Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział VI Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Zbigniew Krepski (spr.)

Sędziowie: SO Małgorzata Bartczak-Sobierajska, SO Joanna Rusińska

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2018 r. w Toruniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku T. Z.

o ogłoszenie upadłości

na skutek zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 18 grudnia 2017 r., sygn. akt V GU 170/17

postanawia

oddalić zażalenie

Małgorzata Bartczak-Sobierajska Zbigniew Krepski Joanna Rusińska

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 18 grudnia 2017 r., sygn. akt V GU 170/17, Sąd Rejonowy w Toruniu po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku T. Z. o ogłoszenie upadłości osoby nieprowadzącej obecnie działalności gospodarczej oddalił wniosek i obciążył dłużnika kosztami postępowania (k.288).

Kanwą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne.

następuje.

Wnioskodawca T. Z. był zatrudniony w przedsiębiorstwie (...) S.A. w B. do dnia 31 marca 2009 r. do czasu rozwiązania z nim przez zakład umowy o pracę z powodu likwidacji miejsc pracy. Niemal przez rok wnioskodawca posiadał status osoby bezrobotnej, choć podejmował się w tym czasie drobnych dorywczych zajęć. Będąc jeszcze zatrudniony w (...) zaciągał kredyty, w tym m.in. na spłatę alimentów, co spowodowało umorzenie postępowania egzekucyjnego przez komornika sądowego. Miało to miejsce w 2003 r. Wnioskodawca z zaciągniętego kredytu sfinansował w 2002 r. badania DNA swojego drugiego dziecka. Kredyty w tym tak zwane „chwilówki” były zaciągane m.in. na zakup sprzętu RTV, wyposażenia mieszkania, mebli itp. Od 19 stycznia 2010 r. wnioskodawca został zatrudniony na czas nieokreślony na podstawie umowy o pracę u kolejnego pracodawcy, gdzie zarabia ponad 2,3 tys. zł netto miesięcznie W wyniku rażącego niedbalstwa w podejmowaniu decyzji finansowych wnioskodawca doprowadził do powstania zadłużenia w kwocie ok.150 tys. zł. W 2017 r. bowiem T. Z. zaciągnął różnego rodzaju kredyty i pożyczki aż w 21 bankach i innych instytucjach finansowych, w tym pięć w maju i czerwcu 2017 r., choć sam twierdził, że jedynie do maja 2017 r. był wypłacalny. Z załączonych do akt sprawy dokumentów wynika, że w (...)wnioskodawca zaciągną kredyt w dniu 16 maja 2016 r. na 4.000 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 20 lutego 2017 r. na kwotę 1.000 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 20 lutego 2017 r.- umowa pośrednictwa finansowego, w (...) sp. z o.o. w dniu 14 czerwca 2017 r. na 2.100 zł., w (...) sp. z o.o. w dniu 24 kwietnia 2017 r. na kwotę 2.483 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 07 maja 2017 r. na kwotę 570 zł, w (...) w dniu 18 marca 2017 r. na kwotę 1.550 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 15 maja 2017 r. na kwotę 1.296,16 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 24 kwietnia 2017 r.- pożyczka refinansująca w kilku transzach na 15 bądź 30 dni, w (...) sp. z o.o. w dniu 09 czerwca 2017 r. na kwotę 1.000 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 12 kwietnia 2017 r. na kwotę 648,44 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 05 lutego 2017 r. na kwotę 2.098,13 zł, w (...) w dniu 09 maja 2017 r. na kwotę 1.889,96 zł, w(...)w dniu 13 czerwca 2017 r.- pożyczka ramowa, w firmie (...) gotówka sp. z o.o. w dniu 31 sierpnia 2016 r. na kwotę 2.037,32 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 24 kwietnia 2017 r. na kwotę 2.000 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 29 marca 2017r. na kwotę 3.189,55 zł, w firmie (...)w dniu 08 kwietnia 2017 r. na kwotę 1.678,64 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 14 kwietnia 2017 r. na kwotę 2.000 zł, w (...) sp. z o.o. w dniu 22 marca 2017r. na kwotę 4.420 zł, a w dniu 15 marca 2017 r. w (...) Bank S.A. w kwocie 8.000 zł, w (...) Bank (...) S.A. w dniu 12 sierpnia 2013 r. na kwotę 2.625 zł i na kwotę 7.145,70 zł, w firmie (...) sp. z o.o. w dniu 16 marca 2017 r. na kwotę 3.914,88 zł, w (...)Bank w dniu 07 września 2016 r. na kwotę 6.156,35 zł, a w firmie (...) sport na kwotę 607 zł, w dniu 19 maja 2017 r. Nadto Są Rejonowy ustalił, iż dłużnik jest z zawodu technikiem informatykiem, zamieszkuje wraz z rodzicami, z którymi prowadzi wspólne gospodarstwo domowe. Na utrzymaniu ma dwoje dzieci. Dłużnik jest osobą zdrową i nie leczy się z powodu żadnych chorób.

