakości lub odpowiedzialnością z tytułu rękojmi za wady.

Dowód: - gwarancja bankowa wykonania umowy nr (...) z 20.06.2013r. k.

110);

Ostatecznym przedsądowym wezwaniem do zapłaty kwoty 392.920,45 zł z dnia 5 lipca 2013 roku powódka wezwała pozwaną ad. 2 do zapłaty na podstawie art. 647 ⁵ § 5 k.c. kwoty 392.920,45 zł w nieprzekraczalnym terminie do dnia 12 lipca 2013 roku.

Dowód: - ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z 5 lipca 2013 roku wraz z

dowodem nadania (k. 112-114),

Ostatecznym przedsądowym wezwaniem do zapłaty kwoty 389.865,61 zł z dnia 20 września 2013 roku powódka wezwała pozwaną ad.1 do zapłaty należności ujętych fakturą VAT nr (...) z dnia 6 czerwca 2013 roku wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 czerwca 2013 roku w nieprzekraczalnym terminie do dnia 24 września 2013 roku.

Dowód: - ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z 20.09.2013 roku wraz z dowodem nadania (k. 115-117),

Pozwana ad. 1 poinformowała pismem z 23 września 2013 roku powódkę, że dotychczas pozwana ad. 2 nie zapłaciła pozwanej ad. 1 za wykonany przez powódkę zakres robót i odmawia przystąpienia do tych robót, co jest warunkiem dokonania płatności na rzecz powódki, jak również o wezwaniu pozwanej ad. 2 do odbioru końcowego dostawy montażu stolarki drzwiowej drewnianej wraz z ościeżnicami w terminie do 11 września 2013 roku pod rygorem dokonania odbioru jednostronnego przez pozwaną ad. 1.

Pismem z 17 września 2013 roku pozwana ad. 2 poinformowała pozwaną ad. 1, że odbiór końcowy przedmiotu umowy nr (...) z dnia 22 marca 2013 roku obejmować może kompletny przedmiot umowy, a nie tylko stolarki drzwiowej drewnianej.

Dowody: - pismo pozwanej ad. 1 z 23 września 2013 roku (k. 120-121) wraz z wezwaniem skierowanym do pozwanej ad. 2 z dnia 9 września 2013 roku (k. 122),

- pismo pozwanej ad. 2 do pozwanej ad. 1 z dnia 17 września 2013 roku (k. 132),

W dniu 26 września 2013 roku pozwana ad. 1 dokonała odbioru jednostronnego tzw. drzwi drewnianych w budynku B. poziom -1 oraz Hotel (...) poziomy -1, 0, 1, 2, 3 stanowiących zakres robót powódki.

W dniu 30 września 2013 roku pozwana ad. 1 wystawiła pozwanej ad. 2 fakturę VAT nr (...) tytułem dostawy i montażu drzwi drewnianych w hotelu oraz drzwi stalowych na poziomie -1 basenu w obiekcie A. Z. zgodnie z umową nr (...) na kwotę 409411,21 zł, określają termin płatności na 30 października 2013 roku.

Pozwana ad. 1 w dniu 8 stycznia 2014 roku wezwała do zapłaty pozwaną ad. 2 wskazując m.in., że prace określone w umowie nr (...) obejmujące dostawę i montaż drzwi drewnianych w budynku B. poziom -1 oraz Hotel (...) poziomy -1, 0, 1, 2, 3 zostały zrealizowane przez pozwaną ad. 1 za pomocą powódki.

Dowód: - protokół odbioru jednostronny z 26.09.2013r. (k. 134),

- faktura VAT nr (...) z 30 września 2013 roku (k. 133),

- ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty z 8 stycznia 2014 roku (k. 135- 139),

Decyzją z dnia 21 czerwca 2013 roku udzielono pozwanej ad. 2 pozwolenia na użytkowanie części inwestycji obejmującej budynek krytej pływalni, budynek hali widowiskowo-sportowej, budynek techniczny wraz z zagospodarowaniem terenu, a decyzją z dnia 6 września 2013 roku udzielono pozwolenia na użytkowanie hotelu turystycznego.

