Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2014 r. w Katowicach

sprawy z odwołania M. G. (M. G. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych

na skutek apelacji ubezpieczonego M. G.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 5 lutego 2013 r. sygn. akt VIII U 3215/12

1. zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje ubezpieczonemu M. G. prawo do emerytury od dnia 22 sierpnia 2012 r.

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz ubezpieczonego M. G. kwotę 210 zł (dwieście dziesięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

/-/ SSA M. Żurecki /-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA I. Goik

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

Sygn. akt III AUa 976/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 5 lutego 2013 roku Sąd Okręgowy - Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach oddalił odwołanie M. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z. z dnia 20 września 2012 roku, odmawiającej przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury z uwagi na niespełnienie wymogu 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. G., ur. (...), od 15 lipca 1989 roku prowadzi działalność gospodarczą, w lipcu 2012 roku złożył wniosek o emeryturę.

Do dnia 31 grudnia 1998 roku udowodnił 29 lat, 2 miesiące i 9 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym:

- od 1 września 1968 roku do 5 października 1974 roku w Wojewódzkiej Spółdzielni (...);

- od 15 października 1974 roku do 31 sierpnia 1979 roku w (...) Przedsiębiorstwie Budowlano - (...) w C.;

- od 6 września 1979 roku do 17 czerwca 1980 roku w Wojewódzkiej Spółdzielni (...);

- od 26 czerwca 1980 roku do 31 maja 1989 roku w (...);

- od 15 lipca 1989 roku prowadził działalność gospodarczą.

W aktach emerytalnych znajdują się świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach do dnia 31 grudnia 1998 roku:

- z dnia 18 kwietnia 2012 roku i 14 sierpnia 2012 roku wystawione przez (...)
w T. w okresie od 1 września 1968 roku do 5 października 1974 roku - w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, pomp wtryskowych, wtryskiwaczy
i gaźników samochodowych,

- z dnia 18 kwietnia 2012 roku i 14 sierpnia 2012 roku wystawionych przez (...)
w T. w okresie od 6 września 1979 roku do 17 czerwca 1980 roku - kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony,

- z dnia 5 stycznia 2004 roku wystawione przez Przedsiębiorstwo (...) w Ś. w okresie od 3 listopada 1980 roku do 31 maja 1989 roku - na stanowisku kierowcy autobusu powyżej 15 miejsc siedzących.

Z akt osobowych z okresu zatrudnienia w Wojewódzkiej Spółdzielni (...) wynika, że ubezpieczony w okresie od 1 września 1968 roku do 30 czerwca 1971 roku był zatrudniony jako uczeń w zawodzie mechanik samochodowy; od 11 września 1971 roku został zatrudniony jako stażysta w stacji obsługi tego zakładu, a po ukończeniu stażu został przyjęty na stanowisko mechanika samochodowego. Zwolnił się z pracy 5 października 1974 roku.

Ubezpieczony odbywał służbę wojskową w okresie od 27 października 1971 roku do 15 października 1973 roku. Do (...) został przyjęty w dniu 15 października 1974 roku na stanowisko kierowcy (prawo jazdy uprawniające do prowadzenia samochodów ciężarowych ubezpieczony otrzymał w dniu 10 października 1973 roku). Posiadał następujące angaże:

- od 6 października 1975 roku - mechanika pojazdów samochodowych,

- od 1 grudnia 1975 roku - ślusarza remontowego,

- od 1 marca 1976 roku kierowcy samochodowego,

- od 2 maja 1978 roku kierowcy do zwolnienia w dniu 31 sierpnia 1979 roku.

Zachowała się umowa z dnia 1 stycznia 1975 roku na podstawie której powierzono ubezpieczonemu samochód Skoda do przewozu do dodatkowych czynności spedycyjnych.
Z dniem 1 marca 1976 roku ubezpieczony otrzymał angaż ślusarza remontowego
z zastrzeżeniem, że dodatkowe warunki umowy pozostają bez zmian. W lutym 1977 roku
„w związku z przejściem na nowy pojazd samochodowy” ubezpieczony otrzymał nowe warunki wynagradzania i został kierowcą pojazdu Kraz.

