Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Elżbieta Zarzecka (spr.)

Sędziowie: SA Barbara Orechwa-Zawadzka

SA Teresa Suchcicka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 lutego 2018 r. w B.

sprawy z odwołania A. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 sierpnia 2017 r. sygn. akt IV U 1302/16

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz A. O. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Teresa Suchcicka SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka

Sygn. akt III AUa 688/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z 24 czerwca 2016 r., wydaną na podstawie przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015 r., poz. 748) odmówił A. O. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres po 31 maja 2016 r., ponieważ komisja lekarska ZUS w dniu 22 czerwca 2016 r. ustaliła, że nie jest on niezdolny do pracy.

W odwołaniu od tej decyzji A. O. wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia na dalszy okres.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 18 sierpnia 2017 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. O. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na dalszy okres po 31 maja 2016 r. do 30 września 2018 r.

Z ustaleń Sądu pierwszej instancji wynikało, że 16 listopada 2004 r. A. O. (ur. (...)) złożył wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczeniem lekarza orzecznika organu rentowego, po rozpoznaniu stanu po nawykowym zwichnięciu rzepki prawej leczonym operacyjnie, został on uznany za osobę zdolną do pracy. Biorąc powyższe za podstawę Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 3 stycznia 2005 r. odmówił mu prawa do renty. Skarżący wniósł odwołanie od tej decyzji do Sądu Okręgowego w Olsztynie, który wyrokiem z 22 czerwca 2005 r. (sygn. IV U 511/05) przyznał ubezpieczonemu prawo do okresowej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 listopada 2004 r. do 18 lipca 2005 r. Mocą kolejnych decyzji organ rentowy przyznawał odwołującemu prawo do powyższego świadczenia do 31 maja 2016 r. Po upływie tego okresu skarżący wniósł o ustalenie prawa do renty na dalszy okres. Orzeczeniem komisji lekarskiej organu rentowego, po rozpoznaniu: pourazowych zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego prawego oraz przebytego złamania kręgu L4, kości piętowej i kości promieniowej prawej, nie został on uznany za osobę niezdolną do pracy. Na tej podstawie organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję. Sąd Okręgowy ustalił również, że skarżący leczy się w poradni ortopedycznej oraz u lekarza rodzinnego. Od 3 grudnia 2007 r. pozostaje w zatrudnieniu jako serwisant urządzeń klimatyzacyjnych w wymiarze ¾ czasu pracy.

Celem wyjaśnienia kwestii stanu zdrowia wnioskodawcy oraz jego zdolności do wykonywania pracy zarobkowej Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy specjalistów: chirurga ortopedy i neurochirurga. Biegły ortopeda w opinii z 24 października 2016 r. i biegły neurochirurg w opinii z 22 lutego 2017 r., po rozpoznaniu: zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego prawego, przebytych złamań: kręgu L4 z zespołem bólowym, kości promieniowej prawej i kości piętowej prawej, uznali wnioskodawcę za okresowo częściowo niezdolnego do pracy nadal po 31 maja 2016 r. do 30 września 2018 r. W uzasadnieniu wskazali, że pomimo zaawansowanego leczenia zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego, schorzenie to wraz z ograniczeniem funkcji kręgosłupa powoduje znaczne upośledzenie funkcji narządu ruchu czyniąc skarżącego niezdolnym do pracy. Pourazowe zmiany zwyrodnieniowe tego stawu powodują zaniki mięśni i zaburzenia motoryki upośledzające chód oraz znaczne dolegliwości bólowe.

Wobec zastrzeżeń organu rentowego do powyższych opinii Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii uzupełniających, w których biegli podtrzymali swoje stanowiska. Biegły ortopeda wskazał, że staw kolanowy skarżącego kwalifikuje się do alloplastyki wymiennej, co skutkuje uznaniem, że przeciwskazane są u niego prace wymagające użycia rusztowań, drabin, długotrwała praca stojąca, klęcząca czy w pozycji kucznej. Biegły neurochirurg uznał natomiast, że przewlekły zespół bólowy, zaniki mięśniowe i znaczna dysfunkcja stawu kolanowego skarżącego upośledzają w znacznym stopniu wykonywanie pracy fizycznej. W ocenie tego biegłego kontynuowanie przez odwołującego pracy naraża go na postęp choroby i utrwalenie zespołu bólowego.

