Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Dorota Zientara

Protokolant: sekretarz sądowy Joanna Michaliszyn

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2018 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. Ł.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w E.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  nie obciąża powoda kosztami procesu.

Sygn. akt I C 420/14

UZASADNIENIE

Powód Z. Ł. wystąpił z pozwem przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w E. domagając się zasądzenia od pozwanego kwoty 85.000 zł wraz odsetkami ustawowymi od dnia 1 października 2014 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania, a także nakazania pozwanemu usunięcia z nieruchomości położonej w E. przy ul. (...) sieci ciepłowniczej znajdującej się w piwnicy budynku i przeniesienia tego fragmentu instalacji poza obręb nieruchomości stanowiącej własność powoda. Powód domagał się także zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu tych żądań wskazał, że jest właścicielem nieruchomości położnej w E. przy ul. (...). Przez pomieszczenia piwniczne tego budynku przechodzi fragment sieci ciepłowniczej, wchodzący w skład przedsiębiorstwa pozwanego, w postaci dwóch izolowanych rur. Instalacja umiejscowiona jest w ścianach działowych budynku powoda, dalej umiejscowiona jest w ścianach nieruchomości sąsiednich, postawionych w zabudowie szeregowej.

Powód podkreślił, że taki sposób ułożenia sieci wpływa negatywnie na bezpieczeństwo, gdyż w razie wystąpienia awarii sieci zniszczeniu ulegnie budynek. Twierdził nadto, że podejmował próby zbycia nieruchomości na wolnym rynku jednakże potencjalni nabywcy, stwierdziwszy fakt istnienia w pomieszczeniach piwnicznych rur ciepłowniczych, nie byli zainteresowani nabyciem nieruchomości. Podniósł nadto, że ubezpieczyciel odmawia zawarcia umowy ubezpieczenia budynku, z uwagi na wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia szkody.

Powód wezwał pozwanego do usunięcia fragmentu infrastruktury sieci ciepłowniczej z jego nieruchomości, jednakże bezskutecznie.

Pozwany (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w E. w odpowiedzi na pozew zażądał oddalenia powództwa oraz zasądzenia na swoją rzecz od powoda kosztów procesu według norm prawem przepisanych, kwestionując roszczenia powoda co do zasady, jaki i co do wysokości.

Argumentował, że sieć ciepłownicza przechodząca przez nieruchomość powoda była budowana w latach 1982-1984 z inicjatywy i na koszt prywatnych inwestorów - właścicieli nieruchomości. Inwestycja ta była realizowana na podstawie projektu, zgodnego z obowiązującymi normami. Odbiorcą ciepła był m. in. jeden z właścicieli lokalu położonego w budynku przy ul. (...) – S. K.. Zrealizowaną z funduszy inwestorów sieć ciepłowniczą przechodzącą, m.in., przez nieruchomość powoda, w 1987 r. włączono w skład majątku poprzednika prawnego pozwanego. Pozwany podniósł zarzut nabycia służebności przesyłu przez jej zasiedzenie, skoro nieprzerwanie od lat 80 XX wieku, w dobrej wierze, posiadał urządzenia infrastruktury przesyłowej, w tym jej fragment przechodzący przez nieruchomość stanowiącą obecnie własność powoda. Zdaniem pozwanego, wbrew twierdzeniom powoda, sposób umiejscowienia sieci nie stanowi zagrożenia dla budynku.

W ocenie pozwanego, zasadność roszczenia powoda winna być również negatywnie oceniona na gruncie art. 5 k.c., ponieważ powód faworyzuje swoje interesy kosztem właścicieli sąsiadujących nieruchomości. Z jednej strony realizacja roszczenia powoda w przedmiocie usunięcia fragmentu sieci przechodzącej przez jego nieruchomość pozbawiłaby dostaw energii cieplnej do nieruchomości sąsiednich, z drugiej zaś strony zachowanie ciągłości sieci z ominięciem nieruchomości powoda wygenerowałby znaczne koszty, które obciążałyby pośrednio również pozostałych odbiorców, których nieruchomości są w ten sposób zasilane w ciepło.

