Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 listopada 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. F.

przeciwko (...) S.A. w W.

o roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

z dnia 5 stycznia 2017 r., sygn. akt I C 3890/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) S.A. w W. na rzecz M. F. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 935/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31 sierpnia 2016 r. M. F. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 5.127,53 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych powiększonych o podatek VAT oraz kosztów opłaty skarbowej w wysokości 17 zł od złożonego pełnomocnictwa.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 5 stycznia 2017 r. Sąd Rejonowy 1. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5.053,70 zł (pięć tysięcy pięćdziesiąt trzy złote i siedemdziesiąt groszy) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 sierpnia 2016 roku do dnia zapłaty; 2. oddalił powództwo w pozostałej części; 3. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.674 zł (dwa tysiące sześćset siedemdziesiąt cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny: M. F., działający jako konsument, zawarł z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...). Jako datę rozpoczęcia ubezpieczenia wskazano 8 stycznia 2014 r. Umowa ubezpieczenia została potwierdzona polisą o nr (...), zaś oparta została na Ogólnych warunkach ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi (...) ze składką regularną o oznaczeniu OWU (...) (...). Wartość składki regularnej została ustalona na kwotę 10.000 zł rocznie. Wpłacone składki miały być przez (...) S.A. przeznaczane na zakup jednostek uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych. Powyższa umowa została zawarta na wniosek M. F. zawarty na formularzu (...) S.A. We wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia ubezpieczający oświadczył, że przed zawarciem umów doręczony został mu tekst ogólnych warunków ubezpieczenia, a także zapoznał się z jego treścią, w tym z tabelą opłat i limitów. Zgodnie z § 2 pkt 26 OWU, suma ubezpieczenia stanowiła kwotę równą wartości polisy, powiększoną o 5%, jednak nie większą niż o 1.500 zł, zaś wypłacana była w przypadku śmierci ubezpieczonego. Wartością polisy była natomiast wartość jednostek uczestnictwa zarejestrowanych na rachunku regularnym. Wartość wykupu stanowiła wartość, jaką (...) S.A. wypłacało w związki z rozwiązaniem umowy; składało się na nią wartość polisy o wartość dodatkowa pomniejszone o opłatę dystrybucyjną i opłatę za całkowity wykup wartości dodatkowej wskazane w tabeli opłat i limitów. Stosownie do § 6 ust. 1 OWU, umowa została zawarta na czas nieokreślony. Przedmiotem ubezpieczenia jest życie i zdrowie ubezpieczonego, zaś celem inwestycyjnym umowy jest długoterminowe inwestowanie przez ubezpieczającego środków pochodzących ze składek w fundusze (§ 3 OWU). Zgodnie z § 4 OWU, zakres ubezpieczenia obejmował śmierć ubezpieczonego, śmierć ubezpieczonego w wyniku nieszczęśliwego wypadku, wystąpienie ubezpieczonego choroby śmiertelnej - w okresie udzielania ochrony ubezpieczeniowej. Okres składkowy jest okresem rozpoczynającym się w dniu początku ochrony ubezpieczeniowej, w którym ubezpieczający zobowiązany jest do opłacania składek regularnych (§ 2 pkt 13 OWU). Z kolei okresem utrzymania umowy jest okres rozpoczynający się po zakończeniu skróconego