Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2018r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach I Wydział Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2018 roku w Suwałkach

na rozprawie

sprawy z powództwa Horyzont Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W.

przeciwko A. A.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego A. A. od wyroku Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 15 grudnia 2017 roku, sygn. akt I C 559/16

uchyla zaskarżony wyrok w punkcie I i II, znosi postępowanie przed Sądem Rejonowym i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Olecku, pozostawiając temuż sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

SSO Alicja Wiśniewska SSO Cezary Olszewski SSO Aneta Ineza Sztukowska

Sygn. akt I Ca 65/18

UZASADNIENIE

Powód H. Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w W. wniósł w dniu 19 sierpnia 2016 roku pozew przeciwko A. A., w którym domagał się zasądzenia na jego rzecz kwoty 13974,72 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazał, iż pozwany zawarł z (...) Bank (...) S.A. we W. umowę bankową, na podstawie której pozyskał do dyspozycji środki pieniężne. Jak wskazał, pozwany nie wywiązał się z przyjętego na siebie zobowiązania zwrotu udzielonej kwoty pieniężnej wraz z odsetkami w ustalonych terminach spłaty. W związku z powyższym wierzytelność stała się wymagalna z dniem 31 stycznia 2014 roku, a następnie wierzyciel pierwotny zawarł z powodem umowę przelewu opisanej wierzytelności. Wskazał, iż na wartość przedmiotu sporu składają się: należność główna w kwocie 10297,39 zł z terminem płatności 07 października 2015 r., opłaty windykacyjne w wysokości 305 zł oraz odsetki karne – łącznie 3372,33 zł.

Postanowieniem z dnia 21 września 2016 roku Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie w sprawie VI Nc-e (...) przekazał sprawę do Sądu Rejonowego w Olecku.

Pozwany A. A. na rozprawie w dniu 23 stycznia 2017 roku nie kwestionował faktu zawarcia umowy pożyczki, niemniej jednak podniósł, iż od lat choruje na schizofrenię, w związku z czym nie jest w stanie ustosunkować się do żądania.

Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2017r., w sprawie sygn. akt I. C. 559/16 Sąd Rejonowy w Olecku zasądził od pozwanego A. A. na rzecz powoda Horyzont Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w W. kwotę 13 974,72 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot:

- 305 zł od dnia 19 sierpnia 2016r. do dnia zapłaty,

- 2 118,69 zł od dnia 19 sierpnia 2016r. do dnia zapłaty,

- 1 253,64 zł od dnia 19 sierpnia 2016r. do dnia zapłaty,

- 10 297,39 zł od dnia 7 października 2015r. do dnia zapłaty.

Ponadto Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 5 341 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz przyznał adw. J. B. ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Olecku wynagrodzenie za pomoc prawną udzieloną z urzędu w kwocie 5 904 zł.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Pozwany A. A. zawarł w dniu 21 stycznia 2013 roku z (...) Bank (...) S.A. we W. umowę pożyczki gotówkowej nr (...), zgodnie z którą bank udzielił mu pożyczki w wysokości 11117,65 na okres od 21 stycznia 2013 roku do 01 sierpnia 2015 roku włącznie zł. Spłata kredytu nastąpić miała w 30 miesięcznych ratach.

Pozwany nie wywiązał się z obowiązku spłaty. Pismem z dnia 22 marca 2011 roku (...) Bank S.A. w W. dokonał wypowiedzenia umowy, wskutek czego cała kwota niespłaconej należności stała się wymagalna.

W dniu 14 grudnia 2015 roku (...) Bank (...) S.A. we W. zawarł z Horyzont Niestandaryzowanym Sekurytyzacyjnym Funduszem Inwestycyjnym Zamkniętym z siedzibą w W. umowę przelewu wierzytelności. Pismem z dnia 12 stycznia 2016 roku powód zawiadomił pozwanego o przelewie wierzytelności i wezwał do spłaty zadłużenia /łącznie 14404,81 zł/ do dnia 26 stycznia 2016 roku.

Pozwany A. A. od 1999 roku leczy się w poradni zdrowia psychicznego. Cierpi na chorobę psychiczną – schizofrenię paranoidalną. Ma również rozpoznany zespół uzależnienia od alkoholu. W okresie podpisywania umowy pożyczki stan psychiczny pozwanego był dobry. Nie stwierdzono wówczas u niego pogorszenia stanu psychicznego (wizyta w dniu 31 grudnia 2012 roku). Nie stwierdzono wówczas objawów psychotycznych, które mogłyby zaburzać jego myślenie i odbiór rzeczywistości. W tym czasie przyjmował stosunkowo niewielkie dawki leków.