Sąd ustalił co następuje:

Powód jest właścicielem nieruchomości położonej w E. przy ul. (...).

(okoliczność bezsporna)

Przez pomieszczenia piwniczne powoda, pod sufitem, ułożona jest sieć ciepłownicza w postaci rur zasilających w energię cieplną nieruchomości posadowione po jednej stronie ul. (...).

Nieruchomość stanowiąca obecnie własność powoda sąsiaduje bezpośrednio z nieruchomością położoną przy ul. (...) oraz przy ul. (...). Obie te nieruchomości przylegają do siebie ścianami działowymi (zabudowa szeregowa).

W roku 1982 został sporządzony kosztorys sieci cieplnej odchodzącej od komory (...)do budynku mieszkalnego przy ul. (...) w E.. Od przyłącza zlokalizowanego w budynku przy ul. (...) następnie poprowadzona została sieć do kolejnych nieruchomości posadowionych w zabudowie szeregowej przy ul. (...), w tym do nieruchomości oznaczonych numerami (...). Elementy sieci - rury doprowadzające energię cieplną - przecinały ściany i pomieszczenia piwniczne kolejnych nieruchomości posadowionych w ciągu zabudowań przy ul. (...), w tym nieruchomości nr 2, stanowiącej ówcześnie przedmiot współwłasności matki powoda - H. K. oraz małżonków K..

Przyłączanie kolejnych nieruchomości posadowionych przy ul. (...) w E. do sieci ciepłowniczej następowało z inicjatywy prywatnych inwestorów, właścicieli tych nieruchomości. Właściciele samodzielnie ponosili koszty sporządzenia dokumentacji projektowej oraz koszt przyłączeń.

Inwestycję tę wykonywał poprzednik prawny pozwanego, tj. Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w E., następnie przejął sieć jako składnik swego przedsiębiorstwa. W dniu 13 stycznia 1987 r. poprzednik prawny pozwanego, tj. Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w E., dokonał odbioru przyłącza centralnego ogrzewania dla budynku posadowionego przy ul. (...) w E..

Zarządzeniem nr 61/91 Wojewody (...) z dnia 30 sierpnia 1991 r. Wojewódzkie Przedsiębiorstwo (...) w E. zostało podzielone na 11 przedsiębiorstw, w tym Przedsiębiorstwo (...) w E..

Zarządzeniem nr(...) Wojewody (...) z dnia 31 sierpnia 1991 r. z dniem 1 października 1991 r. zostało utworzone Przedsiębiorstwo (...) w E..

Uchwałą nr (...)Rady Miejskiej w E. z dnia 27 lutego 1992 r. Przedsiębiorstwo (...) w E. zostało przekształcone w jednoosobową spółkę gminną z ograniczoną odpowiedzialnością.

(dowód: kosztorys, k. 68-81; protokoły odbioru, k. 82; zarządzenia z dnia 30 i 31 sierpnia 1991 r., k. 58-59; dokumentacja obrazująca przekształcenia prawne struktury pozwanego, k. 60-67; zeznania świadków: A. K. (1), k.189v.-190; A. K. (2), k. 190-190v.; W. P., k. 190v.-191; B. Ś., k.223v.; S. K., k. 223v., 261v.-262; M. O., k. 262-262v.; zeznania powoda, k. 602-602v.)

Ciepłociąg przechodzący przez nieruchomość powoda ułożony jest w dwóch pomieszczeniach piwnicznych. Przebiega w linii ciągłej na długości 6,42 m. Przez pierwszą ze ścian nośnych budynku powoda, tj. ścianę sąsiadującą z nieruchomością położoną przy ul. (...) tylko jedna z dwóch rur ciepłociągu osadzona jest w ochronnej tulei stalowej.

