Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 9 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Magdalena Nałęcz

Sędziowie: SO Andrzej Sobieszczański (spr.)

SO Anna Gałas

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2018 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy w postępowaniu upadłościowym:

T. W.

w przedmiocie wniosku upadłej o umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłat

na skutek zażalenia wierzyciela:

(...) W. w W. Zakład (...) w Dzielnicy W.

na postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 6 kwietnia 2017 r., sygn. akt X GUp 462/16

postanawia:

oddalić zażalenie.

SSO Andrzej Sobieszczański SSO Magdalena Nałęcz SSO Anna Gałas

Sygn. akt XXIII Gz 1103/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie umorzył zobowiązania T. W. uznane na listach wierzytelności oraz wszystkie pozostałe zobowiązania upadłej powstałe przed dniem 25 lipca 2016 r. z wyjątkiem zobowiązań wskazanych w art. 491 ²¹ ust. 2 Prawa upadłościowego, bez ustalania planu spłat, obciążając Skarb Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania.

Powyższe rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

Postanowieniem z dnia 25 lipca 2016 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie ogłosił upadłość T. W. - osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

W dniu ogłoszenia upadłości w skład masy upadłości nie wchodził żaden majątek.

W dniu 21 października i 21 grudnia 2016 r. syndyk sporządził i złożył listy wierzytelności, na których uznał wierzytelności 3 podmiotów.

Łącznie na liście syndyk uznał wierzytelności w kwocie 42 514 zł.

Powyższe listy wierzytelności zostały zatwierdzone przez Sędziego-komisarza postanowieniami z dnia 5 grudnia 2016 r. i 13 lutego 2017 r.

W niniejszym postępowaniu upadłościowym nie został sporządzony plan podziału funduszów masy upadłości z uwagi na znikomy majątek upadłej.

Upadła w toku postępowania wykonywała swoje obowiązki.

Upadła zamieszkuje w mieszkaniu komunalnym wraz z mężem i pełnoletnią córką. Aktualnie trwają formalności związane z podpisaniem umowy najmu tego mieszkania.

Upadła T. W. ma 56 lat, od czerwca 2016 r. pracuje w firmie sprzątającej (...) na podstawie umowy zlecenia za wynagrodzeniem miesięcznym netto 1 400 zł. Mąż upadłej pracuje w ZUS jako ochrona na podstawie umowy zlecenia za wynagrodzeniem miesięcznym na poziomie 1 200 zł. Wobec męża upadłej również ogłoszono upadłość konsumencką. Córka upadłej uzyskuje zarobki średnio do 2 000 zł miesięcznie netto. Opłacają oni wspólnie 405 zł miesięcznie tytułem rat za zaległości wobec (...) W. - Zakładu (...) - raty te mają być płacone do 2019 r. Opłaty czynszowe za mieszkanie wynoszą 900 zł miesięcznie. Upadła jest chora na cukrzycę, w związku z chorobą upadla musi zażywać insulinę 4 razy dziennie. Upadła na leki wydaje ok. 10 zł miesięcznie.

Domowe miesięczne wydatki upadłej to:

-

prąd 100 zł,

-

gaz 30 zł,

-

telewizja, Internet, telefon stacjonarny ( (...)) 165 zł,

-

żywność ok. 300-400 zł.

Sytuacja rodziny upadłej jest trudna.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że z uwagi na brak majątku upadłej plan podziału nie został sporządzony, a listy wierzytelności zatwierdzone. W ocenie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie zachodzi przesłanka zawarta w art. 491 ¹⁶ ust. 1 pr.u. Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje bowiem w sposób oczywisty, że upadła nie byłaby zdolna do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, uwzględniając w szczególności fakt, iż ewentualny plan spłaty wierzycieli, stosownie do treści art. 491 ¹⁵ ust. 3 pr.u. musiałby obejmować 100 % należności Skarbu Państwa (wynikających z postanowienia z dnia 4 stycznia 2017 r., którym określono wysokość kosztów postępowania upadłościowego T. W., na wypłatę których jest brak płynnych środków w masie upadłości, na kwotę 3 690 zł) i chociaż częściowe proporcjonalne zaspokojenie pozostałych wierzycieli. Wdrożenie takiego planu spłat ograniczyłoby dochody upadłej do poziomu poniżej minimum egzystencjalnego.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł wierzyciel (...) W. – Zakład (...) w Dzielnicy W. (...) W., zaskarżając je w całości.

Postanowieniu temu skarżący zarzucił:

1.  naruszenie przepisu art. 491 ¹⁶ ustawy prawo upadłościowe i naprawcze polegające na błędnej wykładni i niewłaściwym zastosowaniu tego przepisu i uznaniu, że zachodzą w niniejszej sprawie przesłanki do umorzenia zobowiązań upadłej bez ustalania planu spłaty wierzycieli ze względu na sytuację osobistą upadłej,

2.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 491 ² w zw. z art. 35 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe polegające na naruszeniu zasady swobodnej oceny dowodów i braku wszechstronnego rozważenia i dokonania oceny materiału dowodowego, a w konsekwencji wyprowadzenie z materiału dowodowego wniosków z niego nie wynikających poprzez uznanie, że osobista i rodzinna sytuacja upadłej wskazuje, że nie byłaby ona zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli, chociaż z materiału dowodowego wynikają wnioski przeciwne.