Powyższy stan faktyczny ustalony został na podstawie dokumentów, oświadczeń dłużnika zawartych we wniosku oraz na podstawie jego zeznań. Sąd Rejonowy dał przy tym wiarę dowodom z dokumentów w całości, gdyż nie budziły one wątpliwości co do swojej prawdziwości. Sąd dał także, niemal w całości, wiarę oświadczeniom dłużnika oraz jego zeznaniom. W pewnym zakresie jednak zeznania dłużnika nie były spójne, co zostało zweryfikowane za pośrednictwem dowodów z dokumentów. Jak twierdził bowiem wnioskodawca, kredyty w głównej mierze przeznaczał na spłatę zobowiązań alimentacyjnych i na przeprowadzenie badań genetycznych oraz spłacanie zaciągniętych już zobowiązań kredytowych. Na podstawie całego zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego ustalono jednak, że faktycznie doszło do spłaty zadłużenia alimentacyjnego i w wyniku tego umorzenia przez komornika postępowania egzekucyjnego, to jednak miało to miejsce w dniu 12 marca 2003 r. Badania genetyczne miały zaś miejsce w 2002 r. Największe zadłużenie w wysokości ok 50 tys. zł powstało zaś - jak wynika z umów pożyczek i kredytów - w 2017 r.

Następnie Sąd Rejonowy stwierdził, iż w niniejszej sprawie oczywistym jest, że dłużnik jest niewypłacalny – w świetle art. 10 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2016 roku, poz. 2171 ze zm.), gdyż nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych – art. 11 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe.

W ocenie tego Sądu w świetle ustalonego w sprawie stanu faktycznego dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień wskutek rażącego niedbalstwa co prowadzi do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości w myśl art. 491 ⁴ ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe.

Zdaniem tego Sądu rażące niedbalstwo, zwane w języku prawniczym także lekkomyślnością, to kwalifikowana postać tzw. winy nieumyślnej, polegającej na niedołożeniu należytej staranności wymaganej w danych okolicznościach. Jak wskazuje się w doktrynie prawa cywilnego, dla przypisania niedbalstwa konieczne jest ustalenie, że w konkretnych okolicznościach danego przypadku sprawca mógł zachować się z należytą starannością. Taką kwalifikację uniemożliwiają nieraz błędne informacje, na podstawie których dłużnik podejmował decyzję, lub fakt, że do nieostrożnego zachowania dłużnik został zmuszony warunkami, w jakich działał albo czynnikami wewnętrznymi, jak np. wiek, choroba (zob. A. Olejniczak, [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania – część ogólna, LEX/el. 2014, komentarz do art. 415 KC cyt. za P. Zimmerman, Komentarz do art. 491 ⁴ ustawy Prawo upadłościowe (w:) P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa 2016). Przykładowo więc rażące niedbalstwo będzie miało miejsce wtedy, gdy dłużnik zaciąga kredyty znacznie przekraczające w chwili ich udzielania jego możliwości zarobkowe, w sytuacji braku perspektyw na poprawę aktualnej sytuacji. Wedle bowiem rozsądnej oceny winien liczyć się z tym, że w najbliższym czasie – bez dodatkowego zadłużenia – nie będzie w stanie obsłużyć swojego długu. Nie ma podstaw, aby uznać za umyślne lub rażąco niedbałe udzielenie poręczenia za cudzy dług, w sytuacji gdy w chwili udzielania tego poręczenia istniały przesłanki do uznania, iż dłużnik za którego konsument poręczył miął możliwość spłaty (zob. P. Zimmerman, Komentarz do art. 491 ⁴ ustawy Prawo upadłościowe (w:) P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Komentarz, Warszawa 2016).

Zdaniem Sądu Rejonowego analogiczna sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie. Zauważył on, choć nie miał takiej pewności, że dłużnik część swoich zobowiązań finansowych zaciągnął jeszcze w okresie, gdy pracował w (...) S.A. w B. otrzymując wówczas wynagrodzenie za pracę w wysokości ok. 2 000,00 zł. Na utrzymaniu, jak sam zeznał, miał dwoje dzieci. To jednak w okresie pracy w (...) sp. z o.o. w B. (u obecnego pracodawcy) dłużnik zaciągnął największe kredyty – łącznie na kwotę ok. 50.000 zł i miało to miejsce wyłącznie w 2017 r. Tylko jeden z kredytów, wbrew twierdzeniom dłużnika, był kredytem konsolidacyjnym i został zaciągnięty w celu spłaty poprzednich należności, także pożyczek tzw. „chwilówek”. Już w tym momencie sytuacja dłużnika nie mieściła się ramach sytuacji osób, co do których ogłasza się upadłość. Dłużnik, jak sam twierdził, ma na utrzymaniu dwoje dzieci. Zaciągał jednak znaczne zobowiązania, które przekraczały jego możliwości majątkowe i finansowe. Sąd Rejonowy podkreślił, iż nie wystąpiła żadna nadzwyczajna okoliczność w tym czasie w życiu dłużnika. Zaciągnięte kredyty i pożyczki były przeznczone na spłatę poprzednich zobowiązań i bieżące potrzeby, w tym na meble, wyposażenie mieszkania i sprzęt AGD, które mieszkanie nie należy do niego, tylko do jego rodziców. Wobec tego, zaciągnięcie przez dłużnika kolejnych pożyczek – pomimo uznania, że utracił zdolność do regulowania swoich zobowiązań, a miało to miejsce w maju 2017 r., Sąd Rejonowy uznał za rażące niedbalstwo. Dodatkowo Sąd ten zaznaczył, że pożyczki w (...), (...), (...) dłużnik zaciągnął, jak sam przyznał, w czerwcu 2017 r., zatem niemal w momencie składania wniosku o głoszenie upadłości. Jak zeznał dłużnik główną motywacją zaciągania kredytów była potrzeba uregulowania zadłużenia alimentacyjnego i pokrycia kosztów badań genetycznych. Zdarzenia te miały jednak miejsce w 2002 i 2003 roku. Zdaniem Sądu Rejonowego trudno jest przyjąć, że zadłużenie z powyższych tytułów regulowane było kredytami zaciąganymi w 2017 r. Trudno też oprzeć się wrażeniu, że u dłużnika wystąpił swego rodzaju „pęd do kredytów”, skoro tylko do połowy 2017 r. zawarł on aż 21 umów i to z różnymi instytucjami finansowymi. Jednocześnie Sąd Rejonowy wskazał, iż nie udało się ostatecznie ustalić, na co dłużnik przeznaczył wszystkie pożyczone pieniądze. W tym kontekście Sąd ten krytycznie odniósł się do motywacji dłużnika. To właśnie fakt, że część zobowiązań zaciągał na zakup sprzętu RTV czy nowych mebli przesądza o tym, że jego zachowanie należy ocenić w kategorii rażącego niedbalstwa. Takie zachowanie zdecydowanie odbiega od motywacji innych osób, które z faktycznie niezależnych od siebie powodów czy innych czynników były zmuszone do zwrócenia się do Sądu celem ogłoszenia ich upadłości. Tymczasem dłużnik mógł uniknąć powstałej sytuacji, zamiast nowymi zobowiązaniami starać się pokrywać już istniejące, bądź pieniądze przeznaczać na bliżej niesprecyzowane swoje potrzeby. Dłużnik miał zatem świadomość, iż obiektywnie oceniana jego sytuacja finansowa nie pozwala mu na zaciąganie kolejnych zobowiązań, a mimo to wielokrotnie się na to decydował, pożyczając niemałe kwoty, rzędu kilku tysięcy złotych, z przeznaczeniem na wydatki niekonieczne. Innej ocenie podlegałoby zachowanie dłużnika, gdyby kwoty te były przeznaczane na zaspokojenie nagłych wydatków związane z pogorszeniem stanu zdrowia, co w niniejszej sprawie nie miało miejsca. Dłużnik miał świadomość, iż postępował nieroztropnie. Dłużnik miał również świadomość, iż pozostaje w określonej sytuacji finansowej o określonej wysokości dochodów. Mimo tego decydował się na zaciąganie coraz to dalszych zobowiązań, wiedząc, iż w dłuższej perspektywie czasu nie będzie ich w stanie spłacić. Takie zachowanie dłużnika Sąd Rejonowy ocenił jako rażące niedbalstwo.

W konsekwencji Sąd ten uznał, że w niniejszej sprawie wystąpiła negatywna przesłanka ogłoszenia upadłości określona w art. 491 ⁴ ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe, a mimo że w niniejszej sprawie nie zachodzą inne przesłanki negatywne, to zaistnienie już jakiejkolwiek przesłanki negatywnej jest wystarczające dla oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Dodatkowo Sąd Rejonowy zauważył, że w odniesieniu do przesłanki negatywnej określonej w art. 491 ⁴ ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe w przeciwieństwie do przesłanek negatywnych określonych w art. 491 ⁴ ust. 2-4 ustawy Prawo upadłościowe, nie ma możliwości zastosowania klauzuli, zgodnie z którą mimo zaistnienia przesłanki negatywnej istnieje możliwość ogłoszenia upadłości, jeżeli przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Przesądza o tym jednoznacznie treść ust. 1, w którym brak jest takiej klauzuli, która z kolei znajduje się na końcu ust. 2 art. 491 ⁴ ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe. Na marginesie należy zauważyć, iż dłużnik jest młodym, zdrowym człowiekiem, a zatem stan zdrowia nie miał wpływu na wystąpienie niewypłacalności (k289a-291).

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł dłużnik zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie art. 491 ⁴ ust. 1 prawa upadłościowego poprzez jego błędne zastosowanie, albowiem istniały przesłanki do ogłoszenia upadłości dłużnika. Wskazując na powyższy zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu zażalenia wnioskodawca szerzej omówił podniesiony w jego petiutm zarzut podkreślając ponownie, iż powodem powstania zadłużenia był w szczególności akt utraty pracy w 2009 r. i zaległości alimentacyjne. Jego zdaniem brał pożyczki aby prawidłowo funkcjonować i spłacać należności alimentacyjne oraz zaspokajać usprawiedliwione bieżące potrzeby oraz spłacać wcześniejsze kredyty. Niezależnie od powyższego skarżący podkreślił, że sami wierzyciele tj. banki i instytucje finansowe przyczynili się do zaistniałej sytuacji, którzy znając historię kredytową podjęły ryzyko i udzielały dalszych pożyczek pośrednio przyczyniając się do powstania stanu jego niewypłacalności (k.298-299).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż podniesione w jego petitum zarzut naruszenia prawa materialnego jest nieuzasadniony. Wprawdzie skarżący nie podniósł tego w petitum zażalenia, ale jak wynika z uzasadnienia zażalenia zarzucił on również błąd w ustaleniach faktycznych prowadzący do naruszenia zarzucanego w jej petitum art. 491 ⁴ ust.1 prawa upadłościowego.

Sąd Okręgowy jako Sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za swoje wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ustalenia Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną ocenę prawną, opisane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.

Zgodnie z utrwaloną w judykaturze zasadą, w wypadku orzeczenia oddającego środek zaskarżenia, wydanego na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu w pierwszej instancji, sąd odwoławczy nie musi powtarzać dokonanych prawidłowo ustaleń; wystarczy stwierdzenie, że ustalenia sądu pierwszej instancji podziela i przyjmuje za swoje. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Skarżący nie tylko tego nie wykazał, ale podniesione w petitum zażalenia zarzuty stanowią nieudaną polemikę z prawidłowymi ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez sąd meriti.

I tak chybiony jest zarzut zażalenia, że powodem powstania zadłużenia dłużnika T. Z. był fakt utraty pracy w 2009 r. oraz zaległości alimentacyjne. Nie potwierdza tego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, z którego wynika, że dłużnik spłacił zadłużenie alimentacyjne i w wyniku tego komornik umorzył postępowanie egzekucyjne, co miało miejsce w dniu 12 marca 2003 r. Wbrew zarzutom zażalenia dłużnik nie wykazał też, że zaciągał nowe kredyty aby spłacać wcześniejsze. Jak tranie ustalił to Sąd Rejonowy, tylko jeden z kredytów zaciągniętych przez skarżącego był kredytem konsolidacyjnym i został zaciągnięty w celu spłaty poprzednich należności, także tzw. „chwilówek. Uszło jednak uwadze dłużnika, ze największe kredyty, łącznie w kwocie około 50.000,00 zł, zaciągnął on pracując u obecnego pracodawcy (...) sp. z o.o. w B.. Trudno też uznać, jak twierdzi skarżący, że zaciągnięte kredyty przeznaczał również na bieżące usprawiedliwione i minimalne potrzeby. Z ustalone prawidłowo przez Sąd Rejonowy stanu faktycznego wynika jednak co innego; mianowicie zaciągnięte kredyty były przeznaczane m.in. na zakup mebli, sprzętu AGD i wyposażenia mieszkania należącego do jego rodziców. Nie można zgodzić się ze skarżącym, że w świetle prawidłowych ustaleń faktycznych nie mógł on przewidzieć faktu swojej niewypłacalności w przyszłości, utraty pracy i problemów z uregulowaniem alimentów. Zupełnie chybiony jest zarzut, że to banki i instytucje finansowe pośrednio przyczyniły się do powstania stanu niewypłacalności dłużnika T. Z.. Postępowanie dłużnika trafnie podsumował Sąd Rejonowy podkreślają, iż u tego dłużnika wystąpił swego rodzaju „pęd do kredytów”. Jak bowiem inaczej nazwać sytuację z 2017 r. kiedy to dłużnik T. Z. zaciągnął różnego rodzaju kredyty i pożyczki aż w 21 bankach i instytucjach finansowych, w tym 5 kredytów w maju i czerwcu kiedy jak sam twierdził był już wtedy niewypłacalny.

W konsekwencji w ocenie Sądu Okręgowego nie ma też racji skarżący zarzucając naruszenie art. 491 ⁴ ust. 1 prawa upadłościowego poprzez uznanie przez Sąd Rejonowy, iż zachowanie dłużnika spełniało przesłanki rażącego niedbalstwa.

W doktrynie prawa upadłościowego wskazuje się, że za rażące niedbalstwo można uznać tylko takie zachowanie dłużnika, które w sposób bardzo znaczący, bardzo istotny odbiega od wzorca zachowań osób podobnych dłużnikowi. W konsekwencji oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości powinno więc nastąpić tylko wtedy, gdy dłużnik, rozsądnie oceniając sytuację, powinien był wiedzieć (choć nie miał takiej świadomości), że jego zachowanie będzie prowadziło do niewypłacalności lub jej nasilenia. Oznacza to utrzymanie wymogu należytej staranności, choć brzmienie przepisu sugeruje obniżenie jego poziomu. Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego w realiach niniejszej sprawy Sąd pierwszej instancji trafnie zatem uznał, iż zachowanie wnioskodawcy nie prowadzącego działalności gospodarczej spełniało przesłankę rażącego niedbalstwa, której zaistnienie prowadzi do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości stosownie do art. 491 ⁴ ust. 1 prawa upadłościowego.

Z tych wszystkich względów zażalenie dłużnika jako bezzasadne należało oddalić na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c. i art. 35 p.u.

Małgorzata Bartczak-Sobierajska Zbigniew Krepski Joanna Rusińska

(...)

1. (...)

2. (...)

3. (...)

T., (...)