Dowód: - pismo Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego dla Miasta W. z 01.10.2013r. (k. 143),

Protokołem odbioru końcowego z 17 września 2013 roku komisja pozwanej ad. 2 przy udziale przedstawiciela pozwanej ad. 1 stwierdzono wykonanie przedmiotu zamówienia zgodnie z umową i zaopatrzenie przez wykonawcę w dokumenty wymagane do dokonania odbioru. Podczas przeglądu wykonanych robót ujawniono wady wykazane w załączniku nr 1 do protokołu, które pozwana ad. 1 miała usunąć do 14 października 2013 roku.

Protokołem usunięcia wad z 16 grudnia 2013 roku potwierdzono częściowe usunięcie wad opisanych w protokole odbioru końcowego oraz obniżenie wynagrodzenia wykonawcy o kwotę 9900 zł netto z powodu nie usunięcia wszystkich wad.

Dowody: - protokół odbioru końcowego z 17 września 2013 roku wraz z załącznikiem

(k. 248-257),

- protokół usunięcia wad z 6 grudnia 2013 roku wraz z załącznikiem (k. 259-

266),
Wyrokiem Sądu Okręgowego w Legnicy VI Wydziału Gospodarczego z dnia 3 lutego 2015 roku w sprawie z powództwa pozwanej ad. 1 przeciwko pozwanej ad. 2 o zapłatę kwoty 570.627,43 zł wraz z odsetkami, powództwo umorzono co do kwoty 74.712,78 zł, oddalono powództwo w pozostały zakresie. Apelacja pozwanej ad. 1 od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 4 września 2015 roku.

Dowody: - wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy z 3 lutego 2015 r. (k. 931-940),

- wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 4 września 2015 r. (k. 941-946),

Ocena dowodów.

W niniejszej sprawie przeprowadzono rozległe postępowanie dowodowe, obejmujące dowody pisemne, w tym dokumenty oraz dowody ze źródeł osobowych. Dokumenty były wystarczającymi dowodami na okoliczność treści zawartych umów, przy czym co do umowy pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1 zarysowała się wątpliwość polegająca na tym, że w treści § 1 tej umowy stwierdzono, że pozwana ad. 1 zleca powódce dostawę i montaż drzwi drewnianych zgodnie z załącznikiem nr 1 do umowy (k. 29), natomiast w treści tego załącznika mowa jest również o drzwiach stalowych, a nadto o drzwiach, które zostały „zlokalizowane w piwnicy krytej pływalni” (k. 35). Powyższe wskazuje na sprzeczność pomiędzy treścią przedmiotu zamówienia wskazanego w powołanej umowie, a jego wyszczególnieniem w załączniku do umowy, gdzie wskazano typ drzwi niewymienionych w umowie, a nadto wskazano drzwi, których nie mógł dotyczyć obowiązek ich dostarczenia, skoro znajdowały się już one na terenie inwestycji. Powyższa sprzeczność koresponduje też z tym, że w pozwie powódka domagała się zapłaty z tytułu umowy, której przedmiot określiła jako dostawa i montaż drzwi drewnianych (k. 8), natomiast jako dokument wskazujący kwotę dochodzoną pozwem wskazała fakturę VAT, w której treści określono przedmiot świadczenia jako dostawa i montaż drzwi, przy czym w powołanym przez powódkę protokole wykonanego zlecenia z dnia 23 maja 2013 roku wskazano na montaż drzwi drewnianych i stalowych (k. 98-99). Będzie jeszcze o tym mowa niżej.

Dokumenty objęte materiałem dowodowym sprawy służyły też ustaleniu treści innych umów, niż powołana w pozwie jako podstawa zobowiązania, którego spełnienia domagała się powódka, w szczególności umowy pomiędzy powódką a generalnym wykonawcą tej samej inwestycji zanim powódka zawarła umowę z pozwaną ad 1, umowy pomiędzy pozwanymi, treści załączników i aneksów. Miały też znaczenie co do ustalenia wiedzy pozwanej ad. 2 o podwykonawstwie powódki w stosunku do pozwanej ad. 1 – zwłaszcza treści ofert, w których pozwana ad. 1 wskazywała na zamiar powierzenia powódce części robót w razie wygrania przetargu.