W piśmie ze stycznia 1978 roku pracodawca informuje, że ubezpieczony od kilku lat pracuje jako kierowca sprzętu technologicznego.

Kolejne angaże i orzeczenie psychologiczne z roku 1978 dotyczą pracy na stanowisku kierowcy.

Sam ubezpieczony zeznał, że zarówno w szkole zawodowej, jak i po jej zakończeniu pracował w tym samym warsztacie, był mechanikiem samochodowym i pracował w kanałach, jak również poza nimi i taką samą pracę wykonywał po powrocie z wojska, nie pamięta jednak, jak długa była przerwa pomiędzy zakończeniem służby wojskowej, a powrotem do pracy, zachował natomiast ciągłość pracy.

W oparciu o dokonane ustalenia Sąd Okręgowy, odwołując się do art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS oraz § 3 i 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem ubezpieczony poza spełnieniem pozostałych przesłanek nie udowodnił co najmniej 15 lat pracy
w warunkach szczególnych.

Sąd I instancji uznał, że nie można ubezpieczonemu do pracy w szczególnych warunkach zaliczyć okresu pracy w charakterze ucznia, albowiem uczeń nie mógł wykonywać wyłącznie pracy w kanałach, a ponadto nie była to praca w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony pracował przez 3 dni w tygodniu ucząc się zawodu mechanika samochodowego.

Dlatego świadectwa pracy w szczególnych warunkach, potwierdzające pracę
w szczególnych warunkach w okresie od 1 września 1968 roku do dnia ukończenia szkoły to jest do 30 czerwca 1971 roku, nie zasługują na uwzględnienie.

Nie znalazł również Sąd I instancji podstaw do zaliczenia do pracy w szczególnych warunkach okresu od 1 lipca 1971 roku do 31 sierpnia 1971 roku, albowiem ubezpieczony
w dniu 9 lipca 1971 roku zdał egzamin końcowy, a do pracy został przyjęty od września 1971 roku na stanowisko stażysty na okres 1 roku, po niespełna 2 miesiącach został powołany do odbycia służby wojskowej, którą odbywał od 27 października 1971 roku do 15 października 1973 roku. Dopiero po powrocie do pracy został mechanikiem samochodowym, pracę na takim stanowisku wykonywał do dnia zwolnienia z pracy.

Sąd I instancji podkreślił, że wprawdzie okres służby wojskowej jest zaliczany do pracy w szczególnych warunkach, ale tylko w takim przypadku, gdy żołnierz przed powołaniem do czynnej służby wojskowej pracował w warunkach szczególnych i po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach.

Natomiast w ocenie Sądu I instancji ubezpieczony jako stażysta nie wykonywał pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, pomp wtryskowych, wtryskiwaczy gaźników samochodowych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co przyznał sam ubezpieczony zeznając, że trzeba było wykonywać prace poza kanałem, a także na zewnątrz warsztatu.

W konsekwencji Sąd przyjął, że ubezpieczony przed powołaniem do służby wojskowej nie pracował w szczególnych warunkach, zatem nie można do takiego okresu zaliczyć służby wojskowej.

Odnosząc się do okresu od 16 października 1973 roku do 5 października 1974 roku Sąd I instancji wskazał, że brak jest dokumentów, w oparciu o które można by ustalić kiedy ubezpieczony wrócił do pracy po odbyciu służby wojskowej i od kiedy posiadał angaż mechanik samochodowego, jednak uznał, że okoliczność pozostaje bez wpływu na treść rozstrzygnięcia, ponieważ mechanik samochodowy nie wykonuje pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlano - (...) w C. pracował jako kierowca samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony.

Wprawdzie ubezpieczony posiadał różne angaże, jednak akta osobowe wskazują,
że pracował wyłącznie jako kierowca. Angaże ślusarza, czy mechanika nie zmieniały charakteru pracy ubezpieczonego, ponieważ wynika z nich, że pozostałe warunki umowy
o pracę pozostają bez zmian. Nigdy ubezpieczonego nie odsunięto od pracy na pojazdach ciężarowych. Zatem do okresu pracy w szczególnych warunkach Sąd I instancji doliczył ubezpieczonemu okres 4 lat, 10 miesięcy i 15 dni, co jednak nie wystarcza na nabycie prawa do emerytury w wieku 60 lat, bowiem ogólny staż pracy w warunkach szczególnych wyniósł 14 lat, 2 miesiące i 25 dni.

Apelację od wyroku wniósł pełnomocnik ubezpieczonego.

Zaskarżając w całości wyrok Sądu I instancji apelujący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

- poczynienie nieprawidłowych ustaleń faktycznych, które miały wpływ na treść orzeczenia poprzez błędne ustalenie okresu i charakteru zatrudnienia w Wojewódzkiej Spółdzielni (...) i niezaliczenie tego okresu jako pracy w szczególnych warunkach,

- naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść orzeczenia poprzez nieprawidłowe zastosowanie art. 233 k.p.c., tj. dowolną ocenę dowodów w zakresie w jakim nie uznano ciągłości okresu zatrudnienia w (...) od 1 lipca 1971 roku do 5 października 1974 roku, które udowodnione zostały w świadectwie pracy w szczególnych warunkach,

- naruszenie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz
o wstępnym stażu pracy w związku z uchwałą nr 126 Rady Ministrów z dnia 2 lipca 1971 roku w sprawie wstępnego stażu pracy absolwentów szkół poprzez ich niezastosowanie,
tj. niezaliczenie do stażu pracy okresu zatrudnienia w charakterze mechanika samochodowego - stażysty w okresie od 1 lipca 1971 roku do 24 października 1971 roku,

- naruszenie art. 32 ust. 4 oraz art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 21 listopada 1967 roku w brzmieniu na okres 1971 - 1973
w związku z § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin poprzez ich niezastosowanie, tj. niezaliczenie okresu służby wojskowej,

- naruszenie art. 117 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, tj. niezaliczenie okresu pracy w szczególnych warunkach
w (...) w okresie od 1 lipca 1971 roku do 5 października 1974 roku, pomimo udowodnienia tego okresu dokumentami, w tym zaświadczeniem o pracy w szczególnych warunkach.

W oparciu o podniesione zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia
i przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik ubezpieczonego podniósł, że w toku postępowania Sąd I instancji błędnie ustalił stan faktyczny niniejszej sprawy w zakresie
w jakim nie ustalił okoliczności, że okres zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...) był okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony otrzymał świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej w dniu 23 czerwca 1971 roku i zakończył teoretyczną naukę zawodu.

Do 31 czerwca 1971 roku pracował w (...) w charakterze ucznia w wymiarze
8 godzin po 3 dni w tygodniu, a po zakończeniu nauki w szkole zawodowej został przeniesiony na stanowisko mechanika samochodowego - stażysty, gdzie pracował stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy - po 8 godzin dziennie, również w czasie „wakacji letnich” od 1 lipca 1971 roku do 31 sierpnia 1971 roku.

W dniu 15 października 1971 roku ubezpieczony otrzymał powołanie do służby wojskowej, którą odbywał od 25 października 1971 roku do 16 października 1973 roku,
a następnie wrócił do pracy w (...) na stanowisku mechanika samochodowego. Pracę
w (...) wykonywał do października 1974 roku, a od 15 października 1974 roku został zatrudniony na stanowisku kierowcy w (...).

Podniósł, że ubezpieczony zachował ciągłość pracy po odbyciu służby wojskowej.

Apelujący zarzucił, że w toku postępowania przed Sądem dopuszczono się naruszenia art. 233 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie, tj. dowolną ocenę zebranych
w sprawie dowodów w zakresie w jakim nie uznano ciągłości okresu zatrudnienia w (...) od 1 lipca 1971 roku do 5 października 1974 roku, które udowodnione zostały w świadectwie pracy w szczególnych warunkach oraz zeznaniami ubezpieczonego złożonymi w toku postępowania przed Sądem I instancji: po ukończeniu szkoły 1 lipca 1971 roku ubezpieczony rozpoczął wstępny staż pracy absolwenta szkoły zawodowej, który trwał aż do chwili powołania do wojska.

Sąd nieprawidłowo, z pominięciem zasad wiedzy i doświadczenia życiowego, uznał, że odbywanie stażu absolwenckiego (uregulowanego w odrębnych przepisach i uchwale
nr 126 Rady Ministrów z dnia 2 lipca 1971r. w sprawie wstępnego stażu pracy absolwentów szkół) na stanowisku mechanika samochodowego nie jest równoznaczne z wykonywaniem pracy w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych. Apelujący podniósł, że w czasie odbywania stażu ubezpieczony szczegółowo zapoznawał się oraz wdrażał do pracy, którą będzie wykonywał po jego ukończeniu, a więc na stanowisku mechanika samochodowego pracującego w kanałach, przy czym czas zatrudnienia
w charakterze stażysty wlicza się do okresu pracy zawodowej (§ 6 ust. 2 w/w uchwały).

Wprawdzie ubezpieczony wykonywał także inne prace w tym prace poza kanałem, jednakże prace takie wykonywał sporadycznie na polecenie swojego kierownika, albowiem
w przeciwnym wypadku naraziłby się na odpowiedzialność dyscyplinarną.

Stąd także do okresu pracy w szczególnych warunkach winien zostać zaliczony okres służby wojskowej od 27 października 1971 roku do 15 października 1973 roku.

Ubezpieczony, będąc formalnie zatrudnionym w Wojewódzkiej Spółdzielni (...), pełnił służbę wojskową, a art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony stanowił o zaliczaniu okresu odbytej służby wojskowej do wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem pracownikom, którzy po odbyciu służby podjęli -
w zakreślonym ustawowo terminie (30 dni), zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy,
w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby.

Równocześnie Sąd dopuścił się naruszenia art. 117 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS poprzez nieuznanie przedłożonych dokumentów m.in: świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 14 sierpnia 2012 roku, że ubezpieczony był zatrudniony
w (...) w okresie od 1 lipca 1971 roku do 5 października 1974 roku w charakterze mechanika pojazdów samochodowych pracującego w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych, tj. na stanowiskach wymienionych w wykazie A, dziale XIV. Poz. 14 i 16 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ubezpieczony zawnioskował o przeprowadzenie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach pracowniczych ubezpieczonego znajdujących się w posiadaniu ZUS, a z powyższych dokumentów wynika, że był on zatrudniony na stanowisku mechanika samochodowego wykonującego prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Apelacyjny uzupełniając postępowanie dowodowe dopuścił dowód z zeznań świadków M. K. i J. M. na okoliczność charakteru pracy ubezpieczonego
w okresie od października 1973 roku do października 1974 roku w Wojewódzkiej Spółdzielni (...).

Świadek M. K. zeznał, że w (...) pracował od 1967 roku do grudnia 1990 roku, czyli do likwidacji spółdzielni, jako kierowca samochodów powyżej 3,5 tony; ubezpieczony po powrocie z wojska pracował w warsztacie, warsztat był nieogrzewaną szopą, mieściły się tam dwa samochody ciężarowe, bo były dwa kanały. Zimą były ciężkie warunki, ale naprawy musiały być dokonywane, pracowało tam ośmiu mechaników oraz uczniowie. Ubezpieczony przed wojskiem pracował jako uczeń - mechanik, a po wojsku wrócił jako mechanik. Praca była ciągła, bo samochody były stare i miały częste awarie.

Świadek J. M. zeznał, że pracował w (...) w latach 1973 - 1990, czyli do likwidacji spółdzielni, był dyrektorem Oddziału w T. i pamięta ubezpieczonego. Zeznał, że ubezpieczony był uczniem zawodu mechanik samochodowy,
a potem kierowcą, pracował też w warsztacie. Świadek zeznał, że w różnych okresach była różna ilość samochodów, we wczesnych latach siedemdziesiątych było ich około sześćdziesięciu, w latach 1973 - 1974 był warsztat przy ul. (...) a potem wybudowano warsztat przy ul. (...). Warsztat na (...) miał dwa kanały, było tam 10 mechaników. Wykonywali wszystkie naprawy przy samochodach ciężarowych, które wymagały ciągłych napraw i tej pracy w kanałach było dużo. Wymieniano skrzynie biegów, tylne mosty, nie było podziało specjalistycznego, a wszyscy mechanicy robili wszystko.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest uzasadniona.

Sąd I instancji do okresu pracy w szczególnych warunkach doliczył ubezpieczonemu okres 4 lat, 10 miesięcy i 15 dni w przedsiębiorstwie (...), co jednak nie wystarcza na nabycie prawa do emerytury w wieku 60 lat, bowiem ogólny staż pracy ubezpieczonego
w warunkach szczególnych wyniósł 14 lat, 2 miesiące i 25 dni.

Sporną kwestią nadal pozostaje okres pracy ubezpieczonego od 1 lipca 1971 roku do
5 października 1974 roku, na który składają się:

- okres pracy od 1 lipca 1971 roku do 31 sierpnia 1971 roku i od 11 września 1971 roku w charakterze mechanika – stażysty,

- okres służby wojskowej od 27 października 1971 roku do 15 października 1973 roku,

- okres od 16 października 1973 roku do 5 października 1974 roku w Wojewódzkiej Spółdzielni (...).

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego o zawnioskowane zeznania świadków,
z których wynika charakter pracy ubezpieczonego jak i pozostałych mechaników, Sąd Apelacyjny uznał, że ubezpieczony po odbyciu zasadniczej służby wojskowej wykonywał pracę w warunkach szczególnych w kanałach jako mechanik, począwszy od dnia
16 października 1973 roku do 5 października 1974 roku, to jest do rozwiązania umowy
o pracę.

Sąd uznał, że zeznania obu świadków, w tym dyrektora oddziału, są spójne
i wiarygodne i odzwierciedlają specyfikę wykonywania przez ubezpieczonego pracy
w warsztacie, w szczególności, że obaj świadkowie pamiętają, iż praca była ciągła z uwagi na awarie starego sprzętu samochodowego.

W tym kontekście z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością uznać należało, że wobec takiego zapotrzebowania na pracę ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał w tym okresie pracę szczególnych warunkach.

Nie podzielił natomiast Sąd Apelacyjny zarzutów, że ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i pełnym wymiarze czasu pracy po zakończeniu szkoły
a przed odbyciem zasadniczej służby wojskowej będąc tylko mechanikiem - stażystą, a nie mechanikiem z uwagi na konieczność wdrożenia się do wykonywania zawodu mechanika,
w konsekwencji brak było także podstaw do zaliczenia zasadniczej służby wojskowej, jako okresu służby odbywanej pomiędzy okresami pracy w warunkach szczególnych.

Jednocześnie zauważyć należało, że dla celów niniejszego postępowania kwestia ta jest o tyle incydentalna, że już doliczenie okresu zatrudnienia od 16 października 1973 roku do 5 października 1974 roku sprawia, że ubezpieczony spełnia ostatni warunek konieczny do przyznania mu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych w wieku 60 lat, zgodnie z art. 184 ust. 1 w zw. z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku
o emeryturach i rentach z FUS - a mianowicie posiada on 15-letni staż pracy w warunkach szczególnych nabyty przed 1 stycznia 1999 roku.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na mocy art. 98 § 1 i 4 k.p.c. w zw.
z § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. 13, poz. 490).

/-/ SSA M. Żurecki /-/ SSA E. Piotrowska /-/ SSA I. Goik

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

JM