Rury ciepłociągu pomiędzy pomieszczeniami piwnicznymi nieruchomości powoda położone są prawidłowo, obie rury chronione są tuleją stalową. Przejście ciepłociągu przez drugą ścianę nośną, tj. sąsiadującą ze ścianą nieruchomości nr 4 przy ul. (...), wykonano prawidłowo, obie rury ciepłociągu umieszczono w miejscu styku ze ścianą w tulejach ochronnych. Umieszczenie rur ciepłociągu w miejscach styku ze ścianami budynku w tulejach ochronnych ma na celu zabezpieczenie konstrukcji ścian przed ruchami wywołanymi rozszerzalnością liniową rur pod wpływem ciepła.

Brak dodatkowych podpór rur ciepłociągu, poza podporą w postaci umiejscowienia tych rur w ścianach nośnych oraz ścianie działowej w pomieszczeniach piwnicznych, nie jest wadą projektową i nie może stanowić przyczyny powstawania pęknięć tynku.

W miejscach przechodzenia ciepłociągu przez ściany (konstrukcyjne, działowe) nie stwierdzono uszkodzeń. Pęknięcia tynku w pomieszczeniach zlokalizowanych na parterze nieruchomości powoda oraz pęknięcie tynku na elewacji budynku nad drzwiami wejściowymi nie są związane z umiejscowieniem sieci; występują na tych ścianach, przez które nie przechodzą rury instalacji ciepłowniczej.

Ciepłociąg w budynku powoda został wykonany zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i obowiązującymi normami z lat 80 i 90 XX wieku. Zarówno ówczesne, jak i obecne przepisy prawa nie zabraniają prowadzenia sieci ciepłowniczej przez ściany budynków, określone są jednak warunki dla bezpiecznego ułożenia sieci w taki sposób.

Przebieg ciepłociągu przez nieruchomość powoda nie koliduje z przebiegiem instalacji elektrycznej. Z uwagi na brak dokumentacji projektowej nie można jednoznacznie stwierdzić, która z instalacji, tj. ciepłownicza czy elektryczna, została wykonana jako pierwsza. Przewód elektryczny na odcinku położonym najbliżej ciepłociągu, jest zabezpieczony osłoną przed uszkodzeniami. Przebieg sieci ciepłowniczej nie zagraża elementom instalacji elektrycznej.

Brak zaworów „odcinających” na instalacji ciepłowniczej przebiegającej przez pomieszczenia piwniczne nieruchomości powoda nie stanowi żadnego zagrożenia dla bezpieczeństwa budynku oraz mieszkańców. Odcinek sieci ciepłowniczej przechodzący przez nieruchomość powoda nie posiada oznak zużycia, które mogłoby zagrażać bezpieczeństwu budynku. Wprawdzie występują braki w izolacji termicznej rur doprowadzających energię cieplną, same rury są jednak w dobrym stanie, w miejscach spawów występuje zabezpieczenie antykorozyjne.

Zalecanym działaniem byłoby uzupełnienie zewnętrznej izolacji termicznej rur przesyłowych, celem zmniejszenia strat ciepła. Zaleca się także korektę ubytków cementowych ścian nośnych w pomieszczeniach piwnicznych w miejscach styku z nimi rur przesyłowych (tj. korekta wizualna), a także zainstalowanie tulei ochronnej dla jednej z rur przesyłowych przechodzących przez ścianę nośną sąsiadującą z nieruchomością przy ul. (...).

W budynku powoda występuje pęknięcie nadproża drzwi zewnętrznych od budynku oraz pęknięcie nad drzwiami ścianki działowej pomiędzy przedpokojem, a kuchnią. Nie jest to jednakże skutek posadowienia ciepłociągu w pomieszczeniach piwnicznych nieruchomości powoda. Ciepłociąg nie spowodował pęknięcia ścian, strop nad przebiciami ścian nie wykazuje śladów zarysowań. Prawdopodobną przyczyną pęknięć mogły być prace budowlane prowadzone w sąsiedztwie nieruchomości powoda, związane z budową budynku nr (...) przy ul. (...), a połączone z używaniem ciężkiego sprzętu budowlanego (samochody ciężarowe do transportu materiałów, koparki), którego ruch skutkował wywołaniem rezonansu i drgań struktury nośnej okolicznych budynków.

(dowód: opinia biegłego z zakresu instalacji urządzeń cieplnych G. S. k. 283-293; opinia uzupełniająca k. 332-333; opinia biegłego z zakresu instalacji centralnego ogrzewania i urządzeń instalacji gazowej P. Ł. k. 383-388; opinie uzupełniające k. 433-434, k. 565-566; opinia biegłego z zakresu budownictwa J. B. (1), k. 474-482; opinia uzupełniająca k. 520-524)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód domaga się od pozwanego zapłaty odszkodowania w kwocie 85.000 zł powiększonego o odsetki ustawowe, a także nakazania pozwanemu usunięcia elementów infrastruktury sieci ciepłowniczej przechodzącej przez jego nieruchomość położoną przy ul. (...) w E.; w piśmie procesowym z dnia 20 maja 2015 r. jego ówczesny profesjonalny pełnomocnik dla uzasadnienia zgłoszonych roszczeń przywoływał art. 222 § 1 i 2 k.c. Ustalenia dokonane w sprawie nie pozwalają na uznanie, jakoby powód mógł zasadnie opierać powództwo na treści art. 222 § 1 k.c., skoro nie ulega wątpliwości, iż nieruchomość przy ul. (...) pozostaje we władaniu powoda i stan ten nigdy nie był zaburzony poprzez działania pozwanego. Powód mógł natomiast dowodzić, iż pozwany narusza jego własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie go faktycznego władztwa nad rzeczą, domagając się na podstawie art. 222 § 2 k.c przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania naruszeń.

Zdaniem powoda posadowienie elementów sieci przesyłowej wchodzących w skład przedsiębiorstwa pozwanego ogranicza możliwość sprzedaży nieruchomości, a także uniemożliwia zawarcie umowy ubezpieczenia nieruchomości, z uwagi na zbyt duże ryzyko wystąpienia szkody. Poza tym, w ocenie powoda, zniszczenia ścian w budynku są wynikiem umiejscowienia ciepłociągu w ścianach, co uzasadnia roszczenie odszkodowawcze na kwotę 85.000 zł.

Zgodnie z art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Stosownie do art. 6 k.c. to na powodzie spoczywał obowiązek wykazania, że posadowienie ciepłociągu w pomieszczeniach piwnicznych jego nieruchomości, doprowadziło do powstania szkody.

W toku postępowania dopuszczono dowód z opinii biegłych z zakresu instalacji ciepłowniczych oraz z zakresu budownictwa. Kompleksowa ocena wniosków zawartych w opiniach zarówno podstawowych jak i uzupełniających sporządzanych w następstwie zgłaszanych przez stronę powodową zastrzeżeń, nie dawała podstawy dla przyjęcia forsowanej przez powoda tezy, że przebieg ciepłociągu przez jego nieruchomość skutkuje powstaniem określonych szkód w nieruchomości.

Podkreślić trzeba, że biegli z zakresu ciepłownictwa nie stwierdzili negatywnego oddziaływania ciepłociągu na nieruchomość powoda. Wskazali, że jedynie w miejscu, gdzie dwie rury ciepłociągu przechodzą przez ścianę konstrukcyjną nieruchomości powoda od strony nieruchomości posadowionej przy ul. (...), jedna z rur pozbawiona jest stalowej tulei izolacyjnej, mającej chronić ściany budynku przed niekorzystnym wpływem liniowych rozprężeń metalu pod wpływem temperatury. Nie ma to jednak żadnego wpływu na stan ściany; biegli dostrzegali potrzebę uzupełnienia tego braku poprzez montaż tulei ochronnej. Rury, którymi przesyłana jest energia cieplna – na całym odcinku odpowiadającym szerokości nieruchomości powoda – mają odpowiednie podparcie, tj. na ścianach konstrukcyjnych oraz na ścianie działowej odgradzającej pomieszczenia piwniczne. Brak innych „podpór” nie stanowi wady w konstrukcji instalacji.

Biegli opiniujący w sprawie, dokonując szczegółowych oględzin elementów systemu przesyłania energii cieplnej, stwierdzili dobry stan poszczególnych elementów, brak korozji, właściwe zabezpieczenie zakończeń elementów systemu przed korozją; nie stwierdzili zagrożenia jakąkolwiek awarią. Brak zaworów odcinających przepływ energii ocenili jako stan korzystny, uniemożliwiający osobom postronnym (innym od wyspecjalizowanych pracowników przedsiębiorstwa przesyłowego) samodzielną ingerencję w system przesyłu ciepła. Fakt zlokalizowania elementów instalacji elektrycznej w niewielkiej odległości od elementów systemu ciepłowniczego ich zdaniem nie zagraża bezpieczeństwu – zwłaszcza, że przewody elektryczne w najbardziej „newralgicznej” części są dodatkowo zabezpieczone.

Co najistotniejsze, zdaniem biegłych, spękania występują na tych ścianach, przez które nie przechodzą rury ciepłociągu. Brak również spękań w obrębie bezpośrednich wejść rur w ściany konstrukcyjne i działowe nieruchomości powoda oraz na stropach. Biegły z zakresu budownictwa z dużą dozą prawdopodobieństwa określił, iż pęknięcia ścian są konsekwencją prowadzenia budowy w sąsiedztwie nieruchomości powoda, a co za tym idzie – wzmożonego ruchu sprzętu budowlanego wywołującego rezonans, powodujący uszkodzenie struktury tynków w okolicznych budynkach.

Rekapitulując, po analizie opinii sporządzonych przez wszystkich biegłych, uznać należy je za logiczne, spójne wewnętrznie, należycie umotywowane, odnoszące się do zagadnień nakreślonych w tezach dowodowych, których wyjaśnienie wymagało posiadania wiadomości specjalnych. Wskazane źródła dowodowe miały w sprawie zasadnicze znaczenie dla ustalenia, że przebieg i działanie ciepłociągu nie wpływają negatywnie na stan nieruchomości powoda, w tym nie mogły skutkować uszkodzeniem ścian w miejscach opisanych szczegółowo przez biegłego z zakresu budownictwa. Nie można pominąć, iż biegli z zakresu instalacji cieplnych wskazywali, że sposób wykonania ciepłociągu, tj. jego przeprowadzenie liniowe przez kolejne nieruchomości położone przy ul. (...), nie było sprzeczne z obowiązującymi przepisami i normami – zarówno tymi, które obowiązywały w dacie wykonywania tej instalacji, jak i obowiązującymi aktualnie.

Marginalnie wskazać można w tym miejscu, iż powód nie przedstawił żadnego dowodu dla potwierdzenia okoliczności podawanej w pozwie, tj. że z powodu umiejscowienia ciepłociągu w pomieszczeniach piwnicznych nie może zbyć nieruchomości. Powód w ogóle nie dowiódł okoliczności podejmowania prób zbycia tej nieruchomości. To samo dotyczy odmowy ubezpieczenia budynku z uwagi na znaczne ryzyko wystąpienia szkody na skutek awarii sieci ciepłowniczej.

Podsumowując, zebrany materiał dowodowy nie dawał podstawy dla uznania zasadności powództwa dochodzonego tytułem odszkodowania. W ocenie Sądu, również żądanie nakazania pozwanemu usunięcia z nieruchomości przy ul. (...) w E. elementów sieci przesyłowej poza obręb tej nieruchomości – nie mogło być uznane za usprawiedliwione. Sieć położona jest prawidłowo, nie stanowi zagrożenia. Podzielić należy nadto stanowisko pozwanego zawarte w odpowiedzi na pozew, że takie działanie powoda nie zasługiwało na ochronę z uwagi na art. 5 k.c. Uwzględnienie takiego żądania byłoby przyzwoleniem dla faworyzowania interesów Z. Ł. kosztem wszystkich innych właścicieli czy też posiadaczy nieruchomości, w których wykorzystywana jest energia cieplna pochodząca z tego ciepłociągu. Z jednej strony trzeba podkreślić, że choć samo fizyczne „ominięcie” przez ciepłociąg nieruchomości powoda na etapie wykonawstwa byłoby najprawdopodobniej możliwie, to jednakże z drugiej strony wiązałoby się z koniecznością poniesienia znaczących kosztów przez innych właścicieli nieruchomości sąsiednich, korzystających z ciepła pochodzącego z tego źródła.

Jak wskazano w akapitach poprzedzających, ciepłociąg przechodzący przez nieruchomość powoda nie wykazuje cech mogących świadczyć o niekorzystnych immisjach wywieranych na budynek posadowiony przy ul. (...) w E., został on wykonany zgodnie z projektem, w ramach prawnych przepisów zezwalających na takie umiejscowienie i przebieg urządzenia przesyłowego. W tym stanie rzeczy powództwo w części odnoszącej się do nakazania pozwanemu usunięcia elementów infrastruktury przesyłowej z nieruchomości powoda przy ul. (...) w E. oddalono jako bezzasadne.

Nie zasługiwał na uwzględnienie kolejny wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego z zakresu budownictwa. Żądanie wyceny robót wskazanych na k. 4 opinii zasadniczej biegłego J. B. nie mieści się w granicach tezy dowodowej, a także w granicach rozpoznania niniejszej sprawy. Biegli wykluczyli związek pomiędzy istnieniem ciepłociągu i pęknięciami. Sugerowane przez biegłego z zakresu budownictwa prace miałyby na celu przede wszystkim ustalenie, czy dochodzi do zwiększenia szerokości pęknięć w ścianach budynku. Wykonanie takich prac zasugerowano w czerwcu ub. roku. Powód nie wykonał ich, twierdząc, że nie może ingerować w substancję budynku w toku procesu. Pomiar szerokości pęknięcia, czy założenie plomby w postaci paska ze szkła przyklejonego gipsem, nie stanowią żadnej ingerencji. Troska właściciela o stan budynku powinna skłonić go do wykonania tak prostych czynności, ich wynik może bowiem wskazywać na konieczność pilnego podjęcia prac zabezpieczających lub remontowych. Wykonywanie badań, o których mowa we wniosku o opinię uzupełaniającą jest bezprzedmiotowe, skoro wyeliminowano jako przyczynę pęknięć istnienie ciepłociągu.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. odstępując od obciążania nimi powoda. Artykuł 102 k.p.c. uprawnia sąd w wypadkach szczególnie uzasadnionych do nieobciążania kosztami strony przegrywającej i realizując zasadę słuszności, stanowi wyjątek od ogólnej reguły obciążania stron kosztami procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić przeciwnikowi, na jego żądanie, wszystkie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.). Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu. Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych” należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku, powinien być oceniony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.

Powód inicjując proces mógł pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu o zasadności roszczeń nim dochodzonych, zwłaszcza, iż wnosząc pozew nie korzystał z pomocy profesjonalnego pełnomocnika procesowego. Nie bez znaczenia dla odstąpienia od obciążenia powoda koszami procesu była sytuacja majątkowo-zdrowotna powoda, okoliczność utrzymywania się ze świadczenia rentowego w kwocie 1.110 zł miesięcznie.