Odrębną grupę dokumentów stanowią notatki i zestawienia wskazujące na ilość stolarki znajdującej się na budowie w chwili nawiązywania umowy pomiędzy powódką a pozwaną ad 1. Trzeba jednak zauważyć, że dokumenty te wcale nie wskazują na zakres prac powierzonych i wykonanych przez powódkę na podstawie umowy zawartej z pozwaną ad. 1, w szczególności mając na uwadze jej przedmiot określony w § 1 umowy, zwłaszcza w kontekście tego, że częściowo są dokumentami wewnętrznymi powódki, bez jakiejkolwiek weryfikacji drugiej strony umowy (np. k. 103-109), a nadto nie wskazują na rozgraniczenie pomiędzy świadczeniem od początku do końca podlegającymi wykonaniu na podstawie powołanej umowy, od świadczenia dostawy stolarki na podstawie umowy powódki z (...) S.A., a wiec poprzednim generalnych wykonawcą inwestycji, z którym powódka również, we wcześniejszym okresie, zawarła umowę podwykonawczą. Trzeba także zauważyć, że istotną okolicznością wynikającą z omawianego materiału jest czas trwania umowy pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1, co rzuca światło na temat rzeczywistych rozmiarów świadczenia powódki na podstawie tej umowy. Będzie jeszcze o tym mowa niżej.

Także protokół odbioru pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1, na który zwrócono już wyżej uwagę w kontekście wiarygodności i mocy dowodowej dowodów na okoliczność treści umowy pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1 oraz związana z nim faktura, nie pozwalają na identyfikację świadczenia powódki na podstawie umowy z pozwaną ad. 1, ani co do zakresu, ani co do wysokości. Ponownie trzeba z naciskiem podkreślić, że inaczej świadczenie powódki zostało wskazane w treści powołanej umowy, a inaczej w wymienionych dokumentach. Nadto powódka niezmiennie, choć dopiero w kolejnym, już po otrzymaniu odpowiedzi na pozew, podnosiła, że dochodzone roszczenie obejmuje także dostawę stolarki dokonaną w czasie trwania umowy pomiędzy powódką a (...) S.A.

Oceniając dowody z dokumentów trzeba zauważyć, że strony nie kwestionowały ich treści, natomiast problemem jest, czy stanowią one wystarczający materiał pozwalający na rozgraniczenie świadczenia powódki, które znajduje swoją podstawę w umowie pomiędzy powódką a pozwaną ad.1. od świadczenia, które zostało dokonane na podstawie umowy pomiędzy powódką a (...) S.A. W świetle stanowiska powódki, w którym wskazała ona też żądanie kwalifikowane jako zwrot bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej ad. 2, może to mieć – abstrahując od trafności takiej kwalifikacji prawnej – drugorzędne znaczenie, natomiast ma podstawowe znaczenie przy badaniu roszczenia z tytułu odpowiedzialności kontraktowej w stosunku do pozwanej ad. 1 (a w konsekwencji także wobec pozwanej ad. 2), opierającego się na podstawie umowy zawartej pomiędzy tymi stronami.

Jak już była mowa, rozgraniczenie takie, na podstawie przedstawionych dowodów, nie jest możliwe. Nie pozwala też na nie pozostały materiał dowodowy, w którym nawet dokumenty, które ze swej istoty służą dokumentowaniu procesów inwestycyjnych, jak na przykład dziennik budowy, nie zawierają wzmianek dotyczących robót powódki na rzecz pozwanej ad. 1 na podstawie zawartej pomiędzy nimi umowy. Także dokumenty kosztorysowe, ofertowe, inwentaryzacyjne, nie nawiązują do umowy pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1, niekiedy są przy tym jednostronnymi opracowaniami, bez odniesienia ich do treści jakichkolwiek umów w postaci kwalifikowania ich jako integralnych załączników.

Nie może też służyć identyfikacji świadczenia powódki materiał dowodowy ze źródeł osobowych. Niewątpliwie wskazuje on na uczestnictwo powódki w procesach decyzyjnych na temat dalszego postępowania inwestora w związku z odstąpieniem od realizacji inwestycji przez poprzedniego generalnego wykonawcę, co też wynika z korespondencji elektronicznej pomiędzy upoważnionymi pracownikami powódki i pozwanej ad. 1 z pozwaną ad. 2, natomiast nie może być miarodajny do ustalenia wielkości i wartości świadczenia powódki, zwłaszcza na podstawie umowy z pozwaną ad. 1. Trzeba przy tym zauważyć, że część świadków, którzy przedstawili subiektywne relacje na temat aktywności powódki, nie potrafiła rozgraniczyć jej zaangażowania w czasie, gdy była ona podwykonawcą PB-U B., od szczegółów świadczenia w czasie trwania jej umowy z pozwaną ad. 1. Nierzadko świadkowie ci nie mieli bezpośredniej styczności z procesem inwestycyjnym a swoje informacje czerpali od innych (np. A. S., P. M.). Trzeba jednocześnie zauważyć, że procesy inwestycyjne o tak dużym rozmiarze, o jakim mowa w niniejszej sprawie, zakładają pisemność ich dokumentowania, toteż moc dowodowa dowodów ze źródeł osobowych musi być ograniczona – nie sposób na przykład takimi dowodami wykazać istnienia uzgodnień w sprawie przedmiotu, wielkości, zakresu i terminu robót, gdy w ramach inwestycji kwestie te były rozwiązywane w drodze pisemnego poświadczenia, czy pisemnej korespondencji.