okresu składkowego, w którym ubezpieczający ma prawo do opłacania wyłącznie składek dodatkowych (§ 2 pkt 14 OWU). Ubezpieczającemu przysługuje prawo do wypowiedzenia umowy w dowolnym czasie ze skutkiem natychmiastowym. W wypadku wypowiedzenia umowy (...) S.A. wypłaca wartość wykupu (§ 11 ust. 1 OWU). Umowa ulega rozwiązaniu w wypadku: śmierci ubezpieczonego, śmierci ubezpieczającego, wypowiedzenia umowy przez ubezpieczającego, nieopłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej w okresie składowym w terminie i na zasadach określonych w § 16, a także, gdy wartość polisy jest niewystarczająca na pokrycie opłat, o których mowa w § 25 (§ 11 ust. 2 OWU). W wypadku rozwiązania umowy z przyczyn określonych w ust. 2 pkt 3-5 § 11 OWU, (...) S.A. wypłaci ubezpieczającemu wartość wykupu ustaloną zgodnie z § 27 (§ 11 ust. 5 OWU). Ponadto, ubezpieczający ma prawo do całkowitego wykupu polisy w dowolnym czasie (§ 27 ust. 2 pkt 1 OWU). W wypadku całkowitego wykupu wartość polisy przed upływem zakończenia pełnego okresu zawieszenia opłacania składek regularnych, o którym mowa w § 21 ust. 3 OWU, (...) S.A. pobiera opłatę dystrybucyjną w wysokości wskazanej w Tabeli opłat dla roku polisy poprzedzającego rok polisy, w którym nastąpił początek zawieszenia (§ 27 ust. 8 OWU). Zgodnie z § 25 ust. 1 i 2 OWU (...) S.A. z tytułu umowy pobiera opłatę za ryzyko, opłatę administracyjną, opłatę operacyjną, opłatę dystrybucyjną, opłatę za całkowity i częściowy wykup wartości dodatkowej, opłaty za administrowanie grupą funduszy i zarządzenie funduszami. Z kolei wysokość ww. opłat została określona w Tabeli opłat. W myśl § 25 ust. 1 pkt 4 OWU, pozwany był uprawniony do pobrania opłaty dystrybucyjnej. Pobierana jest ona w wypadku całkowitego wykupu wartości polisy w okresie składkowym lub w okresie utrzymania umowy, w wysokości wskazanej w tabeli opłat, w skład której wchodzą koszty zawarcia umowy ubezpieczenia określone w § 26 OWU. W § 26 ust. 1 OWU wskazano, że zawarcie przedmiotowej umowy wiąże się z ponoszeniem przez ubezpieczającego w okresie składkowym i okresie utrzymania umowy kosztów związanych z zawarciem umowy, tj. kosztów wdrożenia produktu, marży pozwanego Towarzystwa (...) oraz kosztów akwizycji. Wszystkie te koszty uwzględnione są w wysokości opłaty dystrybucyjnej (§ 26 ust. 2 OWU). Rozliczenie kosztów, o których mowa powyżej trwa nie krócej niż do zakończenia okresu składkowego lub okresu utrzymania umowy. W celu rozliczenia tych kosztów w wypadku rozwiązania umowy w okresie składkowym lub okresie utrzymania umowy (...) S.A. pobierze opłatę dystrybucyjną (§ 26 ust. 3 OWU). Ponadto stosownie do § 27 ust. 6 OWU z tytułu całkowitego wykupu wartości polisy (...) S.A. pobiera opłatę dystrybucyjną określoną w Tabeli opłat i limitów jako procent składki pierwszorocznej uzależniony od roku polisy, w którym dokonywany jest wykup, z zastrzeżeniem ust. 7 i 8. Opłata, o której mowa w zdaniu poprzedzającym pobierana jest w przypadku całkowitego wykupu wartości polisy w okresie składkowym lub okresie utrzymania umowy i nie może być wyższa niż wartość polisy określona na dzień umorzenia jednostek uczestnictwa. Zgodnie z punktem 7 załącznika nr 1 do OWU (...) ( (...)_ (...) (...)) oraz treścią polisy rubryką Tabela Opłat i Limitów pkt. 7 opłata dystrybucyjna pobierana jest w wypadku całkowitego wykupu wartości polisy w okresie składkowym lub w okresie utrzymania umowy w sposób wskazany w poniższej tabeli:

