Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 grudnia 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

po rozpoznaniu posiedzeniu niejawnym w dniu 27 grudnia 2017 r. w Warszawie

sprawy P. P. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę rodzinną

na skutek odwołania P. P. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 maja 2017 r., znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

P. P. (1) w dniu 16 czerwca 2017 r. złożyła do Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 maja 2017 r. znak: (...), odmawiającej prawa do renty rodzinnej po zmarłym w 27 listopada 2013 r. P. P. (2).

W uzasadnieniu swojego stanowiska ubezpieczona wskazała, że orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS, jest niezgodne z faktycznym stanem jej zdrowia. Ponadto podniosła, że jest osobą niezdolną do wykonywania codziennych czynności, w tym również do podjęcia pracy w celu zapewnienia sobie ubezpieczenia zdrowotnego. Oświadczyła, że leczy się psychiatrycznie, farmakologicznie oraz kardiologicznie, a także uczęszcza na psychoterapię. Ma zaburzenia lękowe ( odwołanie, k. 2-3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 14 lipca 2017 r. wniósł o jego oddalenie.

W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy wskazał, że ubezpieczona do dnia 28 lutego 2017 r. pobierała rentę rodzinną. W dniu 13 marca 2017 r. złożyła kolejny wniosek o ww. świadczenie rentowe. W toku postępowania odwołująca została skierowana na badanie do Komisji Lekarskiej ZUS, która orzeczeniem z dnia 9 maja 2017 r., uznała, że badana nie jest niezdolna do pracy. Wobec tego zaskarżoną decyzją z dnia 25 maja 2017 r. organ rentowy, na podstawie art. 68 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, odmówił prawa do wnioskowanego świadczenia ( odpowiedź na odwołanie, k. 24 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. P. (1), ur. w dniu (...), od dnia 1 marca 2014 r. do dnia 28 lutego 2017 r. pobierała rentę rodzinną ( decyzja z dnia 12 marca 2014r., k.49 a.r.).

W dniu 13 marca 2017 r. ubezpieczona złożyła w organie rentowym wniosek o przyznanie na jej rzecz ww. świadczenia rentowego na dalszy okres ( k. 125 a.r.).

W toku postępowania wyjaśniającego, odwołująca została skierowana na badanie lekarskie przez Lekarza Orzecznika ZUS, który orzeczeniem wydanym w dniu 5 kwietnia 2017 roku stwierdził, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy. Na skutek wniesienia przez odwołującą sprzeciwu od powyższego orzeczenia, sprawa została skierowana do Komisji Lekarskiej ZUS, która po ponownym zbadaniu ubezpieczonej wydała w dniu 9 maja 2017 roku orzeczenie, na mocy którego również uznała, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy ( orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS, k. 131 a.r., sprzeciw k. 12 dokumentacji orzeczniczo-lekarskiej, orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS, k. 157a.r.).

W oparciu o powyższe orzeczenie organ rentowy wydał w dniu 25 maja 2017 r. decyzję znak: (...) odmawiającą ubezpieczonej prawa do renty rodzinnej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że odmówił ubezpieczonej prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 27 listopada 2013 r. P. P. (2), ponieważ Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 9 maja 2017 r. ustaliła, że odwołująca nie jest niezdolna do pracy ( decyzja z dnia 25 maja 2017 r. znak: (...), k. 167a.r.).

W związku z niekorzystną decyzją organu rentowego P. P. (1) złożyła odwołanie do tut. Sądu, inicjując tym samym niniejsze ( odwołanie, k. 2-3 a.s.).

Postanowieniem z dnia 18 lipca 2017 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza specjalisty psychiatry celem ustalenia: czy w odwołująca się jest zdolna czy też całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy zarobkowej, ze szczególnym wskazaniem daty powstania tej niezdolności, czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres, czy niezdolność powstała do ukończenia 16 lat; do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyła 16 lat, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat, czy odwołująca jest zdolna czy też niezdolna do samodzielnej egzystencji ( postanowienie Sądu z dnia 18 lipca 2017 r., k. 27).

W opinii z dnia 22 września 2017 r. biegła sądowa z zakresu psychiatrii M. P. wskazała, że odwołująca jest zorientowana prawidłowo, kontakt powierzchowny, ale rzeczowy. Chwilami napięta, wyraźnie chwiejna emocjonalnie. Wypowiedzi badanej zborne, eksponujące niepewność. Nastrój płytko obniżony. Relacjonuje lęk wolnopłynący, napady lęku z derealizacją, lek antycypacyjny. Bez objawów psychozy, istotnych zaburzeń funkcji poznawczych. M. P. zaznaczyła, że w obrazie klinicznym dominują objawy lekowe z somatyzacją i derealizacją. Biegła podniosła, że odwołująca wymaga właściwego leczenia farmakologicznego z systematycznie prowadzoną psychoterapią. Reasumując w ocenie biegłej, rozpoznane u badanej zaburzenia nerwicowe nie uzasadniają orzekania całkowitej niezdolności do pracy, bowiem praca w takich przypadkach jest istotnym czynnikiem terapeutycznym ( opinia, k. 37-38 a.s.).

W piśmie procesowym z dnia 26 października 2016 r. odwołująca zgłosiła zastrzeżenia do opinii ww. biegłego sądowego wskazując, że opinia ta jest niezgodna z prawdą oraz odbiega od orzeczeń lekarzy, u których dotychczas się leczyła. Z uwagi na powyższe okoliczności odwołująca wniosła o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego ( pismo procesowe, k.48 a.s.).

Postanowieniem z dnia 27 grudnia 2017 r. Sąd dopuścił dowód z dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. dołączonych do akt niniejszej sprawy, a dotyczących P. P. (1) ( postanowienie, k. 57 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, obejmującego przede wszystkim dowody z dokumentów, jak również dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty z zakresu psychiatrii.

W skład dokumentów zebranych w sprawie wchodziły przede wszystkim akta organu rentowego oraz dokumentacja medyczna P. P. (1), która przyczyniła się do ustalenia przez biegłego aktualnego stanu zdrowia ubezpieczonej oraz występujących u niej schorzeń, a także wpływu tych schorzeń na zdolność do pracy zgodnej z kwalifikacjami. Sąd nie znalazł podstaw do nieuwzględnienia wskazanych dokumentów, ponieważ ich wiarygodność nie budziła wątpliwości.

Sąd dokonał ustaleń stanu faktycznego także na podstawie opinii biegłego sądowego M. P., która jest rzetelna, gdyż została wydana w oparciu o obiektywne badania ubezpieczonej, a wydający ją biegły jest specjalistą w swojej dziedzinie, posiadającym bogatą wiedzę medyczną i wieloletnie doświadczenie zawodowe. Ponadto, treść opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Z tych względów nie budzi wątpliwości i zastrzeżeń w zakresie określenia stanu zdrowia P. P. (1) i jej zdolności do pracy. Dodatkowo wnioski płynące z opinii były spójne i w pełni pokrywały się, jeśli chodzi o odpowiedź na postawione przez Sąd pytania. Z tego względu zdaniem Sądu, nie było podstaw do kwestionowania opinii, a także do dopuszczenia dowodu z opinii kolejnego psychiatry. Tego rodzaju kwestią wielokrotnie zajmowano się w orzecznictwie, które stanęło na stanowisku, że jeżeli opinia biegłego jest jednoznaczna i tak przekonująca, że Sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1974 r., II CR 638/74). Dodatkowo w wyroku z dnia 15 lutego 1974 r. (II CR 817/73), Sąd Najwyższy przyjął, że dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mają więc zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, jakie według przepisów k.p.c. mogą dla niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych, czy też z opinii instytutu w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. W świetle art. 286 k.p.c., Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, czy nie wyjaśnia istotnych okoliczności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 listopada 1974r., I CR 562/74). Odmienne stanowisko oznaczałoby przyjęcie, że należy przeprowadzić dowód z wszelkich możliwych biegłych, aby się upewnić, czy niektórzy z nich nie byliby takiego samego zdania co strona.

Z uwagi na powyższe, brak było uzasadnienia do zobowiązania kolejnych biegłych z zakresu psychiatrii do wydania opinii. Z tego też względu, Sąd postanowił oddalić wniosek odwołującej o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego w/w specjalności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie P. P. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 maja 2017 r. znak: (...), jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148 ¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 1822, dalej: k.p.c.) sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analizując treść złożonych przez strony i zgromadzonych w aktach rentowych dokumentów, Sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów lecz prawa, wobec czego Sąd na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył ustalenia prawa P. P. (1) do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 27 listopada 2013 r. P. P. (2).