Rzecz jasna ocena ta byłoby w pewnym stopniu odmienna, gdyby uznać, że powódce należy się zwrot bezpodstawnego wzbogacenia od pozwanej ad. 2. Ocena prawna w zakresie tej kwalifikacji zostanie przedstawiona niżej, tutaj jedynie należy zauważyć, że materiał dowodowy nie pozwala stwierdzić, na ile pozwana ad. 2 wzbogaciła się wobec powódki, skoro powódka była w zakresie swojej aktywności w ramach przedmiotowej inwestycji związana umowami z innymi podmiotami, niż inwestor.

Osobnym problemem jest ocena w zakresie wniosku powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Badając kwestię dopuszczalności i potrzeby przeprowadzenia tego dowodu należało uznać, że nie zachodzi istotność ustaleń wynikająca z art. 227 k.p.c., a nadto przedmiot wniosku jak i materiał, który miałby być poddany ocenie, bądź to nie wymagają takiej oceny w aspekcie treści wniosku, a więc tezy dowodowej i zakładanego przez powódkę sposobu działania biegłego, bądź też materiał ten nie jest wystarczający dla poczynienia ustaleń oczekiwanych przez powódkę od biegłego.

W pozwie dowód taki w ogóle nie było wnioskowany, natomiast po raz pierwszy powódka zgłosiła go w piśmie przygotowawczym z dnia 20 czerwca 2014 roku, przy czym dowód ten ukierunkowała na ustalenie wartości świadczenia powódki na rzecz pozwanej ad. 2, stanowiącej wartość wzbogacenia tej pozwanej kosztem powódki. Takie ukierunkowanie wniosku dowodowego determinuje konieczność oceny, czy w ogóle wchodzi w grę ustalanie bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej ad. 2 wobec powódki.

Ponieważ powódka była związana umowami z różnymi wykonawcami, w zakresie świadczenia, którego wartość stanowi podstawę ustalenia wysokości żądania pozwu, to niezbędne było także rozstrzygnięcie, czy można mówić o wyłączeniu zobowiązania kontrahentów powódki wobec niej, bowiem istnienie zobowiązania po stronie kontrahentów powódki wyłączałoby jej zubożenie kosztem pozwanej ad. 2.

Jak już była mowa, materiał dowodowy nie pozwala na ustalenie nie tylko treści świadczenia powódki wobec swoich kontrahentów, na podstawie przedstawionych i powołanych przez powódkę dowodów, ale i faktu rozliczenia tych świadczeń ustaleniami pozwalającymi na ich rozgraniczenie. Nie ma też danych wskazujących na nieistnienie co do zasady zobowiązania kontrahentów powódki w stosunku do niej na podstawie zawartych umów. Co prawda powódka przedstawiła dowody, które miały służyć wykazaniu, że nie otrzymała od (...) S.A. żadnego wynagrodzenia, jednakże dowody te obejmują faktury-korekty dotyczące jej własnych faktur, sporządzone samodzielnie przez powódkę, co nie może stanowić wykazania, że (...) S.A. nie ma żadnego zobowiązania wobec powódki.