Oceniając stan faktyczny sprawy Sąd pierwszej instancji odwołał się do art. 57 ust. 1, art. 12 i art. 102 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd ten uwzględnił wydane w sprawie opinie biegłych lekarzy uznając, że biegli dokonali wszechstronnego rozpoznania odnośnie stanu zdrowia skarżącego i należycie uzasadnili swoje oceny. Zważywszy na charakter stwierdzonych u wnioskodawcy schorzeń, a także ze względu na jego wiek (44 lata) i przebieg pracy zawodowej (od 2007 r. pozostaje w zatrudnieniu), brak było w ocenie Sądu podstaw do kwestionowania zasadności opinii. Sąd nie uwzględnił natomiast wniosków organu rentowego o powołanie nowego zespołu biegłych uznając, że stanowisko organu stanowiło jedynie ogólną polemikę z tezą opinii biegłych. Biegli w opiniach uzupełniających odnieśli się do zastrzeżeń organu redowego, zaś kolejne zastrzeżenia były tożsame w treści z poprzednimi.

Sąd podzielił opinie biegłych lekarzy z których wynikało, że skarżący jest nadal po 31 maja 2016 r. okresowo częściowo niezdolny do pracy do 30 września 2018 r. Tym samym spełnił on przesłanki konieczne do przyznania prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w tym okresie (art. 57 ust. 1 w zw. z art. 12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję ZUS.

Apelację od tego wyroku wniósł organ rentowy. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił naruszenie:

- art. 57 w zw. z art. 12 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez zmianę zaskarżonej decyzji,

- art. 277, art. 233 i art. 278 k.p.c. z uwagi na niewyjaśnienie stanu faktycznego sprawy i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów.

Skarżący wniósł o powołanie biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy oraz o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie odwołania, lub ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie.

W odpowiedzi na apelację A. O. wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Wbrew zawartym w niej zarzutom Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i wywiódł na ich podstawie trafne wnioski, znajdujące należyte oparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, w szczególności w postaci opinii biegłych lekarzy sądowych z zakresu ortopedii- traumatologii i neurochirurgii. Sąd pierwszej instancji przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu pierwszej instancji, że zgromadzony materiał dowodowy świadczy o tym, iż A. O. jest nadal po 31 maja 2016 r. częściowo niezdolny do pracy do 30 września 2018 r. i przysługuje mu z tego tytułu prawo do świadczenia rentowego.

W myśl art. 102 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo do świadczenia uzależnione od okresowej niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki to świadczenie przyznano. Jak stanowi natomiast art. 61 ww. ustawy prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

Zgodnie z treścią art. 12 ust. 1 tej ustawy, niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2), zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (ust. 3). Stosownie zaś do art. 13 ust. 1, przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: 1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji; 2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Wnioskodawca był uprawniony do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w okresie od 1 listopada 2004 r. do 31 maja 2016 r. z uwagi na schorzenia ortopedyczne. Okolicznością sporną w sprawie niniejszej było natomiast to, czy po 31 maja 2016 r. nadal jest on niezdolny do pracy oraz w jakim stopniu i czy prawo do renty z tego tytułu podlega przywróceniu. Istotne znaczenie miało zatem ustalenie, czy po tej dacie nastąpiła poprawa stanu zdrowia A. O..