Instytucja renty rodzinnej została uregulowana w przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383). Zgodnie z art. 65 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty rodzinnej przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Z kolei w myśl art. 68 ust. 1 pkt 3 wskazanej ustawy prawo do renty rodzinnej mają dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione:

1)  do ukończenia 16 lat,

2)  do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia,
nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3)  bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Pojęcie niezdolności do pracy zostało zdefiniowane w przepisie art. 12 ustawy emerytalnej. W myśl tego przepisu, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (ust. 1). Przy czym, całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 2 i 3).

Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy”, należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu przepisu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. niepublikowany wyrok Sądu Najwyższego z 21 grudnia 2004 r., I UK 28/04).

W orzecznictwie przyjmuje się również, że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (por. wyroki z 20 sierpnia 2003 r., II UK 11/03 oraz z 5 lipca 2005 r., I UK 222/04, niepublikowane). Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak jest prawa do świadczenia rentowego. Ponadto zgodnie z uregulowaniem zawartym w przepisie art. 13 emerytalnej, przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

- stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji,

- możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Definicja użytego w przywołanym przepisie art. 68 ust. 1 pkt 3 pojęcia niezdolności do samodzielnej egzystencji została zamieszczona w przepisie art. 13 ust. 5 ustawy emerytalnej. Wskazano w nim, że „w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji”. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się przy tym, że pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, gdyż obejmuje zarówno opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp., jak i pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza. Wszystkie zaś powyższe elementy łącznie wyczerpują treść terminu "niezdolność do samodzielnej egzystencji". Niezdolna do samodzielnej egzystencji jest zatem zarówno osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej opieki innej osoby (pielęgnacji), jak i osoba, która ze względu na naruszenie sprawności organizmu wymaga stałej lub długotrwałej pomocy innej osoby (w załatwianiu spraw życia codziennego).

Ustalenia w przedmiocie stanu zdrowia ubezpieczonej i jej zdolności do pracy poczynione zostały przez Sąd Okręgowy w oparciu o analizę dokumentacji lekarskiej ubezpieczonej, jak również na podstawie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii M. P.. Specyfika oceny dowodu z opinii biegłych wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd – który nie posiada wiadomości specjalnych – tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Kryteria oceny tego dowodu stanowią również: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2002 r. V CKN 1354/00 LEX nr 77046).

Opinia sporządzona w toku niniejszego postępowania wydana została przez biegłą sądową – specjalistkę posiadającą wieloletnią praktykę zawodową, cieszącą się dużym autorytetem, po uprzednio przeprowadzonym badaniu ubezpieczonej oraz wcześniejszej analizie treści dokumentacji lekarskiej. Opinia ta okazała się, w ocenie Sądu, jasna i spójna, wnioski w niej zawarte logiczne i przekonywująco uzasadnione, a rzetelność i fachowość powyższych ustaleń nie budzi żadnych wątpliwości i pozwala na uznanie ich za w pełni wiarygodne. W ocenie Sądu Okręgowego, biegła postawiła wyraźne rozpoznanie odnośnie schorzeń ubezpieczonej i ich wpływu na jej zdolność do pracy. Na podstawie przeprowadzonego badania lekarskiego oraz po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną biegła ustaliła, że aktualnie u ubezpieczonej istnieją podstawy do rozpoznania zaburzeń nerwicowych, natomiast w obrazie klinicznym dominują objawy lękowe z somatyzacją i derealizacją. Ponadto stan psychiczny odwołującej wskazuje, że jest ona zorientowana prawidłowo, chwilami napięta, wyraźnie chwiejna emocjonalnie. Relacjonuje lęk wolnopłynący, napady lęku z derealizację, bez objawów psychozy i istotnych zaburzeń funkcji poznawczych. Biegła uznała przy tym, że rozpoznane schorzenia nie powodują całkowitej niezdolności do pracy, a nadto praca w takich przypadkach jest istotnym czynnikiem terapeutycznym.

Mając na uwadze fakt, że ubezpieczona nie spełniła wszystkich przesłanek, warunkujących przyznanie na jej rzecz prawa do renty rodzinnej, bowiem nie jest osobą niezdolną do pracy, Sąd Okręgowy na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, o czym orzekł w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)