Niezależnie od powyższego, o ile wyliczenie wartości bezpodstawnego miałoby polegać na uwzględnieniu wartości poszczególnych elementów wynikających z materiału dowodowego przedstawionego przez powódkę, to ocena ta nie wymaga wiadomości specjalnych, a więc wniosek dowodowy, który miałby być odnoszony do materiału powołanego przez powódkę, nie wymagałby innych czynności, niż przeprowadzenie operacji matematycznej, niestanowiącej zasięgnięcia wiedzy specjalistycznej. Z drugiej strony, zestawienia materiałów bez danych dotyczących ich cen, nie mogą stanowić poddającego się ocenie dowodu na okoliczność wartości wzbogacenia pozwanej ad. 2. Zwrócić należy uwagę, że nie sposób na podstawie zebranego materiału dowodowego rozgraniczyć świadczenia powódki, ani co do rozróżnienia wykonawstwa na rzecz (...) S.A. od wykonawstwa na rzecz pozwanej ad. 1, ani od tego, co wykonała pozwana ad. 1.

Należy też zauważyć, że pomiędzy pozwanymi toczył się odrębny proces, w którym pozwana ad 1 dochodziła od pozwanej wynagrodzenia za dostawę i montaż stolarki wewnętrznej drzwiowej w ramach inwestycji, o którą chodzi również w niniejszej sprawie, i w zakresie 87% sprawę tą prawomocnie przegrała.

Ocena prawna.

Powódka odnosiła swoje roszczenie wobec pozwanej ad. 1 do umowy z dnia 4 kwietnia 2013. Treść tej umowy nie zawiera jej kwalifikacji przy użyciu nazwy umowy, bądź określenia kontrahenta w odniesieniu do jego świadczenia, natomiast podanie, że chodzi w niej o zamawiającego i wykonawcę wskazuje, że strony te zawarły umowę rezultatu. Jak już była mowa, trudno jest oceniać świadczenie powódki co do jego rozmiaru, wobec tego, że miało ono miejsce przy kontynuacji aktywności powódki przy tej samej inwestycji, jednak istniejącej na podstawie wcześniejszej umowy z innym podmiotem. Nadto nie ma w niniejszej sprawie bliższych danych na temat rozmiaru inwestycji. Mając jednak na uwadze, że chodziło o obiekt sportowy w postaci pływalni, w połączeniu z hotelem, a więc o dużym rozmiarze, to w odniesieniu do świadczenie powódki można przyjąć, że powódkę łączyła z pozwaną ad.1 umowa o dzieło. Wskazuje też na to krótkotrwałość realizacji tej umowy, co przejawia się tym, że już 24 kwietnia 2013 roku powódka zgłosiła wykonania umowy, do której przystąpiła w dniu 13 kwietnia 2013 roku (k. 95-96). Tym samym podstawę prawną roszczenia powódki wobec pozwanej ad. 1 należy odnosić do treści art. 627 k.c.

Wobec wskazanej kwalifikacji umowy pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1 istnieje problem co do stosowania wobec pozwanej ad. 2 zasad odpowiedzialności w zakresie wynagrodzenia powódki wynikającego z powołanej umowy, na podstawie przepisu art. 647 ¹ § 5 k.c. (w brzmieniu regulacji dotyczącej art. 647 ¹ k.c. obowiązującym przed 1 czerwca 2017 roku). W kwestii tej wyrażono w nauce odmienne zapatrywania, natomiast mając na uwadze, że odwołanie się w art. 647 ¹ § 2 k.c. do świadczenia w postaci robót budowlanych wskazuje na wymaganie, aby rezultat świadczenia podwykonawcy stał się składnikiem obiektu stanowiącego przedmiot świadczenia wykonawcy w ramach umowy o roboty budowlane (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2008 roku, I CSK 106/08, OSNC-ZD 2009, nr 3, poz. 64), należy opowiedzieć się za stosowaniem powołanej regulacji także do wynagrodzenia z umowy pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1, jako wynagrodzenia na podstawie umowy o dzieło.

Trzeba także zauważyć, że spełniony został warunek tej odpowiedzialności wynikający z powołanego przepisu, a mianowicie wyrażenia zgody przez pozwaną ad. 2 jako inwestora. Zgoda ta polegała w niniejszej sprawie na tym, że powódka została zgłoszona jako podwykonawca pozwanej ad. 1 w ofercie tej pozwanej przedstawionej pozwanemu inwestorowi w toku ogłoszonego przez niego postępowania przetargowego (k. 396). Tym samym podwykonawstwo powódki było pozwanej ad. 2 wiadome zanim w ogóle pozwana ad 1 przystąpiła do pracy po jej wyborze dokonanym przez pozwanego inwestora. Co więcej, akceptacja oferty pozwanej ad. 1 powinna być traktowana całościowo, a więc również co do powierzenia przez tą pozwaną określonej części prac powódce (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2008 roku, III CZP 6/08, OSNC 2008, nr 11, poz. 121). Rzeczą pozwanej ad. 2 było zatem zapoznanie się z umową podwykonawczą pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1 i ewentualne odniesienie się do jej warunków, a tylko od inicjatywy pozwanej ad 2 to zależało. Trzeba też zauważyć, że bez znaczenia jest wyłączenie umowne pomiędzy pozwanymi ewentualnej odpowiedzialności pozwanego inwestora na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c., albowiem zgodnie z art. 647 ¹ § 6 k.c. postanowienia umowne sprzeczne z pozostałymi przepisami omawianej regulacji są nieważne.

O istnieniu odpowiedzialności solidarnej pozwanego inwestora w stosunku do powódki w niniejszej sprawie można byłoby jednak mówić tylko w sytuacji, gdyby powódce służyło roszczenie w stosunku do pozwanej ad. 1. Istnienie takiego roszczenia, wbrew stanowisku pozwanej ad. 1, nie zależało od tego, czy pozwana ta otrzymała wynagrodzenie od inwestora, bowiem wprowadzenie takiego warunku w umowie pomiędzy powódką a pozwaną ad. 1 jest sprzeczne z istotą umowy regulowanej w art. 627 i następnych k.c., a tym samym nieważne (art. 58 § 1 k.c.).

Wykazanie jednak roszczenia powódki wymagało przedstawienia dowodów na dokonania ściśle wyodrębnionego świadczenia powódki, wyraźnie odnoszącego się do zakresu przedmiotowego umowy z dnia 4 kwietnia 2013 roku. Jak już była mowa, powódka temu nie sprostała. W toku procesu ostatecznie sprecyzowała przedmiot żądania pozwu jako roszczenie, które obejmuje świadczenie polegające nie tylko na dostawie i montażu stolarki drzwiowej drewnianej – czego dotyczyło zamówienie z powołanej umowy, ale też na dostawie i montażu stolarki drzwiowej stalowej, a nadto obejmuje należność za stolarkę pozostawioną przez powódkę w czasie obowiązywania umowy pomiędzy nią a (...) S.A. Tym samym powódka wskazała świadczenie ewidentnie wykraczające ponad zakres wynikający z umowy, na którą się powołała, a przy tym nie przedstawiła materiału dowodowego, który pozwalałby na wyodrębnienie tego jej świadczenia, które można byłoby do tej umowy odnosić, a więc nie wykazała w sposób precyzyjny swojego świadczenia co do jego wielkości (dokładnego określenia przedmiotu, ani wartości). Zgodnie z art. 322 k.p.c. sąd może w sytuacjach wskazanych w tym przepisie zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, jednakże sprawa o roszczenie powódki z tytułu odpowiedzialności kontraktowej nie należy do spraw wymienionych w powołanej regulacji.

Pozostając przy kwestii wielkości świadczenia umownego powódki na podstawie umowy z pozwaną ad 1 zawartej dnia 4 kwietnia 2013 roku trzeba zauważyć, że wykonanie, na które powołuje się powódka, raczej odnosi się do jej świadczenia na podstawie umowy z (...) S.A., niż rzeczywistego wykonania zamówienia pozwanej ad. 1, albowiem powódka przystąpiła do wykonania umowy z pozwaną ad. 1 w dniu 13 kwietnia 2013 roku a już w dniu 24 kwietnia 2013 roku zgłosiła prace do odbioru. Również fakt, że powódka drogą korekty faktur wycofała żądania zapłaty za roboty wykonana na podstawie zamówienia (...) S.A. w zakresie kwoty zbliżonej do żądania w niniejszej sprawie wskazuje na możliwe istnienie roszczenia powódki w stosunku raczej do tego podmiotu, niż do pozwanych w niniejszej sprawie (powyższe oczywiście nie może być uznane za wiążące w stosunku do wymienionego podmiotu, niebędącego stroną niniejszego postępowania, wobec braku szczegółowego badania w tym zakresie w niniejszej sprawie).

Zwraca uwagę, że dowody przedstawione przez powódkę nie wskazują na przebieg prac w podanym wyżej okresie, nie ma też dokumentacji, która wskazywałaby na jakiekolwiek dane w tym przedmiocie, nadto sama powódka wskazuje jednoosobowego podwykonawcę wszystkich prac, którego szczegółów pracy jednak nie przytoczyła. Jeżeli do tego doda się fakt, że w podanym okresie miały miejsce 2 dni ustawowo wolne od pracy (niedziele) i 2 dni, w których aktywność wykonawcy co najmniej mogła być mniejsza, niż w dni robocze (2 soboty), to rozmiar świadczenia powódki, który został określony w pozwie na kwotę 389.865, 61 złotych brutto, może jedynie w niewielkim stopniu zawierać w sobie wynik aktywności w podanym wyżej okresie.

Jak już była mowa, niewykazanie roszczenia o wynagrodzenie umowne w stosunku do pozwanej ad 1, czyni bezpodstawnym żądanie przyjęcia odpowiedzialności solidarnej co do żądanego wynagrodzenia od inwestora, na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c.

W sprawie żądania w stosunku do pozwanej ad. 2, jako beneficjenta świadczenia powódki, będącego inwestorem co do obiektu, którego dotyczyły jej pracy, i który – co niesporne – został wykonany i przekazany do użytkowania, z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, należy zacząć od tego, że w sprawie o wynagrodzenie za roboty budowlane sąd może zasądzić roszczenie na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu o ile zbieżny jest stan faktyczny obu tych roszczeń na tle konkretnego stanu faktycznego ustalonego w sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2010 roku, I CSK 64/10). Możliwość zasądzenia roszczenia dochodzonego jako wynagrodzenie umowne na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu uwarunkowana jest wskazaniem przez powoda jakie roboty wykonał, i jaka jest wartość wzbogacenia pozwanego.

Bezpodstawne wzbogacenie jest stanem prawnym o szczególnym charakterze, co polega na tym, że w jego wyniku bez podstawy prawnej powstaje nowa sytuacja, polegająca na wzroście wartości majątku po stronie podmiotu wzbogaconego, kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej lub osobistej osoby zubożonej. Zarówno zubożenie, jak i wzbogacenie wywołane są więc tą samą przyczyną. Co prawda nie jest wyłączone istnienie bezpodstawnego wzbogacenia nawet w sytuacji istnienia określonego stosunku prawnego, jednak jedynie w sytuacji, gdy nie stanowi ono jego prawidłowego, poprawnego następstwa, akceptowanego, oczekiwanego społecznie.

Powódka nie wykazała istnienia takich uwarunkowań. Co więcej, powódka nie będąc związana jakąkolwiek umową z pozwaną ad. 2, była związana umowami z pozwaną ad. 1, a wcześniej z (...) S.A., i to te podmioty były w stosunku do niej zamawiającymi, zatem o ile powódka wykonała zakres prac wynikających z umów z tymi podmiotami, oraz powyższe jest w stanie wykazać co do zasady i co do wysokości, to od tych podmiotów może uzyskać wynagrodzenie, a brak zapłaty byłby wzbogaceniem tych podmiotów, a nie pozwanej ad. 2. Powódka nie powołuje się na żadną sytuację, która wykracza poza stosunki umowne wskazane wyżej, a więc jakiekolwiek świadczenie, którego wykonanie nie mieści się w zakresie stosunków umownych zawartych przez powódkę, wiążących ją z innymi podmiotami, niż pozwana ad. 2.

Nie sposób też przyjąć, że pozwana ad. 2 jest wzbogacona wobec powódki w sytuacji gdy w niniejszej sprawie nie została ujawniona jakakolwiek sytuacja braku rozliczenia się pozwanej ad. 2 ze świadczeń stanowiących zamówione przez nią wykonawstwo w zakresie prowadzonej inwestycji. O ile można przyjąć, że powódka mogła zostać wprowadzona w błąd przez pozwaną ad. 2 co do perspektywy rozliczenia jej świadczenia wykonanego na podstawie umowy z (...) S.A., to sytuacja ta nie prowadziła do powstania po jej stronie roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia tej pozwanej w stosunku do powódki.

Mając na uwadze powyższe, należało oddalić powództwo w stosunku do obu pozwanych. Rozstrzygnięcie powyższe skutkuje obowiązkiem zwrotu przez powódkę pozwanym kosztów procesu (art. 98 § 1 k.p.c.). Szczegółowe wyliczenie w tym zakresie pozostawione zostało referendarzowi sądowemu (art. 108 § 1 k.p.c.).

Leon Miroszewski