Skarżący wniósł o:

1.  uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości,

2.  orzeczenie na rzecz wierzyciela kosztów postępowania zażaleniowego

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w całości podziela poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne oraz ich prawną ocenę i w konsekwencji przyjmuje je za własne.

Odnosząc się do podniesionych w zażaleniu zarzutów wypada zauważyć, że wprowadzając instytucję upadłości konsumenckiej ustawodawca wyszedł z założenia, iż należy stworzyć mechanizmy prawne, które w pewnych wypadkach umożliwią oddłużenie tym osobom fizycznym, które są zadłużone w stopniu uniemożliwiającym im samodzielną spłatę długów. Warto podkreślić, że celem nowelizacji przepisów regulujących upadłość konsumencką dokonanej ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze , ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2014 r., poz. 1306) było usunięcie dotychczasowych barier w dostępie do postępowania upadłościowego osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, tak aby ograniczyć wykluczenie społeczne i mechanizm dziedziczenia bezradności przez następne pokolenia, umożliwienie reintegracji dłużników w legalnym obrocie gospodarczym, a w dłuższej perspektywie umożliwić dłużnikom ponowne korzystanie z usług instytucji finansowych.

W art. 2 ust. 2 pr.u. sformułowano podstawowe założenia tzw. upadłości konsumenckiej. Zgodnie z tym przepisem postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym, a jeśli jest to możliwe – zaspokoić roszczenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu . Wobec tego zasadniczym (pierwszoplanowym) celem tzw. upadłości konsumenckiej jest oddłużenie osoby fizycznej (por. A. Witosz, Przesłanki ogłoszenia upadłości konsumenckiej, [w:] Przegląd prawa handlowego, luty 2015). Chodzi więc przede wszystkim o umożliwienie osobie fizycznej normalnego funkcjonowania przez uzyskanie oddłużenia i tzw. „nową szansę", a nie tylko doprowadzenie do zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Na uwadze należy mieć także liberalizację dostępu konsumentów do ogłoszenia ich upadłości wobec wyłączenia zastosowania do postępowania w sprawie ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej przepisów wskazanych w art. 491 ² ust. 1 pr.u., dotyczących m.in. konieczności posiadania środków wystarczających co najmniej na koszty postępowania upadłościowego.

Zgodnie z art. 491 ¹⁶ ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli (ust. 1). Umarzając zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli sąd obciąża Skarb Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania (ust. 2).

Zdaniem Sądu Okręgowego całkowicie chybione są wywody skarżącego przedstawionego w zarzutach i uzasadnieniu zażalenia jakoby sytuacja majątkowa oraz osobista upadłej daje podstawę do przyjęcia, że byłaby ona zdolna do realizacji planu spłaty wierzycieli ustalonego na podstawie art. 491 ¹⁴ ust. 1 pr.u.

Jak to ustalił Sąd pierwszej instancji sytuacja rodziny upadłej jest trudna. Kwota świadczeń netto jaką otrzymuje miesięcznie upadła wraz z mężem wynosi 2 600 zł miesięcznie (1400 zł upadła, 1200 zł mąż upadłej). Wraz z upadłą mieszka także jej pełnoletnia córka, której miesięczna pensja wynosi około 2 000 zł.

Skarżący podniósł, iż łącznie miesięczny dochód tej rodziny wynosi 4 600 zł, jednakże nie wziął pod uwagę rzeczywistych kosztów ponoszonych przez upadłą i jej męża, które wynoszą łącznie około 2 100 zł. Na koszty te składają się: 900 zł (tytułem opłat za czynsz), 100 zł (prąd), 30 zł (gaz), 165 zł (media), 300-400 zł (żywność), 450 zł (raty zaległości), 100 zł (leki upadłej).