Powołując się na opinię biegłej z zakresu psychiatrii Sąd Rejonowy ustalił, iż w dacie zawarcia umowy (21 stycznia 2013 roku) pozwany nie znajdował się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo w świetle art.720 k.c. w zw. z art.509 k.c. zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Sąd Rejonowy wskazał, iż w toku procesu reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika strona pozwana nie kwestionowała ani faktu zawarcia umowy pożyczki, ani też wysokości aktualnego zadłużenia. Zarzutem, uwzględnienie którego skutkować miało by oddaleniem powództwa, był fakt zawarcia przez A. A. umowy w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, spowodowany chorobą psychiczną, a więc wada oświadczenia woli o której mowa w art. 82 kc. Powyższy zarzut, w ocenie Sądu Rejonowego, okazał się nieuzasadniony.

Bezspornym w niniejszej sprawie było to, iż w dniu 21 stycznia 2013 roku pozwanemu została udzielona pożyczka gotówkowa w kwocie 11117,65 zł. Poza sporem pozostawał również fakt, iż z powodu nieterminowego regulowania rat pożyczki przez pozwanego wierzytelnośc stałą się wymagalna w dniu 31 stycznia 2014 roku. Zostało również udowodnione to, iż w dniu 14 grudnia 2015 roku (...) Bank (...) S.A. we W. dokonał przelewu wierzytelności, cedując całośc praw i obowiązków wynikających z umowy kredytu zawartej z A. A. na rzecz strony powodowej.

Pozwany nie kwestionował wysokości zadłużenia, która potwierdzona została wyciągiem z ksiąg rachunkowych i na dzień zlożenia pozwu wynosiła łącznie 13974,72 zł, w tym należność główna w kwocie 10297,39 zł z terminem płatności 07 października 2015 r., opłaty windykacyjne w wysokości 305 zł oraz odsetki karne – łącznie 3372,33 zł.

Ustosunkowując się natomiast do zgłoszonego zarzutu zawarcia umowy w stanie wyłączającym wiadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli Sąd Rejonowy wskazał, iż zgodnie z dyspozycją art. 82 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Podkreślił, iż samo występowanie objawów choroby psychicznej nie jest równoznaczne z niezdolnością do świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli, zaś dla stwierdzenia, czy w dacie dokonywania czynności osoba miała zachowaną świadomość i swobodę działania niezbędne jest zasięgnięcie opinii osoby dysponującej wiadomościami specjalnymi w tym zakresie.

Zdaniem Sądu Rejonowego ze sporządzonej przez biegłą z zakresu psychiatrii opinii jednoznacznie wynika, iż co prawda pozwany rzeczywiście cierpi na chorobę psychiczną, niemniej jednak stan jego zdrowia w chwili zawierania umowy był na tyle dobry, że nie sposób tu mówić o złożeniu wadliwego oświadczenia woli.

Powyższą tezę potwierdzają pośrednio również słowa samego A. A., który w sposób logiczny i rzeczowy przyznał, iż faktycznie pożyczka została mu udzileona, zaś jej celem była spłata innych, wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

W świetle powyższych twierdzeń Sąd Rejonowy uznał, iż roszczenie powoda zgłoszone niniejszym pozwem zasługuje na uwzględnienie wobec czego powództwo podlegało uwzględnieniu.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł stosowanie do treści art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. O wynagrodzeniu pełnomocnika pozwanego ustanowionego z urzędu orzeczono na podstawie w/w przepisów, doliczając należny podatek VAT.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany A. A., zaskarżając go w zakresie punktu I i II. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozpoznania sprawy, a w szczególności oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie drugiej opinii sądowo-psychiatrycznej dla wyjaśnienia poczytalności pozwanego na dzień zawarcia umowy pożyczki i przyjęcie, że pozwany w dniu zawarcia umowy pożyczki nie znajdował się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, w sytuacji, kiedy pozwany jest chory psychicznie a przebieg jego choroby jest komplikowany nadużywaniem alkoholu.

Wskazując na powyższe skarżący domagał się dopuszczenia dowodu z drugiej opinii biegłego lekarza psychiatry na okoliczność stanu poczytalności pozwanego na dzień zawierania umowy pożyczki i w przypadku opinii potwierdzającej stan wyłączający świadome i swobodne wyrażenie woli przez pożyczkobiorcę zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa.

Ponadto na rozprawie apelacyjnej w dniu 14 marca 2018r. pełnomocnik pozwanego przedłożył do akt sprawy kopię postanowienia Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 5 marca 2015r., sygn. akt III. RNs. 12/15, na mocy którego ustanowiono opiekuna prawnego w osobie Z. A. dla całkowicie ubezwłasnowolnionego A. A..

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego kosztów procesu przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przypisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego A. A. doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku w granicach zaskarżenia z uwagi na stwierdzoną w sprawie nieważność postępowania.

Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach zakreślonych wskazanymi w apelacji wnioskami i zarzutami, jednakże nieważność postępowania bierze pod uwagę z urzędu (art. 378 § 1 k.p.c.). W niniejszej sprawie przed Sądem Rejonowym doszło do nieważności postępowania określonej art. 379 pkt 2 k.p.c., którą Sąd Okręgowy uwzględnia z urzędu.

Pozwany A. A. postanowieniem Sądu Okręgowego w Suwałkach I Wydziału Cywilnego z dnia 17 grudnia 2014r. został ubezwłasnowolniony całkowicie z powodu choroby psychicznej. Postanowienie to uprawomocniło się w dniu 8 stycznia 2015 r. Natomiast postanowieniem Sądu Rejonowego w Olecku z dnia 5 marca 2015r. r. na opiekuna prawnego pozwanego została wyznaczona jego matka Z. A. (postanowienia k.190, 206 akt sprawy Sądu Okręgowego w Suwałkach I. Ns. 66/13).

Zgodnie z art. 65 § 1 k.p.c. zdolność do czynności procesowych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, a art. 66 k.p.c. stanowi, że osoba fizyczna nie mająca zdolności procesowej może podejmować czynności procesowe tylko przez swego przedstawiciela ustawowego. Dotyczy to wszystkich czynności procesowych, a więc nie tylko wytoczenia powództwa, ale także wszelkich innych czynności w toku postępowania sądowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 1981 r., IV CZ 38/81, OSP 1982/5-6/66).

Natomiast art. 379 pkt 2 k.p.c. stanowi, że nieważność postępowania zachodzi, między innymi, jeżeli strona nie miała zdolności procesowej.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prowadził postępowanie zainicjowane w dniu 19 sierpnia 2016r. i wydał wyrok w dniu 15 grudnia 2017r. wobec osoby niemającej zdolności procesowej, bez zawiadamiania i doręczenia pism przedstawicielowi prawnemu – opiekunowi prawnemu pozwanego – Z. A.. Prowadzenie postępowania doprowadziło do nieważności całego postępowania i nie zmienia tego fakt ustanowienia dla pozwanego pełnomocnika z urzędu. Pozwany bowiem jako osoba nie posiadająca zdolności procesowej nie był umocowany do złożenia wniosku czy to o zwolnienie od kosztów sądowych czy też ustanowienie pełnomocnika z urzędu. Wniosek taki w imieniu pozwanego może złożyć wyłącznie jego opiekun prawny.

Rozpoznając sprawę ponownie rzeczą Sądu Rejonowego będzie prowadzenie jej przy udziale opiekuna prawnego pozwanego – Z. A.. Sąd pierwszej instancji powtórzy przeprowadzone postępowanie dowodowe. W szczególności winien przeprowadzić ponownie dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii, przy uwzględnieniu dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy o ubezwłasnowolnienie (I. Ns. 66/13), na okoliczność ustalenia czy w dniu 21 stycznia 2013r., tj. w dacie zawarcia umowy pożyczki pozwany A. A. znajdował się w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji.

Ewentualnie Sąd Rejonowy przeprowadzi dalsze dowody, jeżeli po przeprowadzeniu wskazanych dowodów, uzna je za konieczne do ostatecznego wyjaśnienia okoliczności sprawy. Ponieważ postępowanie musi być przeprowadzone od nowa, Sąd Okręgowy nie wypowiedział się merytorycznie o sprawie.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§2 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w granicach zaskarżenia, znosząc przeprowadzone przed Sądem Rejonowym postępowanie i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach procesu za instancję odwoławczą.

SSO Cezary Olszewski SSO Alicja Wiśniewska SSO Aneta Ineza Sztukowska