Ocena niezdolności do pracy z medycznego punktu widzenia wymaga wiadomości specjalnych i Sąd nie może opierać ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2010 r. w sprawie sygn. akt II UK 191/09, lex numer 590238). Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy prawidłowo ustalenia dotyczące kwestii zdolności wnioskodawcy do pracy poczynił opierając się na wnioskach wynikających ze sporządzonych w sprawie opinii biegłych lekarzy specjalistów z zakresu ortopedii-traumatologii (k. 30-33 i 75) i neurochirurgii (k. 50 i 97). Biegli dokonali prawidłowego rozpoznania schorzeń natury ortopedycznej występującej u wnioskodawcy, czego nie podważała żadna ze stron postępowania. Wzięli pod uwagę to, że skarżący od 30 lat leczy się ortopedycznie z uwagi na zwyrodnieniowe zmiany pourazowe kolana prawego, złamanie kręgosłupa, przedramienia i kości piętowej prawej, cierpi z powodu zespołu bólowego kręgosłupa, przebył liczne operacje ortopedyczne. Uznali, że stopień upośledzenia narządu ruchu pozwala na uznanie skarżącego za częściowo niezdolnego do pracy po 31 maja 2016 r. do 30 września 2018 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy zasadnie podzielił wnioski wynikające z opinii biegłych lekarzy. Biegli jednomyślnie i jednoznacznie wskazali, że po 31 maja 2016 r. nie ustały przyczyny, dla których wcześniej wnioskodawca został uznany za niezdolnego do pracy. Opinie te są zdaniem Sądu miarodajne i wystarczające do czynienia ustaleń w sprawie, bowiem w sposób fachowy i spójny opisują schorzenia występujące u wnioskodawcy oraz wyczerpująco wyjaśniają, z jakich względów biegli uznali, że schorzenia te powodują nadal okresową częściową niezdolność do pracy. Opinie zostały sporządzone przez specjalistów z odpowiedniej dziedziny, a podstawą ich wydania były dowody obiektywne, przedstawiona w sprawie dokumentacja lekarska oraz bezpośrednie badanie wnioskodawcy. Należy również podkreślić, że biegli przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy mieli na uwadze kryteria określone w art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, tj. stopień naruszenia sprawności organizmu, zaawansowanie schorzeń, wiek wnioskodawcy (44 lata), zawód elektromechanika i serwisanta. Nie można również tracić z pola widzenia okoliczności, iż przez ponad 11 ostatnich lat wnioskodawca miał przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy ze względu na schorzenia ortopedyczne i z wydanych obecnie opinii wynika, że nie nastąpiła poprawa stanu jego zdrowia uzasadniająca odmowę przyznania świadczenia rentowego na dalszy okres po 31 maja 2016 r., bowiem występujące u niego zwyrodnienie stawu kolanowego prawego i znaczne ograniczenie funkcji stawu oraz ograniczenie funkcji kręgosłupa L/S z przewlekłym zespołem bólowym nadal powodują znaczne upośledzenie funkcji narządu ruchu i ograniczają zdolność do wykonywania pracy fizycznej. Biegły neurochirurg podkreślił, że zmiany w obrębie kręgosłupa mają charakter utrwalony i brak jest szansy na poprawę funkcjonalną, zatem wnioskodawca utracił zdolność do wykonywania pracy w zawodzie, zaś kontynuacja obecnej pracy naraża go niepotrzebnie na postęp choroby, utrwalenie zespołu bólowego i zagraża bezpieczeństwu pracy.

