Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 12 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2013 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...) ,który wytoczył powództwo na rzecz B. P.

przeciwko (...) Zakładowi (...) na (...) SA

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowie Wielkopolskim

z dnia 26 kwietnia 2013r. sygn. akt I C 759/12

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt II Ca 510/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Ostrowie Wielkopolskim zmienił wysokość należnego B. P. świadczenia rentowego z tytułu umowy ubezpieczenia renty odroczonej (polisa nr (...).250.955) zawartej w dniu 9 maja 1983 r. przez D. P., podwyższając je do kwoty 2.501,39 zł miesięcznie, oddalając powództwo w pozostałym zakresie i orzekając o kosztach postępowania rozdzielając je stosunkowo.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu 9 maja 1983 r. D. P. zawarła z poprzednikiem prawnym pozwanego Państwowym Zakładem (...) umowę ubezpieczenia renty natychmiast płatnej (polisa nr (...).250.955) według taryfy XII A.

W umowie ustalono, iż ubezpieczającą i uposażoną jest D. P. a ubezpieczonym B. P., urodzony (...) D. P. w dniu 9 maja 1983 r. wpłaciła jednorazowo poprzednikowi prawnemu pozwanego kwotę 200.000 zł przed denominacją. Strony w umowie ustaliły świadczenie, jakie Państwowy Zakład (...) miał wypłacać ubezpieczonemu B. P. wskazując, że z osiągnięciem przez niego wieku 45 lat, tj. od 14 października 2011 r., wypłacać będzie miesięczną, dożywotnią rentę w wysokości 3.622 zł przed denominacją. W umowie zastrzeżono także, że renta zakupiona w danym roku kalendarzowym będzie zwiększać się corocznie przez okres odroczenia jej płatności o 24,5 % począwszy od następnego roku kalendarzowego. Obliczona w ten sposób renta w okresie jej płatności zwiększać będzie się corocznie o 10,5 %.

Pozwany wystąpił do powoda z propozycją wypłaty renty w kwocie 561 zł. Propozycja ta nie została przyjęta przez B. P..

Sąd Rejonowy ustalił nadto, że w 1983 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wynosiło 14.475 zł przed denominacją. W IV kwartale 2012 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wynosiło netto 2.635,40zł.

Rozstrzygając niniejszą sprawę Sąd I instancji wskazał na brzmienie art. 358 ¹ § 3 k.c. zauważając, że po powstaniu zobowiązania będącego przedmiotem niniejszego procesu nastąpiła istotna zmiana siły nabywczej pieniądza, która spowodowała praktycznie zniweczenie celu zawartej umowy. Po dokonaniu powyższych ustaleń Sąd I instancji dokonał waloryzacji świadczenia należnego B. P. z tytułu przedmiotowej umowy ubezpieczenia. Sąd Rejonowy stwierdził, iż miernikiem najlepiej oddającym istotną zmianę siły nabywczej pieniądza jest zmiana wysokości przeciętnego wynagrodzenia od 1983 r. (tj. chwilą zawarcia umowy ubezpieczenia) w porównaniu z IV kwartałem 2012 r. Sąd I instancji uwzględnił również umówiony wskaźnik urealnienia świadczenia tj. 24,5 % rocznie przez cały okres odroczenia płatności renty (łącznie 28 lat). W oparciu o te czynniki Sąd I instancji przyjął wysokość należnego ubezpieczonemu świadczenia na poziomie 28.468,92 zł przed denominacją, co stanowiło 1,97 przeciętnego wynagrodzenia w 1983 r. Mnożąc ten wskaźnik przez przeciętne wynagrodzenie w IV kwartale 2012 r. Sąd Rejonowy ustalił, iż należne B. P. świadczenie rentowe po waloryzacji wynosi 5.191,74 zł. Z uwagi jednak na żądanie pozwu i przepis art. 321 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy zasądził na rzecz ubezpieczonego świadczenie rentowe w kwocie 2.501,39 zł miesięcznie.

Z uwagi na fakt, że wyrok w niniejszej sprawie ma charakter prawnokształtujący Sąd Rejonowy oddalił powództwo w zakresie zasądzenia świadczenia rentowego za okres od czerwca 2012 r. do uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w części i domagając się zmiany zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w zakresie podwyższenia renty miesięcznej ponad kwotę 175 zł oraz zmiany orzeczenia w zakresie kosztów postępowania a ewentualnie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie prawa materialnego, tj. art. 358 ¹ § 3 k.c. poprzez dokonanie waloryzacji świadczenia należnego powodowi oraz art. 65 k.c. poprzez nieuwzględnienie stosunków ekonomicznych z daty zawarcia ubezpieczenia i ustalenia ich znaczenia dla treści zawartego w umowie ubezpieczenia oświadczenia woli stron.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Podnieść należy, co wydaje się umknęło apelującemu, że ocena przesłanek waloryzacji pozostawiona została sędziowskiemu uznaniu opartemu na wszechstronnym rozważeniu okoliczności danej sprawy. Dokonując waloryzacji sąd winien oprzeć się jedynie na przesłankach wymienionych w przepisie art. 358 ¹ § 3 k.c., a mianowicie winien rozważyć interesy obu stron umowy i mieć na uwadze zasady współżycia społecznego.

W ocenie Sądu Okręgowego słuszność należy przyznać Sądowi I instancji, że dokonując waloryzacji punktem odniesienia powinno być przeciętne wynagrodzenie z chwili zawarcia umowy oraz średnie wynagrodzenie z chwili orzekania, bowiem ich wysokości odzwierciedlają zmianę siły nabywczej pieniądza. Uwzględnić również należało umówione oprocentowania stanowiące wskaźnik urealnienia świadczenia w kwocie 24,5 % rocznie w okresie odroczenia renty.

W niniejszej sprawie całość składki została wpłacona jednorazowo przez D. P. w chwili zawarcia umowy ubezpieczenia a wartość umówionej renty odroczonej miała corocznie wzrastać o wskaźnik urealnienia w wysokości 24,5 % do czasu rozpoczęcia jej wypłacania a następnie o dalsze 10,5 % rocznie. Tym samym zupełnie niezrozumiałymi są podnoszone przez pozwanego argumenty, iż dokonał waloryzacji należnego ubezpieczonemu świadczenia o wskaźniki urealnienia wynoszące łącznie 469.875 % skoro zupełnie inne wartości wynikają z zawartej przez strony umowy. Tym samym wyliczenia te uznać należało za dowolne i nie znajdujące odzwierciedlenia w umowie, stanowiącej źródło roszczenia w niniejszej sprawie.

Nie ulega również wątpliwości, że głównym celem umowy ubezpieczenia była pomoc finansowa ubezpieczonemu po osiągnięciu przez niego 45 roku życia, przy czym oczywistym jest, że miała ona przekraczać sumę wpłaconych przez D. P. składek a wypłacane świadczenie miało mieć dla uposażonego realną wartość.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących kolejnej z przesłanek, podlegającej uwzględnieniu przy dokonaniu waloryzacji sądowej tj. obowiązkowi rozważenia interesów obu stron umowy podkreślenia wymaga, iż ryzyko zmiany siły nabywczej pieniądza co do zasady winno obciążać równomiernie obie strony umowy. Mając jednak na uwadze fakt, iż sytuacja majątkowa stron jest znacznie różna, również tą okoliczność należało uwzględnić dokonując waloryzacji należnego B. P. świadczenia.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy jasno wskazał, iż porównanie realnej wartości umówionego świadczenia w odniesieniu do przeciętnego wynagrodzenia w chwili zawarcia umowy tj. w 1983 r. z przeciętnym wynagrodzeniem w IV kwartale 2012 r. dało w rezultacie kwotę 5.191,74 zł miesięcznie świadczenia należnego B. P.. Z uwagi jednak na fakt, iż powód żądał zasądzenia jedynie kwoty 2.501,39 zł miesięcznie Sąd Rejonowy na podstawie art. 321 § 1 k.p.c. nie mógł orzec ponad żądanie pozwu. Tym samym wskazać należy, że obniżenie z tej przyczyny należnego świadczenia o ponad połowę w istocie rozłożyło w tym zakresie ryzyko zmiany siły nabywczej pieniądza. Wbrew zatem twierdzeniom apelacji to B. P. w minimalnie wyższym stopniu obciążony został konsekwencjami wynikającymi z tego ryzyka, gdyż ostatecznie zasądzono na jego rzecz kwotę o ponad połowę niższą, niż wyliczoną przez Sąd Rejonowy jako należną mu rentę w kwocie 5.191,74 zł miesięcznie. Tym samym również zarzuty pozwanego w tym zakresie należało uznać za pozbawione podstaw faktycznych i prawnych.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie I. sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.