Ponadto skarżący nie uwzględnił faktu, iż córka upadłej jest osobą pełnoletnią, która zamieszkuje z rodzicami jedynie tymczasowo i w każdej chwili w przypadku poprawy jej sytuacji finansowej, czy zmiany sytuacji życiowej może wyprowadzić się z domu rodzinnego, pozostawiając rodziców z koniecznością samodzielnego ponoszenia wszelkich kosztów utrzymania, w tym przede wszystkim mieszkania. W takiej sytuacji dochody jakim dysponuje upadła i jej mąż wystarczałyby co najwyżej na zaspokojenie im minimum egzystencji. Biorąc pod uwagę wiek i chorobę upadłej (cukrzyca z koniecznością zażywania insuliny 4 razy dziennie) nierealnym jest znalezienie czy też podjęcie dodatkowego zatrudnienia przez upadłą i tym samym zwiększenia miesięcznych dochodów, które umożliwiłyby spłatę wierzycieli. Po odliczeniu od wskazanej przez skarżącego kwoty 4 600 zł stanowiącej sumę dochodów uzyskiwanych przez wszystkich członków gospodarstwa domowego zarobków córki upadłej w wysokości 2 000 zł miesięcznie pozostaje jedynie kwota 2 600 zł. Kwota ta biorąc pod uwagę wiek upadłej i jej męża oraz stan jej zdrowia z całą pewnością nie pozwala na wygospodarowanie choćby niewielkiej części, która mogłaby być przeznaczona na spłatę zobowiązań upadłej. Doświadczenie życiowe uczy, że kwota w wysokości 2 600 zł miesięcznie pozwala na zaspokojenie jedynie koniecznych wydatków dwuosobowego gospodarstwa domowego, nie pozwala nawet na poczynienie jakichkolwiek oszczędności na wypadek nieprzewidzianych zdarzeń losowych, których efektem jest, czy to spadek uzyskiwanych dochodów, czy konieczność ponoszenia dodatkowych wydatków.

Nie miał też racji skarżący wskazując, że w niniejszej sprawie brak jest podstaw do zastosowania w stosunku do dłużniczki dobrodziejstwa oddłużenia wynikającego z regulacji art. 491 ¹⁶ pr.u., gdyż jej niewypłacalność nie była wynikiem nadzwyczajnych, obiektywnych okoliczności. Skarżący zdaje się sugerować tym samym, że za stan niewypłacalności w jakim się znalazła przynajmniej w pewnym zakresie odpowiedzialność ponosi dłużniczka. Podkreślić jednak należy, że przyczyny niewypłacalności i okoliczności, które do tej niewypłacalności doprowadziły badane były w toku postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Gdyby zatem upadła rzeczywiście ponosiła odpowiedzialność za doprowadzenie do stanu niewypłacalności, jej upadłość nie została by ogłoszona i wniosek w tym przedmiocie oddalony na podstawie art. 491 ⁴ pr.u., na szczególną uwagę w tym zakresie zasługuje treść ust. 1 tego przepisu wprowadzającego bezwzględną przesłankę oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Kończąc postępowanie upadłościowe i rozstrzygając o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd nie tylko zatem nie powinien, ale wręcz nie może brać pod uwagę okoliczności, które doprowadziły do niewypłacalności upadłego. Rozstrzygając to zagadnienie Sąd powinien się skupić, a wręcz ograniczyć do zbadania przesłanek opisanych w art. 491 ¹⁵ ust. 4 i art. 491 ¹⁶ ust. 1 pr.u.

Zdaniem Sądu Okręgowego brak jest zatem podstaw by przyjąć, jak tego chce skarżący, że możliwym było obciążenie upadłej spłatą wierzycieli w wyższej kwocie niż określił to Sąd pierwszej instancji. Podstaw tych, poza ogólną polemiką ze stanowiskiem Sadu pierwszej instancji, nie wskazał zresztą również skarżący w zażaleniu.

Całokształt przedstawionych okoliczności prowadzi do konkluzji, że obciążenie dłużniczki obowiązkiem spłat wierzycieli minimalnie choćby kwocie, unicestwiłoby podstawowy cel postępowania upadłościowego osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Nadrzędnym celem postępowania upadłościowego konsumentów jest ich oddłużenie, tak by osoby objęte tą procedurą, powróciły do normalnego życia. Upadły, który po zlikwidowaniu całego majątku w postępowaniu upadłościowym, obarczony jest jeszcze nierealnymi spłatami, najczęściej szuka zatrudnienia w szarej strefie, co ze społecznego punktu widzenia jest zjawiskiem wybitnie niekorzystnym. Szeroko rozumiana sytuacja osobista upadłego jest na tyle trudna, że obciążanie go jakimikolwiek spłatami na rzecz wierzycieli, spowoduje albo kolejną pętlę zadłużenia albo doprowadzi w trybie art. 491 ²⁰ pr.u. do zniweczenia całej procedury upadłościowej.

Ostatecznie podkreślenia wymaga, że kwestia ustalenia planu spłaty należy
do dyskrecjonalnej władzy sędziowskiej i jest w znacznym stopniu uznaniowa. Niemniej jednak
w niniejszym stanie faktycznym sytuacja osobista upadłej w sposób oczywisty wskazuje, iż nie byłaby ona w stanie realizować comiesięcznych spłat wierzycieli nawet niewielkiej stosunkowo kwocie.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.
w zw. z art. 491 ² ust. 1 p.u.i.n. i art. 229 p.u.i.n., Sąd Okręgowy oddalił zażalenie.

SSO Andrzej Sobieszczański SSO Magdalena Nałęcz SSO Anna Gałas