W dniu 25 marca 2016 r. powód i pozwany zawarli aneks do umowy, w którym zdefiniowano „wartość umowy” jako „sumę składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego w okresie, przez jaki ubezpieczający zgodnie z umową zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego częściowego wykupu wartości polisy, przy założeniu ciągłego trwania umowy i regularnego opłacania składek w całym okresie ubezpieczenia. W przypadku, w którym ubezpieczający zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy przez okres dłuższy niż 10 lat, wartość umowy ograniczona była do sumy składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego przez okres pierwszych 10 lat trwania umowy. Przy ustalaniu wartości umowy pod uwagę brana była wysokość składki wskazana w polisie w momencie zawarcia umowy, tj. bez uwzględnienia ewentualnych zmian wysokości składek w przyszłości, np. z tytułu indeksacji.” (§ 1 ust. 1 aneksu). W § 1 ust. 2 aneksu zawarto następujący zapis: „Strony modyfikują uzgodnione w Umowie zasady obliczania wysokości opłaty za całkowity lub częściowy wykup wartości polisy w ten sposób, że opłata ta będzie wyliczana w dotychczasowy sposób z zastrzeżeniem, że jej wysokość nie będzie mogła przekroczyć 5% wartości umowy. W przypadku, w którym wysokość opłaty za całkowity lub częściowy wykup wartości polisy obliczona zgodnie z umową, byłaby wyższa niż 5% wartości umowy, opłata ulega obniżeniu do wysokości 5% wartości umowy.”. Suma wszystkich opłat pobranych za wykupy częściowe oraz wykup całkowity nie mogła przekroczyć wartości zdefiniowanej w ust. 2 (§ 1 ust. 4 aneksu). Ponadto opłata za całkowity lub częściowy wykup wartości polisy, obliczona w sposób przyjęty w niniejszym aneksie nie może być wyższa niż ta sama opłata obliczona na podstawie dotychczasowych postanowień umowy (§ 1 ust. 5 aneksu).W dniu 10 marca 2016 r. powód podpisał wniosek o całkowitą wypłatę wartości polisy. Powyższy dokument wpłynął do pozwanego w dniu 18 marca 2016 r. W związku z powyższym, w dniu 4 kwietnia 2016 r., pozwana spółka dokonała całkowitej wypłaty wartości wykupu na rzecz powoda. Ww. wartość umorzonych jednostek uczestnictwa - wartość polisy z umowy głównej wynosiła kwotę 19.298,85 zł. Z umorzonych środków (...) S.A. pobrało od powoda opłatę za wykup w kwocie 5.000 zł, co stanowiło 25,90 % wartości zgromadzonych środków pieniężnych na dzień rozwiązania umowy.

Pismem z dnia 21 czerwca 2016 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty na jego rzecz kwoty 5.000 zł w terminie 7 dni od doręczenia wezwania. Powyższe wezwanie zostało doręczone pozwanemu w dniu 24 czerwca 2016 r.

Sąd Rejonowy zważył, że Powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemalże w całości. Wskazał, że spór stron zogniskował się wokół kwalifikacji postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia uprawniających stronę pozwaną do naliczania opłaty za wykup polisy w związku z wygaśnięciem stosunku ubezpieczenia łączącego strony – jako klauzul niedozwolonych. W ocenie Sądu, chybione było stanowisko pozwanego, jakoby pobrana opłata za wykup była należna, jako zgodna z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr (...) (...) z dnia 23 grudnia 2015 r. Sąd podkreślił, że w powyższej decyzji Prezes UOKiK jednoznacznie stwierdził, że „w przypadku podpisania przez konsumenta aneksu/porozumienia (...) nie uzna powyższego za zamknięcie drogi do dochodzenia przez konsumentów dalszych roszczeń dotyczących wartości wykupu. Oznacza to, że konsument może dochodzić zwrotu całej zatrzymanej przez (...) kwoty. Powyższe w ocenie Sądu jednoznacznie wskazuje na to, że zaakceptowanie przez Prezesa Urzędu zobowiązania złożonego przez (...) nie oznacza akceptacji dla pobierania przez (...) opłat w wypadku częściowego lub całkowitego wykupu polisy. W świetle powyższego zdaniem Sądu nie ulegało wątpliwości, że fakt zawarcia ww. aneksu przez strony bynajmniej nie anulował abuzywności postanowień OWU, w oparciu o które pozwany pobrał od powoda opłatę za wykup polisy w związku z jej rozwiązaniem przez upływem dziesięciu lat. Decyzja Prezesa UOKiK wskazuje ramy, w jakich może poruszać się pozwany wprowadzając do umów ubezpieczenia zapisy dotyczące opłat za wykup polisy. Powód, jako konsument, nie został jednak pozbawiony prawa do dochodzenia swoich uprawnień przed sądem. W ww. decyzji Prezes UOKiK wskazał ogólne założenia dotyczące dopuszczalnego kształtu postanowień umownych, tym niemniej dopiero Sąd rozpatrujący indywidualną sprawę konsumenta i dysponując materiałem dowodowym umożliwiającym ocenę konkretnej sytuacji posiada możliwości oceny postanowień konkretnej umowy pod kątem wypełnienia opisanych w treści art. 385 ¹ § 1 k.c. przesłanek abuzywności. W ocenie Sądu, podpisanie przez powoda ww. aneksu nie zmienia faktu, że powód nie miał wiedzy o wysokości kosztów i opłat, które miały zostać pokryte z pobranej przez pozwanego opłaty za wykup. Co więcej, pobrana przez pozwanego ww. opłata stanowiła ostatecznie ponad 25% zgromadzonych przez powoda na rachunku środków, a nie - jak ewidentnie wskazywał § 1 ust. 2 aneksu - 5%. W tym stanie rzeczy definicja „wartości umowy” zawarta w § 1 ust. 1 aneksu, w zakresie, w jakim zawierała wyjaśnienie, że jest to „suma składek regularnych płatnych przez ubezpieczającego w okresie, przez jaki ubezpieczający zgodnie z umową zobowiązany jest do ponoszenia opłat” była niejasna, myląca i dopuszczająca interpretację (w rzeczywistości wykluczoną przez pozwanego w przypadku rozwiązania umorzy przez ubezpieczającego przed upływem 10 lat), że opłata będzie wynosiła 5% środków zgromadzonych na dzień rozwiązania umowy. Podpisanie przez powoda ww. aneksu, ograniczającego wysokość możliwej do pobrania przez pozwanego opłaty za wykup polisy, było z punktu widzenia powoda działaniem w pełni racjonalnym (jako nakierowanym na polepszenie jego sytuacji). W ocenie Sądu, nie sposób czynić powodowi zarzutu z tytułu podpisania powyższego aneksu. Brak było przy tym wystarczających dowodów, że treść ww. aneksu została z powodem indywidualnie wynegocjowana i że powód świadomie godził się na zapłacenie ograniczonej aneksem opłaty za wykup polisy. W ocenie Sądu, powód podpisał powyższy aneks wyłączenie po to, aby po rozwiązaniu umowy ubezpieczenia (oświadczenie o czym powód złożył do pozwanego na 7 dni przed wejściem w życie aneksu, zgodnie z jego § 1 ust. 2) pozwany nie potrącił z rachunku powoda od razu jeszcze wyższej kwoty tytułem opłaty za wykup. Zdaniem Sądu, brak było podstaw do uznania - wobec nieprzedstawienia przez pozwanego dowodów na tą okoliczność - że powód godził się na przekazanie 25,90 % zgromadzonych przez siebie środków na rachunku ubezpieczenia na rzecz pozwanego, w związku z rozwiązaniem umowy.

Sąd uznał, że fakt podpisania przez powoda przedłożonego mu przez pozwanego ww. aneksu nie stanowi ważnej podstawy prawnej do pobrania przez pozwanego od powoda kwoty 5.000 zł w związku z rozwiązaniem przez powoda łączącej go z pozwanym umowy ubezpieczenia.

Następnie Sąd powołał art. 385 ¹ § 1 k.c. i wskazał, że zastrzeżenie dopuszczalności pobrania przez pozwanego spornej opłaty nie jest głównym świadczeniem stron. Sąd uznał za nietrafne odwołanie się przez pozwaną do treści art. 13 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej jako przepisu określającego główne świadczenia stron umowy ubezpieczenia. Przepis ten określa konieczne elementy treści umowy ubezpieczenia w sensie technicznym, wskazuje, jakie elementy stosunku prawnego strony obowiązane są uregulować. Wymóg ten nie jest jednak jednoznaczny jak wskazał Sąd z określeniem głównego świadczenia stron, stanowiącego materialną treść zobowiązania. Z powołanego przez pozwanego punktu 2 ust. 4 tego przepisu nie wynika bynajmniej, by strony obowiązane były przewidzieć w umowie, że w razie jej wypowiedzenia w określonym terminie ubezpieczony powinien uiścić ubezpieczycielowi opłatę dystrybucyjną. Przepis ten nakazuje określić zasady ustalania wartości wykupu, nie nakłada zaś obowiązku potrącenia z niej opłaty dystrybucyjnej. Także i z tej przyczyny argumentacja pozwanego o opłacie dystrybucyjnej, jako głównym świadczeniu ze strony powoda okazała się nietrafna.

Sąd wskazał, że zarzut abuzywności nie dotyczy świadczenia pozwanego ubezpieczyciela w postaci wypłaty wartości wykupu ale świadczenia ubezpieczonego (tyle, że potrącanego z wypłaty wartości wykupu) w postaci opłaty pobieranej właśnie przed całkowitą wypłatą wartości wykupu polisy. Świadczenie w postaci opłaty nie może stanowić głównego świadczenia stron umowy ubezpieczenia, skoro nie jest niezbędnym dla wypłaty wartości wykupu a jedynie postanowieniem przewidzianym na wypadek „przedwczesnego” jej rozwiązania, potrącanym przy okazji tej wypłaty z uwagi na jej rozwiązanie będące rezultatem złożenia wniosku o całkowitą wypłatę, bądź zaprzestania uiszczania przezeń wymagalnych składek regularnych - czyli działania bądź zaniechania konsumenta.

Sąd uznał, że zastrzeżenie przez pozwanego pobrania opłat ustalonych jako procent wartości polisy na wypadek rozwiązania umowy przed upływem 10 lat od daty jej zawarcia, pozostaje w sprzeczności z dyspozycją art. 385 ¹ § 1 k.c. Sąd wskazał, że pobieranie opłat za skorzystanie z ustawowo przyznanego prawa, stanowi ze strony pozwanego Towarzystwa (...) istotną barierę utrudniającą konsumentowi (powodowi) realizację przyznanego mu przez ustawodawcę prawa podmiotowego. Ponadto zastrzeżona opłata stanowi nadmiernej wartości świadczenie konsumenta w razie rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym W ocenie Sądu opłata z tytułu wykupu wartości polisy odrywa się całkowicie od ekonomicznych aspektów i stanowi w istocie swoistą sankcję za rezygnację z dalszego kontynuowania umowy bez powiązania jej z realnie poniesionymi wydatkami, w przypadku zawarcia ubezpieczenia na rzecz konkretnej osoby, przy czym ma owo zastrzeżenie charakter uniwersalny tzn. jest całkowicie niezależne od wartości posiadanych przez ubezpieczonego jednostek uczestnictwa. Tak sformułowane postanowienie narusza dobre obyczaje, gdyż sankcjonuje przejęcie przez ubezpieczyciela całości wykupionych środków w całkowitym oderwaniu od skali poniesionych przez ten podmiot wydatków. W ocenie Sądu, brak jest jakichkolwiek argumentów pozwalających na poszukiwanie źródła uprawnień dla pozwanego do dokonywania potrąceń z kwoty wykupu powoda. Jak wskazał Sąd dążenie do pomniejszenia strat bądź zapewnienia zysków dla strony pozwanej nie może prowadzić do obciążenia tymże ryzykiem oraz wszelkimi ponoszonymi przez nią kosztami drugiej strony umowy ubezpieczenia. Usprawiedliwienia dla powyższego nie stanowi nawet fakt, że umowy ubezpieczenia na życie, ze swej natury, mają długoterminowy charakter, co pozwala na rozłożenie w czasie kosztów ponoszonych przez zakład ubezpieczeń.

Sąd stwierdził, że pozwany pobrał od powoda żądaną w niniejszym pozwie kwotę w oparciu o postanowienia wzorca umownego, które wyczerpują znamiona klauzul abuzywnych. Skutkiem tego było wyeliminowanie wskazanego postanowienia umowy ubezpieczenia ze stosunku prawnego - tj. uznanie go za bezskuteczne z mocy samego prawa. Bezpodstawnie potrącona kwota opłaty z tytułu całkowitego wykupu polisy w wysokości 5.000 zł powinna być zwrócona powodowi według konstrukcji zwrotu nienależnego świadczenia w rozumieniu art. 410 § 1 k.c., o czym Sąd orzekł w punkcie 1. wyroku.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowią przepisy art. 481 § 1 i § 2 zdanie pierwsze k.c. Sąd wskazał, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez wierzyciela. W konsekwencji żądanie odsetek w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia zasadne jest dopiero od chwili wezwania dłużnika przez wierzyciela na podstawie art. 455 k.c. do zwrotu wzbogacenia, niezależnie od daty wymagalności świadczenia. W związku z tym, że termin zwrotu przez pozwanego na rzecz powoda nienależnie pobranej opłaty od wykupu nie był określony w umowie, Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda ustawowe odsetki za opóźnienie w zapłacie ww. kwoty dopiero od dnia następującego po upływie wyznaczonego, 7-dniowego terminu od doręczenia pozwanemu skierowanego do niego pisemnego wezwania do zapłaty, co miało miejsce w dniu 24 czerwca 2016 r. ( k. 53). W konsekwencji, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda skapitalizowane odsetki ustawowe za opóźnienie od ww. kwoty opłaty od wykupu jedynie za okres od dnia 2 lipca 2016 r. do dnia 29 sierpnia 2016 r. (w łącznej kwocie 53,70 zł) oraz dalsze odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 31 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty i oddalił żądanie w pozostałym zakresie.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 3. wyroku, zgodnie z przepisem art. 100 zdanie drugie k.p.c., wobec uwzględnienia żądania powoda niemalże w całości (98,56%). Na koszty procesu poniesione przez powoda złożyły się: wynagrodzenie jego pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 2.400 zł, ustalone zgodnie z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz opłata sądowa od pozwu w kwocie 257 zł.

Apelację od wyroku złożył pozwany zaskarżając wyrok w całości i zarzucając: naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. mające wpływ na treść orzeczenia, przez:

dokonanie dowolnej nie zaś swobodnej oceny materiału dowodowego i błędne wyprowadzenie z materiału dowodowego, że należne powodowi świadczenie to kwota 5053,70 zł podczas gdy, z materiału dowodowego wynika, że powód jest uprawniony do żądania kwoty 5000,00 zł, co doprowadziło do uwzględnienia przez Sąd I instancji roszczenia powoda we wskazanej wysokości;

dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów oraz pominięcie okoliczności, że treść Aneksu do umowy ubezpieczenia, w tym zapis mówiący o wysokości opłaty pobieranej w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy ze środków zgromadzonych na rachunku polisy został określony Decyzją Prezesa UOKiK-u nr (...) z dnia 23 grudnia 2015 r. („Decyzja Prezesa UOKiK") co doprowadziło do błędnego uznania przez Sąd I instancji, że:

1)  zawarcie aneksu nie wyłącza stosowania postanowień OWU dot. pobrania przez pozwanego opłaty za wykup, a Prezes UOKiK wskazuje jedynie ramy, w których pozwany może poruszać wprowadzając do umów ubezpieczenia zapisy dotyczące opłat za wykup polisy, podczas gdy opłata pobrana przez pozwanego wynosiła 5 % i zgodna była z decyzją Prezesa UOKiK,

2)  definicja „wartość umowy" zawarta w §1 Aneksu była niejasna, myląca i dopuszczająca interpretację, że opłata będzie wynosiła 5 % środków zgromadzonych na dzień rozwiązania umowa, podczas gdy z Aneksu wprost wynika, że wartość umowy to suma składek regularnych płatnych przez Ubezpieczającego w okresie, przez jaki Ubezpieczający zgodnie z Umową zobowiązany jest do ponoszenia opłat w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy, przy założeniu ciągłego trwania umowy i regularnego opłacania składek w całym okresie ubezpieczenia;

a w konsekwencji powyższe doprowadziło do niezasadnego uwzględnienia roszczenia powoda;

dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów i błędne uznanie, że podpisanie przez powoda Aneksu nie zmienia faktu, że powód nie miał wiedzy o wysokości kosztów i opłat, które miały zostać pokryte z pobranej przez pozwanego opłaty za wykup, podczas gdy wysokość kosztów i opłat ponoszonych przez ubezpieczającego w przypadku całkowitego lub częściowego wykupu wartości polisy wynika wprost z §1 i § 2 Aneksu gdzie wskazane jest, że wysokość opłaty nie będzie wyższa, niż 5% wartości umowy co konsekwencji doprowadziło do niezasadnego uwzględnienia roszczenia powoda;

dokonanie dowolnej, nie zaś swobodnej oceny dowodów a w konsekwencji błędne uznanie, że postanowienia treści Aneksu do umowy ubezpieczenia nie zostały uzgodnione z powodem indywidualnie, podczas gdy:

1)  powód podpisał z pozwanym Aneks do umowy ubezpieczenia, po uprzednim przedłożeniu pełnych informacji dotyczących zmiany postanowień objętych Aneksem, w tym m.in.: zakresu zmian i konsekwencji z tym związanych;

2)  pozwany w przesłanych do powoda informacjach o warunkach dotyczących zawarcia Aneksu wyraźnie wskazał ile będzie wynosić wysokość maksymalnej opłaty, tj. 5000,00 zł, a powód podpisując Aneks wyraził zgodę na taką wysokość opłaty co oznacza, że powód zaakceptował indywidualnie ustalone warunki umowy.

II. Naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie, podczas gdy brak było postaw do uznania, że przepisy te maja zastosowanie zastosowane w sprawie.

Wskazując na powyższe podstawy apelacji pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i orzeczenie o kosztach procesu w tym kosztach zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie wobec bezzasadności jej zarzutów i prawidłowości rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy podziela w całości ustalenia stanu faktycznego poczynione przez Sąd Rejonowy wskazując przy ty, że stan faktyczny ustalony przez Sąd I Instancji nie był sporny. Sąd Okręgowy podziela również ocenę prawną zaprezentowaną przez Sąd Rejonowy za wyjątkiem uznania, że podstawą prawną roszczenia były przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu. W ocenie Sądu Odwoławczego roszczenie powoda zasługiwało bowiem na uwzględnienie z uwagi na ziszczenie się przesłanek z art. 385 ¹ k.c. jednakże nie jako świadczenie nienależne lecz na podstawie umowy łączącej strony z wyłączeniem bezskutecznych względem powoda zapisów umowy dotyczących opłaty za wykup. Z tego też względu zarzut apelacji naruszenia przez Sąd przepisu art. 405 k.c. i 410 k.c. co prawda jest trafny, przepisy te nie znajdowały zastosowania w sprawie, jednakże nie może wywołać zamierzonego skutku, roszczenie było bowiem uzasadnione i służyło powodowi na podstawie umowy. Zgodnie z umową powód miał roszczenie o wykup, natomiast wykazanie, że potrącone z tego świadczenia opłaty za wykup stanowią postanowienia niedozwolone uzasadniały uwzględnienie powództwa.

Odnosząc się do dalszych zarzutów, w ocenie Sądu Okręgowego niezasadny jest zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. stanowi on bowiem wyłącznie polemikę z prawidłowym rozstrzygnięciem, a w związku z tym nie może odnieść zamierzonego skutku. Ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy jest bowiem wszechstronna, logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego, znajduje również podstawy w obowiązujących przepisach prawa i poglądach judykatury oraz doktryny. Ocena zaprezentowana przez Sąd Rejonowy w zakresie abuzywności zapisów umowy (i aneksu do niej) dotyczących opłaty za wykup jest również wyczerpująca, a prawidłową argumentację Sądu Rejonowego, Sąd Okręgowy w pełni akceptuje i przyjmuje za własną. W szczególności nie sposób zaakceptować twierdzeń apelującego, że zapisy aneksu podpisanego przez Strony skutkują brakiem abuzywności w odniesieniu do zasad ustalania wartości wykupu, bowiem aneks ten jest skutkiem wydania przez Prezesa UOKiK-u decyzji nr (...) z dnia 23 grudnia 2015 r. . Zgodnie bowiem z tą decyzją zaakceptowanie przez Prezesa Urzędu zobowiązania złożonego przez (...) nie oznaczało jego akceptacji dla pobierania przez (...) opłat w wypadku częściowego lub całkowitego wykupu polisy, a podpisanie aneksów nie skutkuje, jak wskazał autor decyzji, pozbawieniem konsumentów praw do dochodzenia dalszych roszczeń względem (...) z tytułu naliczania opłat przy wykupie. Z tych względów brak jest więc podstaw do przyjęcia, że podpisanie aneksu skutkowało bezpodstawnością żądania. W sprawie niniejszej wykazane natomiast zostało przez powoda wystąpienie wszystkich przesłanek z art. 385 ¹k.c. w odniesieniu do sposobu kształtowania wykupu po rozwiązaniu umowy przez powoda. Sąd Okręgowy w pełni akceptuje przy tym i tę ocenę Sądu I Instancji, że faktycznie (...) pomimo przyjętego na siebie zobowiązania w dalszym ciągu wprowadzało zapisami aneksu w błąd konsumentów sugerując, że opłata ulega zmianie poprzez obniżeniu do 5 % gdy faktycznie w przypadku powoda było to ponad 25 %.

Sąd Okręgowy wskazuje mając na uwadze powyższe, że opłata warunkowa w dalszym ciągu określona została procentowo, w oderwaniu od rzeczywistych kosztów, które miała pokrywać, w dalszym ciągu opłata ukształtowana na tym poziomie jest też rażąco wygórowana, a z uwagi na niedoinformowanie tytułem jakich świadczeń ekwiwalentnych jest pobierana w takiej wysokości w dalszym ciągu jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

W tym miejscu odnosząc się do zarzutu, że pobrana przez pozwanego opłata wyniosła 5000 złotych, a więc Sąd nie był uprawniony uwzględniać żądania w innej wysokości wskazać należy, że w niniejszej sprawie powód dochodził od pozwanej zapłaty kwoty odpowiadającej wartości potrąceń dokonanych przez pozwaną ze zgromadzonych przez niego środków na podstawie abuzywnych postanowień umownych, powiększonych o skapitalizowane odsetki za opóźnienie. Sąd Rejonowy w zakresie skapitalizowanych odsetek uznał żądanie uzasadnione tylko w części co szczegółowo uzasadnił, stąd uwzględniona kwota obejmowała i potrącenie 5000 złotych i 53,70 zł tytułem skapitalizowanych odsetek.

Jak wskazano wyżej i na co obszernie zwrócił uwagę Sąd I Instancji zapisy aneksu ustalające wartość wykupu w odniesieniu do wartości umowy pojęcia nie znanego umowie poprzez dokonanie 25 % potrącenia ukształtowały sytuację konsumenta rażąco naruszając jego interesy i w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Brak jest też podstaw do przyjęcia, że powód miał jakikolwiek realny wpływa na treść aneksu tym bardziej, że jak wskazuje sam apelujący powstanie aneksu było wykonaniem decyzji Prezesa UOKiK. Okoliczność, że pozwany poinformował powoda o warunkach zawarcia Aneksu, sposobie ustalenia wysokości opłaty, skutkach naliczania opłat i terminie od kiedy Aneks będzie skuteczny w przypadku jego zawarcia w żaden sposób nie świadczy o tym, że warunki aneksu zostały z nim uzgadniane, wręcz przeciwnie wynika z tego, że podobnie jak OWU zostały one narzucone konsumentowi bez możliwości jakiejkolwiek ich zmiany.

Mając na uwadze powyższe z uwagi na bezzasadność apelacji podlegała ona oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800).