Odnosząc się do argumentów podnoszonych przez organ rentowy w zastrzeżeniach do opinii biegłych oraz w apelacji, iż skarżący nadal pracuje w zawodzie serwisanta urządzeń klimatyzacyjnych na pełen etat i że został dopuszczony do wykonywania tej pracy przez lekarza medycyny pracy oraz nie korzysta ze zwolnień lekarskich należy wskazać, że biegli odnieśli się do tych zastrzeżeń w opiniach uzupełniających. Biegły ortopeda-traumatolog wyjaśnił, że pomimo podejmowania zatrudnienia, wnioskodawca nie jest osobą całkowicie zdolną do pracy, gdyż z uwagi na znaczne zmiany chorobowe narządu ruchu może on wykonywać jedynie część obowiązków, jednak przeciwskazane w jego wypadku są prace wymagające użycia rusztowań, drabin, długotrwała praca stojąca, klęcząc, czy w pozycji kucznej (k. 75). Biegły z zakresu neurochirurgii wskazał natomiast, że występujący u wnioskodawcy przewlekły zespół bólowy oraz zaniki mięśniowe i znaczna dysfunkcja stawu kolanowego ograniczają w znacznym stopniu możliwość wykonywania pracy fizycznej. Wykonywanie przez niego pracy w pozycji wymuszonej, pracy na drabinie, dźwiganie i częsta jazda samochodem, prowadzą do nasilenia i nawrotu zespołu bólowego. W opinii tego biegłego skarżący nie jest zdolny do wykonywania pracy, którą podejmuje (k. 97). Ponadto, z zaświadczenia z 10 maja 2017 r. wystawionego przez pracodawcę wnioskodawcy (k. 93) wynika, że nie pracuje on w wymiarze pełnego etatu, a jedynie w wymiarze ¾ etatu, co, jak wyjaśnia wnioskodawca, wynika właśnie z jego stanu zdrowia. Tym samym, z uwagi na jednoznaczną ocenę dokonaną przez biegłych, bez znaczenia w rozpoznawanej sprawie pozostaje fakt podejmowania przez wnioskodawcę zatrudnienia oraz okoliczność, że pomyślnie przeszedł on badania lekarskie u lekarza medycyny pracy. W świetle wydanych w sprawie opinii jest on częściowo niezdolny do pracy, utracił bowiem zdolność do wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, okoliczności niniejszej sprawy nie wymagały wydania opinii przez kolejnych biegłych, w tym biegłego z zakresu medycyny pracy. Wydane w sprawie opinie były wyczerpujące i dostarczyły niezbędnych wiadomości specjalnych z odpowiedniej gałęzi medycyny, mogących stanowić podstawę rozstrzygnięcia. W tym względzie Sąd pierwszej instancji nie miał obowiązku dalszego prowadzenia postępowania dowodowego i mógł poprzestać na przeprowadzonych opiniach. Żaden z obowiązujących przepisów prawa nie nakłada na sąd obowiązku prowadzenia dalszego postępowania dowodowego poprzez dopuszczanie kolejnych dowodów z opinii biegłych w sytuacji, gdy okoliczności wymagające wiadomości specjalnych zostały już wyjaśnione poprzez biegłych, zaś strona składa kolejne zastrzeżenia do tych opinii, w których nie podnosi merytorycznych zarzutów a jedynie dąży do uzyskania opinii zgodnej z jej stanowiskiem, jak to miało miejsce w sprawie niniejszej. Organ rentowy składając zarzuty do opinii biegłych oraz wnosząc o przeprowadzenie dalszego postępowania dowodowego nie podważył skutecznie mocy dowodowej wydanych opinii, a jedynie zaprezentował odmienną, subiektywną ocenę stanu zdrowia wnioskodawcy. Ocena ta nie zasługuje zdaniem Sądu na uwzględnienie. Mając powyższe na uwadze, za nietrafne należy uznać zarzuty obrazy art. 227, art. 233 oraz art. 278 k.p.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, brak było podstaw do uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego przed Sądem pierwszej instancji poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy, gdyż stan zdrowia wnioskodawcy został już w dostatecznym stopniu wyjaśniony. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, Sąd drugiej instancji może poprzestać na dowodzie z opinii biegłych lekarzy sądowych, przeprowadzonym w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, gdy uzna ją za wystarczającą. Skarżący nie podniósł w apelacji zarzutów, które podważałyby moc dowodową wydanych w sprawie opinii, a jedynie powtórzył zarzuty podniesione w toku postępowania przed Sądem Okręgowym. Z tych powodów brak było podstaw do uwzględnienia zgłoszonego w apelacji wniosku dowodowego i wniosek ten podlegał oddaleniu na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

W konsekwencji zatem dokonania prawidłowych ustaleń, iż wnioskodawca jest nadal osobą okresowo częściowo niezdolną do pracy, należy uznać, że spełnia on przesłanki określone w art. 61 i art. 12 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS do przyznania dalszego prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres wskazany przez biegłych, tj. po 31 maja 2016 r. do 30 września 2018 r. Tym samym, całkowicie niezasadne były również zarzuty apelacji dotyczące naruszenia prawa materialnego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono natomiast na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzemieniu obowiązującym od 27 października 2016 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) – punkt II sentencji wyroku.

SSA Teresa Suchcicka SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka